SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 18
Baixar para ler offline
PENELITIAN
TINDAKAN KELAS
(PTK)
UNTUK GURU, KEPALA SEKOLAH, PENGAWAS,
DAN PENILAI
Suharsimi Arikunto
Universitas Negeri Yogyakarta
Juli 2007
Hari ulang tahun ke-1 putriku ,
VATYA ZAYVA ZAHRA
6 Juli 2007
Semoga jadi putri yang sholehah, Amin.
2
MENU PEMBUKA
Ini bukan buku karya Prof. Dr. Suharsimi Arikunto,
tetapi merupakan presentasi beliau yang saya
“bukukan”. Jadi, kalau tulisan dianggap sebagai buku
jelas merupakan karya beliau juga. Tujuan saya
melakukan hal ini adalah agar dapat dimanfaatkan
bagi teman-teman guru yang akan melakukan
Penelitian Tindakan Kelas (action-research classroom).
Kemampuan melakukan refleksi dan koreksi terhadap
pembelajaran yang dilaksanakan oleh guru
merupakan salah satu segi dari profesionalisme guru.
Semoga Ibu Suharsimi Arikunto tidak keberatan pada
saya yang ingin menyambungkan amal kebaikan
beliau buat sesama. Terima kasih.
Wiyono, Gedong Tataan, Lampung Selatan,
masa liburan: 6 Juli 2007
Salam takzim,
Zainal Abidin
www.geocities.com/zai_abidin69/mypage.html
3
DAFTAR ISI
1. PERSYARATAN PENELITIAN, 5
2. PRINSIP PERENCANAAN, 6
3. HAL-HAL PENTING DALAM ALUR PENALARAN, 6
4. IDE/GAGASAN DARIU KESIMPULAN, 8
5. PENELITIAN TINDAKAN, 8
6. HASIL BELAJAR (SAAT INI), 14
7. HASIL BELAJAR (IDEAL), 15
8. KURIKULUM BERORIENTASI KOMPETENSI, 15
9. ASAS-ASAS DIDAKTIK/ILMU MENGAJAR, 16
4
1. PERSYARATAN PENELITIAN
Persyaratan penelitian oleh guru:
• Harus terlihat upaya peningkatan mutu
professional guru.
• Harus mengenai upaya untuk meningkatkan
mutu siswa, jadi subjeknya harus siswa.
• Harus dilakukan sendiri, bukan minta
bantuan orang/pihak lain.
5
2. PRINSIP PERENCANAAN
- S = Specific, khusus, tertentu
- M = Managable, dapat dilaksanakan
- A = Acceptable, dapat diterima
- R = Realistic, terdukung sumber daya
- T = Time-bound, ada batasan waktu
3. HAL-HAL PENTING
DALAM ALUR PENALARAN
1. Masalah: sebagai alasan penulisan, ada bukti data /
fakta; akan lebih jelas apabila dilengkapi tabel atau
bagan.
2. Tujuan: target secara spefisifk yang ingin dicapai
melalui penulisan ini.
3. Teori: sekurang-kurangnya 5 (lima) sumber;
* bukan pedoman / acuan / ketentuan dari SK
* bukan kamus
tetapi
6
- konsep (pengertian)
- prinsip (hubungan sebab-akibat)
* dipilih terbitan mutakhir
* tertera dalam daftar pustaka
* nama orang ditulis tanpa gelar; orang Indonesia
namanya tidak dibalik (?)
4. Pembahasan: menghubungkan antara teori dengan
masalah ---- menerapkan teori untuk memecahkan
masalah, tetapi mungkin belum langsung pada data
untuk masalah yang akan dipecahkan.
5. Ide atau gagasan asli penulis:
a. bukan kutipan dari teori
b. bukan ide yang terlalu umum/sudah banyak
dikenal tetapi Ide gagasan cemerlang, khusus dari
penulis
a. Ikuti rumus Smart
b. Untuk meyakinkan, berikan gambaran tentang
kondisi dan situasi kelas yang masalahnya akan
dipecahkan.
7
4. IDE /GAGASAN DARI
KESIMPULAN
1. DILAKSANAKAN ----
menjadi KARYA TULIS TINJAUAN
2. DILAKSANAKAN ----
menjadi PENELITIAN TINDAKAN
5. PENELITIAN TINDAKAN
- MERUPAKAN KEGIATAN TINDAKAN
PERBAIKAN
- DIGARAP SECARA SISTEMIK UNTUK
MENINGKATKAN YANG SUDAH ADA
- BUKAN TEORITIK TETAPI BERPIJAK
PADA KONDISI
8
9
5.1 CIRI-CIRI
PENELITIAN TINDAKAN
1. MERUPAKAN KEGIATAN NYATA, HASIL
PEMIKIRAN YANG DIRANCANG GURU UNTUK
MENINGKATKAN MUTU KBM
2. MERUPAKAN TINDAKAN YANG DIBERIKAN
OLEH GURU KEPADA SISWA
3. TINDAKAN HARUS TAMPAK NYATA
BERBEDA DARI BIASANYA – HARUS TIDAK
SEPERTI BIASANYA
4. TERJADI DALAM SIKLUS SEBAGAI
EKSPERIMEN BERKESINAMBUNGAN; MINIMUM
DUA SIKLUS
5. HARUS ADA PEDOMAN YANG JELAS SECARA
TERTULIS, DIBERIKAN KEPADA SISWA AGAR
DAPAT MENGIKUTI TAHAP DEMI TAHAP.
6. TERLIHAT ADANYA UNJUK KERJA SISWA
10
SESUAI PEDOMAN TERTULIS YANG
DIBERIKAN OLEH GURU.
7. ADA PENELUSURAN TERHADAP PROSES,
DENGAN PEDOMAN PENGAMATAN
8. ADA EVALUASI TERHADAP HASIL DENGAN
INSTRUMEN YANG RELEVAN
9. KEBERHASILAN TINDAKAN DILAKUKAN
DALAM BENTUK REFLEKSI, MELIBATKAN SISWA
YANG DIKENAI TINDAKAN
10. HASIL REFLEKSI HARUS TERLIHAT DALAM
PERENCANAAN SIKLUS BERIKUTNYA
5.2 PENELITIAN TINDAKAN
1. BUKAN TINDAKAN UNTUK MATERI
TETAPI MENCOBAKAN CARA,
PENDEKATAN ATAU METODE
2. JIKA MENYEBUT TOPIK, HARUS
11
YANG SIFATNYA LUAS, BERULANG
5.3 KESALAHAN UMUM APA YANG
BANYAK DILAKUKAN GURU?
HANYA PEMBELAJARAN BIASA
PENJELASAN
GURU MERASA SUDAH MELAKUKAN
PENINGKATAN, PADAHAL SEBETULNYA
BARU MERUPAKAN HAL YANG BIASA / HARUS
DILAKUKAN, TETAPI SELAMA INI GURU
BELUM MELAKUKAN (???)
CONTOH:
1. MENGGUNAKAN LEMBAR KERJA
2. MENGGUNAKAN ALAT PELAJARAN
3. MENGEVALUASI ASPEK AFEKTIF
4. MENGANALISIS PORTOFOLIO
5. MENGANALISIS HASIL ULANGAN
PENELITIAN TINDAKAN
BUKAN
EKSPERIMEN KOMPARASI
12
APA MAKSUDNYA?
SIKLUS BERBEDA DENGAN TINDAKAN YANG
BERBEDA
CONTOH: -- SALAH!
* SIKLUS KE-1 : TUGAS KELOMPOK
HETEROGEN
* SIKLUS KE-2 : TUGAS KELOMPOK
HOMOGEN
LETAK TITIK-TITIK KRUSIAL
1. PADA PERENCANAAN SIKLUS KE-1
a. ikuti rumus SMART
b. baru rencana siklus ke-1 saja
c. ada pedoman tertulis
2. PADA PELAKSANAAN
a. dijelaskan langkah-langkahnya
b. utamakan kegiatan yang dilaku-
kan oleh siswa.
3. PENGAMATAN:
a. dijelaskan, apa yang dilakukan
b. kapan – berapa lama
13
c. instrumennya apa
4. REFLEKSI
a. siswa dilibatkan
b. pendapat digali dengan apa?
c. ada kesimpulan
6. HASIL BELAJAR (SAAT INI)
• KOGNITIF – ILMU PENGETAHUAN
• AFEKTIF - SIKAP
• PSIKOMOTOR – KETERAMPILAN
14
7. HASIL BELAJAR (IDEAL)
8. KURIKULUM BERORIENTASI
KOMPETENSI
PRINSIP :
- MAMPU BERNALAR
- MAMPU BERBUAT / MELAKUKAN KOMPETENSI
15
KOGNITIF
- MENGINGAT MATERI CUKUP BANYAK
SESUAI ASLI, TAHAN LAMA, DAN SIAP
UNTUK DITIMBULKAN KEMBALI
- MEMAHAMI KONSEP YANG BENAR
DAN DAPAT MENJELASKAN
- MAMPU MENGANALISIS KOMPETENSI ACTION
(MELAKUKAN) LIFE SKILLS
- CERMAT MELIHAT PELUANG
- MAMPU MENCARI KESEMPATAN
- MEMPERKUAT KEMAMPUAN BERTINDAK
- CERMAT MENCARI PASAR
9. ASAS-ASAS DEDAKTIK /
ILMU MENGAJAR
1. ASAS PERHATIAN
16
2. ASAS AKTIVITAS JASMANI
3. ASAS AKTIVITAS ROHANI
4. ASAS PERAGAAN
5. ASAS PUSAT MINAT
6. ASAS LINGKUNGAN
7. ASAS KORELASI
8. ASAS KONSENTRASI
9. ASAS ULANGAN
10. ASAS SELINGAN
11. ASAS PENGUATAN
12. ASAS PANCINGAN
17
18

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Bahan presentasi ptk
Bahan presentasi ptkBahan presentasi ptk
Bahan presentasi ptk
rayon30
 
Penelitian Tindakan Kelas
Penelitian Tindakan KelasPenelitian Tindakan Kelas
Penelitian Tindakan Kelas
FURQON
 
Penyelidikan tindakan konsep
Penyelidikan tindakan konsepPenyelidikan tindakan konsep
Penyelidikan tindakan konsep
ramachandraniptho
 
Kajian tindakan ladap
Kajian tindakan   ladapKajian tindakan   ladap
Kajian tindakan ladap
yvonnepng
 
Penelitian Tindakan Kelas (PTK)
Penelitian Tindakan Kelas (PTK)Penelitian Tindakan Kelas (PTK)
Penelitian Tindakan Kelas (PTK)
reditayuke
 
Makalah pendekatan dan penerapan keterampilan proses
Makalah pendekatan dan penerapan keterampilan prosesMakalah pendekatan dan penerapan keterampilan proses
Makalah pendekatan dan penerapan keterampilan proses
Rfebiola
 
Pendekatan dan penerapan keterampilan proses dalam pembelajaran materi matema...
Pendekatan dan penerapan keterampilan proses dalam pembelajaran materi matema...Pendekatan dan penerapan keterampilan proses dalam pembelajaran materi matema...
Pendekatan dan penerapan keterampilan proses dalam pembelajaran materi matema...
Rfebiola
 
Penelitian tindakan kelas
Penelitian tindakan kelasPenelitian tindakan kelas
Penelitian tindakan kelas
Herry PA
 

Mais procurados (20)

Penelitian tindakan kelas upi
Penelitian tindakan kelas upiPenelitian tindakan kelas upi
Penelitian tindakan kelas upi
 
Bahan presentasi ptk
Bahan presentasi ptkBahan presentasi ptk
Bahan presentasi ptk
 
penelitian tindakan kelas (PTK)
penelitian tindakan kelas (PTK)penelitian tindakan kelas (PTK)
penelitian tindakan kelas (PTK)
 
Ppt keterampilan-proses
Ppt keterampilan-prosesPpt keterampilan-proses
Ppt keterampilan-proses
 
Penelitian Tindakan Kelas
Penelitian Tindakan KelasPenelitian Tindakan Kelas
Penelitian Tindakan Kelas
 
Penyelidikan tindakan konsep
Penyelidikan tindakan konsepPenyelidikan tindakan konsep
Penyelidikan tindakan konsep
 
Rangkuman ptk kelompok
Rangkuman ptk kelompokRangkuman ptk kelompok
Rangkuman ptk kelompok
 
Kajian tindakan ladap
Kajian tindakan   ladapKajian tindakan   ladap
Kajian tindakan ladap
 
Penelitian Tindakan Kelas (PTK)
Penelitian Tindakan Kelas (PTK)Penelitian Tindakan Kelas (PTK)
Penelitian Tindakan Kelas (PTK)
 
PTK penelitian tindakan kelas
PTK penelitian tindakan kelasPTK penelitian tindakan kelas
PTK penelitian tindakan kelas
 
PENELITIAN TINDAKAN KELAS di SMA 8 SBY - DJOKO AW
PENELITIAN TINDAKAN KELAS di SMA 8 SBY - DJOKO AWPENELITIAN TINDAKAN KELAS di SMA 8 SBY - DJOKO AW
PENELITIAN TINDAKAN KELAS di SMA 8 SBY - DJOKO AW
 
Makalah pendekatan dan penerapan keterampilan proses
Makalah pendekatan dan penerapan keterampilan prosesMakalah pendekatan dan penerapan keterampilan proses
Makalah pendekatan dan penerapan keterampilan proses
 
Konsep Penelitian Tindakan Kelas
Konsep Penelitian Tindakan KelasKonsep Penelitian Tindakan Kelas
Konsep Penelitian Tindakan Kelas
 
Mata kuliah ptk. AFI PARNAWI
Mata kuliah ptk. AFI PARNAWIMata kuliah ptk. AFI PARNAWI
Mata kuliah ptk. AFI PARNAWI
 
Pendekatan dan penerapan keterampilan proses dalam pembelajaran materi matema...
Pendekatan dan penerapan keterampilan proses dalam pembelajaran materi matema...Pendekatan dan penerapan keterampilan proses dalam pembelajaran materi matema...
Pendekatan dan penerapan keterampilan proses dalam pembelajaran materi matema...
 
Langkah pembuatan ptk
Langkah pembuatan ptkLangkah pembuatan ptk
Langkah pembuatan ptk
 
03. menyusun proposal ptk yusro
03. menyusun proposal ptk yusro03. menyusun proposal ptk yusro
03. menyusun proposal ptk yusro
 
PENYELIDIKAN TINDAKAN (MODEL KURT LEWIN)
PENYELIDIKAN TINDAKAN (MODEL KURT LEWIN)PENYELIDIKAN TINDAKAN (MODEL KURT LEWIN)
PENYELIDIKAN TINDAKAN (MODEL KURT LEWIN)
 
Penelitian tindakan kelas
Penelitian tindakan kelasPenelitian tindakan kelas
Penelitian tindakan kelas
 
Konsep Penelitian Tindakan Kelas di TK
Konsep Penelitian Tindakan Kelas di TKKonsep Penelitian Tindakan Kelas di TK
Konsep Penelitian Tindakan Kelas di TK
 

Destaque

PTK SUHARSIMI ARIKUNTO
PTK SUHARSIMI ARIKUNTOPTK SUHARSIMI ARIKUNTO
PTK SUHARSIMI ARIKUNTO
lewyteacher
 
Penelitian tindakan kelas suharsimi arikunto, suhardjono, supardi
Penelitian tindakan kelas   suharsimi arikunto, suhardjono, supardiPenelitian tindakan kelas   suharsimi arikunto, suhardjono, supardi
Penelitian tindakan kelas suharsimi arikunto, suhardjono, supardi
setyadewi
 
Siklus penelitian tindakan kelas
Siklus penelitian tindakan kelasSiklus penelitian tindakan kelas
Siklus penelitian tindakan kelas
MAFIA '11
 
Makalah penulisan laporan penelitian
Makalah penulisan laporan penelitianMakalah penulisan laporan penelitian
Makalah penulisan laporan penelitian
Jerusman Marbun
 

Destaque (6)

PTK SUHARSIMI ARIKUNTO
PTK SUHARSIMI ARIKUNTOPTK SUHARSIMI ARIKUNTO
PTK SUHARSIMI ARIKUNTO
 
Penelitian tindakan kelas suharsimi arikunto, suhardjono, supardi
Penelitian tindakan kelas   suharsimi arikunto, suhardjono, supardiPenelitian tindakan kelas   suharsimi arikunto, suhardjono, supardi
Penelitian tindakan kelas suharsimi arikunto, suhardjono, supardi
 
Resume buku ptk
Resume buku ptkResume buku ptk
Resume buku ptk
 
Siklus penelitian tindakan kelas
Siklus penelitian tindakan kelasSiklus penelitian tindakan kelas
Siklus penelitian tindakan kelas
 
Rumus prosentase ketuntasan belajar
Rumus prosentase ketuntasan belajarRumus prosentase ketuntasan belajar
Rumus prosentase ketuntasan belajar
 
Makalah penulisan laporan penelitian
Makalah penulisan laporan penelitianMakalah penulisan laporan penelitian
Makalah penulisan laporan penelitian
 

Semelhante a 2473703 penelitian-tindakan-kelas-ptk-suharsimi-arikunto-120730033650-phpapp02

Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagne
Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagneTeori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagne
Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagne
Mazliana Mahadzir
 
Peningkatan profesional guru
Peningkatan profesional guruPeningkatan profesional guru
Peningkatan profesional guru
Natawijaya Apih
 
Penelitian tindakan kelas (viii)
Penelitian tindakan kelas (viii)Penelitian tindakan kelas (viii)
Penelitian tindakan kelas (viii)
Ibenk Hallen
 
Kajian tindakan bravo
Kajian tindakan bravoKajian tindakan bravo
Kajian tindakan bravo
Issma Izzaili
 
Proposal ptk desti
Proposal ptk destiProposal ptk desti
Proposal ptk desti
DeSty ARum
 
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)Strategi pembelajaran inkuiri (spi)
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)
Ig Fandy Jayanto
 
metode bermain dan lab
metode bermain dan labmetode bermain dan lab
metode bermain dan lab
santi novia
 
PERTANYAAN-PERTANYAAN GURU DALAM PEMBELAJARAN HOTS.pptx
PERTANYAAN-PERTANYAAN GURU DALAM PEMBELAJARAN HOTS.pptxPERTANYAAN-PERTANYAAN GURU DALAM PEMBELAJARAN HOTS.pptx
PERTANYAAN-PERTANYAAN GURU DALAM PEMBELAJARAN HOTS.pptx
IwanSetiawan319571
 

Semelhante a 2473703 penelitian-tindakan-kelas-ptk-suharsimi-arikunto-120730033650-phpapp02 (20)

TEORI BELAJAR
TEORI BELAJARTEORI BELAJAR
TEORI BELAJAR
 
Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagne
Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagneTeori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagne
Teori kognitif wolfgang kohler dan robert m. gagne
 
PPT Asassment Diagnostik.pdf
PPT Asassment Diagnostik.pdfPPT Asassment Diagnostik.pdf
PPT Asassment Diagnostik.pdf
 
KONSEP BELAJAR DAN PEMBELAJARAN
KONSEP BELAJAR DAN PEMBELAJARANKONSEP BELAJAR DAN PEMBELAJARAN
KONSEP BELAJAR DAN PEMBELAJARAN
 
Peningkatan profesional guru
Peningkatan profesional guruPeningkatan profesional guru
Peningkatan profesional guru
 
ASESMEN-MODUL-AJAR-1.pptx
ASESMEN-MODUL-AJAR-1.pptxASESMEN-MODUL-AJAR-1.pptx
ASESMEN-MODUL-AJAR-1.pptx
 
Akselerasi pembelajaran
Akselerasi pembelajaranAkselerasi pembelajaran
Akselerasi pembelajaran
 
Penelitian tindakan kelas (viii)
Penelitian tindakan kelas (viii)Penelitian tindakan kelas (viii)
Penelitian tindakan kelas (viii)
 
Lesson study
Lesson studyLesson study
Lesson study
 
Tugas presentasi rpp
Tugas presentasi rppTugas presentasi rpp
Tugas presentasi rpp
 
Kajian tindakan bravo
Kajian tindakan bravoKajian tindakan bravo
Kajian tindakan bravo
 
Mengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptx
Mengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptxMengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptx
Mengajar dengan gaya Belajar yang aktif.pptx
 
Proposal ptk desti
Proposal ptk destiProposal ptk desti
Proposal ptk desti
 
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)Strategi pembelajaran inkuiri (spi)
Strategi pembelajaran inkuiri (spi)
 
metode bermain dan lab
metode bermain dan labmetode bermain dan lab
metode bermain dan lab
 
Ptk
PtkPtk
Ptk
 
PERTANYAAN-PERTANYAAN GURU DALAM PEMBELAJARAN HOTS.pptx
PERTANYAAN-PERTANYAAN GURU DALAM PEMBELAJARAN HOTS.pptxPERTANYAAN-PERTANYAAN GURU DALAM PEMBELAJARAN HOTS.pptx
PERTANYAAN-PERTANYAAN GURU DALAM PEMBELAJARAN HOTS.pptx
 
Ceramah i think
Ceramah i thinkCeramah i think
Ceramah i think
 
Ptk pls
Ptk plsPtk pls
Ptk pls
 
PRESNTASI PROPOSAL DAN INTRUMENNYA.pptx
PRESNTASI PROPOSAL DAN INTRUMENNYA.pptxPRESNTASI PROPOSAL DAN INTRUMENNYA.pptx
PRESNTASI PROPOSAL DAN INTRUMENNYA.pptx
 

Mais de REVINA SRI UTAMI,S.Pd

Mais de REVINA SRI UTAMI,S.Pd (20)

MODUL PERUBAHAN LINGKUNGAN REVINA SRI UTAMI.pdf
MODUL PERUBAHAN LINGKUNGAN REVINA SRI UTAMI.pdfMODUL PERUBAHAN LINGKUNGAN REVINA SRI UTAMI.pdf
MODUL PERUBAHAN LINGKUNGAN REVINA SRI UTAMI.pdf
 
FORMAT PIAGAM PENGHARGAAN LOMBA KEBERSIHAN KELAS
FORMAT PIAGAM PENGHARGAAN LOMBA KEBERSIHAN KELASFORMAT PIAGAM PENGHARGAAN LOMBA KEBERSIHAN KELAS
FORMAT PIAGAM PENGHARGAAN LOMBA KEBERSIHAN KELAS
 
KRITERIA PENILAIAN LOMBA KEBERSIHAN KELAS
KRITERIA PENILAIAN LOMBA KEBERSIHAN KELASKRITERIA PENILAIAN LOMBA KEBERSIHAN KELAS
KRITERIA PENILAIAN LOMBA KEBERSIHAN KELAS
 
FORMAT KARTU KUNJUNGAN UKS
FORMAT KARTU KUNJUNGAN UKSFORMAT KARTU KUNJUNGAN UKS
FORMAT KARTU KUNJUNGAN UKS
 
FORMAT PEMBERANTASAN SARANG NYAMUK
FORMAT PEMBERANTASAN SARANG NYAMUKFORMAT PEMBERANTASAN SARANG NYAMUK
FORMAT PEMBERANTASAN SARANG NYAMUK
 
FORMAT PEMANTAUAN KEBERSIHAN KUKU
FORMAT PEMANTAUAN KEBERSIHAN KUKUFORMAT PEMANTAUAN KEBERSIHAN KUKU
FORMAT PEMANTAUAN KEBERSIHAN KUKU
 
FORMAT KEGIATAN BINA LINGKUNGAN MENTAL
FORMAT KEGIATAN BINA LINGKUNGAN MENTALFORMAT KEGIATAN BINA LINGKUNGAN MENTAL
FORMAT KEGIATAN BINA LINGKUNGAN MENTAL
 
FORMAT KEGIATAN BINA LINGKUNGAN UKS
FORMAT KEGIATAN BINA LINGKUNGAN UKSFORMAT KEGIATAN BINA LINGKUNGAN UKS
FORMAT KEGIATAN BINA LINGKUNGAN UKS
 
FORMAT BUKU KUNJUNGAN UKS
FORMAT BUKU KUNJUNGAN UKSFORMAT BUKU KUNJUNGAN UKS
FORMAT BUKU KUNJUNGAN UKS
 
FORMAT BUKU KONTROL KERJA UKS
FORMAT BUKU KONTROL KERJA UKSFORMAT BUKU KONTROL KERJA UKS
FORMAT BUKU KONTROL KERJA UKS
 
PROGRAM KERJA UKS
PROGRAM KERJA UKSPROGRAM KERJA UKS
PROGRAM KERJA UKS
 
SEJARAH UKS
SEJARAH UKSSEJARAH UKS
SEJARAH UKS
 
VISI DAN MISI UKS
VISI DAN MISI UKSVISI DAN MISI UKS
VISI DAN MISI UKS
 
IDENTITAS GURU
IDENTITAS GURUIDENTITAS GURU
IDENTITAS GURU
 
KATA PENGANTAR PROGRAM KERJA UKS
KATA PENGANTAR PROGRAM KERJA UKSKATA PENGANTAR PROGRAM KERJA UKS
KATA PENGANTAR PROGRAM KERJA UKS
 
COVER PROGRAM KERJA UKS
COVER PROGRAM KERJA UKSCOVER PROGRAM KERJA UKS
COVER PROGRAM KERJA UKS
 
BIOTEKNOLOGI (BIOLOGI SMA)
BIOTEKNOLOGI (BIOLOGI SMA)BIOTEKNOLOGI (BIOLOGI SMA)
BIOTEKNOLOGI (BIOLOGI SMA)
 
ASAL USUL KEHIDUPAN (BIOLOGI SMA)
ASAL USUL KEHIDUPAN (BIOLOGI SMA)ASAL USUL KEHIDUPAN (BIOLOGI SMA)
ASAL USUL KEHIDUPAN (BIOLOGI SMA)
 
EVOLUSI (BIOLOGI SMA)
EVOLUSI (BIOLOGI SMA)EVOLUSI (BIOLOGI SMA)
EVOLUSI (BIOLOGI SMA)
 
MUTASI (BIOLOGI SMA)
MUTASI (BIOLOGI SMA)MUTASI (BIOLOGI SMA)
MUTASI (BIOLOGI SMA)
 

2473703 penelitian-tindakan-kelas-ptk-suharsimi-arikunto-120730033650-phpapp02

  • 1. PENELITIAN TINDAKAN KELAS (PTK) UNTUK GURU, KEPALA SEKOLAH, PENGAWAS, DAN PENILAI Suharsimi Arikunto Universitas Negeri Yogyakarta Juli 2007
  • 2. Hari ulang tahun ke-1 putriku , VATYA ZAYVA ZAHRA 6 Juli 2007 Semoga jadi putri yang sholehah, Amin. 2
  • 3. MENU PEMBUKA Ini bukan buku karya Prof. Dr. Suharsimi Arikunto, tetapi merupakan presentasi beliau yang saya “bukukan”. Jadi, kalau tulisan dianggap sebagai buku jelas merupakan karya beliau juga. Tujuan saya melakukan hal ini adalah agar dapat dimanfaatkan bagi teman-teman guru yang akan melakukan Penelitian Tindakan Kelas (action-research classroom). Kemampuan melakukan refleksi dan koreksi terhadap pembelajaran yang dilaksanakan oleh guru merupakan salah satu segi dari profesionalisme guru. Semoga Ibu Suharsimi Arikunto tidak keberatan pada saya yang ingin menyambungkan amal kebaikan beliau buat sesama. Terima kasih. Wiyono, Gedong Tataan, Lampung Selatan, masa liburan: 6 Juli 2007 Salam takzim, Zainal Abidin www.geocities.com/zai_abidin69/mypage.html 3
  • 4. DAFTAR ISI 1. PERSYARATAN PENELITIAN, 5 2. PRINSIP PERENCANAAN, 6 3. HAL-HAL PENTING DALAM ALUR PENALARAN, 6 4. IDE/GAGASAN DARIU KESIMPULAN, 8 5. PENELITIAN TINDAKAN, 8 6. HASIL BELAJAR (SAAT INI), 14 7. HASIL BELAJAR (IDEAL), 15 8. KURIKULUM BERORIENTASI KOMPETENSI, 15 9. ASAS-ASAS DIDAKTIK/ILMU MENGAJAR, 16 4
  • 5. 1. PERSYARATAN PENELITIAN Persyaratan penelitian oleh guru: • Harus terlihat upaya peningkatan mutu professional guru. • Harus mengenai upaya untuk meningkatkan mutu siswa, jadi subjeknya harus siswa. • Harus dilakukan sendiri, bukan minta bantuan orang/pihak lain. 5
  • 6. 2. PRINSIP PERENCANAAN - S = Specific, khusus, tertentu - M = Managable, dapat dilaksanakan - A = Acceptable, dapat diterima - R = Realistic, terdukung sumber daya - T = Time-bound, ada batasan waktu 3. HAL-HAL PENTING DALAM ALUR PENALARAN 1. Masalah: sebagai alasan penulisan, ada bukti data / fakta; akan lebih jelas apabila dilengkapi tabel atau bagan. 2. Tujuan: target secara spefisifk yang ingin dicapai melalui penulisan ini. 3. Teori: sekurang-kurangnya 5 (lima) sumber; * bukan pedoman / acuan / ketentuan dari SK * bukan kamus tetapi 6
  • 7. - konsep (pengertian) - prinsip (hubungan sebab-akibat) * dipilih terbitan mutakhir * tertera dalam daftar pustaka * nama orang ditulis tanpa gelar; orang Indonesia namanya tidak dibalik (?) 4. Pembahasan: menghubungkan antara teori dengan masalah ---- menerapkan teori untuk memecahkan masalah, tetapi mungkin belum langsung pada data untuk masalah yang akan dipecahkan. 5. Ide atau gagasan asli penulis: a. bukan kutipan dari teori b. bukan ide yang terlalu umum/sudah banyak dikenal tetapi Ide gagasan cemerlang, khusus dari penulis a. Ikuti rumus Smart b. Untuk meyakinkan, berikan gambaran tentang kondisi dan situasi kelas yang masalahnya akan dipecahkan. 7
  • 8. 4. IDE /GAGASAN DARI KESIMPULAN 1. DILAKSANAKAN ---- menjadi KARYA TULIS TINJAUAN 2. DILAKSANAKAN ---- menjadi PENELITIAN TINDAKAN 5. PENELITIAN TINDAKAN - MERUPAKAN KEGIATAN TINDAKAN PERBAIKAN - DIGARAP SECARA SISTEMIK UNTUK MENINGKATKAN YANG SUDAH ADA - BUKAN TEORITIK TETAPI BERPIJAK PADA KONDISI 8
  • 9. 9
  • 10. 5.1 CIRI-CIRI PENELITIAN TINDAKAN 1. MERUPAKAN KEGIATAN NYATA, HASIL PEMIKIRAN YANG DIRANCANG GURU UNTUK MENINGKATKAN MUTU KBM 2. MERUPAKAN TINDAKAN YANG DIBERIKAN OLEH GURU KEPADA SISWA 3. TINDAKAN HARUS TAMPAK NYATA BERBEDA DARI BIASANYA – HARUS TIDAK SEPERTI BIASANYA 4. TERJADI DALAM SIKLUS SEBAGAI EKSPERIMEN BERKESINAMBUNGAN; MINIMUM DUA SIKLUS 5. HARUS ADA PEDOMAN YANG JELAS SECARA TERTULIS, DIBERIKAN KEPADA SISWA AGAR DAPAT MENGIKUTI TAHAP DEMI TAHAP. 6. TERLIHAT ADANYA UNJUK KERJA SISWA 10
  • 11. SESUAI PEDOMAN TERTULIS YANG DIBERIKAN OLEH GURU. 7. ADA PENELUSURAN TERHADAP PROSES, DENGAN PEDOMAN PENGAMATAN 8. ADA EVALUASI TERHADAP HASIL DENGAN INSTRUMEN YANG RELEVAN 9. KEBERHASILAN TINDAKAN DILAKUKAN DALAM BENTUK REFLEKSI, MELIBATKAN SISWA YANG DIKENAI TINDAKAN 10. HASIL REFLEKSI HARUS TERLIHAT DALAM PERENCANAAN SIKLUS BERIKUTNYA 5.2 PENELITIAN TINDAKAN 1. BUKAN TINDAKAN UNTUK MATERI TETAPI MENCOBAKAN CARA, PENDEKATAN ATAU METODE 2. JIKA MENYEBUT TOPIK, HARUS 11
  • 12. YANG SIFATNYA LUAS, BERULANG 5.3 KESALAHAN UMUM APA YANG BANYAK DILAKUKAN GURU? HANYA PEMBELAJARAN BIASA PENJELASAN GURU MERASA SUDAH MELAKUKAN PENINGKATAN, PADAHAL SEBETULNYA BARU MERUPAKAN HAL YANG BIASA / HARUS DILAKUKAN, TETAPI SELAMA INI GURU BELUM MELAKUKAN (???) CONTOH: 1. MENGGUNAKAN LEMBAR KERJA 2. MENGGUNAKAN ALAT PELAJARAN 3. MENGEVALUASI ASPEK AFEKTIF 4. MENGANALISIS PORTOFOLIO 5. MENGANALISIS HASIL ULANGAN PENELITIAN TINDAKAN BUKAN EKSPERIMEN KOMPARASI 12
  • 13. APA MAKSUDNYA? SIKLUS BERBEDA DENGAN TINDAKAN YANG BERBEDA CONTOH: -- SALAH! * SIKLUS KE-1 : TUGAS KELOMPOK HETEROGEN * SIKLUS KE-2 : TUGAS KELOMPOK HOMOGEN LETAK TITIK-TITIK KRUSIAL 1. PADA PERENCANAAN SIKLUS KE-1 a. ikuti rumus SMART b. baru rencana siklus ke-1 saja c. ada pedoman tertulis 2. PADA PELAKSANAAN a. dijelaskan langkah-langkahnya b. utamakan kegiatan yang dilaku- kan oleh siswa. 3. PENGAMATAN: a. dijelaskan, apa yang dilakukan b. kapan – berapa lama 13
  • 14. c. instrumennya apa 4. REFLEKSI a. siswa dilibatkan b. pendapat digali dengan apa? c. ada kesimpulan 6. HASIL BELAJAR (SAAT INI) • KOGNITIF – ILMU PENGETAHUAN • AFEKTIF - SIKAP • PSIKOMOTOR – KETERAMPILAN 14
  • 15. 7. HASIL BELAJAR (IDEAL) 8. KURIKULUM BERORIENTASI KOMPETENSI PRINSIP : - MAMPU BERNALAR - MAMPU BERBUAT / MELAKUKAN KOMPETENSI 15
  • 16. KOGNITIF - MENGINGAT MATERI CUKUP BANYAK SESUAI ASLI, TAHAN LAMA, DAN SIAP UNTUK DITIMBULKAN KEMBALI - MEMAHAMI KONSEP YANG BENAR DAN DAPAT MENJELASKAN - MAMPU MENGANALISIS KOMPETENSI ACTION (MELAKUKAN) LIFE SKILLS - CERMAT MELIHAT PELUANG - MAMPU MENCARI KESEMPATAN - MEMPERKUAT KEMAMPUAN BERTINDAK - CERMAT MENCARI PASAR 9. ASAS-ASAS DEDAKTIK / ILMU MENGAJAR 1. ASAS PERHATIAN 16
  • 17. 2. ASAS AKTIVITAS JASMANI 3. ASAS AKTIVITAS ROHANI 4. ASAS PERAGAAN 5. ASAS PUSAT MINAT 6. ASAS LINGKUNGAN 7. ASAS KORELASI 8. ASAS KONSENTRASI 9. ASAS ULANGAN 10. ASAS SELINGAN 11. ASAS PENGUATAN 12. ASAS PANCINGAN 17
  • 18. 18