Czym jest informacja (w informatologii i nie tylko)?

1. 1
Informacja
2017-03-21
Sabina Cisek, IINiB UJ
sabina.cisek@uj.edu.pl
DEFINIUJEMY INFORMACJĘ
1) Informacja (łac. informatio – przedstawienie, wizerunek, wyobrażenie,
zawiadomienie) – termin wieloznaczny,
2) występujący w mowie potocznej oraz w języku różnych dyscyplin
naukowych, zarówno przyrodniczych, technicznych, jak
i humanistycznych/społecznych.
3) Potocznie oznacza dane, komunikat, treść, wiadomość, cząstkę wiedzy
(ujęcie przedmiotowe), a także powiadomienie o czymś, przekazanie
wiadomości, zakomunikowanie czegoś komuś (ujęcie czynnościowe)
[Błasiak, Koszowy, 2010].
4) Informacja często uważana jest za pojęcie pierwotne, niedefiniowalne albo
dające się scharakteryzować wyłącznie w ściśle określonym kontekście, np.
w ramach jakiegoś obszaru badawczego lub praktycznego.
Ujęcie przedmiotowe
Dane, komunikat, treść,
wiadomość, cząstka wiedzy
Ujęcie czynnościowe
Powiadomienie o czymś,
przekazanie wiadomości,
zakomunikowanie czegoś
komuś

2. 2
POJĘCIE INFORMACJI WYSTĘPUJE W WIELU NAUKACH
5) Badaniem prawidłowości rządzących procesami przekazywania informacji,
jej mierzeniem, kodowaniem, przesyłaniem i odbiorem zajmuje się teoria
informacji, dyscyplina o charakterze zasadniczo matematycznym, której nie
należy utożsamiać z informatologią (nauką o informacji). Za twórcę
współczesnej teorii informacji uważa się Claude’a E. Shannona (1948, MTC –
matematyczna teoria komunikacji). Najmniejszą jednostką informacji jest
szanon (Sh, dawniej bit) równy „ilości informacji, jaka jest związana
z zajściem 1 zdarzenia spośród 2 wzajemnie wyłączających się zdarzeń,
wówczas gdy prawdopodobieństwo każdego z nich jest równe 1/2” [Szanon,
2017].
6) Problematyka informacji w ujęciu ogólnym cieszy się także
zainteresowaniem filozofów, m.in. dlatego, iż silnie wiąże się z pytaniami
z zakresu epistemologii, metafizyki i metodologii nauk [Cisek, 2002; Floridi,
2011]. Również w dziedzinach społecznych, zwłaszcza w ekonomii
i zarządzaniu zagadnienie informacji jest niezwykle istotne, a to –
najogólniej mówiąc – ze względu na funkcjonowanie społeczeństwa
informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy [Materska, 2007].

3. 3
DWA PODEJŚCIA DO INFORMACJI
7) Podejście datalogiczne i infologiczne
(Materska, 2007, s. 24)

4. 4
INFORMACJA W INFORMATOLOGII
I ZARZĄDZANIU INFORMACJĄ
(ang. Information Management, Information Science, LIS – Library and
Information Science)
8) W informatologii informacja stanowi jedno z najważniejszych pojęć, co nie
oznacza, iż istnieje powszechnie akceptowana jej definicja. Przeciwnie,
termin informacja używany jest w wielu, często sprzecznych ze sobą
znaczeniach. Dyskusja na ten temat toczy się nieprzerwanie od
kilkudziesięciu lat.
9) Dodatkowo, nie zawsze jest jasne, czy autorzy wypowiadają się na temat
właściwego pojęcia informacji (denotacji i konotacji słowa „informacja”),
sprzyjającego realizacji celów poznawczych i praktycznych LIS, czy też
rozpatrują informację jako rzeczywiście istniejący byt (wówczas, by
dowiedzieć się, czym jest informacja należy położyć nacisk na badania
empiryczne – a nie na aprioryczne ustalanie pożądanego znaczenia
terminu).
10) Co więcej, nie wszyscy sądzą, by koncepcja informacji była kluczowa dla
określenia przedmiotu i pola badawczego informatologii, preferując w tej
roli inne pojęcia, takie jak dokument, relewancja albo pośredniczenie
[Furner, 2004; Hjorland, 2007].
11) Widoczne jest także, iż uczeni prowadzący szczegółowe badania empiryczne
w zakresie zarządzania informacją, podobnie zresztą jak i praktycy,
posługują się z reguły intuicyjnym rozumieniem informacji (informacja =
Denotacja = zakres danej nazwy, ekstensja, zbiór desygnatów
– czyli wszystkich obiektów, do których odnosi się nazwa
Konotacja = sens, znaczenie, treść jakiegoś wyrażenia
KOnota

5. 5
Intuicyjne rozumienie informacji w informatologii
i zarządzaniu informacją
informacja =
▪ fragment wiedzy,
▪ wiadomość
zawartość źródła albo to, co jest zapisane na nośniku; lub informacja =
wiadomość, fragment wiedzy).
informacja =
▪ zawartość źródła,
▪ to, co jest zapisane na nośniku

6. 6
12) Trzy ujęcia informacji w informatologii (nauce o informacji)
(Materska, 2007, s. 27)

7. 7
13) Na gruncie informatologii informacja charakteryzowana jest jako:
a) akt przekazywania wiedzy;
b) cząstka wiedzy; information-as-knowledge [Buckland, 1991; wcześniej –
Brookes], ale – co to jest wiedza?
c) czynnik zmniejszający niepewność, ale – nie zawsze tak jest (zobacz np.
model Kuhlthau);
d) dowody, świadectwo uzasadniające jakąś tezę lub pomagające podjąć
decyzję (ang. information-as-evidence);
e) fakty i idee komunikowane bądź udostępnione do komunikowania;
f) information-as-process [Buckland, 1991], proces informowania lub
stawania się poinformowanym; ale – if the seeker abandons the search
for some information, the process is over, and the information is
presumably therefore gone. It is counterintuitive to think that we can
have direct effect on the existence of information by simply starting or
stopping some process related to it, such as that of seeking it [Dinneen,
Brauner, 2015, p. 386]
g) information-as-thing [Buckland, 1991], obiekty fizyczne utożsamiane
z informacją [krytyka – zob. Dinneen, Brauner, 2015, p. 388];
h) (każda) postrzegana różnica (ang. difference) w otoczeniu lub w sobie
(Case, Given, 2016, p. 4)
i) pewien stan umysłu/świadomości;
j) (prawdziwa) odpowiedź na pytanie;
k) sygnał;
l) to, czego można się dowiedzieć/nauczyć z różnych źródeł; treść
dokumentów;
m) utrwalona myśl, zapisana w jakimś języku ([Neill, 1982, s. 34-35)
n) utrwalone, uporządkowane, znaczące dane; well-formed, meaningful
data (GDI – general definition of information Floridiego) [Dinneen,
Brauner, 2015]

8. 8
o) wiadomość;
p) zasoby relewantne lub potrzebne użytkownikom;
q) zawartość (ang. content) baz danych, bibliotek, Internetu, książek itd.;
r) zbiór symboli reprezentujących wiedzę;
s) znaczenie zdania/tekstu zgodnie z intencją nadawcy i rozumieniem
odbiorcy
t) i inne [Budd, 2011; Furner, 2010; Zins, 2007].
WYMOGI STAWIANE POJĘCIU INFORMACJI W INFORMATOLOGII
Stopień ogólności,
uniwersalność
pojęcia informacji
• Należy skupić się na przydatnej koncepcji informacji,
efektywnej w kontekście teorii i praktyki informatologii.
Przedmiotem zainteresowania nie jest informacja w ogóle,
tym się zajmuje teoria informacji – odrębna dyscyplina, ale
pojęcie informacji w nauce o informacji (…).
Wymogi związane
z przedmiotem,
celem etc.
informatologii
Adekwatne pojęcie informacji winno uchwycić:
• aspekt bycia artefaktem; przez informację należy
rozumieć to, co zostało zamierzone przez swych autorów
jako informacja, wytworzone i utrwalone na nośniku
materialnym przez człowieka
• efekty uzyskania informacji
- zmiana stanu (struktur, zakresu, założeń) wiedzy
odbiorcy
- redukcja niepewności
- podjęcie decyzji (informacja w procesie podejmowania
decyzji)
- podjęcie działań bądź pojawienie się gotowości do
działania
• nowość; informacja winna dotyczyć czegoś, co nie jest
odbiorcy znane bądź słabo znane;
• przydatność informacji; informacja ma być rozumiana jako
komuś potrzebna (ang. desired information); informacja

9. 9
jest dobrem w sensie ekonomicznym i społecznym;
• psychiczny aspekt, relacje do stanu umysłu nadawcy
i użytkownika
• relacje informacji z danymi, wiedzą i znaczeniem
• społeczny charakter informacji, jej udział w ludzkiej
komunikacji.
Wymogi
metodologiczne
Pojęcie informacji winno:
• być podstawą opisu, przewidywania oraz wyjaśniania (…)
• dać się zoperacjonalizować, przełożyć na język
konkretnych badań
• umożliwiać generalizację; musi pozwalać wychodzić poza
indywidualne przypadki
• zakładać poznawalność informacji (…).
Źródło: Cisek 2002, s. 99
ASPEKTY INFORMACJI
Nie-dotykalne (ang.
intangible)
Dotykalne (ang. tangible)
Rzecz, całość
(ang. entity)
Informacja jako wiedza:
- wiedza poszczególnych ludzi
(…)
- wiedza obiektywna
(intersubiektywna) utrwalona
w dokumentach (…)
Informacja jako rzecz:
dane, dokumenty, zapisana
wiedza (ang. recorded
knowledge)
Proces (ang.
process)
Informacja jako proces:
bycie, stawanie się
poinformowanym (ang.
becoming informed)
Przetwarzanie informacji
(ang. information
processing):
przetwarzanie danych,
przetwarzanie dokumentów,
inżynieria wiedzy (ang.
knowledge engineering)
Źródło: Buckland 1991, p. 352; Cisek 2002, s. 100

10. 10
14) Podane (wybrane) przykłady ilustrują różnorodność możliwych wariantów
oraz ujęć informacji, wynikającą m.in. z równoległego funkcjonowania
w informatologii odmiennych założeń meta-teoretycznych
(metodologicznych, ontologicznych oraz związanych ze sposobem
pojmowania celów i charakteru dyscypliny) [Bates, 2005; Cisek, 2002].
15) Różnice zdań dotyczą m.in.:
a) sposobu istnienia/statusu ontologicznego informacji oraz adekwatnego
zakresu jej pojęcia;
b) podstawowych modeli/metafor opisujących informację (przydatnych
w kontekście rozwoju badań oraz praktyki zarządzania informacją);
c) relacji pomiędzy informacją a pojęciami pokrewnymi (dane, dokument,
komunikat, nośnik, prawda, relewancja, sygnał, treść, wiedza, zawartość,
znaczenie);
d) właściwego sposobu ustalania znaczenia terminu informacja.
16) Sposób istnienia stanowi zagadnienie podstawowe:
a) albo informacja jest składnikiem rzeczywistości „zewnętrznej”,
w szerokim ujęciu – wszystkiego, co istnieje, bądź w węższym –
artefaktów, w tym dokumentów i SIW;
b) albo informacja to atrybut odbiorcy, użytkownika (indywidualnego lub
zbiorowego).
c) W informatologii ukształtowały się w tym zakresie dwa stanowiska,
analogicznie do dwu głównych paradygmatów –
ilościowego/pozytywistycznego i jakościowego/humanistycznego.
d) Wedle pierwszego z nich informacja istnieje obiektywnie (w sensie –
niezależnie od podmiotu poznającego, poza umysłem obserwatora), bądź
ma dwa aspekty – obiektywny i subiektywny [Bates, 2006].

11. 11
Informacja istnieje
obiektywnie (niezależnie od
podmiotu poznającego, poza
umysłem obserwatora)
Jest elementem rzeczywistości
„zewnętrznej” wobec człowieka –
albo wszystkiego co istnieje, albo
artefaktów (ludzkich tworów
stworzonych po to, by były
informacją).
W tym drugim przypadku – jest
zawarta w dokumentach (obiektach
informacyjnych, zasobach) –
artykułach, bazach danych,
bibliografiach, książkach, serwisach
www, raportach itd.), „tkwi” w nich.
Ma wymiar
obiektywny
i subiektywny
e) Wedle drugiego – informacja istnieje wyłącznie subiektywnie,
intersubiektywnie lub sytuacyjnie. Bycie informacją nie stanowi
immanentnej własności procesów, rzeczy lub zdarzeń, lecz zależy od
konkretnych okoliczności i uwarunkowań środowiskowych, takich jak
akceptowane metody badania/uczenia się, doświadczenie i sytuacja
problemowa odbiorcy, stan wiedzy w danej dziedzinie, zadane pytanie
etc. Bez użytkownika, funkcjonującego w określonym kontekście
językowym, kulturowym, społecznym, technologicznym oraz w obrębie
jakiejś dyscypliny nauki lub obszaru praktyki, informacji nie ma. Innymi
słowy – indywidualny odbiorca i/lub pewna grupa społeczna nie tylko
interpretują (obiektywne) sygnały i nadają im znaczenie, ale przede
wszystkim powołują informację do istnienia [Hjorland, 2007].
wyłącznie subiektywnie,
intersubiektywnie lub
sytuacyjnie
Jest cechą człowieka (lub
grupy) funkcjonującego w
jakimś kontekście/sytuacji
(czas, przestrzeń,
społeczność).
Np. to grupa (społeczność)
„decyduje” czy coś jest czy
nie informacją (jak w
„small worlds” Elfredy
Chatman).

12. 12
17) Wybór jednego ze wskazanych podejść ma ważne konsekwencje dla
metodyki usług informacyjnych. W ujęciu obiektywistycznym informacja
oraz znaczenie są „zawarte” w artykułach, książkach i innych źródłach,
a rolą odbiorcy jest „prawidłowe” ich odczytanie i zrozumienie. W ujęciu
subiektywistycznym – zasoby informacyjne nie posiadają stałych znaczeń,
różni ludzi odnajdują odmienne treści w tych samych dokumentach,
a znaczenia są intersubiektywnie uzgadniane [Furner, 2010] – ale nie
całkowicie dowolnie [SC].
18) Inny aspekt problemu statusu ontologicznego wyraża się w pytaniu, czy
informacja to byt fizyczny, psychiczny bądź idealny, oraz – czy jest cechą,
działaniem, obiektem, procesem, relacją/sytuacją, zjawiskiem [Buckland,
1991; Cisek, 2002; Furner, 2004].
a) W tym kontekście Michael Buckland (1991) wyróżnił information-as-
thing, information-as-process, information-as-knowledge.
b) Jonathan Furner [2004] udoskonalił podejście Bucklanda, wymieniając
3 ujęcia informacji. Informacja-jako-obiekt (ang. information-as-
particular), obejmuje byty materialne (sygnały, znaki, także –
dokumenty), językowe (wyrażenia), myślowe, a przede wszystkim
wiadomości relewantne, czyli spełniające kryteria prawdziwości,
nowości, użyteczności. Informacja-jako-działanie (ang. information-as-
action) odnosi się do procesu informowania albo bycia informowanym,
stanowi zmianę stanu czyjejś wiedzy lub obrazu świata. Wreszcie
informacja-jako-właściwość (ang. information-as-universal) oznacza
podejście atrybutywne, utożsamia cechę „informatywności” z byciem
informacją.
19) W odniesieniu do pożądanego zakresu terminu „informacja” zdania są
również podzielone.
a) Niektórzy twierdzą, iż w informatologii konieczne jest pojęcie
uniwersalne, obejmujące nie tylko rzeczywistość społeczną, ale także

13. 13
świat przyrody ożywionej i nieożywionej. Marcia Bates [2006]
charakteryzuje informację jako formę, porządek, strukturę (ang. pattern)
całej istniejącej materii i energii. Cokolwiek jest wewnętrznie
zorganizowane, zawiera w sobie informację. Przeciwieństwo informacji
stanowi entropia (całkowity chaos).
b) Inni sądzą, iż należy skoncentrować się na informacji powstałej
intencjonalnie, utrwalonej w dokumentach i systemach oraz
komunikowanej między ludźmi (lub ludźmi i maszynami). Pozostałe
obiekty lub zjawiska informacyjne, nawet jeżeli istnieją, znajdują się poza
polem badawczym informatologii, a zbyt szeroka definicja informacji nie
służy realizacji celów teorii i praktyki LIS [Hjorland, 2007; Cisek, 2017].
MODELE INFORMACJI W INFORMATOLOGII
20) Pojmowanie informacji w LIS ukierunkowane jest przez pewne generalne
modele bądź ujęcia. W XXI w. funkcjonuje ich kilkanaście, w tym:
komunikacyjne/fizyczne, kognitywne (oparte o ideę przetwarzania),
ewolucyjne (informacja w kontekście ewolucji życia i człowieka),
humanistyczne/jakościowe (informacja jako konstrukcja użytkownika),
semiotyczne, socjo-kognitywne i inne [Bates, 2005; 2006; Furner, 2010;
Hjorland, 2007; Ma, 2012].
a) W szczególności wpływ na sposób rozumienia informacja wywarł
MODEL KOMUNIKACYJNY (fizyczny, „przesyłowy”, ang. conduit),
związany ściśle z tzw. koncepcją Shannona-Weavera i mający swe źródło
we wspomnianej już matematycznej teorii komunikacji z 1948 r.
Dotyczyła ona inżynieryjnych aspektów transmisji sygnałów od nadajnika
do odbiornika, kodowania i dekodowania oraz eliminacji zakłóceń,
a informacja została de facto utożsamiona z probabilistycznie określoną
miarą jej ilości. Podstawowy schemat ma postać: źródło informacji –

14. 14
nadajnik – kanał – odbiornik – adresat. Shannon explicite stwierdził, że
jego koncepcja skupia się na stronie technologicznej przekazu a nie na
aspektach semantycznych (treści) procesu komunikacji. Shannon’s
communication system theorizes the problems of the transmission of
messages from an information source to a destination through a channel
(…). The technical problem is to select the best messages (i.e., symbolic
representation for encryption) and to minimize noise that may interrupt
the transmission process, for example, during a telegraphy transmission
from one terminal to another [Ma 2012, p. 717].
Warren Weaver uogólnił idee Shannona, tworząc uniwersalną teorię
komunikacji, w zamyśle dotyczącą nie tylko maszyn, ale i ludzi.
Obecnie przydatność koncepcji Shannona-Weavera dla potrzeb LIS jest
kwestionowana. Pojęcie informacji jest tutaj dalekie od intuicyjnego, nie
obejmuje ani celu i treści przekazu, ani specyfiki ludzkiej komunikacji,
w tym – społecznych uwarunkowań tworzenia znaczeń, performatywnej
funkcji języka, indywidualnej interpretacji. Wiąże także informację
z redukcją niepewności, co wcale nie jest oczywiste. Informacja jest
zatem obiektem, który można „przenosić” i jeżeli tylko nie wystąpią
zakłócenia w transmisji sygnałów (nośników), to odbiorca powinien
w pełni zrozumieć nadawcę. W efekcie skupiamy się na zagadnieniach
usprawnienia przekazu, a nie na zaspokojeniu potrzeb informacyjnych
użytkowników albo informacji relewantnej [Day, 2000; Ma, 2012]. In
sum, Weaver’s proposal of a general theory of communication puts forth
a distorted picture of human communication by the following inherent
assumptions. First, communication is a one-way process; dialog is absent
in Weaver’s model. Second, the identity of meaning is assumed or taken
for granted. And last, communication is understood as an instrumental or
strategic act, in the sense that its understanding or the event of meaning
is a product of the supposed fulfillment of causal intentions by supposed
behavioral effects. With the misconstrued concept of information,

15. 15
Weaver’s general theory of communication neglects the complexities in
human communication [Ma, 2012, p. 719].
b) MODEL BERTRAMA C. BROOKESA (1980), oparty na koncepcji
trzech światów Karla Raimunda Poppera (filozof, XX wiek), tzw.
Fundamental Equation K[S] + ΔI = K[S + ΔS], gdzie K=wiedza,
I=informacja, K[S] = struktura wiedzy w umyśle pojedynczego człowieka,
Δ=przyrost; więcej na ten temat w (Cisek, 2002, s. 84-90) (Ma, 2012, p.
719-720); model kognitywny
Świat 1 – obiekty fizyczne; nośniki
Świat 2 – to co psychiczne; indywidualne struktury informacji/wiedzy,
informacja w sensie subiektywnym
Świat 3 – obiektywna wiedza (w sensie – istniejąca niezależnie od
poszczególnych podmiotów; informacja jako zasób ludzkości, struktury
informacji/wiedzy obiektywnej
c) Kolejną znaną próbę uchwycenia, czym jest informacja oferuje MODEL
DIKW (ang. Data – Information – Knowledge – Wisdom), występujący
również w postaci tzw. piramidy informacji/wiedzy, a związany
z podejściem kognitywnym. U podstawy leżą dane, które po
przetworzeniu stają się informacją, ta z kolei w wyniku transformacji
zamienia się w wiedzę, a całość wieńczy mądrość [Ma, 2012; Materska,
2007, s. 49-56; Zins, 2007]. Wskazana koncepcja, w tej lub podobnej
postaci (często z pominięciem mądrości) obecna jest w rozważaniach
informatologicznych od kilkudziesięciu lat, jednakże ani natura
wzajemnych relacji danych, informacji i wiedzy, ani tryb przekształcania
(się) danych w informację nie został jak dotąd jednoznacznie
scharakteryzowany. Generalnie rzecz ujmując, informacja rozumiana jest
tutaj jako w pewien sposób zorganizowane, uporządkowane, ocenione,
skategoryzowane i skondensowane dane.

16. 16
Wiedza
Informacja
Dane
Informacja jest obiektywna, wiedza – subiektywna
Modelowi DIKW można postawić wiele zarzutów, najważniejszy z nich dotyczy
założonej milcząco kontrowersyjnej koncepcji epistemologicznej, w myśl której
cała ludzka wiedza pochodzi z odpowiednio przetworzonych, „surowych”
danych.
Pytanie: kto jest podmiotem wiedzy? Jednostka, grupa społeczna, ludzkość?
Wiedza: prywatna i publiczna (Sosińska-Kalata, 1999)
Wiedza: istnieje obiektywnie czy subiektywnie? (zobacz m.in. Popper –
koncepcja trzech światów; Cisek, 2002, s. 84-90)
Co to znaczy wiedzieć wedle filozofów?
„(K) Osoba α wie, że p, zawsze i tylko wtedy, gdy:
(1) α jest przekonana, że p;
(2) to, że p, jest prawdą;
(3) przekonanie α-y, że p, jest uzasadnione.
Rośnie
stopień
przetwo-
rzenia,
uporząd-
kowania
oraz
subiek-
tywność
A na czym polega
przetwarzanie
i uporządkowanie?

17. 17
Intuicyjnie rzecz ujmując, warunek (K-1) dotyczy „subiektywnego” elementu wiedzy. Nie
każde przekonanie jest wiedzą, ale ktoś, kto wie, że jest tak a tak, musi też być o tym
przekonany. Warunek (K-2) dotyczy „obiektywnego” elementu wiedzy. O wiedzy możemy
mówić tylko wtedy, gdy nasze przekonania odzwierciedlają to, jak się rzeczy w świecie mają.
Wreszcie warunek (K-3) jest konieczny ze względu na to, że przekonania mogą okazać się
prawdziwe przez przypadek. Gdyby Kuba chciał się dowiedzieć, ile planet ma Układ
Słoneczny, i powrzucał do wielkiego słoja karteczki z liczbami od jeden do tysiąc, a następnie
po przemieszaniu wszystkich karteczek losowo wyciągnął karteczkę z liczbą osiem, to nie
powiedzielibyśmy, że wie, iż w Układzie Słonecznym jest osiem planet, mimo że jego
przekonanie byłoby prawdziwe. Warunki te określić można kolejno jako: warunek
przekonania, warunek prawdziwości i warunek uzasadnienia.” (Paprzycka, 2013, s. 122)
21) Kto powinien mieć decydujący wpływ na ustalenie pojęcia informacji?
a) W dominującym nurcie rozważań to uczeni dyskutują i proponują różne
sposoby pojmowania informacji.
b) Pojawiają się jednak głosy, iż o wiele ważniejsze jest stwierdzenie, co
oznacza słowo „informacja” dla jej użytkowników. Należy to odkryć
(zbadać empirycznie, np. fenomenograficznie) – a nie narzucać
odbiorcom swoich koncepcji. Ponieważ informatologia jest nauką
humanistyczną i w dużej mierze stosowaną, za takim postępowaniem
przemawiają argumenty metodologiczne i pragmatyczne. Przede
wszystkim w badaniach ludzi należy kierować się „współczynnikiem
humanistycznym”, czyli opisywać rzeczywistość z punktu widzenia jej
uczestników, a nie zewnętrznego obserwatora. Poza tym, skoro jednym
z zadań LIS jest rozwój usług informacyjnych, to uczeni, dostawcy,
profesjonaliści i użytkownicy powinni podobnie rozumieć informację,
a wcale nie ma pewności, iż dotychczasowe propozycje teoretyków są
podzielane przez szeroką publiczność [Shenton, Hayter, 2006].
i) Można poprosić ludzi/użytkowników, żeby narysowali informację
[Hartel, Savolainen, 2016]

18. 18
22) Rodzaje informacji (wybrane)
Ze względu na bariery i dostęp
a) Informacja w otwartym – dla wszystkich – dostępie
b) Informacja w dostępie restrykcyjnym (Na czym mogą polegać te
restrykcje?)
Ze względu na czynnik czasu
Informacja bieżąca i retrospektywna
Ze względu na nośnik – utrwalenie lub jego brak
a) Utrwalona na nośniku materialnym (dowolnym, poza ludzkim mózgiem)
= dokument, ostatnio także obiekt informacyjny (ang. information
object) albo zasób (ang. resource) (Woźniak-Kasperek, 2011, s. 64-65, 67-
68)
b) Informacja nieutrwalona (niedokumentalna) – eksperci, konferencje itp.
Ze względu na odniesienie do rzeczywistości
a) Informacja faktograficzna – odsyła „bezpośrednio” do świata
b) Informacja skierowująca (ang. reference) – odsyła do piśmiennictwa, np.
bibliograficzne i abstraktowe bazy danych; katalogi biblioteczne,
uniwersalne (np. Nukat, WorldCat), zasobów Open Access (np. DOAJ,
FBC); subject gateways; wykazy linków itp.
Ze względu na postać
Informacja audialna, audiowizualna, graficzna, multimedialna, numeryczna,
tekstowa
Ze względu na status dysponenta
Informacja oficjalna (urzędowa) i nieoficjalna
Ze względu na status epistemologiczny i ontologiczny
a) Informacja obiektywna i subiektywna
b) Informacja materialna i niematerialna
c) Informacja – cecha/relacja, proces, rzecz, zdarzenie

19. 19
Ze względu na stosunek do prawdy
Informacja prawdziwa i fałszywa (dezinformacja, manipulacja); czy fałszywa
„informacja” w ogóle jest informacją?
Ze względu na treść
Informacja biznesowa, europejska, gospodarcza, medyczna, naukowa,
normalizacyjna, o środowisku naturalnym, patentowa, prawna, publiczna,
techniczna, dotycząca życia codziennego itd.
23) Cechy (własności) informacji
(Materska, 2007, s. 36-41; 86-90) (Stefanowicz, 2013, s. 19-24)

20. 20
23) Funkcje informacji
(Materska, 2007, s. 41-42, 77-85)
(Materska, 2007, s. 85)

21. 21
BIBLIOGRAFIA
1) Bates, Marcia J. (2005). An Introduction to Metatheories, Theories, and
Models. In: Karen E. Fisher, Sanda Erdelez and Lynne (E. F.) McKechnie
eds. Theories of Information Behavior. Medford: Information Today, p. 1-
24.
2) Bates, Marcia J. (2006). Fundamental Forms of Information. Journal of the
American Society for Information Science and Technology, vol. 57, no. 8, p.
1033-1045.
3) Błasiak, Zdzisław A.; Koszowy, Marcin (2010). Informacja. W: Powszechna
Encyklopedia Filozofii. Red. nacz. A. Maryniarczyk. Polskie Towarzystwo
Tomasza z Akwinu. http://www.ptta.pl/pef/pdf/i/Informacja.pdf (odczyt
2013-03-26).
4) Brookes, B.C. (1980). The foundations of information science: Part I:
Philosophical aspects. Journal of Information Science, no. 2, p. 125–133.
5) Buckland, Michael K. (1991). Information as Thing. Journal of the
American Society for Information Science and Technology, vol. 45, no. 5,
p. 351-360.
6) Budd, John M. (2011). Meaning, truth, and information: prolegomena to a
theory. Journal of Documentation, vol. 67, no. 1, p. 56-74.
7) Case, Donald O.; Given, Lisa M. (2016). Looking for Information. A survey
of Research on Information Seeking, Needs and Behavior. Fourth edition.
Bingley: Emerald Group Publishing Limited.
8) Cisek, Sabina (2002). Filozoficzne aspekty informacji naukowej. Kraków:
Wydaw. UJ, s. 90-101.
9) Cisek, Sabina (2017). Podstawy teorii i metodologii informatologii.
http://www.academia.edu/6293776/Teoria_i_metodologia_informatologi
i
10) Cisek, Sabina (2003). Problem prawdy w działalności informacyjnej.
https://www.slideshare.net/sabinacisek/problem-prawdy-w-dziaalnoci-
informacyjnej-zarys-problematyki

22. 22
11) Day, Ronald E. (2000). The “Conduit Metaphor” and the Nature and
Politics of Information Studies. Journal of the American Society for
Information Science and Technology, vol. 51, no. 9, p. 805-811.
12) Dinneen, Jesse David; Brauner, Christian (2015). Practical and
Philosophical Considerations for Defining Information as Well-formed,
Meaningful Data in the Information Sciences. Library Trends, vol. 63, no. 3,
p. 378-400.
13) Floridi, Luciano (2011). Philosophy of Information. New York: Oxford
University Press.
14) Furner, Jonathan (2004). Information Studies without Information. Library
Trends, vol. 52, no. 3, p. 427-446.
15) Furner, Jonathan (2010). Philosophy and information studies. Annual
Review of Information Science and Technology, vol. 44, no. 1, p. 159-200.
16) Hartel, Jenna; Savolainen, Reijo (2016). Pictorial metaphors for
information. Journal od Documentation, vol. 72, no. 5, p. 794-812.
17) Hjorland, Birger (2007). Information: Objective or Subjective/Situational?
Journal of the American Society for Information Science and Technology,
vol. 58, no. 10, p. 1448-1456.
18) Ma, Lai (2012). Meanings of Information: The Assumptions and Research
Consequences of Three Foundational LIS Theories. Journal of the American
Society for Information Science and Technology, vol. 63, no. 4, p. 716-723.
19) Materska, Katarzyna (2007). Informacja w organizacjach społeczeństwa
wiedzy. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 23-56.
20) Neill, S. D. (1982). Brookes, Popper, and objective knowledge. Journal of
Information Science, vol. 4, p. 33-39.
21) Paprzycka, Katarzyna (2013). Pojęcie wiedzy. W: Ziembińska, Renata red.
Przewodnik po epistemologii. Kraków: Wydaw. WAM, s. 117-150.

23. 23
22) Shenton, Andrew K.; Hayter, Susan (2006). Terminology deconstructed:
Phenomenographic approaches to investigating the term “information”.
Library and Information Science Research, vol. 28, p. 563-578.
23) Sosińska-Kalata, Barbara (1999). Modele organizacji wiedzy w systemach
wyszukiwania informacji o dokumentach. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 19-
90.
24) Stefanowicz, Bogdan (2013). Informacja. Wiedza. Mądrość. Warszawa:
GUS.
25) Szanon (2017). W: Encyklopedia PWN. Wydaw. Naukowe PWN.
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/szanon;3982470.html (odczyt 2017-03-
09).
26) Woźniak-Kasperek, Jadwiga (2011). Wiedza i język informacyjny.
Warszawa: Wydaw. SBP, s. 24-75.
27) Zins, Chaim (2007). Conceptual Approaches for Defining Data,
Information, and Knowledge. Journal of the American Society for
Information science and Technology, vol. 58, no. 4, p. 479-493.