1. Flora dhe fauna
Kuriozitete
Savanat
Fjala "Savana" rrjedh nga fjala spanjolle "sabana", që në gjuhën shqipe do të
thotë rrafsh i gjerë apo rrafsh me barëra. Savanet janë Ekosisteme, të cilat
karakterizohen me kaçube, lisa të vetmuar dhe para së gjithave me barishta
tropike. Këto ekosisteme shtrihen në të dy anët e ekuatorit dhe kufizohen me
pyjet e lagështa tropikale në njërën anë dhe shkretëtirat subtropikale në anën
tjetër. Savanet mbulojnë rreth 15% të sipërfaqes kontinentale të tokës.
Varësisht nga sasia e reshjeve gjatë vitit dhe lloji i përhapur i vegjetacionit,
savanet mund të t'i ndajmë ne tri lloje apo tipe të veçanta: savane të
lagështa , savane të thata dhe savane me ferra apo kaçube Pranë pyjeve tropike
shtrihet savanet e lagështa, ndërsa në drejtim të poleve vijojnë savanet e thata
dhe ato me ferra.
Shkretetirat
Ka shume shkretetira ne bote, si ne hemisferen
jugore dhe veriore, behet fjale per shkretetira
te nxehta dhe te ftohta, por ka dhe shkretetira
polare (apo te bardha), qe gjenden ne
Groenlande, ne polin e veriut dhe te jugut dhe
karakterizohen nga nje klime e akullt.
Karakteristikat kryesore qe vlejne per te gjitha shkretetirat jane mungesa e shiut
per periudha te gjata kohore (ndonjehere me vite) dhe era e forte.Mungesa e
shiut gjata ndikon dukshem ne zhvillimin e formave te jetes ne shkretetire, por ne
disa prej tyre mund te gjejme nje flore dhe nje faune te pasur me lloje kafshesh
dhe bimesh, qe jane te pershtatshme per te mbijetuar ne kushtet klimatike me
ekstreme te planetit.
2. Shkretetirat e nxehta ndodhen ne rajonet
tropikale te tokes dhe shpesh perbehen nga
rera, qe modelohet nga era ne dunat
karakteristike, por mund te jene te
formuara edhe nga guri dhe zhavori, jane te
karakterizuara nga nje thatesire e
perditshme me temperature shume te larte,
lageshtia dhe bimesia pothuajse mungon.
Ndersa shkretetirat e ftohta gjenden ne rajonet e buta me kontinentale, shpesh
here jane te perbera nga shkembinj dhe karakterizohen nga nje temperature e
ulet vjetore, me dimer shume te ftohte dhe vere te nxehte. Shkretetira polare me
e famshme eshte sigurisht Antarktida, kontinenti me jugor i botes, qe perfaqeson
edhe shkretetiren me te madhe ne bote, me siperfaqen e tij prej 14 milion
kilometer katror.
Temperaturat me te uleta jane regjistruar ne Plateau Antarktik, ne bazen e
perhershme Vostok, kur ne 21 korrik 1983 u arriten 89,2 grade nen zero. Pervec
numrave rekord, ne Antarktide temperaturat dimerore nuk e kalojne mesataren -
50 grade, per kete bimesia pothuajse mungon, por fauna ne fakt arriti te
pershtatej me temperaturat e uleta dhe prandaj gjejme foka, albatroset
mbreterore, pinguinet e famshem,etj
Shkretetira e Saharase eshte sigurisht shkretetira me e njohur e nxehte, por edhe
me e madhja. Ka ne fakt nje siperfaqe prej 9 milion kilometrash katrore,
pershkohet nga Tropiku i Gaforres dhe shtrihet ne Afriken e veriut, nga Oqeani
Atlantik dhe Deti i kuq.
Karakterizohet nga temperatura te nxehta, qe
ne stinen e veres arrijne nga 45-50 grade e ne
disa rajone shkretetira nuk e njeh fare shiun,
prandaj nuk ka perrenj, por vetem lugina dhe
lumenj fosile. Duke perjashtuar oazet, per
shkak te thatesires se forte dhe ererave te
nxehta karakteristike te shkretetirave, ne disa
pjese te Saharase nuk ka bimesi.
Ndersa fauna eshte shume e larte dhe nder
banoret me te famshem te shkretetires gjejme devete, dhelpra, gjarperinj dhe
disa lloje antilopash. Edhe njeriu mund te pershtatet me klimen e Saharase,
popujt me te mire nomade qe popullojne vendin jane Tebu dhe Tauareg, ndersa
Berberet jane nje fis qe banon ne oazin verior.
3. Shkretetira Kalahari eshte shkretetira e katert ne bote per madhesi dhe eshte
pjese e nje pllaje te gjere te Afrikes se Jugut, me sakte mbulon , 70% te territorit
Botswana dhe pjese te Zimbabve, Namibi dhe Afrike Jugore. Zona ne jug-
perendim te Kalaharit eshte me e thata me me pak se 175 mm shi ne vit dhe
mbase nga kjo e ka marre shkretetira emrin.Kalahari ne gjuhen Tswana do te
thote 'etje e madhe'.
Shkretetira Rub' al-Khali eshte e dyta me rere me e madhe dhe shtrihet ne pjesen
jugore te gadishullit arabik, praktikisht e pabanuar dhe ne shume pjese e
pashkelur ndonjehere, nderton nje nder mjediset e pamirepritura te planetit, me
duna me te larta se kulla Eiffel dhe temperatura te nxehta qe arrijne deri ne 60
grade.
Nga shkretetirat e ftohta, shkretetira Gobi, ne Azi, eshte me e famshmja. Shtrihet
mes Kines dhe Mongolise dhe mungesa e rreshjeve ndodh prej zinxhirit te
Himalajeve, qe ndalon rete me shi te arrijne ne
shkretetire.Klima eshte kontinentale dhe
ndikohet nga erera te ftohta qe vijne nga stepat
siberiane, qe ne dimer mund te arrijne ne
temperatura minus 40 grade, por ne vere mund
te ngrihen deri ne 50 grade.
Per shkak te mungeses se shiut ne kete
shkretetire jetojne shume pak lloje te flores dhe
faunes dhe ne disa zona nuk ka jete fare. Edhe
shkretetira e Atakamas, ne Kili eshte e ftohte.
Behet fjale per shkretetiren me te thate ne bote, nje mesatare rreshjesh prej 0,08
mm shi ne vit. Kjo eshte arsyeja prej te ciles shkretetira e Atakamas eshte zona e
vetme ne planet pa oaze.
