My interaction with Dr Dabholkar

1. maI AnauBavalaolao Da^. naroMd` daBaaolakr
AMQaEawa inamaU-lana saimatIcao saMsqaapk kayaa-Qyaxa Da^. naroMd` daBaaolakr yaaMcaI 20 Aa^gasT 2013 raojaI puNyaat
inaGaR-Na h%yaa JaalaI. ha maharaYT/atIlaca navho tr AaMtrraYT/Iya patLIvarIla Qama-inarpoxa caLvaLIMsaazI ek maaoza
AaGaat haota. %yaanaMtr ]saLlaolaa janaxaaoBaÊ tovhapasaUna Aatapya-Mt p`saar maaQyamaoÊ samaivacaarI saMGaTnaa va Aga`NaI
samaaja kaya-kto- yaaMnaI maaMDlaolaoÊ Da^. daBaaolakr va ma.AM.ina.sa ivaYayaIcao mat ho AMSatÁ %yaaMcyaa kayaa-caI vyaaPtI
AapNaasa dSa-ivato. Da^. daBaaolakraMnaI saMpUNa- AayauYyaBar naOitktaÊ ivavaok AaiNa iva&ana yaaMnaa AaQaar maanaUna f@t
maanavatosaazI kaya- kolao. to Káyaa Aqaa-nao ek AaQauinak samaajasauQaark haotoÊ jao p`baaoQana AaiNa pirvat-naasaazIÊ
Qamaa-MQatoiva$w AayauYyaBar laZt rahIlao.
Da^. daBaaolakr va ma.AM.ina.sa.yaaMnaI sau$ kolaolao va saat%yaanao rabaivalaolao ik%yaok ]pËma Aaja maharaYT/
Saasanaatfo- caalaivalao jaat Aahot. jasaoÊ ‘pyaa-varNa pUrk gaNaoSaao%sava ­ ivasaija-t gaNaptI dana krNao’Ê ‘fTako
mau@t idvaaLI’Ê ‘haoLI lahana kraÊ paoLI dana kra’ ho sava- ]pËma Káyaa Aqaa-nao iva&anaÊ pyaa-varNa AaiNa maanava
yaaMcyaa sahjaIvanaasa saMbaaoQaIt krNaaro Aahot. yaat kaoTyaavaQaI $pyao f@t vaacaivalao gaolao nasaUna AitSaya maaOlyavaana
Asao inasaga- va pyaa-varNaacao rxaNahI saaQalao gaolao Aaho. Aaja kaL badlalaa Aaho. ‘JaaDo laavaa JaaDo jagavaaÊ
pyaa-varNa vaacavaa’ ASaI raYT/acaI garja Aaho. drvaYaI- maharaYT/at 15 to 20 laaK haoLyaa haotat. %yaat laaKao
laakDo va laaKao paoLyaa jaLUna Kak haotat. caukIcyaa Qama-klpnaaMmauLo pyaa-varNaacaI hanaI haot Aaho. vaO&ainak
dRYTIkaonaacyaa ABaavaamauLo AapNa BaartIya laaok jaIvanaatIla ivaivaQa p`SnaaMkDo Ait Baavainak dRYTIkaonaatUna pahtao.
BaavanaaMcyaa AaharI gaolyaanao parMpairktocaa p`Baava vaaZtao. BaavanaaMnaa p`aQaanya doNaaáyaa kaya-ËmaaMtÊ ]%savaaMmaQyao
AapNa saaroca dMga Asatao. pirNaamaI bahumaUlya vaoLÊ EamaÊ pOsaa p`caMD p`maaNaat vaayaa jaatao. SaaLa ka^laojamaQyao jarI
maUlyaiSaxaNa idlao jaat Asalao trI yaa saaáyaaMvar $ZIÊ prMpraÊ Qaiama-k ivacaar maat krtanaa idsatat. saNaaMmauLo jarI
saamaaijak eo@ya inamaa-Na haoNyaasa madt haoto ho Kro Asalao trIÊ saNa­samaarMBa saajaro krtanaa kalabaa( p`qaaMmauLo
Aaplyaa samaajaacao Aaiqa-k nauksaana haoto. tsaoca pyaa-varNaacaIhI hanaI haoto. jyaa Aaplyaa doSaat AajahI 30 to
35 kaoTI baaMQava daird`ya roYaoKalaI jagatat toqao prMprocyaa naavaaKalaI AnnaQaanyaacaI va naOsaiga-k saMsaaQanaaMcaI naasaaDI
prvaDNyaasaarKI naahI ha saMdoSa Da^@TraMnaI tLagaaLapya-Mnt paohaocaivalaa.
Da^. daBaaolakr yaaMnaI sqaapna kolaolaI ma.AM.ina.sa. hI saMGaTnaa gaolaI daona dSakaMhUnahI AiQak kaL maharaYT/at
p`BaavaIpNao kama krt Aaho. vaO&ainak dRYTIkaonaacaa p`saarÊ SaaoYaNa va idSaaBaUla krNaaáyaa AMQaEawaMnaa ivaraoQaÊ
Qamaa-caI kRtISaIlaÊ kzaor va ivaQaayak icakI%saaÊ vyaapk pirvat-na va p`baaoQana yaa t%vaaMvar AaQaairt tsaoca pUNa-tÁ
BaartIya GaTnaocyaa caaOkTIt saimatI kama krto. SaaMttamaya va sanadSaIr maagaa-nao p`baaoQana va saMGaYa- k$na ivavaokvaadI
samaajainamaI-tIsaazI p`ya%naSaIla AsalaolaI hI ek janacaLvaL Aqavaa ek AagaLovaogaLo janasaMGaTna Aaho. maharaYT/at
230 hUna AiQak SaaKaÊ ivakoMd`It kaya-pwtIÊ yauvakaMcaa maaozyaa p`maaNaat paizMbaa va sahBaagaÊ inaNa-ya p`ËIyaa
bahumatanao naahI tr ekmatanaoÊ sava- jaatIQamaa-MtIla vya@tIMcaa sahBaaga va naotR<va AsalaolaI hI caLvaL kaoNatohI
SaasakIya Anaudana vaa doSaI­ivadoSaI fMDIMga iSavaaya kaya-rt Aaho. AMQaEawa inamaU-lanaacao kaya- caalaU Jaalao %yaavaoLI
bauvaabaajaI BaUt BaanaamatI jaadUTaoNaa ASaa gaaoYTIMcyaa ivaraoQaat laZNaarI pirvat-naalaa pUrk pNa duyyama caLvaL

2. yaadRYTInao samaItIlaa paihlao jaa[-. maagaIla 25 vaYaa-Mt hI vaaTcaala AMQaEaMwaMcao inamaU-lana ­ Saas~Iya ivacaar pwtI ­
vaO&ainak dRYTIkaona ­ Qama-icakI%saa ­ Qama-inarpoxata ­ ivavaokvaad yaa maagaa-MnaI hLUhLU pNa inaiScatpNao pirvat-naacaa
mau#ya Baaga banaNyaasaazI maaga-ËmaNa krIt Aaho. yaat saimatI va kaya-kto- jarI sadsadivavaokacyaa saahayyaanao jagaU
AaiNa vaagaU [cCIt Asalao trIhI dova AaiNa Qamaa-cyaa saahayyyaanao jao inatInao vaagatat %yaaMcyaaba_la yaaMnaa Aadr
Aaho. ivavaokI vya>I GaDivaNao va ivavaokI samaajaacaI inamaI-tI krNao hoca saimatIcao Qyaoya Aaho. hI saMGaTnaa sava-
p`karcyaa AhMkarI Aismatocyaa pilakDo jaa}na kama krNaarI saMGaTnaa Aaho. saMaskRitkÊ Qaaima-k va [tr
dhSatvaadalaa AihMsaa%mak pwtInao p`itiËyaa dot maanavatavaadakDo jaaNyaacaI QaDpD ma.AM.ina.sa. krto Aaho.
yaa QaDpDIcao yaSa mhNaUna Anaok AaSaadayak GaTnaa GaDtanaa idsat Aahot. jasao cama%kar krNaaáyaa bauvaabaabaaMnaa
ma.AM.ina.sa.caI jarba vaaTto. bauvaabaajaIlaa fsalaolao laaok iQaTa[-nao puZo yao}na ma.AM.ina.sa. caI madt Gao}
laagalao Aahot. ma.AM.ina.sa.cyaa p`baaoQanaaMcaI dKla Gao}na p`saarmaaQyamao bauvaabaajaIcaa pda-faSa k$ laagalaI
Aahot. pyaa-varNa rxaNaacyaa xao~at ma.AM.ina.sa.nao kolaolao kaya- kaOtukaspd Aaho. ma.AM.ina.sa.nao ivavaok
vaaihnaIWaro yauvakaMnaa ivavaokI AacarNa Aa%masaat k$na vya>Ima<va ivakasaacyaa vaaTovar naoNyaacaa p`ya%na caalaivalaa
Aaho. maharaYT/atIla Anaok mahaivaValayaaMt ivavaokvaaihnaItUnaÊ t$Naa[- vyasana va Anaaraogya tsaoca caUkIcyaa Aismata
yaaMpasaUna dUr rahtanaa idsat Aaho. iSaxaNa xao~at vaO&ainak dRYTIkaona yaavaa va iSaxaNaat ivavaokvaadI maUlyao yaavaIt
yaasaazI p`saarmaaQyamaMÊ iSaxaNacaalak va iSaxak yaaMcyaa sahkayaa-tUna ma.AM.ina.sa. jaI QaDpD krIt Aaho itlaa
caaMgalaa p`itsaad imaLt Aaho. Anaok bauvaabaabaaMcyaa BajanaI laagalaolyaa maM~yaaMcaI prMpra Asalaolyaa saV kaLat sauwa
sa%ya saa[-baabaaMcyaa maR%yaUnaMtr maharaYT/ sarkar kDUna kuzlaahI Saaok saMdoSa pazvaNyaat Aalaa naahIÊ ha
ma.AM.ina.sa. cyaa caLvaLIcaaca ek p`Baava haota.
ASaa AMQaEawa inamaU-lanaasaazI va maanavatosa pUrk kaya- krNaaáyaa Da^. daBaaolakraMcaa va %yaaMcyaa QyaoyavaoDyaa
sahkaáyaaMcaa sahvaasa maagaIla kahI vaYaa-MpasaUna maI AnauBavat Aaho. %yaatIlaca kahI p`saMga [qao namaUd krt Aaho.
Da^. daBaaolakraMcaI maaJaI pihlaI BaoT caar vaYaa-MpUvaI- Ailabaaga yaoqao JaalaI. inamaI<a haoto ma.AM.ina.sa.cyaa
Ailabaaga SaaKonao Aayaaoijat kolaolao Da^@TraMcao vyaa#yaana. Da^@TraMcao p`isawI valayaÊ Saalaoya jaIvanaapasaUna AapNa
vaacalaolao %yaaMcao pazyapustkaMtIla QaDo yaa savaa-Mcaa pgaDa maaJyaa manaavar [tka haota kIÊ kaya-Ëma farca Bavyaidvya
AsaNaar Asao malaa vaaTt haoto. prMtu p`%yaxaat kaya-Ëma AitSaya saaQyaa pwtInao Jaalaa. kuzlyaahI p`karcaa
baDojaava krNaara svaagat samaarMBaÊ AaoLK Aqavaa AaBaar p`dSa-na Jaalao naahI. maI sauwa [MTrnaoTvar paihlaolyaa
faoTaoja mauLoca daBaaolakraMnaa AaoLKU Saklaao. kaya-Ëma jarI saaQaaca Asalaa trI %yaacao vaOcaarIk maUlya AfaT
haoto. Káyaa Aqaa-naoÊ kaya-Ëma ha ivacaaraMcao Aadanap`danaÊ pirvat-na va p`baaoQana krNaara haota. kaya-Ëmaacaa bahutaMSa
vaoL ha yaaca hotUsaazI vaaprlaa gaolaaÊ ho AnauBavaNyaacaI maaJyaa AayauYyaatIla tI pihlaIca vaoL. kaya-ËmaanaMtr ek
kaya-k%yaa-cyaa GarI BaaojanaacaI vyavasqaa kolaI haotI. tIsauwa saimatIcyaa sava- t<vaManaa SaaoBaola ASaIca haotI. p`%yaok
kaya-k%yaa-p`maaNaoca daBaaolakrsauwa svayaMsaovaa yaa t<vaacaa AvalaMba krt haotoÊ AgadI taT vaaZNyaapasaUna to taT
GaasaUna QauNyaapya-Mt. baOzk vyavasqaa sauwa BaartIya pwtIcaI haotI. daBaaolakr svatÁ maaJyaa saaobatca basalyaa
karNaanao tao Aamacaa pihlaaca saMvaad va taoMDAaoLK haotI Asao mhNata yao[-la. ekMdr pihlyaa BaoTItca ‘ baaolao tOsaa
caalao ’ yaa sva$pacaI Cap Da^@Tr va %yaaMcyaa kaya-k%yaa-MnaI maaJyaavar paDlaI.

3. eka KoDogaavaatIla ivaVaqyaa-pasaUna to Saas~& haoNyaapya-MtcaI maaJaI vaaTcaala yaaivaYayaI Da^@TraMnaa farca Aa%maIyata va
Aadr haota. %yaamaULo %yaanaMtr Da^@TraMsaaobat Anaok BaoTIgaazIÊ cacaa-Ê ivacaar­ivanaImaya va dUrQvanaI saMpk- Jaalao.
ASaaca eka kaya-ËmaasaazI Da^@Tr Panavaola maQyao Aalao haoto. kdaicat KUp vaYaa-MpUvaI- Jaalaolyaa Da^. EaIrama laagaUMcyaa
vyaa#yaanaanaMtr pnavaola maQyao jaahIr vyaa#yaanaasaazI yaoNyaacaI Da^@TraMcaI hI pihlaIca vaoL. vaatavarNa KUpca tMga
haoto. Da^@Tr mauLI ]trlaoca to Aamacyaa T/sTcyaa Aa^ifsalaa. %yaanaMtr yaasaMbaMiQat paoilasa AaiNa [tr kayadoSaIr
baabaI AnauBavaNyaacaI tI maaJaI pihlaIca vaoL. SaovaTI Da^@TraMcao vyaa#yaana Jaalaoca. yaa sava- pirisqatIt Da^@Tr va
kaya-kto- yaaMcyaa saMyamaÊ icakaTI va kayadoSaIr baabaIMcaI saKaola maaihtI yaa sava- gauNaaMcaa AnauBava Aalaa. %yaanaMtr
pnavaolamaQyao Da^@Tr va ma.AM.ina.sa. cao baroca kaya-Ëma Jaalao. %yaasa samaivacaarIÊ puraogaamaI pnavaolakraMnaI BarBa$na
p`itsaad idlaa.
SaaMitvana ­ naoroÊ pnavaola hI sauwa ek samaivacaarI va puraogaamaI saMsqaa. yaoqao ma.AM.ina.sa. cyaa Anaok saBaa va
iSaibaro JaalaI Aahot. ivaSaoYatÁ kaya-kta- p`iSaxaNa iSabaIr. yaamaQyao Da^@TraMcaa sahBaaga Asaayacaaca. yaa
iSabaIraMcaa ]_oSa ivavaokI va saujaaNa kaya-kto- AaiNa naagairk GaDivaNao ha Asaayacaa. yaa iSabaIraMtga-t vaO&ainak
dRYTIkaonaÊ Eawa­AMQaEawaÊ ivavaokvaadÊ vyasana va vyasana mau@tIÊ mana va manaacao AajaarÊ sap-iva&anaÊ bauvaabaajaI va
samaajaÊ flajyaaoitYaÊ saimatIcaI kaya-p`NaalaI va ]_IYTo yaaMvar Da^@Tr va %yaaMcao AnauBavaI sahkarI svaAnauBavaavar
AaQaairt maaga-dSa-na krIt. yaat KgaaolaSaas~ va flajyaaoitYa yaavarIla vyaa#yaana hI maaJaI jabaabadarI Asao.
Da^@TraMnaI maaJaI jaovaZI vyaa#yaanao eoklaIÊ %yaa p`%yaok vyaa#yaanaanaMtr AitSaya mah<vapUNa- ASaa saUcanaa va forbadla
%yaaMnaI saucaivalao. haca AnauBava p`%yaok kaya-k%yaa-caa Asaola. yaa savaaM-maagao Da^@TraM caI Apoxaa hIca haotI kIÊ %yaaMcyaa
zayaI AByaasa va AnauBavaanao Aalaolaa AsKilatpNaa p`%yaok kaya-k%yaa-maQyao yaavaa.
ASaIca ek mah<vapUNa- BaoT mhNajao naagaaozNao yaoqaIla ‘p`orNaa maoLavaa’. yaa maoLavyaatIla Ainavaaya- ]pisqatI ba_la
baaolatanaa Da^@Tr sahjaca mhNaalao haoto kIÊ ‘Asao samajaa kI ha tumacyaa lagnaacaa idvasa Aaho. jasao p`%yaokjaNa
Aaplyaa lagnaalaa ]pisqat rahtaoca tsaoca ma.AM.ina.sa. cyaa ‘p`orNaa va Aavhana’ maoLavyaalaa p`%yaok kaya-k%yaa-nao
]pisqat rhavao.’ p`orNaa maoLavyaatIla daBaaolakraMcao BaaYaNa ho AitSaya saMixaPt sva$pat maaMDlaolaa saimatIcyaa maagaIla
f@t ek vaYaa-Mcyaa kamaacaa AaZavaa haota. trIsauwa ho BaaYaNa puropur ek tasa caalalao. ha AaZavaa pUNa-tÁ
maM~maugQa krNaara va AitSaya p`orNaadayaI haota. yaava$naca daona dSakaMhUnahI AiQak kaL satt navanavaIna
pirvat-naacao va p`baaoQanaacao ]pËma rabavat Asalaolyaa yaa caLvaLIcyaa kayaa-caI vyaaPtI sahja laxaat yaoto. p`orNaa
maoLavyaat gat AazvaNaIMnaa ]jaaLa dot Da^@Tr mhNaalao kIÊ caLvaLIcyaa sau$vaatIcyaa kaLat jaovha to saataáyaat
tIna idvasaaMcaI vyaa#yaanamaalaa Gaot haotoÊ tovha ek vayaskr gaRhsqa pihlyaa raMgaot basaUna ina%yanaomaanao manaapasaUna dad
dot vyaa#yaana eokt. prMtu vyaa#yaanaacyaa samaaraopacyaa idvaSaI yaaca gaRhsqaaMnaI daBaaolakraMnaa p`omaacaa sallaa dot
saaMgaItlaoÊ “ Balao tU saaMgataosa to sava- yaaogya Aaho. AgadI hoca maI maaJyaa kuTUMbaalaa maagacao 40 vaYao- saaMgat Aalaao
Aaho. prMtu badla nasalyaasaarKa Aaho. tovha tU sauwa (a laYkracyaa Baakáyaa Baajaayacao saaoDUna Da^@TrkIcyaa
p`itYzocyaa va caaMgalaI imaLkt Asalaolyaa vyavasaayaakDo prt vaL.” prMtu Da^@TraMnaI icakaTI saaoDlaI naahI va Aaja
%yaaMnaI laavalaolyaa ma.AM.ina.sa. cyaa raopTyaacao jyaap`karo 200 hUnahI AiQak SaaKa Asalaolyaa vaTvaRxaat $paMtr
Jaalao AahoÊ to na@kIca p`orNaadayaI Aaho. eKaVacaI icakaTI AnaokMacaI p`orNaa kSaI banaU Sakto yaacaa ha ]<ama
daKlaa Aaho.

4. jaanaovaarI 2012 maQaIla ek GaTnaa Aazvato. idllaIlaa jaaNyaasaazI maI sakaLI 6Á30 vaajata mauMba[- ivamaanatLavar
paohaocalaaoÊ taoca Da^. daBaaolakraMcaa faona Aalaa. kuzlaIhI [tr caaOkSaI na krta Da^@TraMnaI mau_yaalaaca hat
Gaatlaa va ivacaarlao kIÊ ‘SanaI ga`h saQyaa kaoNa%yaa tarkasamaUhat AahoÆ’ yaa p`Snaamaagao Da^@TraMnaa maaiht AsalaolaI
maaJaI KgaaolaSaas~acyaa &anaacaI paSva-BaUmaI AsaavaI. sattcyaa AakaSa inairxaNaamaULo maI Da^@TraMnaa SanaIcao
AakaSaatIla AcaUk sqaana kLivalao. Da^@TraMcyaa SanaI ivaYayak sava- SaMkaMcao inarsana k$na AiQak Kaolaat caaOkSaI
kolaI AsataÊ Da^@TraMnaI saivastr tpSaIla saaMgaItlaaÊ jaao puNyaat rahNaaáyaa A$Na palakr va %yaaMcyaa kuTuMbaavar
AaoZvalaolyaa Aap<aIsaMdBaa-t haota. %yaa vya>Inao jyaaoitYaacyaa AaharI jaa}na naOraSya AaoZavaUna Gaotlao. %yaatUnaca
AaplaI p%naI va maulaaMcaI h%yaa kolaI va svatÁlaahI saMpivalao. Saas~acyaa naavaaKalaI faofavat caalalaolyaa jyaaoitYa yaa
AMQaEawocao ho kuTuMba baLI zrlao. maaJyaasaar#yaa saamaanyaalaa maa~ Da^@TraMnaa %yaaMcyaa saMpka-t Asalaolyaa p`%yaok
vya@tIcaI iktI KDanaKDa maaihtI Asato (acaI samaja imaLalaI.
yaanaMtr idGa-kaL laxaat rhavaI ASaI ek GaTnaa mhNajao ma.AM.ina.sa.cao rajyastrIya nava[cCUk kaya-kta-
p`iSaxaNa iSabaIr. jao id. 8 to 10 jaUna 2012 drmyaana kuYzraoga inavaarNa samaItIÊ SaaMitvanaÊ naoro yaoqao Jaalao.
iSabaIr savaa-qaa-nao yaSasvaI Jaalao karNa ho iSaibar Qamaa-MQa Sa@tIMvar GaTnaa%mak maagaa-nao ivajaya imaLvata yaotao ha
Aa%maivaSvaasa kaya-k%yaa-Mnaa do}na gaolao. GaDlao Asao kI Ê kuzlyaahI Qamaa-MQa saMGaTnaocao naava puZo na krta ivaraoQaI
saMsqaaMnaI sqaainak ga`amasqaaMcyaa naavao va madtInao SaaMitvana saar#yaa puraogaamaI saMsqaovar dbaava AaNaUna iSabaIr ]QaLUna
laavaNyaacaa p`ya<na kolaa. Da^. daBaaolakrManaI SaaMitvana ivaSvast kimaTIcao AQyaxa nyaayamaUtI- caMd`SaoKr Qamaa-iQakarI
yaaMcyaaSaI faonavar cacaa- tr kolaIca prMtu p~ ilahUna samaItIcaI BaUimakahI maaMDlaI va iSabaIr naakarlyaasa SaaMitvanamaQyao
tIna idvasa ]paoYaNaasa basaU Asao saaMgaItlao. ASaa p`karcyaa sanadSaIr AihMsaa%mak sabaL paizMbyaamauLo va
kaya-k%yaa-Mcyaa maohnatImauLo 81 nava[cCUk kaya-k%yaa-Mcao iSabaIr vyavaisqatpNao par pDlao. yaat Da^@TraMcaI dUrdRYTIÊ
sanadSaIrÊ AihMsaa%mak maagaa-varIla ivaSvaasaÊ yaaojanaabaw inayaaojana va kaya-k%yaa-Mnaa sabaL pazIMbaa doNyaacaI p`vaR<aI
AnauBavaNyaasa imaLalaI.
var namaUd kolaolyaa Anaok saMGaTnaa%mak baabaI AaiNa p`saMga yaa vyaitir> vaOya>Ik patLIvarhI Da^@TraMsaaobat cacaa-
haot Asao. malaa svatÁlaa Kup idvasaaMpasaUna baocaOna krIt Asalaolaa p`SnaÊ ek idvasa maanasaima~ ivaYayak p`iSaxaNa
iSabaIr saMpvaUna DaoMibavalaIva$na pnavaolalaa yaot Asatanaa maI Da^@TraMnaa ivacaarlaa. Kro tr ha p`Sna navhtaÊ tr
svatÁcyaa CaoToKanaI AnauBavaaMnaMtrcaI vyaqaa haotI. maI ivacaarlaoÊ “ Da^@TrÊ ma.AM.ina.sa. va SaokDao kaya-kto-
tsaoca Anaok samaivacaarI saMGaTnaa vaYaa-nauvaYao- AMQaEawa va bauvaabaajaI yaaMcyaa ivaraoQaat kaya-rt AsatanaahI hvaa tovaZa
pirNaama samaajaat AaiNa jyaa GaTkaMsaazI AapNa kaya-rt Aahaot %yaa GaTkaMmaQyao idsat naahI. ASaa pirisqatIt yaa
kamaasaazI svayaMp`orNaa kSaI imaLvaavaIÆ” tovha Da^@Tr mhNaalao kIÊ maagaIla Anaok vaYaa-Mcyaa AnauBavaaMt %yaaMnaa ho
jaaNavato Aaho kIÊ Saasana drbaarI maga to sanadI AiQakarI Asaaot naahItr maM~IÊ ma.AM.ina.sa. caI ]_IYTo va
kaya-p`NaalaI yaMaivaYayaI idvasaoMidvasa Aadr vaaZt Aaho. yaa vyaitir> ma.AM.ina.sa.cyaa kamaacaI dKla
AaMtrraYT/Iya patLIvarhI GaotlaI jaat Aaho. ]da. AmaoirkotIla maharaYT/Iya fa}MDoSanacaa ‘dSakatIla savaao-<ama
kaya-kta-’ mhNaUna %yaaMnaa imaLalaolaa purskar va raoK r@kmaÊ jaI Aqaa-tca Da^@TraMnaI saimatIsaazIca svaIkarlaI.
tsaoca jama-naIhUna Rationalist Movements in India yaa ivaYayaavar Da^@TroT krNyaasaazI Aalaolyaa jaa^na @laak
yaanao ma.AM.ina.sa. cyaa saMGaTnaa%mak kma-kuSalatoivaYayaI kaZlaolao ivaSaoYa gaaOraovaaodgaar. ASaap`karo sakara%mak

5. ivacaarsarNaIÊ inaircC va inasvaaqaI- svaBaava ho Da^@TraMcao gauNa p`%yaok kaya-k%yaa-laa kuzlyaahI pirisqatIt p`orNaadayaI
zrt.
Da^@Tr ho sakara%mak va AaSaavaadI naotR<vaacao p`itk haoto. to naohmaI mhNaayacao kIÊ samaajaat AMQaEawa$pI AMQaar
Aaho ho maanyaÊ prMtu jaovaZyaa p`maaNaat AMQaar Aaho %yaahIpoxaa ik%yaok pTInao AMQaaracaa baBa`a AiQak Aaho. karNa
Asao BaasavaNyaamaQyao AnaokaMcao vaOya>Ik svaaqa- laplaolao Aahot AaiNa mhNaUnaca sava- kahI saMplao Aaho Asao BaasaivaNyaat
ho laaok iËyaaSaIla Asatat. prMtu sagaLM kahI saMplaolaM naahIÊ yaamaQyao ivaSvaasa AsaNaaro qaaoDofar laaok mhNajao
ma.AM.ina.sa.va %yaaMcao samaivacaarI kaya-kto- Aahot. yaasaazI to sauroSa BaTaMcyaa yaa AaoLIMcaa ]llaoK krtatÊ
‘ k$ naka evaZyaat icaMta praBavaacaIÊ rNaat Aahot JauMjaNaaro AjaUna kahI.’ KrMca AMQaEawa inamaU-lana hI f@t
p`baaoQanaacaI va pirvat-naacaI caLvaL naahI tr saMGaYaa-caI sauwa Aaho. Aqaa-tca vaOcaarIk saMGaYaa-caI. trIsauwa Da^@Tr
gamatInao naohmaI mhNaayacao kIÊ maaNaUsa ha ‘ivacaar krNaara p`aNaI’ nasaUna ‘ivacaar k$ SakNaara p`aNaI’ Aaho AaiNa
%yaacyaa caakaorIbaw AayauYyaat Sa@ya tovaZM ivacaar krNyaacaM tao TaLtao. ‘ivavaok’ yaa SabdacaI %yaaMnaa pTlaolaI faoD
saaMgatanaa to mhNaayacao kIÊ iva ­ ha ivacaaraMcaa AahoÊ vao ­ ha saMvaodnaSaIla manaalaa jaaNavaNaaáyaa samaajaacyaa vaodnaocaa
AahoÊ tr k ­ ha samaajaalaa vaodnaa va Aivacaarmau@t krNyaacyaa Qyaoyaapya-Mt naoNaaáyaa kma-kuSalatocaa Aaho. ‘cama%kar
saadrIkrNa’ ho ma.AM.ina.sa.cyaa caLvaLItIla p`baaoQana maaoihmaocao balasqaana Aaho. kuzohIÊ kaoNa%yaahI vayaatIlaÊ
qaratIla Eaao%yaaMnaa %yaamauLo ivacaar p`vaR<a krta yaoto. vaO&aainak dRYTIkaona jaagaRt krta yaotao. samaItIcyaa kayaa-sa
laaokaMnaa jaaoDUna GaoNyaasa AnaukUlata inamaa-Na haotoÊ Asao to kaya-k%yaaM-sa AavajaU-na saaMgat.
‘p`qaaÊ prMprosaazI janatocyaa kYTacaa pOsaa sarkar vaaprtoca ksaaÆ’ ha %yaaMcaa sarkarlaa ivacaarlaolaa naohmaIcaa p`Sna
haotaÊ Balao tao kuMBa maoLa Asaao naahItr [tr kuzlaahI Qaaima-k ]%sava Aqavaa AnauYzana Asaao. va`tvaOklyaaMbaabat
%yaaMnaI kolaolaI icakI%saa AitSaya kalasausaMgat va ivacaarI manaalaa AMtmau-K krNaarI haotIÊ yaat vaTsaaiva~IÊ
hrtailakaÊ lagnaat Axata mhNaUna vaaprlaolao taMdULÊ ]pasa tapasa [. sava- gaaoYTIMcaa samaavaoSa haota. samaajaalaa
maanaisak gaulaamaigarIUna baahor kaZNao ho p`%yaok BaartIya naagairkacao GaTnaonao saaMgaItlaolao kt-vya Aaho. It is duty of
each Indian citizen to promote scientific temperament, spirit of enquiry and reform as well
as humanism, mhNajaoca p`%yaok BaartIya naagairkanao vaO&ainak dRYTIkaonaÊ SaaoQak bauwIÊ Qama-sauQaarNaa AaiNa
maanavatavaad yaaMcaa ivacaarÊ p`saar AaiNa AMgaIkar kolaaca paihjao. ma.AM.ina.sa. sauwa yaaca baabatIt p`ya<naSaIla
Asato. mhNaUnaca Aaja naa ]VaÊ ]iSara naa lavakrÊ kmaI AiQak vaoL laagaola trI SaovaTI ivajaya saimatIcaaca haoNaar
Aaho. karNa ‘ sa%yaÊ samataÊ ivavoak va iva&ana ’ samaItI va kaya-k%yaa-Mcyaaca baajaUnao Aaho. prMtuÊ ‘ laaoga maorI baat
saunaoMgao ja$rÊ laokIna maoro marnao ko baad ’ AsaM GaDU nayao AsaM %yaaMcyaa SaOlaIt to naohmaI saaMgat. pNa GaDlaM maa~ AgadI
tsaMca.
SaovaTI AapNa ho ivasarta kamaa nayaoÊ kI Aaja AapNa jao saurixatÊ Aaramadayak AayauYya jagat Aahaot tI
iva&anaacaI Aaplyaalaa imaLalaolaI doNagaI Aaho. jao iva&anaca mauLI Saas~& AaiNa samaaja sauQaarkaMcaI doNagaI Aaho.
Da^. daBaaolakr ho p`baaoQanaÊ pirvat-naÊ iva&ana AaiNa vaO&ainak dRYTIkaonaanao Baarlaolao vya>Ima%va haoto. jaadUTaoNaa
AaiNa AMQaEawaMiva$w jaao kayada to AaNaU [icCt haotoÊ to yaacaoca ek Vaotk haoto. parMpairk vat-na va ivacaaraMcaa
pgaDa maanavaI manaavar hjaarao vaYaa-MpasaUna Aaho. %yaasa samaajamaanya Asao Qamaa-cao AiQaYzana Aaho. mhNaUnaca yaaMcyaa
p`BaavaatUna inamaa-Na JaalaolaI maanaisak gaulaamaigarI hI AiQak Gaatk Aaho. karNa rajakIya va Aaiqa-k gaulaamaigarItIla

6. SaaoYaNa spYT idsato. %yaaiva$w p`baaoQana va saMGaYa- hao} Saktao. AgadI naomako yaacyaa ]laT maanaisak gaulaamaigarI
ba_la Asato. hI gaulaamaigarI svaIkarNaaáyaaMnaa tI saaoyaIcaI va sauKkark vaaTto. itcao samaqa-naÊ saMrxaNaÊ saMvaQa-na va
]da<aIkrNa kolao jaato. jyaamauLo saMGaYa- AvaGaD banatao. nausa%yaa p`baaoQanaanao tao laZta yaot naahI. %yaalaa svatM~
ivacaarÊ inaBa-ya maanasa va naOitktocao Baana tr laagatoca laagato. mhNaUnaca ma.AM.ina.sa. cao ba`Idvaa@yaca mauLI
‘iva&ana­inaBa-yata­inatI’ Asao Aaho.
Da^@TraMcyaa h%yaonao ho na@kIca spYT haot Aaho kIÊ 1947 laa Aaplyaalaa jao svaatM~ya imaLalao to f@t rajakIya
svaatM~ya haoto. AajahI Baart AaiMNa bahutaMSa BaartIya maanaisak svaatM~yaapasaUna vaMicat Aahot. jaaopya-Mt p`%yaok
BaartIyaÊ yaa maanaisak gaulaamaigarItUna mau@t haot naahI taopya-Mt Aaplyaa doSaacaM rajaikya svaatM~ya sauwa Qaao@yaatca
rahIla. ivaivaQatonao naTlaolyaa yaa doSaacaa p`%yaok naagairkÊ maanaisak svaatM~yaacao mah%va samajaUna Gao}na Da^@TraMnaI
maaMDlaolyaa ivacaaraMvar AMmala krola va %yaaMnaI sau$ kolaolyaa laZyaat svayaMp`orNaonao saamaIla hao[-laÊ hIca Da^@TraMnaa KrI
AadraMjalaI zrola.
Regards.
Santosh Takale,
Scientific Officer, BARC
Ph - 0-9967584554.
santoshatbarc@gmail.com
Print only if essential.......SAVE TREES
" Go GREEN, Save Earth "