1. TEMA:BAZAT E GJENETIKES MODERNE BAZOHEN
NE PUNEN E GREGOR MENDELIT
Lloji I veprimtarise:Raport
Plani
Objektivat: Hartojme nje raport ne grup duke u mbeshtetur
nga te dhenat ne internet.
Gjejme programin me kete permbajtje
Organizimi me anetaret e grupit
Hartimi I raportit
Prezantimi I raportit
Drejtimi I punes:
Organizimi I grupit
Diskutimi
Hartimi dhe aprovimi I projektit Esi Kocaj
Brian Dushku
Elbasan me:28.02.2011
2. Gjenetika moderne filloi me punën e Gregor Mendelit, i
cili formuloi bazën e koncepteve të trashëgimise.
Gregor Mendel ishte biolog dhe një prift austriak. Më
1856 filloi duke punuar me kryqëzimin disa bizeleve qe
i kishte mbjellur ne kopshtin e manastirit. Ai i
përmblodhi këto eksperimente ne tre ligje, qe sot
njihem me emrin Ligjet e Mendelit. Babai i shkencës,
siç quhet ndryshe edhe Mendeli (Johann Gragor
Mendel) lindi në Heizendorf më 22 korrik 1822. Bbai
ishte një veteran lufte, ndërsa e ëma ishte e bija e një
kopshtari. Famolja e Mendelit jetonte duke punuar një
ngaster toke. Fëmijërinë e tij Mendeli e kaloi në varfëri.
Nga familja e tij ai arriti te marre njohuri te mira mbi
mbjelljen e frutave, gjë qe e lidhi atë edhe me profesore
qe e edukuan Mendelin ne drejtimin shkencor. Me 1843
Mendel futet ne manastirin agustian Konigskloster afër
Brunn-it. Ne manastir ai mbajti edhe e mrin Gregor.
3. TRASHEGIMIA. TEORITE DHE LIGJET E
SAJ.THELBI I ZBULIMEVE TE LIGJEVE TE
TRASHEGIMISE.
Çdo qënie e gjallë ka tipare dalluese individuale.Çdo
njeri,me përjashtim të binjakëve monozigot, ndryshon
nga të tjerët ;e njëjta gjë mund të thuhet për të gjitha
gjallesat. Dimë gjithashtu se të gjitha qëniet e gjalla kur
riprodhohen japin vetëm pasardhës të llojeve përkatëse
e kurrsesi të llojeve të tjera.Këta pasardhës paraqesin
gjithmonë tipare të kombinuara të prindërve të
tyre.Pra,mund të themi me bindje të plotë se tiparet
individuale trashëgohen nga prindërit.Vetia e të gjitha
qënieve të gjalla për të ndryshuar prej prindërve
quhet ndryshueshmëri,ndërsa aftësia e tyre për të
tejçuar tiparet dhe ndryshimet te pasardhësit quhet
trashegueshmëri.
4. GJENETIKA ËSHTË SHKENCA QË STUDION MËNYRËN DHE MEKANIZMAT E
TRANSMETIMIT DHE TË NDRYSHIMIT TËTIPAREVE TEK PASARDHËSIT.KONCEPTI
THEMELOR I GJENETIKËS ËSHTË QË TRASHËGIMI I KËTYRE TIPAREVE
KONTROLLOHET NGA FAKTORËT E TRASHËGIMISË QË QUHEN GJENE.MEKANIZMAT
E PËRÇUARJES SË TIPAREVE NGA PRINDËRIT TE PASARDHËSIT JANË TË
NDËRLIKUARA.MENDELI ZBULOI LIGJSHMËRINË E TRASHËGIMIT TË TIPAREVE.NË
EKSPERIMENTET E TIJ ZGJODHI SI PRINDËR PËR KRYQËZIM INDIVIDË QË KISHIN
TIPARE ALTERNATIVE DHE QË U TAKONIN LINJAVE TË PASTRA.SI OBJEKT PËR
EKSPERIMENTET E TIJ ZGJODHI BIZELEN-NJË BIMË VETËPLLENUESE,TEK E CILA
STUDIOI MËNYRËN E TRASHËGIMIT PËR SHTATË ÇIFTE TIPARESH ALTERNATIVE.
INDIVIDI QE RRJEDH NGA KRYQËZIMI I DY PRINDËRVE QË NDRYSHOJNË PËR NJË
OSE MË SHUMË TIPARE QUHET HIBRID.
PROCESI I KRYQËZIMIT TË INDIVIDËVE ME TIPARE ALTERNATIVE,PËR TË PËRFTUAR
PASARDHËS ME TIPARE TË REJA QUHET HIBRIDIZIM.
PRINDËRIT SHËNOHEN ME GËRMËN P (PARENS = PRIND)
SEKSI FEMËR SHËNOHET ME SHENJËN ♀
SEKSI MASHKULL SHËNOHET ME SHENJËN ♂
KRYQËZIMI SHËNOHET ME X.
HIBRIDET SHËNOHEN ME GËRMËN F (FILIUM = BIR) DHE PËRKATËSISHT F1 -
BREZI I PARË; F2 - BREZI I DYTË ; F3 - BREZI I TRETË ;ETJ.
DY FORMAT ALTERNATIVE TË NJË GJENI QUHEN ALELE.
PËRBËRJA GJENETIKE E NJË INDIVIDI,PRA,PËRMBAJTJA ALELIKE QUHET GJENOTIP.
FORMA ME TË CILËN SHFAQET GJENOTIPI (NGJYRA E LULEVE,FORMA E
FARAVE,ETJ.) QUHET FENOTIP (PHAINO = PAMJE E JASHTME E INDIVIDIT) .
5. 1.NGA KRYQEZIMI I LINJAVE TE PASTRA
PERFTOJME PASARDHES 100%
HETEROZIGOTE.(ZOTERIMI I TIPAREVE)
2.NGA KRYQEZIMI I PRINDERVE
HETEOZIGOTE PERFTOJME PASARDHES
NE RAPORTIN 3:1 KU 3 JANE DOMINANTE
DHE 1 RECESIV.(VECIMI I TIPAREVE)
3.NGA KRYQEZIMI I PRINDERVE PER 2
TIPARE PERFTOOJME PASARDHES NE
RAPORTIN 9:3:3:1 (KODOMINANCA)
6.
Kodominanca
Kur alelet e një gjeni nuk mbizotërojnë ndaj njëri- tjetrit
shfaqet një dukuri e re që quhet
kodominancë (bashkëzotërim). Që manifestohet me
shfaqje të ndërmjetme të tipareve.Në gjëndje heterozigote
shfaqet një tipar i ndërmjetëm.
Alelet dhe tiparet në këtë tip trashëgimie quhen alele dhe
tipare kodominante (bashkëzotëruese).Aleli
vdekjeprurës quhet alel letal. Kur gjeni letal është reçesiv
ai mund ta shprehë informacionin e tij vetëm në gjëndje
homozigote. Kur gjeni letal është dominant ai shprehet
dhe në gjëndje homozigote dominante dhe në atë
heterozigote.
10. KRYQEZIMI PER TIPARIN “NGJYRE E
LULES”
Tipari ngjyre e verdhe e
lules (dominant_) Y
Tipari ngjyre jeshile e
lules (recesiv) y
Gjenotipi:
YY
homozigote(dominant)
yy homozigote
(recesive)
Fenotipi:
YY ngjyre e verdhe e
lules.
yy ngjyre jeshile e
lules.
11. VERDHE X VERDHE F1 GJENERATA E 1
3/4 VERDHE : ¼ JESHILE F2 GJENERATA E 2
12. RRJETA PENET PER KRYQEZIMIN E
MESIPERM…!
Gametet ½ Y ½ y
½ Y ¼ YY ¼ Yy
½ y ¼ Yy ¼ yy
¾ te verdha ; ¼ jeshile ose 3 te verdha 1 jeshile
13. Por gjate kryqezimit mund te ndodhe dhe crossingover
(anglishtja- kryqkembim).Shkembimi I pjeseve mes
kromozomeve quhet krosingover dhe eshte nje burim I
rendesishem I larmise gjenetike sepse formon kombinime te reja
alelesh.