1. HARREMANA ETA KOORDINAZIOA
1. Harreman-funtzioa
2. Nerbio-sistemako zelulak
3. Nerbio-sistema
1. Nerbio-sistema zentrala
2. Nerbio-sistema periferikoa
1. Nerbio-sistema somatikoa
2. Nerbio-sistema autonomoa
4. Borondatezko ekintzak eta ekintza erreflexuak.
5. Sistema endokrinoa
6. Nerbio-sistemaren aztura osasungarriak.

2. 1.
HARREMAN-FUNTZIOA
Harreman-funtziaren bidez, gure ingurunearen eta gorputzaren
gaineko informazioa jasotzen dugu eta, aztertu ondoren,
erabakiak hartzen ditugu. Funtzio hau aurrera eramateko hiru
arlo bete behar dira:
•Kanpo-ingurunearen eta gorputz-egoeraren hautematea.
•Informazioa aztertzea.
•Informazioa aztertu ondorengo erantzuna.

3. 1. HARREMAN-FUNTZIOA
Gorputzaren barrenean errezeptore ugari ditugu eta gure
gorputzean gertatzen diren aldaketen berri ematen digute, hala
nola odolaren oxigeno-maila, urdailera elikagaiak iritsi direla,
etab.
Informazioa aztertzea.
Informazio iturri desberdinetatik jasotzen denean, informazio
hori interpretatu egin behar da, hau da, erantzun egokia eman
behar da. Hori egiten duena nerbio-sistema da. Entzefaloa,
bizkarrezur-muina eta nerbioak dira nerbio-sistemaren osagaiak.

4. 1. HARREMAN-FUNTZIOA
Informazio aztertu ondoren erantzuna.
Nerbio-sistemak hartutako erabakia aurrera eramaten
dutenak lokomozio-sistema eta sistema endokrinoa dira.
Lehenengoa mugimenduez arduratzen da, eta hezurrek eta
muskuluek osatzen dute.

5. 1. HARREMAN-FUNTZIOA
Sistema endokrinoko guruinek hormonak jariotzen dituzte.
Hormona horiek zenbait organoren jarduera erregulatzen
dituzten substantziak dira-

6. 2. NERBIO-SISTEMAKO ZELULAK
Nerbio-sistemaren zelula nagusia neurona da. Neurona batean
hiru atal nagusi bereiz daitezke: gorputza, dendritak eta axoia.
Dendritak
Gorputza
Axoia

7. 2. NERBIO-SISTEMAKO ZELULAK
Gorputza neuronaren nukleoa eta zitoplasmaren parterik
handiena dituen atala da.
Dendritak adarkadura laburrak eta ugariak dira. Informazio
jasotzen dute.
Axoia dendritak baino luzeagoa da, eta ia ez du adarkadurarik.
Informazioa beste neuronetara transmititzen du.

8. 2. NERBIO-SISTEMAKO ZELULAK
Neurona monopolarra
Neurona bipolarra
Neurona multipolarra

9. 2. NERBIO-SISTEMAKO ZELULAK
Neuronen gorputzak elkartuz, nerbio-zentroak eratzen dira,
hau da, entzefaloa eta bizkarrezur-muina. Eta horiek biek
nerbio-sistema zentrala osatzen dute.
Neurona horien axoiak nerbio-sistema periferikoko nerbioak
dira, eta sare konplexua eratzen dute gorputz osoan.

10. 2. NERBIO-SISTEMAKO ZELULAK
Neuronak elkarren artean komunikatzeko gauza dira, mezuak
bidaliz batak besteari. Mezu horiek nerbio-bulkadak dira. Hala
ere, neuronak ez dira ukitzen eta, ondorioz, komunikazioa gune
berezietan izan behar du. Gune horiek sinapsiak dira.

11. 2. NERBIO-SISTEMAKO ZELULAK
Informazioa edo nerbio-bulkada igortzen duen neurona neurona
presinaptikoa da eta hartzen duena neurona postsinaptikoa.
Sinapsia neurona presinaptikoaren axoiaren bukaerak eta neurona
postsinaptikoaren dendritek osatzen dute. Bi neuronen artean
dagoen espazioa eremu sinaptikoa da.

12. 2. NERBIO-SISTEMAKO ZELULAK
Nerbio-bulkada neurona presinaptikoan barrena axoiaren
muturreraino iristen da. Hemen, neurotransmisoreak izenako
substantziak askatzen dira eremu sinaptikora.
Neurotansmisoreek tarte hori zeharkatzen dute eta neurona
postsinaptikoaren dendritari lotzen zaizkio, beste nerbio-bulkada
bat eraginez.

13. 2. NERBIO-SISTEMAKO ZELULAK
Funtzioaren arabera hiru neurona mota daude:
1.Sentimen-neuronak: informazioa hartzaileetatik
nerbio-sistema zentraleraino eramaten dute.
2.Neurona motorrak: erantzuna nerbio-sistema
zentraletik efektoreetaraino eramaten dute.
3.Elkartze-neuronak: nerbio-sistema zentraleko
osagaiak dira. Sentimen-neuronak neurona
motorrekin lotzen dituzte.

14. 2. NERBIO-SISTEMAKO ZELULAK
Nerbio-sistemako beste zelulak glia-zelulak dira.
Nagusiak astrozitoak eta Schwann-en zelulak
dira. Lehenengoek neuronak elikatzen dituzte.
Bigarrengoek mielinazko zorro babeslea eratzen
dute.

15. 3. NERBIO-SISTEMA
Lehenago aipatu dugunez, erlazio-funtzioan hiru ekintza bereizten
dira: informazioa jaso, informazioa interpretatu eta erantzuna
prestatu. Prozesu honetan honako atal hauek parte hartzen dute:
Zentzumen-organoak: informazioa jasotzen dute.
Nerbio-sistema zentrala: informazioa aztertu eta erantzun
egokia prestatzen du.
Nerbio-sistema periferikoa: zentzumen-organoak nerbiosistema zentralarekin eta hori erantzuna eman behar duten
organoekin kontaktuan jartzen dituzten nerbioak dira.
Efektoreak: Erantzunak eman behar dituzten organoak dira.
Lokomozio-aparatua eta sistema endokrinoa dira.

16. 3. NERBIO-SISTEMA
1. Nerbio-sistema zentrala
Zentzumen organoetan sortzen diren nerbio-bulkadak
nerbio-sistema zentraleraino iristen dira nerbioen
bidez. Entzefaloak eta bizkarrezur-muinak osatzen
dute. Meningeak izeneko mintz hirukoitzak eta likido
zefalorrakideoak babesten dituzte.
Entzefaloan hiru atal bereizten dira:
Garuna: Garunaren azala substantzia grisak
(neuronen gorputzak eta dendritak) osatzen du
eta barnea substantzia zuriak (axoiak).
Zentzumenetatik datozen informazioak aztertzen
ditu. Funtzio fisiologikoak eta portaera ere
zerebroak kontrolatzen ditu. Oroimena, adimena
eta borondatea ere erregulatzen ditu.
Zerebeloa: Oreka eta mugimenduak kontrolatzen
ditu.

17. 3. NERBIO-SISTEMA
Bizkarrezur-erraboila: Oharkabeko funtzioak kontrolatzen ditu,
hala nola arnasketa, bihotzaren taupadak edo odol-zirkulazioa.
Bizkarrezur-muina: Oharkabeko ekintza sinpleak prestatzen ditu,
adibidez, eskua kentzea beroegi dagoen zerbait ukitzen dugunean.
2. Nerbio-sistema periferikoa
Neuronen axoiek nerbio-zuntzak sortzen dituzte eta hauek elkartuz
nerbioak.
Nerbioak entzefalotik (burezurrekoak) edo bizkarrezur muinetik
(bizkarrezurrekoak) abiatu eta gorputz osoan sakabanatzen dira.
Funtzioaren arabera:
1.Sentimen-nerbioak: hartzaileetatik nerbio-sistema zentralera
igortzen dute informazioa.
2.Nerbio motorrak: nerbio-sistema zentraletik efektoreetara.
Hala ere, gehienak mistoak dira, hau da, bi funtzioak egiten dituzte.

18. 3. NERBIO-SISTEMA
Nerbio-sistema periferikoan bi sistema bereizten dira:
1.Nerbio-sistema somatikoa: Gorputzaren mugimenduetan parte
hartzen du.
2.Nerbio-sistema begetatiboa edo autonomoa:
Nerbio-gongoilek eta nerbioek osatzen dute. Hipotalamoak bidaltzen
dituen aginduak bizkarrezur-muinetik joaten da. Nerbioen bidez
nerbio-gongoiletaraino iristen da agindua, eta beste nerbio batzuen
bidez, nerbio-bulkada organo erantzuleraino iristen da.
Oharkabean eta automatikoki betetzen diren oinarrizko funtzioak
eragiten ditu.
Antagonikoak diren bi azpisistemak osatzen dute: sinpatikoa,
jarduerarako prestatzen du gorputza, eta parasinpatikoa, atseden
egoeretarako prestatzen du.

19. 3. NERBIO-SISTEMA
Sinpatikoa (aktibatu)
Parasinpatikoa (erlaxatu)

20. 4. BORONDATEZKO EKINTZAK ETA EKINTZA
ERREFLEXUAK
Nerbio-sistema zentralak bi erantzun-mota ematen ditu:
borondatezkoak eta oharkabekoak edo erreflexuak.
Borondatezko ekintzak.
Garuna da nahita egiten ditugun ekintza guztien arduraduna.
Borondatezko ekintzetako nerbio-bulkadek bide luzea
jarraitzen dute: zentzumen-organoetako errezeptoreetatik
zentzumen-nerbioetara; horietatik bizkarrezur-muinera;
hortik garuneraino; eta bukatzeko, erantzuna nerbioen bidez
muskuluetara.

21. 4. BORONDATEZKO EKINTZAK ETA EKINTZA ERREFLEXUAK

22. 4. BORONDATEZKO EKINTZAK ETA EKINTZA
ERREFLEXUAK
Ekintza erreflexuak
Erantzun hauek bizkarrezur-muinean prestatu eta koordinatzen dira.
Garunak ez du parte hartzen eta, ondorioz, nerbio-bulkadak egin
behar duen bidea askoz ere laburragoa da. Honelako ekintzen
adibidea da gorputz bero bat ukitzean eskua kentzea.
Arku erreflexua izeneko egituraren bidez egiten da. Osagaiak hauek
dira:
•Hartzailea: estimulua hartzen du.
•Sentimen-neurona: bizkarrezur muineraino eramaten du bulkada.
•Elkartze-neurona: bizkarrezur muinean dago eta sentimen-neurona
eta neurona motorra harremanetan jartzen ditu.
•Neurona motorra: erantzuna efektorera eramaten du.
•Efektorea: mugimendua egiten du.

23. 4. BORONDATEZKO EKINTZAK ETA EKINTZA ERREFLEXUAK

24. 5. SISTEMA ENDOKRINOA
Guruin endokrinoek osatzen dute eta
hormonak jariotzen dituzte. Substantzia
horiek odolera jariotzen dira eta horrela
iristen dira behar diren organoetaraino.
Sistema endokrinoak gizakiaren prozesu
fisiologikoak erregulatzen ditu. Sistema
horren eginkizun nagusia gorputzaren oreka
mantentzea da. Oreka horri homeostasia
deritzo.
Hormonek ezaugarri hauek dituzte:
1.Substantzia kimiko hauek ekoitzi diren
lekutik urrun betetzen dute funtzioa.
2.Nerbio-sistemarenak baino erantzun
geldoagoak ematen ditu, baina iraunkorragoak.

25. 5. SISTEMA ENDOKRINOA
3. Oso kopuru txikian behar dira, baina oso azkar
degradatzen dira. Guruinek etengabe ekoitzi behar ditu.

26. 5. SISTEMA ENDOKRINOA

27. 5. SISTEMA ENDOKRINOA
Odolean hormona kantitate handiegia edo txikiegia
izateak gaixotasunak sortzen dituzte. Hormona
kopurua erregulatzeko atzeraelikadura edo feedback mekanismoa dute.

28. 6. NERBIO-SISTEMAREN AZTURA OSASUNGARRIAK
•
•
•
•
•
•
•
Elikadura osasungarriak.
Ordutegi erregularrak, atsedenaldia eta aisialdia izan.
Ariketa fisikoa egin.
Adimen eta buru jarduerak egin.
Egoera eta jarduera arriskutsuak saihestu.
Babes-neurriak hartu (kaskoa, segurtasun-uhala…).
Alkohola, tabakoa eta beste drogarik ez kontsumitu.