importance of ayurveda and yoga in covid-19

1. k|:tf]tf
8f= ;/f]h s'df/ /fo
cfo'j{]b tyf of]u lrlsT;s
k|d'v, wf}nflu/L cfo'j{]b cf}ifwfno, afun'ª

2.  आनुवंशिक संरचनामा आरएनए (RNA) भएका भाइरस अर्ाात्
शवषाणुको एउटा समूहलाई वैज्ञाशनकहरूले कोरोनाभाइरस
(Coronavirus) नामकरण गरेका शर्ए।

3.  भाइरसको बाह्य रूप शकरीट अर्ाात् श्रीपेचजस्तै भएकाले अङ्ग् रेजीमा उक्त नाम
शिइएको शर्यो।
 त्यसलाई नेपालीमा 'शकरीटाकार शवषाणु' वा 'शकरीट शवषाणु' पशन भन्न सशकन्छ।
 तर कोरोनाभाइरस नै प्रचशलत र सशजलै बुशिने नाम हो।
 सन् २०१९ को शिसेम्बरमा चीनमा माशनसमा सङ्ग् रमण गना र्ालेको भाइरस सो
समूहमा राख्न शमल्ने नयााँ भाइरस भएको पत्ता लाग्यो।

4.  चीनको वुहाननशजक
ै पिुपक्षी व्यापार हुने एउटा बजारमा
पशहलो पटक यसको सङ्ग
् रमण िेखिएको उक्त भाइरस
क
े ही मशहनामै शवश्वभरर फ
ै शलयो।
 यो भाइरसको वैज्ञाशनक नाम सासा-कोभ-२ (Sars-CoV-2)
हो।
 सङ्ग् रमणबाट हुने रोगलाई कोशभि-१९ (Covid-19)
भशनन्छ।

5.  कोरोनाभाइरस नाक र मुिबाट माशनसको िरीरमा प्रवेि गछा ।
 सङ्ग
् रशमत व्यखक्तको संसगामा आउने अरू माशनसलाई उक्त
भाइरस सना सक्छ।
 सङ्ग
् रशमत व्यखक्तले िोक्दा वा हाछ्ुाँ गिाा नाक र मुिबाट
शनखिएका ससाना शछटामा कोरोनाभाइरस हुन्छन्।
 उनीहरूको नशजकमा बस्ने माशनसको िरीरमा भाइरस शछना
सक्छ।

6.  सङ्ग् रशमत व्यखक्तले सरसामान वा सतह छोएर हात नधोई
आफ्नो अनुहार छुाँ िा कोरोनाभाइरस िरीरमा शछना सक्छ।
 भाइरसले पशहला घााँटी, सासनली र फोक्सोका कोषलाई
आरमण गछा ।
 शबस्तारै ती अङ्गलाई कोरोनाभाइरसहरूले आफ्नो
शनयन्त्रणमा शलएर आफ्नो सङ्ग
् या वृखि गना र्ाल्छन् र
गम्भीर असर पुर्याउन सक्छन्।

7.  ज्वरो आउनु र सुक्खा िोकी लाग्नु कोरोनाभाइरस सङ्ग् रमण
भएपशछ लाग्ने रोग कोशभि-१९ का मुय लक्षण हुन्।

8.  क
े ही शबरामीमा घााँटी िुख्ने, टाउको िुख्ने र पिाला लाग्ने गरेको पशन
पाइएको छ।
 क
े ही शबरामीमा घ्राणिखक्त अर्ाात् सुाँघ्ने क्षमता पशन शिशर्ल भएको
पाइएको छ।
 क
े ही माशनसहरूलाई सङ्ग् रमण भए पशन क
ु नै गम्भीर लक्षण
िेखिाँिैन। तर उनीहरूले र्ाहै नपाई अरूलाई भाइरस साररशिन
सक्छन्।

9.  यी लक्षण िेखियो भने घरमै अरूबाट अलग्ग बस्न शवश्व स्वास्थ्य
सङ्गठनले सुिाव शिएको छ।
 िन्डै ८० प्रशतित माशनसमा सामान्य िालको सङ्ग् रमण हुन्छ।
 तर ज्वरो आएको छ, िोकी लागेको छ र सास फ
े ना गाह्रो भएको
छ भने शचशकत्सकसाँग परामिा गनुापछा ।
 शकनभने ती लक्षणले श्वासप्रश्वास प्रणालीमा भएको सङ्ग् रमण वा
अन्य गम्भीर समस्याशतर सङ्क
े त गछा न्।

10.  कोरोनाभाइरस सङ्ग् रमण जसलाई पशन हुन सक्छ।
 सङ्ग् रशमत व्यखक्तको संसगामा आउने व्यखक्त तर्ा कोशभि-१९ शबरामीको
उपचारमा िशटने स्वास्थ्यकमीमा भाइरस सने सम्भावना उच्च हुन्छ।
 त्यसैले सबैले आफ
ू सुरशक्षत हुने उपाय अवलम्बन गनुापछा ।
 अरू गम्भीर रोग भएका व्यखक्त र वृिवृिालाई सङ्ग् रमणको भयो भने यो
भाइरसले धेरै िुुःि शिन सक्छ।

11.  चीनमा ४४,००० शबरामीको अशभलेिको अध्ययन
गिाा मधुमेह, उच्च रक्तचाप वा मुटु वा फोक्सोको
समस्या भएका शबरामीको कोरोनाभाइरसका कारण
मृत्यु हुने सम्भावना कम्तीमा पााँचगुना बढी पाइयो।

13.  हालसम्म उपलब्ध जानकारीका आधारमा गभाावस्र्ामा आमाबाट
बच्चामा यो भाइरस सने वा नसने तर्ा उक्त भाइरसले बच्चामा
पाने असरका बारेमा पयााप्त तथ्य उपलब्ध छै न।
 यस शवषयमा हाल अध्ययन भइरहेको छ।
 गभावती मशहलाहरूले भाइरसबाट जोशगन उपयुक्त सावधानी
अपनाउनु पिाछ र ज्वरो, िोकी वा सास फ
े ना कशठनाईजस्ता
लक्षणहरू िेखिएमा समयमै स्वास्थ्य संस्र्ामा सम्पक
ा गनुापिाछ।

14.  अन्य जीवाणुको उपचारका लाशग बनाइएका
एन्टीबायोशटकले भाइरसलाई माना सक्दैनन्।
 कोशभि-१९ हुाँिा िेखिने लक्षणहरूको उपचार हुन्छ।
 अशधकांि माशनसमा शतनको िरीरको प्रशतरोधात्मक क्षमता
सशरय भएर शबस्तारै शनको हुन र्ाल्छ।

15. कोशभि-१९ को सबैभन्दा
ठु लो औषशध
आत्मबल(Willpower)
हो |

16.  शिनचयाा:
 स्वस्र् रहनको लाशग आयुवेिमा वशणात िैशनक गशतशवशध नै शिनचयाा हो |
 अयुवेिले िैशनक ब्रह्ममुहूतामा उठ् नुपने भनेको छ |
 यो समय सुयोिय भन्दा ४ घिी अर्ाात् १ घण्टा ३६ शमनेट अगाशिको समय हो |
 यो समयमा उठ् ने व्यखक्तले अमृत अर्ाात् सवोतम स्वास्थ्यका लाशग प्राणतत्व (
अखक्सजन आशि ) पाउछ र शिनभरी स्फ
ु शताका सार् आफ्नो काया गिाछ |

17.  उठे पशछ सवाप्रर्म मनतातो पानी िाने गर ं |
 -मलमूत्र त्याग गरेपशछ नीम, बबुल, करन्ज, िशतवन जस्ता
कटु, शतक्त, कषाय रस भएका जशिबुटीको बुरुस वा नरम
िन्तमंजनको प्रयोग गरेर शबहान र बेलुका सुत्नुभन्दा अशघ २
पटक िााँत माझ्ने गर ं, त्यसपशछ शजह्वाशनलेिन (शजब्रोको
सफाई ) गर ं

18.  त्यसपशछ औषशधयुक्त तेल २-३ शमनेटसम्म मुिमा धारण
(गण्डुष) गने र त्यसपशछ पानीले क
ु ल्ला (कवल) गने गर ं |
 - नाकमा नस्य शलने, आाँिामा अन्जन/गाजल लगाउने, नि,
िाह्री, कपाल, जुाँगाको स्याहार गने |

19.  िैशनक कम्तीमा ४८ शमनेट (१ मुहूता) वा िरीरको अधाबलसम्म
योगाभ्यास/व्यायाम गर ं , त्यसपशछ तेलले सम्पूणा िरीरमा
अभ्यंग गरीसक
े पशछ उद्वतान/उबटन लगाउने र स्नान गने गर ं
 - आरामिायी आसनमा बसेर म नधारण गरी िारीररक
अवस्र्ा, पाचनिखक्त र ऋतु अनुसारको भोजन गने, िैशनक
भजनमा ५ रामभन्दा बढी नुनको प्रयोग नगने, िैशनक २-३
उमालेर सेलाएको मनतातो पानी िाने गर ं |

20.  -िैशनक २५०-४०० राम कााँचो सलाि,उमारेको गेिागुिी र
फलफ
ु लको प्रयोग भोजनमा गने, सक
े सम्म आफ्नै बारीमा
उखिएको अन्न तर्ा तरकारीको प्रयोग गरेर घरमै तयार गरेको
भोजन गर ं |
 - साि ६-७ बजेसम्म भोजन गरेर १-२ घण्टापशछ कररब ८ बजे
आरामिायी िैयामा सुत्ने बानी बसल |

21.  ऋतुहरु शिशषर, वसन्त, रीष्म, वषाा, िरि र हेमन्त गरी ६ वटा छन् |
 ऋतु अनुसारको आहार र शवहारको प्रयोगले हाम्रो िरीर स्वस्र् र शनरोगी हुन्छ
भने ऋतु शवरुि आहार र शवहारको प्रयोगले हाम्रो िरीर रोगी तर्ा पशहलेिेखि
भएका रोगको प्रकोप बढ्छ | यसरी ऋतु अनुसार गररने आहार शवहार लाई नै
ऋतुचयाा भशनएको हो |

22.  स्वस्र् व्यखक्तलाई उजाा प्रिान गने आयुवेिको शवशधलाई
रसायन भशनएको छ |
 शिघाायु, मेधािखक्त, आरोग्य, प्रभ, वणा, तारुन्य, वय र
काखन्तको रक्षा रसायनले गिाछ |
 आयुवेिको शनिेिानुसार आचरण गिै रसायनको लाभ
प्राप्त गनुा नै अचार रसायन हो |

23.  अशहंसा, सत्य. अस्तेय, ब्रह्मचयाको पालन, िान्ती, शप्रय वचन,
ि च, धैया, जप, तप, ध्यान, िान, िेव-गो-ब्राह्मण-आचाया-गुरु-
वृि प्रशत सिचाररता, करुणा, शिष्टाचार, िेिकालज्ञाता,
युखक्तज्ञाता, शनत्य िुधघृतसेवी, अध्यात्मवाि, धमािास्त्रपरक
व्यखक्तहरु आफ्नो अचारका रसायनले शनत्य सुिी, िुिी र
शनरोगी भै िु-स्वस्र् रहन्छ

38.  बशगरहेको पानीमा हात शभजाउने,
 शभजेको हातमा मनग्गे साबुन लगाउने,
 हत्क
े लाको पछाशि, औंलाको बीच, नङ्गको शभत्र लगायत हातका सबै भागमा कखम्तमा २०
सेक
े ण्डसम्म राम्रोसाँग शमच्ने,
 बशगरहेको पानीले राम्ररी हात पिाल्ने,
 सफा कपिा वा एकपटक मात्र प्रयोग गररने त शलयाले हात सुकाउने।
 शनयशमत रुपमा हात धुनुहोस् – िासगरर िाना िानु भन्दा अगाशि, र शसंगान पुछ्नु, िोक्नु,
हाच्छछ्ुाँ गनुा, र ि चालय जानु आशि गररसक
े पशछ।
 यशि साबुन र पानी उपलब्ध छै नन् भने कखम्तमा ६० प्रशतित अल्कोहल भएको शजवाणुनािक
जेल वा शरमको प्रयोग गनुाहोस्। हात फोहोर छन् भने सधैं साबुन पानीले हात धुनुहोस्।