Panduan ini disediakan untuk guru/pemeriksa dan calon bagi melaksanakan Projek Kajian Seni Visual bagi penggal 3. Setiap calon STPM sekolah kerajaan dan calon sekolah bantuan kerajaan wajib melaksanakan kerja projek ini sebagai satu daripada komponen pentaksiran untuk penggal 3. Penyediaan kerja projek ini mestilah dijalankan mengikut tempoh yang ditetapkan oleh Majlis Peperiksaan Malaysia.

1. TERHAD
STPM 2016 - 970/3/KK/P3
TERHAD
PEPERIKSAAN
SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA
(MALAYSIA HIGHER SCHOOL CERTIFICATE EXAMINATION)
Manual Kerja Kursus
Projek Kajian Seni Visual
Kertas 3 (970/3)
Penggal 3 Tahun 2016
PERINGATAN :
Manual ini khusus untuk penggunaan guru/calon sahaja
Buku panduan ini terdiri daripada 25 halaman bercetak.
© Majlis Peperiksaan Malaysia
TERHAD
MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA
(MALAYSIAN EXAMINATIONS COUNCIL)

2. TERHAD
2
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
KANDUNGAN
Bil. Perkara Halaman
BAHAGIAN I : GURU
1.0 Pengenalan 3
2.0 Objektif 3 – 4
3.0 Pelaksanaan Kerja Projek
3.1 Arahan Umum
3.2 Tanggungjawab Pengetua
3.3 Tanggungjawab Guru
3.4 Tanggungjawab Calon
4
4
4 – 5
5 – 7
8 – 9
4.0 Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Kerja Kursus 9– 12
5.0 Penyediaan Projek Kajian Seni Visual 12
Lampiran 13 – 17
BAHAGIAN II : CALON
6.0 Tanggungjawab Calon 18 – 19
7.0 Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Kerja Kursus 19 – 21
8.0 Penyediaan Projek Kajian Seni Visual 22

3. TERHAD
3
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
1.0 Pengenalan
Panduan ini disediakan untuk guru/pemeriksa dan calon bagi melaksanakan Projek Kajian
Seni Visual bagi penggal 3. Setiap calon STPM sekolah kerajaan dan calon sekolah bantuan
kerajaan wajib melaksanakan kerja projek ini sebagai satu daripada komponen pentaksiran
untuk penggal 3. Penyediaan kerja projek ini mestilah dijalankan mengikut tempoh yang
ditetapkan oleh Majlis Peperiksaan Malaysia.
2.0 Objektif
Panduan ini bertujuan untuk memberikan arahan dan rujukan bagi guru/pemeriksa dan calon
untuk melaksanakan Projek Kajian Seni Visual dan cara pentaksirannya. Objektif kerja projek
ini disediakan adalah untuk mentaksir keupayaan calon dalam :
(a) Menganalisis permasalahan dan penyelesaian visual menerusi cadangan pengkaryaan
(b) Mengemukakan keaslian idea dan konsep menerusi kajian, eksperimentasi, eksplorasi,
rujukan, dan sumber
(c) Menentukan pendekatan aspek formal yang dipilih yang melibatkan elemen, media, dan
teknik
(d) Menentukan gaya penghasilan atau penampilan karya
(e) Mengaplikasikan pendekatan penyelidikan dan penyelesaian masalah dalam proses
penghasilan karya
(f) Menghasilkan lakaran yang menjurus kepada yang konkrit
(g) Menggunakan kepelbagaian kajian, eksperimentasi, dan eksplorasi terhadap media dan
teknik
(h) Menjalinkan aspek formal dengan idea dan mesej
(i) Menunjukkan kekuatan gaya yang tersendiri
(j) Mengenengahkan idea-idea yang asli dan baharu dalam pengkaryaan dan perekaan
(k) Berhujah terhadap konsep, bentuk, dan sumbangan karya dalam konteks yang dipilih
(l) Mendokumentasikan proses penghasilan karya secara penulisan dan visual
(m) Mengorganisasikan persembahan dan peragaan karya
BAHAGIAN I : GURU

4. TERHAD
4
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
(n) Mengaplikasi kemahiran insaniah (soft skills) yang menjurus kemahiran berkomunikasi,
kemahiran bekerjasama, kemahiran mengurus masa, dan menjalankan kajian secara
jujur, amanah, dan beretika.
3.0 Pelaksanaan Kerja Projek
3.1 Arahan Umum
3.1.1 Calon dikehendaki memilih satu soalan projek kajian daripada dua soalan
yang diberikan.
3.1.2 Soalan Projek Kajian Seni Visual terdiri daripada bidang pengkaryaan dan
perekaan.
3.1.3 Calon perlu menghasilkan karya seni berdasarkan soalan yang dipilih.
3.1.4 Tempoh pelaksanaan kerja projek ini adalah sepanjang penggal 3.
3.2 Tanggungjawab Pengetua
3.2.1 Mempengerusikan Mesyuarat Jawatankuasa Kerja Kursus Tingkatan Enam
peringkat sekolah
3.2.2 Memastikan ahli jawatankuasa kerja kursus sekolah menyediakan Fail Induk
Kerja Kursus Tingkatan Enam dan setiap guru akademik tingkatan enam
mempunyai Fail Kerja Kursus bagi mata pelajaran masing-masing
3.2.3 Memastikan bahawa calon yang mengambil kertas 970/3 mendapat
bimbingan dan penyeliaan kerja projek daripada guru yang berkelayakan
dalam bidang Seni Visual
3.2.4 Menyediakan kemudahan asas yang diperlukan untuk melaksanakan kerja
projek Seni Visual STPM di sekolah
3.2.5 Memastikan bahawa calon tidak menghadapi masalah dalam penyediaan
semua peralatan dan bahan yang diperlukan untuk menjalankan tugasan kerja
projek. MPM tidak menyediakan sebarang peruntukan kepada sekolah untuk
membiayai penyediaan keperluan berkenaan.
3.2.6 Memastikan bahawa pelaksanaan kerja projek ini diserapkan dalam
strategi pengajaran dan bukan merupakan kerja tambahan yang
memerlukan persediaan dan waktu yang berasingan. Kerja projek
merupakan sebahagian daripada proses pengajaran dan pembelajaran.
3.2.7 Mendapatkan maklumat daripada Guru Seni Visual tentang tahap kemajuan
kerja projek calon dan masalah yang mungkin dihadapi oleh calon
3.2.8 Memastikan bahawa kerja projek ini dilaksanakan dengan teratur dalam
tempoh yang ditetapkan

5. TERHAD
5
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
3.2.9 Memastikan penyediaan ruang untuk penyimpanan hasil kerja projek calon di
sekolah
3.2.10 Memastikan guru menyimpan evidens kerja projek calon dalam tempoh
enam bulan daripada tarikh penghantaran markah kepada MPM
3.2.11 Memastikan evidens kerja projek dilupuskan dalam tempoh enam bulan
selepas tarikh keputusan STPM diumumkan
3.3 Tanggungjawab Guru
3.3.1 Memastikan bahawa calon memahami kehendak Sukatan Pelajaran
Seni Visual sebaik-baiknya
3.3.2 Memastikan semua calon memahami keperluan menjalankan Projek Kajian
Seni Visual
3.3.3 Memuat turun Manual Kerja Kursus (Kerja Projek) Seni Visual dari
portal MPM.
3.3.4 Menyediakan tempat yang sesuai untuk calon menjalankan tugasan kerja
projek mereka di sekolah. Majlis Peperiksaan Malaysia (MPM) tidak
menyediakan peruntukan untuk membiayai penyediaan tempat berkenaan.
3.3.5 Memberikan penjelasan kepada calon dan berbincang dengan mereka tentang
Soalan Kerja Kursus Seni Visual Kertas 3 (Projek Kajian Seni Visual)
970/3 STPM 2015 secara terperinci
3.3.6 Memastikan bahawa calon mempunyai peralatan dan bahan yang sesuai
untuk menghasilkan karya. MPM tidak menyediakan peruntukan untuk
membiayai penyediaan peralatan dan bahan berkenaan.
3.3.7 Mengingatkan calon bahawa kerja kursus ini merupakan sebahagian
daripada peperiksaan, dan dengan yang demikian, kerja projek ini
terikat dengan peraturan peperiksaan
3.3.8 Memastikan bahawa calon menjalankan kerja projek masing-masing
secara individu tanpa bantuan dari pihak luar
3.3.9 Membimbing calon dalam aspek yang berikut:
(a) Memilih soalan untuk menjalankan kerja projek
(b) Memahami kehendak soalan Projek Kajian Seni Visual
(c) Mengenal pasti buku, majalah, artikel, dan dokumen rujukan yang
sesuai

6. TERHAD
6
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
3.3.10 Memastikan semua calon melaksanakan kerja kursus (Projek Kajian
Seni Visual) berdasarkan garis panduan dan tempoh yang ditetapkan dalam
Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Projek Kajian Seni Visual
3.3.11 Memastikan semua calon menunjukkan kemajuan dalam setiap proses kerja
projek mengikut masa yang ditetapkan oleh guru mata pelajaran Seni Visual
3.3.12 Mengingatkan calon agar setiap kajian/eksplorasi/percubaan (seperti
percubaan media atau teknik) disimpan dengan baik dalam fail/buku lakaran
(sketch book)/kertas lukisan (drawing block)/sebarang medium yang
digunakan secara spontan (seperti lakaran pada buku note pad
dan sebagainya)
3.3.13 Memastikan calon tidak menciplak atau meminta sesiapa sahaja untuk
menghasilkan kerja projek calon
3.3.14 Menyelia dan membimbing calon dalam melaksanakan kerja projek
sebagaimana yang diperlukan. Walau bagaimanapun, guru Seni Visual
tidak dibenarkan sama sekali memberikan bantuan amali kepada
calon bagi setiap proses yang dilaksanakan oleh calon.
3.3.15 Memantau perkembangan proses kerja projek setiap calon dari semasa ke
semasa sepanjang tempoh pelaksanaan kerja projek
3.3.16 Memastikan calon sentiasa membawa dan mengisi Borang Rekod Kerja
Kursus Calon (BRKKC) (Lampiran 1) setiap kali pertemuan/perbincangan
bersama guru dalam pelaksanaan proses kerja projek
3.3.17 Guru Seni Visual hendaklah memberikan ulasan, cadangan, dan tunjuk
ajar secara berterusan kepada calon agar calon berpeluang membuat
penambahbaikan pada hasil kerja masing-masing
3.3.18 Memastikan bahawa tidak terdapat unsur sensitif yang menyentuh aspek
budaya, kaum, jantina, agama, dan politik dalam kerja projek setiap calon
3.3.19 Memastikan bahawa aspek keselamatan diberikan perhatian sepanjang masa
kerja projek dilaksanakan
3.3.20 Membimbing calon dalam persembahan dan peragaan kerja projek kajian
seni visual yang ditetapkan oleh guru/pihak sekolah
3.3.21 Memastikan semua calon menghantar kerja projek untuk disemak dan
dinilai kepada guru Seni Visual pada masa dan tarikh yang telah
ditetapkan oleh guru/pihak sekolah. Muka hadapan Projek Kajian Seni
Visual (pendokumentasian) hendaklah digunakan muka hadapan yang
telah ditetapkan oleh MPM (Lampiran 2).
3.3.22 Mengingatkan calon bahawa kegagalan menghantar kerja kursus
(Projek Kajian Seni Visual) pada tarikh yang ditetapkan oleh guru

7. TERHAD
7
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
akan menyebabkan calon dianggap tidak melaksanakan kerja kursus
(Projek Kajian Seni Visual) dan tidak mengambil kertas 970/3,
seterusnya akan gagal dalam keseluruhan mata pelajaran Seni Visual
STPM
3.3.23 Memastikan calon mengisi maklumat dan menandatangani Borang Perakuan
Calon (BPC) (Lampiran 3) yang dilampirkan bersama kerja projek
3.3.24 Menandatangani Borang Perakuan Calon (BPC) (Lampiran 3) yang telah
diisi dan ditandatangani oleh calon, dan mengisi markah pada Borang
Markah Kerja Kursus Calon (BMKKC) (Lampiran 4) serta
menandatanganinya
3.3.25 Mengisikan markah keseluruhan setiap calon pada Borang Rumusan Markah
Kerja Kursus Calon (BRMKKC) (Lampiran 5) serta menandatanganinya.
Mendapatkan perakuan/pengesahan daripada pengetua untuk Borang
Rumusan Markah Kerja Kursus Calon (BRMKKC) tersebut.
3.3.26 Mematuhi penskoran dan kriteria penilaian yang telah disediakan oleh
MPM ketika mentaksir kerja projek kajian seni visual calon
3.3.27 Memasukkan markah kerja projek kajian seni visual calon dengan
menggunakan aplikasi e-submission yang telah ditetapkan oleh MPM.
Kegagalan menghantar markah kerja projek kajian seni visual calon akan
menyebabkan calon dianggap tidak melaksanakan kerja projek kajian seni
visual dan tidak mengambil kertas 970/3, seterusnya akan gagal dalam
keseluruhan mata pelajaran Seni Visual STPM
3.3.28 Borang Markah Kerja Kursus Calon (BMKKC) (Lampiran 4) dan Borang
Rumusan Markah Kerja Kursus Calon (BRMKKC) (Lampiran 5) hendaklah
dihantar ke alamat yang berikut:
Bahagian Pengendalian Peperiksaan STPM dan MUET
Majlis Peperiksaan Malaysia
Persiaran 1, Bandar Baru Selayang,
68100, Batu Caves, Selangor
(u/p: Setiausaha Bahagian Pengendalian Peperiksaan STPM dan MUET)
Guru perlu menyimpan salinan borang tersebut BMKKC dan BRMKKC di
dalam fail kerja kursus. Borang BMKKC dan BRMKKC perlu dihantar
sebelum 9 November 2016, manakala markah dari e-submission (yang telah
dihantar) perlu dicetak dan disimpan fail kerja kursusnya.
3.3.30 Untuk pembentangan/persembahan pelajar yang diberikan markah oleh
guru, ia perlulah dilakukan secara tertutup. Guru dan calon perlu
menjaga dan mempamerkan kerja projek kajian seni visual dari 19 – 23
September 2016 untuk persembahan/peragaan kepada umum.

8. TERHAD
8
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
3.3.31 Menyimpan evidens kerja projek calon di tempat yang tidak terdedah dan
selamat dari tarikh memasukkan markah ke e-submission tamat hingga
keputusan STPM diumumkan
3.3.32 Melupuskan evidens kerja projek calon dalam tempoh enam bulan selepas
tarikh keputusan STPM diumumkan (rujuk lampiran).
3.4 Tanggungjawab Calon
3.4.1 Memahami sukatan pelajaran Seni Visual dan tugasan untuk
melaksanakan kerja kursus (projek kajian seni visual)
3.4.2 Melaksanakan kerja kursus (projek kajian seni visual) dalam tempoh yang
ditetapkan (rujuk Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Projek Kajian
Seni Visual)
3.4.3 Mematuhi semua prosedur dan peraturan keselamatan sebelum, semasa,
dan selepas kerja kursus (projek kajian seni visual) dijalankan
3.4.4 Menghasilkan kerja kursus (projek kajian seni visual) secara individu
3.4.5 Berdasarkan soalan tugasan yang dipilih, calon perlu :
(a) Memahami skop tugasan dan merujuk Jadual Perancangan dan
Pelaksanaan Projek Kajian Seni Visual yang disediakan
(b) Mendapatkan bimbingan daripada guru bagi kefahaman yang jelas
akan soalan yang dipilih
(c) Menyiapkan tugasan mengikut masa/tempoh yang ditetapkan oleh
guru/pihak sekolah
3.4.6 Menyimpan setiap kajian/eksplorasi/percubaan (seperti percubaan media
atau teknik) disimpan dengan baik dalam fail/buku lakaran(sketch
book)/kertas lukisan (drawing block)/sebarang medium yang digunakan
secara spontan (seperti lakaran pada buku note pad dan sebagainya)
3.4.7 Menyimpan kesemua kajian/eksplorasi/percubaan yang telah dirujuk
kepada guru di tempat penyimpanan yang ditetapkan oleh guru
(fail/dijilid/drawing folder dan sebagainya)
3.4.8 Mengelak diri daripada menciplak atau meminta sesiapa untuk
menghasilkan kerja projek calon
3.4.9 Mengisi maklumat Borang Rekod Kerja Kursus Calon (BRKCC)
(Lampiran 1) dan sentiasa membawanya setiap kali
pertemuan/perbincangan dengan guru dalam melaksana kerja projek
3.4.10 Menggunakan muka hadapan Projek Kajian Seni Visual
(pendokumentasian) yang telah ditetapkan oleh MPM (Lampiran 2)

9. TERHAD
9
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
3.4.11 Menghantar kerja projek untuk disemak dan dinilai oleh guru Seni Visual
pada masa dan tarikh yang telah ditetapkan oleh guru/pihak sekolah.
Kegagalan menghantar kerja kursus (Projek Kajian Seni Visual) pada
tarikh yang ditetapkan oleh guru akan menyebabkan calon dianggap
tidak melaksanakan kerja kursus (Projek Kajian Seni Visual) dan
tidak mengambil kertas 970/3 seterusnya akan gagal dalam keseluruhan
mata pelajaran Seni Visual STPM
3.4.12 Mengakui kerja projek kajian seni visual yang dihasilkan ialah hasil kerja
calon sendiri dengan menandatangani Borang Perakuan Calon (BPC)
(Lampiran 3)
3.4.13 Berkerjasama dengan rakan untuk menetapkan tempat bagi persembahan
dan peragaan kerja projek. Calon perlu mengikut peraturan sekolah dan
meminta kebenaran daripada pengetua jika ingin mengadakan
persembahan dan peragaan (mini pameran) di luar kelas
3.4.14 Untuk pembentangan/persembahan pelajar yang diberikan markah oleh
guru, ia perlulah dilakukan secara tertutup. Guru dan calon perlu
menjaga dan mempamerkan kerja projek kajian seni visual dari 19 – 23
September 2016 untuk persembahan/peragaan kepada umum

10. TERHAD
10
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
4.0 Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Projek Kajian Seni Visual
4.1 Guru hendaklah merancang dan melaksanakan penilaian kerja kursus (projek kajian
seni visual) bagi semua calonnya berdasarkan tugasan yang disediakan oleh
Majlis Peperiksaan Malaysia
4.2 Cadangan Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Projek Kajian Seni Visual adalah
seperti berikut :
Tarikh Perancangan dan
Pelaksanaan Aktiviti
Tindakan JU/Guru Tindakan Calon
18 Mei
2016
MPM memuat naik bahan
berikut dalam portal MPM
(www.mpm.edu.my)
(a) Manual Kerja Kursus
yang mengandungi
Bahagian I : Guru,
Bahagian II : Calon
(b) Kriteria Penilaian dan
Pemarkahan
 Memuat turun Manual
Kerja Kursus dan
Kriteria Penilaian dan
Pemarkahan Seni
Visual STPM 2016
Tidak berkenaan
13 Jun 2016
(12 Jun
2016 bagi
negeri
Kelantan,
Terengganu
, Kedah,
dan Johor)
(minggu
pertama
penggal 3)
MPM memuat naik bahan
berikut dalam portal MPM
(www.mpm.edu.my)
(a) Soalan Kerja Kursus
Seni Visual STPM
2016
 Memperbanyak Manual
Bahagian II:Calon serta
soalan kerja kursus
 Mengedarkan soalan
dan manual kepada
calon
 Memberi penerangan
tugasan kepada calon
 Calon menerima
soalan dan manual.
 Calon memilih
soalan dan
mendapatkan idea
untuk soalan yang
dipilih

11. TERHAD
11
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
Tarikh Perancangan dan
Pelaksanaan Aktiviti
Tindakan JU/Guru Tindakan Calon
20 Jun – 1
Julai 2016
(minggu
2 – 3)
Cadangan pengkaryaan
(a) Penulisan (idea perlu
disokong dengan
visual)
(b) Pembentangan (untuk
tujuan perbincangan
dan memantapkan
proposal)
 Guru perlu memastikan
pelajar sudah
mempunyai pilihan dan
idea
 Guru perlu memberi
markah pada borang
BMKKC (Lampiran 4)
 Calon telah
membuat pilihan.
 Calon perlu memberi
penerangan/
pembentangan idea
kepada guru.
 Calon perlu
menyiapkan
cadangan
pengkaryaan
mengikut tarikh
yang ditetapkan.
4 Julai – 9
September
2016
(minggu
4 – 13)
10 minggu
*Minggu
14 – cuti
sekolah 10
– 28
September
2016
Penghasilan karya/perekaan
(a) Kajian visual
(b) Lakaran
(c) Lukisan akhir
(d) Kajian media
(e) Kajian teknik
(f) Karya akhir
(g) Ketepatan subjek
(h) Kekuatan aspek formal
(i) Gaya penampilan
tersendiri
(j) Kekuatan
kandungan/fungsi
(k) Keaslian
(l) Kemasan
(m) Dokumentasi tatacara
penghasilan karya
(n) Kemasan dokumentasi
* dokumentasi perlu disokong
dengan gambar/foto
 Guru perlu
membimbing calon
dalam penghasilan
karya
 Guru tidak
dibenarkan untuk
membantu calon
melakukan/
menyiapkan tugasan
calon
 Setiap pertemuan atau
perbincangan antara
guru dengan calon,
guru perlu
merekodkannya dalam
borang BRKKC
(Lampiran 1)
 Bagi setiap proses yang
calon laksanakan, guru
perlu memberi markah
pada borang BMKKC
(Lampiran 4)
 Calon perlu
menghasilkan karya
berdasarkan
idea/kemahiran
sendiri
 Calon perlu
mendapatkan
bimbingan daripada
guru untuk setiap
proses pelaksanaan
kerja kursus agar
kesilapan tidak
dilakukan.
 Bagi setiap
pertemuan atau
perbincangan antara
guru dengan calon,
calon perlu
merekodkannya
dalam borang
BRKKC (Lampiran
1)
 Calon perlu
menyiapkan proses
penghasilan karya
mengikut tarikh
yang ditetapkan.

12. TERHAD
12
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
Tarikh Perancangan dan
Pelaksanaan Aktiviti
Tindakan JU/Guru Tindakan Calon
19 – 23
September
2016
(minggu
15)
* e-
submission
dibuka
bermula
tarikh 26
September
– 26
Oktober
2016
(a) Persembahan dan
peragaan
(b) Peragaan
(c) Pameran dan kemasan
(d) Apresiasi
(e) Penyataan karya secara
bertulis dan
pembentangan lisan
* e-submission dibuka pada
minggu akhir bulan September
 Guru perlu
membimbing calon
untuk mengadakan
peragaan hasil karya
calon
 Guru perlu memastikan
semasa persembahan
secara lisan/
pembentangan calon, ia
tidak diadakan secara
terbuka.
 Setiap persembahan
dan peragaan yang
calon laksanakan, guru
perlu memberikan
markah pada borang
BMKKC (Lampiran 4)
 Guru perlu
memasukkan markah
keseluruhan setiap
pelajar pada borang
BRMKKC (Lampiran
5).
 Guru perlu menghantar
borang BMKKC
(Lampiran 4) dan
borang BRMKKC
(Lampiran 5) ke
MPM. Salinan borang-
borang tersebut perlu
disimpan di dalam fail
kerja kursus.
 Guru perlu
memasukkan markah
keseluruhan pelajar ke
dalam e-submission
sebelum 26 Oktober
2016. Guru perlu
mencetak markah
e-submission dan
simpan di dalam fail
kerja kursus.
 Calon perlu
memperagakan hasil
karya dalam
pameran mini
dengan bimbingan
guru.
 Calon perlu
membentangkan/
mempersembahkan
hasil karya secara
lisan dan bertulis.
 Calon perlu menjaga
pameran mini jika
ada warga sekolah
(bukan calon seni)
yang ingin melihat
pameran pada luar
waktu
pembentangan/
persembahan dengan
guru

13. TERHAD
13
STPM 2016 - 970/3/KK/P3 TERHAD
5.0 Penyediaan Projek Penghasilan Karya
5.1 Projek kajian seni visual hendaklah dibuat dalam bentuk dua dimensi (2D) atau
tiga dimensi (3D) mengikut spesifikasi yang ditetapkan bagi setiap soalan kerja
projek.
5.2 Bahan berbahaya seperti kaca, besi atau dawai yang tajam, bahan beracun (toksik),
bahan cecair, dan bahan mudah pecah tidak boleh digunakan untuk
menghasilkan kerja projek.
5.3 Unsur sensitif yang menyentuh aspek budaya, kaum, jantina, agama, dan politik
tidak dibenarkan sama sekali digunakan dalam kerja projek.
5.4 Pendokumentasian hendaklah mengandungi dokumentasi bertulis dan bergambar
tentang keseluruhan proses pengkaryaan atau perekaan.
5.5 Pendokumentasian hendaklah mengandungi perihalan, ilustrasi, dan lakaran,
gambar, dan rujukan seperti yang dikehendaki oleh soalan kerja projek yang
berkenaan.
5.6 Gambar langkah-langkah semasa melaksanakan kerja projek hendaklah disertakan
dalam pendokumentasian.
5.7 Kerja projek hendaklah dijalankan secara individu dengan bimbingan dan
penyeliaan oleh guru Seni Visual.
5.8 Dalam proses pelaksanaan kerja projek kajian seni visual, calon tidak
dibenarkan sama sekali mendapatkan bantuan amali daripada orang lain.
5.9 Calon hendaklah melaksanakan kerja projek kajian seni visual mengikut kreativiti
sendiri. Walau bagaimanapun, saiz hasil karya mestilah mengikut spesifikasi yang
ditentukan bagi soalan kerja projek yang dipilih.
5.10 Sekiranya terdapat bukti bahawa kerja projek kajian seni visual yang dihantar itu
bukan hasil kerja calon yang sebenar, keputusan peperiksaan calon bagi mata
pelajaran Seni Visual akan dibatalkan.

14. TERHAD
14
TERHAD
Lampiran 1
BRKKC
MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA
SIJIL TINGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA
PROJEK KAJIAN SENI VISUAL
PENGGAL 3 TAHUN 2016
MATA PELAJARAN/KOD: SENI VISUAL 3 (970/3)
BORANG REKOD KERJA KURSUS CALON
No. pusat/angka giliran: .............................. No. kad pengenalan:................................................
Tarikh
aktiviti
Aktiviti dalam Projek Kajian
Seni Visual (Untuk diisi oleh calon)
Ulasan guru
Tandatangan
Calon
Tandatangan
guru
(Jadual aktiviti ini boleh melebihi satu halaman)
Pengesahan Guru Seni Visual
Saya mengesahkan bahawa calon ini telah menjalankan sendiri setiap tahap proses kerja dalam Projek Kajian Seni Visual
STPM 2016 mengikut peraturan yang ditetapkan oleh Majlis Peperiksaan Malaysia.
Tandatangan Guru Seni Visual: ................................................
Nama Guru Seni Visual: ...........................................................
Tarikh: .............................................
Catatan: Borang ini hendaklah dibawa setiap kali pertemuan antara guru-calon dan dilampirkan pada bahagian depan
(sebelum pendokumentasian kerja projek) apabila kerja kursus dihantar kepada guru untuk dinilai

15. TERHAD
15
TERHAD
Lampiran 2
MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA
SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA 2016
Projek Penghasilan Karya Seni Visual
PENGGAL 3 TAHUN 2016
MATA PELAJARAN/KOD: SENI VISUAL 3 (970/3)
TAJUK
NAMA CALON
NOMBOR
KAD PENGENALAN
ANGKA GILIRAN
ALAMAT SEKOLAH/
ALAMAT CALON
NAMA
GURU/PENILAI
TANDATANGAN
GURU/PENILAI
TARIKH

16. TERHAD
16
TERHAD
Lampiran 3
BPC
MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA
SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA
PROJEK KAJIAN SENI VISUAL
PENGGAL 3 TAHUN 2016
MATA PELAJARAN/KOD: SENI VISUAL 3 (970/3)
BORANG PERAKUAN CALON
Borang ini mestilah ditandatangani oleh calon dan guru/pemeriksa yang memeriksa kerja projek calon, dan
dilampirkan bersama dengan kerja projek yang dihantar kepada guru/pemeriksa. Kegagalan calon
menandatangani borang perakuan ini akan menyebabkan calon tidak diberikan sebarang markah untuk kerja
projek yang dihasilkan.
Nama Calon
No. Kad Pengenalan Calon
Angka Giliran Calon
Nama Pusat PBS Calon
Makluman kepada Calon:
Kerja projek yang dihantar untuk dinilai mestilah merupakan hasil kerja calon sendiri. Kerja projek calon boleh
dibatalkan sekiranya calon didapati meniru kerja projek calon lain atau membenarkan calon lain untuk meniru
kerja projek yang dihasilkan oleh calon sendiri, atau calon didapati menipu dalam apa cara sekalipun bagi
menghasilkan kerja projek tersebut.
Perakuan Keaslian Kerja Projek Calon:
Saya telah membaca dan memahami makluman di atas. Saya telah menghasilkan kerja projek penghasilan karya
Seni Visual (970) tanpa bantuan daripada mana-mana pihak, kecuali dengan penerangan oleh pihak yang
dibenarkan, iaitu guru mata pelajaran Seni Visual di sekolah.
Tandatangan Calon
Tarikh
Perakuan oleh Guru/Pemeriksa:
Saya mengesahkan bahawa kerja projek Seni Visual (970) telah dihasilkan mengikut spesifikasi yang telah
ditetapkan. Saya telah memeriksa kerja projek calon dan saya berpuas hati bahawa sepanjang pengetahuan saya,
kerja projek tersebut telah dihasilkan sendiri oleh calon.
Tandatangan Guru/Pemeriksa
Nama Guru/Pemeriksa
Tarikh
Alamat

17. TERHAD
17
TERHAD
Lampiran 4
BMKKC (PENGKARYAAN)
MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA
SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA
PROJEK KAJIAN SENI VISUAL (970/3)
BORANG MARKAH KERJA KURSUS CALON (PENGKARYAAN)
Nama Calon : …………………………..........………........... Angka Giliran : ………......……………
No. Kad Pengenalan : ………………………..........………..
Format/Kriteria
penilaian
Penilai
Pernyataan
permasalahan
kajian [20]
Penentuan
tema,
konsep,
subjek, dan
kandungan
[20]
Penentuan
pendekatan aspek
formal dan gaya
penghasilan [30]
Pernyataan
kepentingan
projek dan
keaslian [20]
Sumber dan rujukan [10]
Jumlah
[100]
Markah
selepas
faktor [20]
Cadangan
pengkaryaan
Guru/
Penyelaras
Format/Kriteria
penilaian
Penilai Lakaran dan
kajian visual [20]
Lukisan
akhir [10]
Pemilihan media
dan teknik [20]
Penentuan
gaya
penghasilan
[10]
Karya akhir
[30]
Pendokumentasian proses
penghasilan karya secara
penulisan dan visual [10]
Jumlah
[100]
Markah
selepas
faktor [60]
Penghasilan
karya
Guru/
Penyelaras
Format/kriteria
penilaian
Penilai
Pameran hasil karya dan kemasan [70] Apresiasi [30]
Jumlah
[100]
Markah
selepas
faktor [20]
Lisan [20]
(Viva)
Tulisan [10]
(Pernyataan karya)
Persembahan
dan peragaan
Guru
Penyelaras
PENGAKUAN GURU/PEMERIKSA PENGESAHAN PENYELARAS
Saya memperakui bahawa markah dan butiran di atas adalah benar. Saya mengesahkan bahawa markah dan butiran di atas adalah benar.
Tandatangan Guru/Pemeriksa:………………………….……………….. Tandatangan Penyelaras:………………………………….…….……..……..
Nama : …………………………………………………….…………….. Nama : ……………………………………………………….…..…………..
No. Kad Pengenalan : ……………………………… No. Kad Pengenalan : ………………………………
Tarikh : ………………………………………. Tarikh : ……………………………………….
No. Telefon (sekolah) : ………………………
(bimbit) : ………………………
No. Telefon (sekolah) : ………………………
(bimbit) : ………………………
Nota: Jumlah markah yang diperoleh calon hendaklah dihantar kepada Majlis Peperiksaan Malaysia dengan menggunakan perisian e-submission
mengikut tarikh yang telah ditetapkan (rujuk Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Projek Kajian Seni Visual).

18. TERHAD
18
TERHAD
Lampiran 4
BMKKC (PEREKAAN)
MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA
SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA
PROJEK KAJIAN SENI VISUAL (970/3)
BORANG MARKAH KERJA KURSUS CALON (PEREKAAN)
Nama Calon : …………………………..........………........... Angka Giliran : ………......……………
No. Kad Pengenalan : ………………………..........………..
Format/Kriteria
penilaian
Penilai
Pernyataan
permasalahan kajian
[20]
Penentuan konsep,
fungsi, ruang,
elemen, dan susun
atur [30]
Pemilihan bahan
dan teknik untuk
pembuatan model
[20]
Pernyataan
kepentingan projek
dan keaslian [20]
Sumber dan rujukan
[10]
Jumlah
[100]
Markah
selepas
faktor [20]
Cadangan
perekaan
Guru/
Penyelaras
Format/Kriteria
penilaian
Penilai
Lakaran dan kajian
visual [20]
Lakaran perspektif
[20]
Lukisan pelan
tapak berskala [20]
Pembuatan model
[30]
Pendokumentasian
proses penghasilan
karya secara
penulisan dan visual
[10]
Jumlah
[100]
Markah
selepas
faktor [60]
Penghasilan reka
bentuk
Guru/
Penyelaras
Format/kriteria
penilaian
Penilai Pameran perekaan model dan kemasan [70]
Apresiasi [30]
Jumlah
[100]
Markah
selepas
faktor [20]
Lisan [20]
(Viva)
Tulisan [10]
(Pernyataan karya)
Persembahan
dan peragaan
Guru
Penyelaras
PENGAKUAN GURU/PEMERIKSA PENGESAHAN PENYELARAS
Saya memperakui bahawa markah dan butiran di atas adalah benar. Saya mengesahkan bahawa markah dan butiran di atas adalah benar.
Tandatangan Guru/Pemeriksa:………………………….……………….. Tandatangan Penyelaras:………………………………….…….……..……..
Nama : …………………………………………………….…………….. Nama : ……………………………………………………….…..…………..
No. Kad Pengenalan : ……………………………… No. Kad Pengenalan : ………………………………
Tarikh : ………………………………………. Tarikh : ……………………………………….
No. Telefon (sekolah) : ………………………
(bimbit) : ………………………
No. Telefon (sekolah) : ………………………
(bimbit) : ………………………
Nota: Jumlah markah yang diperoleh calon hendaklah dihantar kepada Majlis Peperiksaan Malaysia dengan menggunakan perisian e-submission
mengikut tarikh yang telah ditetapkan (rujuk Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Projek Kajian Seni Visual).

19. TERHAD
19
TERHAD
Lampiran 5
BRMKKC
MAJLIS PEPERIKSAAN MALAYSIA
SIJIL TINGGI PERSEKOLAHAN MALAYSIA
BORANG RUMUSAN MARKAH KERJA KURSUS CALON
PENGGAL : TAHUN: ____________
MATA PELAJARAN/KOD: SENI VISUAL 3 (970/3)
NAMA SEKOLAH/NO.PUSAT:
(Uutuk diisi oleh guru/pemeriksa)
BIL. ANGKA GILIRAN NO. KAD PENGENALAN MARKAH CATATAN
(Senarai markah ini boleh melebihi satu halaman)
PENGAKUAN GURU/PEMERIKSA PERAKUAN PENGETUA
Saya memperakui bahawa markah dan butiran
di atas adalah benar.
Saya memperakui bahawa markah dan butiran di
atas adalah benar.
Tandatangan Guru:………………………......... Tandatangan Pengetua :…………….........
Nama:………………………………………..... Nama:…………………………………………….
No. Kad Pengenalan:………………………….. No. Kad Pengenalan:…………………………….
Tarikh:……………………………………........ Tarikh:…………………………………………...
No. Telefon (sekolah):………………………...
(bimbit):…………………………
No. Telefon (sekolah):…………………………...
(bimbit):………………………….....
Nota: Borang Rumusan Markah Kerja Kursus Calon ini hendaklah dihantar ke Majlis Peperiksaan Malaysia mengikut tarikh yang
telah ditetapkan (rujuk Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Projek Kajian Seni Visual).

20. TERHAD
20
TERHAD
6.0 Tanggungjawab Calon
6.1 Memahami sukatan pelajaran Seni Visual dan tugasan untuk
melaksanakan kerja kursus (projek kajian seni visual)
6.2 Melaksanakan kerja kursus (projek kajian seni visual) dalam tempoh yang
ditetapkan (rujuk Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Projek Kajian
Seni Visual)
6.3 Mematuhi semua prosedur dan peraturan keselamatan sebelum, semasa,
dan selepas kerja kursus (projek kajian seni visual) dijalankan
6.4 Menghasilkan kerja kursus (projek kajian seni visual) secara individu
6.5 Berdasarkan soalan tugasan yang dipilih, calon perlu:
(a) Memahami skop tugasan dan merujuk Jadual Perancangan dan Pelaksanaan
Projek Kajian Seni Visual yang disediakan
(b) Mendapatkan bimbingan daripada guru bagi kefahaman yang jelas akan soalan
yang dipilih
(c) Menyiapkan tugasan mengikut masa/tempoh yang ditetapkan oleh guru/pihak
sekolah
6.6 Menyimpan setiap kajian/eksplorasi/percubaan (seperti percubaan media atau teknik)
disimpan dengan baik dalam fail/buku lakaran (sketch book)/kertas lukisan
(drawing block)/sebarang medium yang digunakan secara spontan (seperti lakaran pada
buku note pad dan sebagainya)
6.7 Menyimpan kesemua kajian/eksplorasi/percubaan yang telah dirujuk kepada guru di
tempat penyimpanan yang ditetapkan oleh guru (fail/dijilid/drawing folder dan
sebagainya)
6.8 Mengelak diri daripada menciplak atau meminta sesiapa untuk menghasilkan kerja
projek calon
6.9 Mengisi maklumat Borang Rekod Kerja Kursus Calon (BRKCC) (Lampiran 1) dan
sentiasa membawanya setiap kali pertemuan/perbincangan dengan guru dalam melaksana
kerja projek
6.10 Menggunakan muka hadapan Projek Kajian Seni Visual (pendokumentasian) yang telah
ditetapkan oleh MPM (Lampiran 2)
6.11 Menghantar kerja projek untuk disemak dan dinilai oleh guru Seni Visual pada masa dan
tarikh yang telah ditetapkan oleh guru/pihak sekolah. Kegagalan menghantar kerja
kursus (Projek Kajian Seni Visual) pada tarikh yang ditetapkan oleh guru akan
menyebabkan calon dianggap tidak melaksanakan kerja kursus (Projek Kajian
BAHAGIAN II : CALON

21. TERHAD
21
TERHAD
Seni Visual) dan tidak mengambil kertas 970/3 seterusnya akan gagal dalam
keseluruhan mata pelajaran Seni Visual STPM
6.12 Mengakui kerja projek kajian seni visual yang dihasilkan ialah hasil kerja calon sendiri
dengan menandatangani Borang Perakuan Calon (BPC) (Lampiran 3)
6.13 Berkerjasama dengan rakan untuk menetapkan tempat bagi persembahan dan peragaan
kerja projek. Calon perlu mengikut peraturan sekolah dan meminta kebenaran daripada
pengetua jika ingin mengadakan persembahan dan peragaan (mini pameran) di luar kelas
6.14 Untuk pembentangan/persembahan pelajar yang diberikan markah oleh guru, ia
perlulah dilakukan secara tertutup. Guru dan calon perlu menjaga dan mempamerkan
kerja projek kajian seni visual dari 19 – 23 September 2016 untuk
persembahan/peragaan kepada umum
6.16 Sentiasa bersedia untuk membentangkan (persembahan dan peragaan) sebanyak dua kali
jika kerja projek dipilih untuk pemantauan.

22. TERHAD
22
TERHAD
7.0 Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Projek Kajian Seni Visual
7.1 Guru hendaklah merancang dan melaksanakan penilaian kerja kursus (projek
kajian seni visual) bagi semua calonnya berdasarkan tugasan yang
disediakan oleh Majlis Peperiksaan Malaysia
7.2 Cadangan Jadual Perancangan dan Pelaksanaan Projek Kajian Seni Visual
adalah seperti berikut :
Tarikh Perancangan dan
Pelaksanaan Aktiviti
Tindakan JU/Guru Tindakan Calon
18 Mei
2016
MPM memuat naik bahan
berikut dalam portal MPM
(www.mpm.edu.my)
(a) Manual Kerja Kursus
yang mengandungi
Bahagian I : Guru,
Bahagian II : Calon
(b) Kriteria Penilaian dan
Pemarkahan
 Memuat turun Manual
Kerja Kursus dan
Kriteria Penilaian dan
Pemarkahan Seni
Visual STPM 2016
Tidak berkenaan
13 Jun 2016
(12 Jun
2016 bagi
negeri
Kelantan,
Terengganu
, Kedah,
dan Johor)
(minggu
pertama
penggal 3)
MPM memuat naik bahan
berikut dalam portal MPM
(www.mpm.edu.my)
(a) Soalan Kerja Kursus
Seni Visual STPM
2016
 Memperbanyak Manual
Bahagian II:Calon serta
soalan kerja kursus
 Mengedarkan soalan
dan manual kepada
calon
 Memberi penerangan
tugasan kepada calon
 Calon menerima
soalan manual.
 Calon memilih
soalan dan
mendapatkan idea
untuk soalan yang
dipilih
Tarikh Perancangan dan
Pelaksanaan Aktiviti
Tindakan JU/Guru Tindakan Calon

23. TERHAD
23
TERHAD
20 Jun – 1
Julai 2016
(minggu
2 – 3)
Cadangan pengkaryaan
(c) Penulisan (idea perlu
disokong dengan
visual)
(d) Pembentangan (untuk
tujuan perbincangan
dan memantapkan
proposal)
 Guru perlu memastikan
pelajar sudah
mempunyai pilihan dan
idea
 Guru perlu memberi
markah pada borang
BMKKC (Lampiran 4)
 Calon telah
membuat pilihan.
 Calon perlu memberi
penerangan/
pembentangan idea
kepada guru.
 Calon perlu
menyiapkan
cadangan
pengkaryaan
mengikut tarikh
yang ditetapkan.
4 Julai – 9
September
2016
(minggu
4 – 13)
10 minggu
*Minggu
14 – cuti
sekolah 10
– 28
September
2016
Penghasilan karya/perekaan
(o) Kajian visual
(p) Lakaran
(q) Lukisan akhir
(r) Kajian media
(s) Kajian teknik
(t) Karya akhir
(u) Ketepatan subjek
(v) Kekuatan aspek formal
(w) Gaya penampilan
tersendiri
(x) Kekuatan
kandungan/fungsi
(y) Keaslian
(z) Kemasan
(aa) Dokumentasi tatacara
penghasilan karya
(bb) Kemasan dokumentasi
* dokumentasi perlu disokong
dengan gambar/foto
 Guru perlu
membimbing calon
dalam penghasilan
karya
 Guru tidak
dibenarkan untuk
membantu calon
melakukan/
menyiapkan tugasan
calon
 Setiap pertemuan atau
perbincangan antara
guru dengan calon,
guru perlu
merekodkannya dalam
borang BRKKC
(Lampiran 1)
 Bagi setiap proses yang
calon laksanakan, guru
perlu memberi markah
pada borang BMKKC
(Lampiran 4)
 Calon perlu
menghasilkan karya
berdasarkan
idea/kemahiran
sendiri
 Calon perlu
mendapatkan
bimbingan daripada
guru untuk setiap
proses pelaksanaan
kerja kursus agar
kesilapan tidak
dilakukan.
 Bagi setiap
pertemuan atau
perbincangan antara
guru dengan calon,
calon perlu
merekodkannya
dalam borang
BRKKC (Lampiran
1)
 Calon perlu
menyiapkan proses
penghasilan karya
mengikut tarikh
yang ditetapkan.
Tarikh Perancangan dan
Pelaksanaan Aktiviti
Tindakan JU/Guru Tindakan Calon

24. TERHAD
24
TERHAD
19 – 23
September
2016
(minggu
15)
* e-
submission
dibuka
bermula
tarikh 26
September
– 26
Oktober
2016
(f) Persembahan dan
peragaan
(g) Peragaan
(h) Pameran dan kemasan
(i) Apresiasi
(j) Penyataan karya secara
bertulis dan
pembentangan lisan
* e-submission dibuka pada
minggu akhir bulan September
 Guru perlu
membimbing calon
untuk mengadakan
peragaan hasil karya
calon
 Guru perlu memastikan
semasa persembahan
secara lisan/
pembentangan calon, ia
tidak diadakan secara
terbuka.
 Setiap persembahan
dan peragaan yang
calon laksanakan, guru
perlu memberikan
markah pada borang
BMKKC (Lampiran 4)
 Guru perlu
memasukkan markah
keseluruhan setiap
pelajar pada borang
BRMKKC (Lampiran
5).
 Guru perlu menghantar
borang BMKKC
(Lampiran 4) dan
borang BRMKKC
(Lampiran 5) ke
MPM. Salinan borang-
borang tersebut perlu
disimpan di dalam fail
kerja kursus.
 Guru perlu
memasukkan markah
keseluruhan pelajar ke
dalam e-submission
sebelum 26 Oktober
2016. Guru perlu
mencetak markah
e-submission dan
simpan di dalam fail
kerja kursus.
 Calon perlu
memperagakan hasil
karya dalam
pameran mini
dengan bimbingan
guru.
 Calon perlu
membentangkan/
mempersembahkan
hasil karya secara
lisan dan bertulis.
 Calon perlu menjaga
pameran mini jika
ada warga sekolah
(bukan calon seni)
yang ingin melihat
pameran pada luar
waktu
pembentangan/
persembahan dengan
guru

25. TERHAD
25
TERHAD
8.0 Penyediaan Projek Penghasilan Karya
8.1 Projek kajian seni visual hendaklah dibuat dalam bentuk dua dimensi (2D)
atau tiga dimensi (3D) mengikut spesifikasi yang ditetapkan bagi setiap
soalan kerja projek.
8.2 Bahan berbahaya seperti kaca, besi atau dawai yang tajam, bahan beracun
(toksik), bahan cecair, dan bahan mudah pecah tidak boleh digunakan
untuk menghasilkan kerja projek.
8.3 Unsur sensitif yang menyentuh aspek budaya, kaum, jantina, agama, dan
politik tidak dibenarkan sama sekali digunakan dalam kerja projek.
8.4 Pendokumentasian hendaklah mengandungi dokumentasi bertulis dan
bergambar tentang keseluruhan proses pengkaryaan atau perekaan.
8.5 Pendokumentasian hendaklah mengandungi perihalan, ilustrasi, dan lakaran,
gambar, dan rujukan seperti yang dikehendaki oleh soalan kerja projek yang
berkenaan.
8.6 Gambar langkah-langkah semasa melaksanakan kerja projek hendaklah
disertakan dalam pendokumentasian.
8.7 Kerja projek hendaklah dijalankan secara individu dengan bimbingan dan
penyeliaan oleh guru Seni Visual.
8.8 Dalam proses pelaksanaan kerja projek kajian seni visual, calon tidak
dibenarkan sama sekali mendapatkan bantuan amali daripada orang lain.
8.9 Calon hendaklah melaksanakan kerja projek kajian seni visual mengikut
kreativiti sendiri. Walau bagaimanapun, saiz hasil karya mestilah mengikut
spesifikasi yang ditentukan bagi soalan kerja projek yang dipilih.
8.10 Sekiranya terdapat bukti bahawa kerja projek kajian seni visual yang dihantar
itu bukan hasil kerja calon yang sebenar, keputusan peperiksaan calon bagi
mata pelajaran Seni Visual akan dibatalkan.