Πιλοτική εφαρμογή νέων προγραμμάτων σπουδών [ΙΕΠ] - Διδασκαλία αυτοτελούς λογοτεχνικού έργου

1. ΠΡΟΤΥΠΟ ΓΕΛ ΖΩΣΙΜΑΙΑΣ ΣΧΟΛΗΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ
Πιλοτική Εφαρμογή Νέων Προγραμμάτων Σπουδών (ΙΕΠ)
Μάθημα: Λογοτεχνία
Τάξη: Β΄ Λυκείου
Διδασκαλία αυτοτελούς λογοτεχνικού έργου: Μ. Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
Υπεύθυνες καθηγήτριες:
Χρυσούλα Π. Κουλούρη, φιλόλογος
Κυριακή Σεβεντεκίδου, φιλόλογος
Σχολικό έτος 2022-23

2. Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022-23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
Πριν από την ανάγνωση – Οδηγίες “πλεύσεως”...
Αγαπητά μου παιδιά,
Σας παρακαλώ να διαβάσετε τη συγκεκριμένη νουβέλα κατά τη
διάρκεια των διακοπών (δεν είναι πολλές σελίδες!) φροντίζοντας κατά
την ανάγνωση τα εξής:
1. Ημερολόγιο ανάγνωσης: καθώς διαβάζετε το βιβλίο κρατήστε
σημειώσεις (είτε σε ένα σημειωματάριο είτε σε λίγες κόλλες Α4 που
θα συρράψετε) με πράγματα ή λέξεις/φράσεις που σας έκαναν
εντύπωση, σας προβλημάτισαν, σας συγκίνησαν, σας άρεσαν, με
παρατηρήσεις για τους ήρωες, με ερωτήσεις που θα θέλατε να κάνετε
στον συγγραφέα αν είχατε τη δυνατότητα μιας συνέντευξης κ.α.
2. Μολυβιές στο περιθώριο: η ιστορία κατά κύριο λόγο
διαδραματίζεται στο Πωγώνι, ένα ορεινό ηπειρώτικο χωριό (Δελβινάκι)
κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Με ένα μολυβάκι - και με σεβασμό στο
βιβλίο – υπογραμμίστε, καθώς διαβάζετε τη νουβέλα, τις περιγραφές του τόπου κρατώντας στο
περιθώριο (στο πλάι) σημειώσεις σχετικές. Τις πληροφορίες αυτές θα τις αξιοποιήσουμε, για να
δημιουργήσουμε ένα κολάζ για το Πωγώνι με φωτογραφίες του τόπου, με φράσεις χαρακτηριστικές
του κειμένου, σχόλια και παρατηρήσεις, διακειμενικές αναφορές (δηλ. αποσπάσματα από άλλα
λογοτεχνικά έργα , ποιήματα, πίνακες ζωγραφικής για το ηπειρώτικο τοπίο).
Το κολάζ θα το βρείτε πατώντας εδώ.
Θα παρακαλούσα σιγά σιγά - όταν ξεκινήστε την ανάγνωση - να το εμπλουτίζετε, αλλά θα το
ολοκληρώσουμε μαζί κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Σε κάθε ανάρτηση να γράφετε το μικρό σας
όνομα από κάτω. (πατάτε το σταυρουδάκι κάτω δεξιά και στο παράθυρο που ανοίγει βάζετε τίτλο,
επισυνάπτετε εικόνα αν θέλετε, γράφετε τις παρατηρήσεις, τις σημειώσεις σας, το μικρό σας όνομα
και τέλος πατάτε publish, για να γίνει η ανάρτηση - θα ανέβει στον πίνακα μόλις δώσω εγώ έγκριση
στην ανάρτησή σας, ώστε να γίνουν αναρτήσεις μόνο από μαθητές του τμήματός σας).
Καλή αναγνωστική απόλαυση!

3. Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022-23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
Πριν από την ανάγνωση
Το λογοτεχνικό βιβλίο που θα μελετήσουμε έχει χαρακτηριστεί
αστυνομική νουβέλα, όμως σίγουρα δεν είναι μόνο αυτό. Στο
«Δέντρο του Ιούδα» πρωταγωνιστής είναι ο Ηλίας, ο οποίος, αφού χάνει
δουλειά και οικογένεια, αφήνει την Αθήνα και επιστρέφει στο χωριό του,
το Δελβινάκι, στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Όταν μια νεαρή γυναίκα
βρίσκεται δολοφονημένη εκεί κοντά, ο Ηλίας βάζει σκοπό της ζωής του να
εξιχνιάσει το φόνο. Ποιο είναι αυτό το άγριο έγκλημα του οποίου θα γίνει
άθελά του μάρτυρας και τι κρύβεται πίσω από την δολοφονία της
κοπέλας που βρέθηκε κομματιασμένη στη μέση του πουθενά;
Ανθρώπινες σχέσεις και ηθικά διλήμματα "φωτίζονται" σε μια ταραγμένη
περιοχή, μέσα στο χιόνι και την ομίχλη, με φόντο το όμορφο αλλά και
"σκληρό" ηπειρώτικο τοπίο. [από το οπισθόφυλλο του βιβλίου]
Ας γνωρίσουμε πρωτίστως τον συγγραφέα…
Ο Μιχάλης Μακρόπουλος γεννήθηκε το 1965 στην Αθήνα. Σπούδασε βιολογία στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έζησε εννιά χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Tα τελευταία δέκα χρόνια
ζει με την οικογένειά του στη Λευκάδα και περνά μεγάλα διαστήματα στο Δελβινάκι
Πωγωνίου, στην Ήπειρο, όπου διαδραματίζονται οι νουβέλες «Σπουργίτω» (Σπουργίτω,
Γράχαμ, Πικραμένος, 2012), Το δέντρο του Ιούδα (Κίχλη, 2014), «Τσότσηγια» (Τσότσηγια
& Ω᾽μ, Κίχλη, 2017), Μαύρο νερό (Κίχλη, 2019), καθώς και άλλες ιστορίες του. Έχει εκδώσει έντεκα
πεζογραφικά βιβλία για ενήλικες, το Οδοιπορικό στο Πωγώνι (Fagotto, 2013) και έξι βιβλία για παιδιά.
Διηγήματά του έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα περιοδικά. Εργάζεται ως μεταφραστής λογοτεχνίας.
Μιχάλης Μακρόπουλος: Ο βιολόγος που γητεύτηκε από τη λογοτεχνία
Αποσπάσματα από συνέντευξη στην Κρίστυ Κουνινιώτη, με αφορμή την έκδοση της νουβέλας «Το δέντρο του
Ιούδα», Κίχλη (Εφημερίδα «Πελοπόννησος»)
«Στον μικρό τόπο [το Πωγώνι] βρήκα άλλο νούμερο παπούτσια, που μου ταίριαξαν καλύτερα. Όταν βαδίζω
στη φύση, ιστορίες γεννιούνται αβίαστα στο μυαλό μου. Και τα Ελληνικά που άκουσα στο Πωγώνι με ώθησαν
να σκύψω πιο προσεχτικά πάνω από Ηπειρώτες λογοτέχνες -τον Κρυστάλλη, τον Χρηστοβασίλη, τον Χατζή,
τον Μηλιώνη, τον Δημητρίου, τον Γκουρογιάννη».
ΑΠΟ ΤΑ ΟΚΤΩ ΤΟΥ ονειρευόταν να σπουδάσει βιολόγος. Μαγεμένος με τη ζωή, διάβαζε βιβλία κι
εγκυκλοπαίδειες για ζώα, προσπαθώντας να την καταλάβει. «Τούτη η αίσθηση της μαγείας, και η προσπάθεια
να καταλάβω, μετατοπίστηκε προς τους ανθρώπους όσο μεγάλωνα. Σπούδασα βιολογία, μα τέλος
καταπιάστηκα με τη λογοτεχνία -η μετάβαση ήλθε με τρόπο φυσικό» εξηγεί ο Μιχάλης Μακρόπουλος, ο
οποίος υπογράφει το «Δέντρο του Ιούδα» (εκδ. «Κίχλη»).
[...]
-Την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας -στην οποία δίνετε, εμφανώς, μεγάλο βάρος στα έργα σας- πώς τη
βλέπετε;
Είμαι ερωτευμένος με την ελληνική γλώσσα, μα για την εξέλιξή της δεν ξέρω τίποτε. Η σκέψη μου απέναντι
στη ζωή είναι εξελικτική, βιολόγος γαρ. Απέναντι στη γλώσσα, όχι. Η τραχιά γλώσσα που υπάρχει στις
καταγραφές παραδοσιακών παραμυθιών […] με συναρπάζει. […] Την ελληνική γλώσσα την έχω μάθει
εμπειρικά, δίχως σύστημα, δουλεύοντας. Είμαι των «θετικών επιστημών». Στη σχέση μου με την ελληνική,

4. Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022-23
δεν κάθισα ποτέ να βάλω τα πράγματα σε μια σειρά. Ζηλεύω τον πεθερό μου που, ιερέας, ξέρει τόσες λέξεις
βυζαντινές που εγώ τις αγνοώ και ποτέ δε θα τις μάθω. Ζηλεύω τη στερεότητα που 'χουν οι ντοπιολαλιές όπου
μιλιούνται ακέριες -σπάνιο πια, τώρα που σε κάθε σπίτι λαλάει κακόηχα η τηλεόραση. [...]
Ας παρακολουθήσουμε ένα απόσπασμα της συνέντευξης που έδωσε ο συγγραφέας στην εκπομπή
“Βιβλιοβούλιο” στο κανάλι της Βουλής.
Κριτική (Χρίστος Παπαγεωργίου – diastixo.gr)
[...]Δύο είναι οι πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται ο Μακρόπουλος για να οικοδομήσει τη νουβέλα
που διαχειρίζεται: κατ' αρχάς το συντριπτικά όμορφο τοπίο, το οποίο ο ήρωας επισκέπτεται καθημερινά, μετά
τον χωρισμό του και την επιστροφή στην ιδιαίτερη πατρίδα του, και κατά δεύτερο η αστυνομική χροιά, που
καλύπτει την έξοδο με τρόπο συγκλονιστικό. Ζώντας ο ίδιος στη συγκεκριμένη περιοχή πολλές μέρες τον
χρόνο, έχει αποκαλύψει κρυμμένα και κρυφά μυστικά της φύσης, τα απολαμβάνει, ηδονίζεται και ερεθίζεται,
παράλληλα απ' την εκπληκτική ωραιότητα, έτσι ό,τι αυτός βιώνει το βάζει στο στόμα του ήρωά του, του δίνει
τη δυνατότητα να δρασκελά πλαγιές ή να απολαμβάνει, μεσούντος του χειμώνα, ένα δέντρο, όταν
κουρασμένος στέκεται να ξαποστάσει.[…] Η νουβέλα Το δέντρο του Ιούδα χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Στα
τρία πρώτα κεφάλαια κινούμαστε σε ήρεμα νερά: έχουμε τις αποδράσεις του Ηλία στη φύση, τη
συγκατοίκηση με τη μάνα του, την επικοινωνία με τις κόρες του στην Αθήνα, το καφενείο και τους
συγχωριανούς, τον φίλο του αστυνομικό με τη γυναίκα του, ζώντας μια ζωή που προσπαθεί να επουλώσει τις
πληγές από την απώλεια της δουλειάς του και τον επώδυνο χωρισμό. Στο τέταρτο όμως μέρος, η αφήγηση
κατρακυλά σαν χιονοστιβάδα και μας παρασέρνει, τα γεγονότα διαδέχονται το ένα το άλλο, τα επεισόδια
γίνονται εικόνες βγαλμένες από μύθους παράνομων ή μη ενεργειών, όλα φεύγουν από την πρώτη επιφανειακή
ηρεμία και καταλήγουν εκεί όπου η ζωή γνωρίζει καλά τα αγαθά της, όλα γίνονται εφιάλτες, όμως για τον
ήρωα, ο οποίος και θα χαντακωθεί μπαίνοντας στη φυλακή, θέλοντας να κρατήσει το συναίσθημα της φιλίας,
δεν υπάρχει οδός υπαναχώρησης.
Αν υπάρχουν ακόμη και σήμερα άνθρωποι που στο όνομα μιας φιλίας παίρνουν στις πλάτες τους όλο το βάρος,
το οποίο δεν τους αρμόζει, αν υπάρχουν ακόμα και σήμερα άνθρωποι-ήρωες που δεν βάζουν τίποτα παραπάνω
απ' την ηθική, αν υπάρχουν ακόμη και σήμερα συγγραφείς που σε πράγματα παραστατικά τρυπώνουν το
παραμύθι τους, προκειμένου να ευαισθητοποιήσουν και να γίνουν αιτία κάποιου βιώματος ή κάποιου
δεδομένου, που θα καλύψουν τη μοίρα ενός ήρωα, αν τέλος υπάρχουν ακόμη και σήμερα άνθρωποι που
διαβλέπουν το μεγαλείο αλλά και την ταπεινότητα και τη μετριοφροσύνη έργων όπως Το δέντρο του Ιούδα
και το κοινοποιούν, τότε σίγουρα είμαστε μπροστά σε μια νέα άνοιξη των γραμμάτων, σε ένα καινούργιο
κατώφλι στο οποίο και προστατευόμαστε, σε ένα νέο μονοπάτι, που μας βγάζει σίγουρα στο ξέφωτο. Αυτό
είναι το συμπέρασμα που αβίαστα εξάγεται μετά την ανάγνωση του βιβλίου του Μακρόπουλου, όσο
βαρύγδουπο και αν ακούγεται, όσο κραυγαλέο και αν είναι.
“Το δέντρο του Ιούδα” ή αλλιώς κουτσουπιά:
Ερώτηση: Έχετε διαβάσει τη νουβέλα κατά τη διάρκεια των διακοπών. Πώς νομίζετε ότι συνδέεται
ο τίτλος της νουβέλας με το περιεχόμενό της;
Ας δοκιμάσετε τώρα ένα σύντομο κουίζ. Πατήστε εδώ.

5. Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022-23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
1ο Φύλλο εργασίας (2 διδακτικές ώρες)
✔ Ας θυμηθούμε τις σελίδες 13-18 της νουβέλας (ανάγνωση στην τάξη)
Ερωτήσεις για συζήτηση:
1. Σκεφτείτε και δώστε έναν τίτλο στο συγκεκριμένο απόσπασμα.
2. Ποια πρόσωπα αναφέρονται στο απόσπασμα; Ποιο από αυτά είναι το δρων πρόσωπο; Να
αναφέρετε δύο στοιχεία του χαρακτήρα του, όπως αποτυπώνονται στο κείμενο και να τα συνδέσετε
με τα αίτια των πράξεών του.
3. Ποια είναι η συναισθηματική κατάσταση που βιώνει ο ήρωας; Να τεκμηριώσετε την απάντησή
σας με αναφορά σε τρεις κειμενικούς δείκτες και στη συνέχεια να την αποτυπώσετε στην εικόνα που
ακολουθεί [ρόλος στον τοίχο].
4. Πώς διαμορφώνονται οι συνθήκες ζωής του ήρωα, αφού εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο;
5. Να περιγράψετε εικόνες από το Πωγώνι, όπως αποτυπώνονται στη νουβέλα.
[Εργασία για το σπίτι: Οι παρατηρήσεις σας για τις εικόνες από το Πωγώνι να εμπλουτίσουν το
ψηφιακό κολάζ που δημιουργήθηκε για αυτόν τον σκοπό]
Δημιουργική γραφή
Ο Ηλίας φεύγει για το χωριό του και αφήνει ένα γράμμα στις κόρες του, Μαρία και Αγγελική. Να
συντάξετε αυτό το γράμμα σε 100-150 λέξεις.

6. Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022-23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
2ο Φύλλο εργασίας (2 διδακτικές ώρες)
✔ Ας θυμηθούμε τις σελίδες 39-44 της νουβέλας (ανάγνωση στην τάξη)
Ερωτήσεις για συζήτηση:
1. Να εντοπίσετε στα παρακάτω αποσπάσματα του λογοτεχνικού κειμένου τα σχήματα λόγου που
αξιοποιούνται και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους:
α. “Η απουσία τους ήταν πληγή που δεν έκλεινε και δε θα΄ κλεινε ποτέ.”
β. “φαινόταν στον τρόπο που κάπνιζε, που΄ πινε το τσίπουρο, που κοιτούσε, που μιλούσε…”
γ. “… κι αυτός να πλανηθεί. Σαν καπνός, σαν σύννεφο.”
2. Να χαρακτηρίσετε τον τύπο του αφηγητή ως προς τη συμμετοχή του στα γεγονότα και να
διακρίνετε την εστίαση. Να αιτιολογήσετε και να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις σας παραθέτοντας
συγκεκριμένα χωρία του κειμένου.
3. Παράλληλα κείμενα:
Α. “Το τέλος της μικρής μας πόλης” Δ. Χατζής
Τα διηγήματα της συλλογής του Χατζή διαδραματίζονται στη γενέθλια πόλη του
συγγραφέα, τα Γιάννενα. Όλες οι ιστορίες εκτυλίσσονται στα Ιωάννινα, τα οποία
δεν κατονομάζονται πουθενά όμως, συχνά δίνονται με μεγάλη ακρίβεια
τοπογραφικά και, γενικά, ανθρωπογεωγραφικά και ανθρωπολογικά στοιχεία της
πόλης.
Απόσπασμα από “Το τέλος της μικρής μας πόλης”:
Γαλαζοπράσινη και βαθιά, δίπλα στη μικρή πόλη, απλώνεται η λίμνη. Μέσα στα νερά της καθρεφτίζει τα ψηλά του
τα τείχια το παλιό μεσαιωνικό και —θέλουν να λεν— ακόμα παλιότερα κάστρο της.
Πίσω απ' την ανατολική πλευρά του κάστρου, στην άκρη άκρη της λίμνης, πάνω στην όχτη της, βρισκόταν ο μαχαλάς
των ταμπάκικων. Έτσι τα λέγανε τα βυρσοδεψεία. Και ταμπάκους λέγανε τους βυρσοδέψες — ταμπάκηδες που τους
λένε στις Σέρρες, στο Βόλο, θαρρώ και στη Σύρα.
Σ' όλο το μάκρος του μαχαλά, μέσα στο νερό της λίμνης, αραδιαζότανε τα τομάρια, τεζαρισμένα καλά σε ξύλινα
τελάρα και τα παίρναν ύστερα, άμα μουλιάζαν και τ' αργάζανε μέσα στ' αργαστήρια — στα ταμπάκικα.
Όλα θα 'τανε καμιά δεκαπενταριά-είκοσι αυτά τ' αργαστήρια, λιθόκτιστα, δίπατα όλα, με θολωτές μεγάλες πόρτες,
στη σειρά κι ακουμπισμένα στα τείχια του κάστρου. Το κάτω πάτωμα είχε τα παράθυρα μικρά, σαν πολεμίστρες. Ήταν
όλο ένα μεγάλο χαγιάτι πλακόστρωτο, με κάτι ξύλινες σκάφες από δω κι από κει. Μέσα σ' αυτά τα χαγιάτια, κάνε
ξιπόλητοι, κάνε με κάτι μεγάλα ποδήλατα και ξεβράκωτοι —δηλαδή μονάχα με το βρακί τους— δουλεύαν οι ταμπάκοι
τα δέρματα. Τ' απάνω πάτωμα πρόβαλλε στο δρόμο κάπου μισό μέτρο παραέξω απ' το κάτω κι είχε τα παράθυρα
μεγάλα — είδος βενετσιάνικα. Ήτανε το κατοικιό τους εκεί κι ανέβαιναν από μια μικρή ξύλινη σκάλα μέσ' απ' τ'
αργαστήρια. Ο τόπος όλος τριγύρω βρωμοκόπαγε την ξινή δριμίλα* του τομαριού.
Οι ταμπάκοι παινεύονταν πως ήταν από τους παλιότερους κατοίκους αυτής της πόλης και πως ήταν όλοι τους
αρχόντοι «καστρινοί», που τους πέταξαν οι Τούρκοι απ' το κάστρο υστέρα απ' την επανάσταση του Σκυλόσοφου, στα
1612. Και στ' αλήθεια, μιλούσανε το ιδίωμα της πόλης καθαρότερα απ' όλους τους άλλους και το κρατούσαν αμόλευτο
στο λεξιλόγιο και στη φωνητική του.
Τα νταραβέρια τους ωστόσο με την πόλη ήτανε πολύ λιγοστά. Σχεδόν ποτέ δεν ανέβαιναν «απάνω» αν δεν είχανε
κάποια δουλειά. Καταφρονούσανε τους καινούριους κατοίκους της και μπορεί κανένας να πει πως μήτε τους ήξεραν
τους μαχαλάδες που φκιάσαν οι μικρασιάτες πρόσφυγες. Έμεναν εκεί, πίσω από το κάστρο, ένας κόσμος ξεχωριστός
και κλεισμένος. Τελειωμένος.
Λίγο παραπάνω απ' τα δικά τους τ' αργαστήρια ήτανε τα ξυλάδικα. Μετσοβίτες και ζαγορίσιοι —απ' τα βλαχοζάγορα—
δουλεύαν εκεί. Οι ταμπάκοι δεν είχανε κανένα νταραβέρι μαζί τους. Δυο δρόμους παραπάνω, οι βαρελάδες —
μετσοβίτες και βλάχοι κι αυτοί, βοβουσιώτες* και ντομπρινοβίτες*- κοπανούσανε χρόνια εκεί πέρα, πάνω στα
ρόμπολα και τις οξιές, με τα ξύλινα σφυριά τους, τον ίδιο μόχτο. Οι ταμπάκοι τους ξέρανε, τους καλημέριζαν,

7. Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022-23
διαφορές δεν είχαν μαζί τους και πάρε-δώσε δεν είχαν. Ήταν, βλέπεις, ντατσκαναραίοι, ήγουν χωριάτες. Λίγο
παρακάτω, δίπλα στ' αργαστήρια τους ήταν η Σκάλα. Τα μεγάλα καΐκια της λίμνης, σκαφιδωτά κι αργοκίνητα,
ξεφόρτωναν εκεί, απ' τα χωριά που βρίσκονταν αγνάντια, καυσόξυλα, σφαχτά, τυριά, βουτύρατα και τα τέτοια. Οι
ταμπάκοι ψωνίζαν άμα χρειαζόντανε κάτι, μα και κει δεν είχανε πολλά νταραβέρια —τι νταραβέρια με τους χωριάτες;
Το βράδυ πηγαίνανε σε δικά τους κρασοπουλειά όπου δεν πατούσαν χωριάτες— μονάχα καϊκτσήδες από το μικρό
νησί της λίμνης μπαίνανε καμιά φορά και πίνανε λίγο μαζί τους, πριν γυρίσουν στο νησί τους το βράδυ. Μ' αυτούς
τους ένωνε το πάθος του κυνηγιού — γι' αυτό τους δίναν το ελεύτερο να κάτσουνε δίπλα τους.
δριμίλα: έντονη μυρουδιά (από το δριμύς).
βοβουσιώτης: από την περιοχή της Βοβούσας (Αώου).
ντομπρινοβίτες: απ' το χωριό Ντομπρίνοβο.
Β. “Τείχη”, Κων/νου Καβάφη
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.
Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·
διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.
Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.
Απόσπασμα από “Το δέντρο του Ιούδα”:
“Αποφάσισε να πάει στα Γιάννενα … και το βούισμα μελισσιού – πού΄ ναι η πόλη.” (σελ. 41-43)
Αφού διαβάσετε τα αποσπάσματα συγκριτικά να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:
✔ Ποια στοιχεία του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος των Ιωαννίνων περιγράφονται στα
αποσπάσματα του Χατζή και του Μακρόπουλου;
✔ Πώς επιδρά ο τόπος και οι άνθρωποι στον ψυχισμό των ηρώων στο απόσπασμα του
Μακρόπουλου και στο ποίημα του Καβάφη;
Δημιουργική γραφή
Μπήκε σ΄ ένα μαγαζί με ρούχα. […] “Να σας τα τυλίξω;” τον ρώτησε. “Άσε, θα βάλω κάρτες μέσα”.
Δεν είχε σκεφτεί ακόμα τι θα έγραφε. Έπρεπε να χωρέσει στις ευχές του ό,τι ένιωθε γι΄ αυτές. Όλη την
αγάπη του. Ήθελε σκέψη. (σ. 43)
Είναι Παραμονή Χριστουγέννων και ο Ηλίας - μόνος του και του μακριά από τις αγαπημένες κόρες
του - προσπαθώντας να επουλώσει τις πληγές γράφει την κάρτα με τις ευχές.
Να ετοιμάσετε την κάρτα του Ηλία για τις κόρες του με το πρόγραμμα canva.

8. Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022-23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
2ο Φύλλο εργασίας (2 διδακτικές ώρες)
✔ Ας θυμηθούμε τις σελίδες 85-117 της νουβέλας (ανάγνωση στο σπίτι την προηγούμενη
ημέρα)
Ερωτήσεις για συζήτηση:
1. Να εντοπίσετε στο συγκεκριμένο απόσπασμα του λογοτεχνικού έργου ένα χωρίο στο οποίο ο
αφηγητής χρησιμοποιεί αναδρομική αφήγηση. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας και να
εξηγήσετε τη σκοπιμότητα αυτής της επιλογής στη συγκεκριμένη περίπτωση.
2. Ποια στοιχεία της γλώσσας του κειμένου του Μ. Μακρόπουλου υπηρετούν τη φυσικότητα των
χαρακτήρων και την αληθοφάνεια της ιστορίας;
3. Η ποιήτρια Ελένη Κοφτερού, μιλώντας για το βιβλίο του Μ. Μακρόπουλου παρατήρησε
χαρακτηριστικά: «Ο Φλωμπέρ, έχει πει ότι το πιο δύσκολο πράγμα στη λογοτεχνία, είναι να βρεις τις
λέξεις που χάνονται στο διάστημα που μεσολαβεί από τη σκέψη στο χαρτί. Ο Μιχάλης τις βρήκε αυτές
τις λέξεις». Στην κριτική της με τίτλο «Ο ψίθυρος των μικρών πραγμάτων» γράφει: «ο προσεχτικός
αναγνώστης θα ακούσει τον ψίθυρο των μικρών πραγμάτων στη νουβέλα αυτή», επιλέγοντας να
ασχοληθεί με τα «μικρά πράγματα» της ιστορίας του. Το κουμπί, το σακάκι, το τσίπουρο, τη
σακούλα στο δέντρο…
Είναι αυτά τα “μικρά πράγματα” τελικά σημαντικά για την εξέλιξη της πλοκής; Πώς;
4. Ποιο θεωρείς ότι είναι το κρίσιμο θέμα που προκύπτει από τη στάση του ήρωα στο τέλος της
νουβέλας και ποια είναι η δική σου τοποθέτηση έναντι αυτής της στάσης;
5. “Το δέντρο του Ιούδα” είναι το δέντρο που συγκεντρώνονται οι καρποί της φιλίας και της
προδοσίας μαζί, σε έναν κόσμο που μένει αιχμάλωτος των αδυναμιών του και των ενοχών του. Όπως
αναφέρει και ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτηριστικά: “Κάτω από το λουλουδιασμένο δέντρο, μία
δημοκρατία του θανάτου έχει εγκαθιδρυθεί. Νεκροί και ζωντανοί, σκιές και ύλη, συνυπήρχαν ισότιμα”.
Τελικά ποιο είναι το μαγικό φίλτρο της συνύπαρξης και κάτω από ποιους όρους γίνεται το δέντρο
αυτό από τόπος σύγκρουσης, αλληλοσπαραγμού και μίσους, το δέντρο που θέλει να ανθίζει στα
φύλλα του η αγάπη, η κατανόηση και το μόνοιασμα;
Δημιουργική γραφή [ Εργασία για το σπίτι – συνεργατικά κείμενα]
Ομάδα 1η: Είστε δημοσιογράφοι σε μία τοπική εφημερίδα. Να γράψετε το πρωτοσέλιδο
μετά τη σύλληψη του Ηλία.
Ομάδα 2η: Ας υποθέσουμε ότι ο συγγραφέας πρόκειται να επισκεφθεί το σχολείο μας.
Ετοιμάστε κάποιες ερωτήσεις που θα θέλατε να του απευθύνετε για μία συνέντευξη.
Ομάδα 3η: Η νουβέλα έχει τελειώσει… Γίνετε εσείς συγγραφέας τώρα, συνεχίστε την
έμπνευση του συγγραφέα και γράψτε το επόμενο επεισόδιο.
Ομάδα 4η: Να γράψετε μία βιβλιοκριτική για “Το δέντρο του Ιούδα”, η οποία πρόκειται να
δημοσιευθεί στο Λογοτεχνικό περιοδικό του σχολείου σας με τίτλο “διαβάΖΩντας”.

9. Πρότυπο Λύκειο Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Σχολικό έτος 2022-23
Μιχάλης Μακρόπουλος, “Το δέντρο του Ιούδα”
4ο Φύλλο εργασίας – Τεχνικές δράματος (1 διδακτική ώρα)
Το Κουτί των Αναμνήσεων
Ο Ηλίας φεύγοντας από την Αθήνα πήρε μαζί του το κουτί των αναμνήσεων. Πόση ζωή να χωράει σε
ένα κουτί;
Γράψτε σε ένα χαρτάκι τι νομίζετε πως πήρε μαζί του και ρίξτε το χαρτάκι μέσα στο κουτί.
Ο Διάδρομος της συνείδησης
Όταν μια νεαρή γυναίκα βρέθηκε βάναυσα δολοφονημένη έξω από το χωριό, η εξιχνίαση του φόνου
έγινε για τον ήρωα έμμονη ιδέα, ένας σκοπός που γέμιζε το ψυχικό του κενό και τον άδειο χρόνο. Οι
αποκαλύψεις, όμως, που θα ακολουθήσουν την έρευνά του θα είναι τραγικές… Η τραγική θέση του
Ηλία βρίσκεται στο σταυροδρόμι εκείνο που η ελεύθερη βούληση συναντάται με τη σχεδόν
ολοκληρωτική υποταγή στη μοίρα. Ο Ηλίας βρίσκεται σε δίλημμα… Να καταδώσει τον φίλο του τον
Κώστα ή όχι;
Ορισμένοι μαθητές σταθείτε όρθιοι δεξιά και αριστερά – αντικριστά – σχηματίζοντας έναν διάδρομο.
Ένας μαθητής υποδυόμενος τον Ηλία διασχίζει αργά τον διάδρομο, ενώ ακούει τους συμμαθητές
του που λειτουργούν ως η συνείδησή του να του ψιθυρίζουν τι πρέπει να κάνει. Στο τέλος του
διαδρόμου ο μαθητής που υποδύεται τον Ηλία καλείται να αποφασίσει την τελική του απόφαση και
να την δικαιολογήσει.
Η Ανακριτική Καρέκλα
Ο Ηλίας έχει παραδοθεί στις αρχές για ένα έγκλημα που δεν έκανε…
Ο μαθητής – Ηλίας κάθεται σε μια καρέκλα στο κέντρο της αίθουσας και εσείς σε ρόλο αστυνόμου
ανακρίνετε τον Ηλία για τους λόγους και τις συνθήκες του φόνου. Σας πείθουν οι απαντήσεις του;
Τελική Αποτίμηση
Τι μου άρεσε / δεν μου άρεσε, τι με εντυπωσίασε, τι με συγκίνησε στη νουβέλα;
Σας ευχαριστώ πολύ!