1. LESteśmy - byłyśmy Odnajdywanie historii lesbijek w Polsce opracowanie: Anna Górska redakcja i koncepcja graficzna: Agnieszka Weseli współpraca: Yga Kostrzewa
2. 1841-1933 1841 - w piśmie „Pierwiosnek” ukazało się Szczęście poety , wiersz Narcyzy Żmichowskiej, uznawany za manifest Entuzjastek, działaczek ruchu kobiecego . Można domyślać się, że w kilku przypadkach przyjaciółki łączyła również miłość – np. związek Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit (która w 1885 roku założyła pierwsze polskie pismo feministyczne „Ster” , a w 1907 roku stworzyła Związek Równouprawnienia Kobiet Polskich) z Józefą Bojanowską trwał ok. 20 lat. 1845 - Narcyza Żmichowska wydała Pogankę , alegoryczny opis miłości młodego i naiwnego Benjamina do potężnej i pięknej, ale złej Aspazji. Powieść ta odczytywana jest jako alegoryczny opis nieszczęśliwej miłości lesbijskiej, oparty na motywie autobiograficznym - związku Żmichowskiej z Pauliną Zbyszewską 1913 - inicjatywa grupy urzędniczek krakowskiej poczty, które w 1913 roku powołały własne Towarzystwo Budowlane Urzędniczek Pocztowych w Krakowie, którego celem było wybudowanie domu dla kobiet pracujących na poczcie. Urzędniczki pocztowe nie miały prawa wychodzić za mąż- jeżeli zdecydowały się na małżeństwo, traciły pracę. Przewodniczącą Towarzystwa oraz Stowarzyszenia Urzędniczek Pocztowych Galicyjskich była Władysława Habichtówna, która całe życie mieszkała i pracowała z pianistką Elżbietą Ciechanowską . Udało się wybudować 2 takie domy w Krakowie - przy ul. Sołtyka 4 i Syrokomli 19B. 1932 - w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej nie umieszczono - obecnego w prawodawstwie zaborców - zapisu o karalności homoseksualizmu. 1933 - ukazał się polski przekład powieści Radclyffe Hall Źródło samotności z przedmową Ireny Krzywickiej. Narcyza Żmichowska Paulina Kuczalska-Reinschmit 1923 - odbył się , otoczony atmosfera skandalu , proces Zofii Sadowskiej, działaczki ruchu kobiecego i lekarki, oskarżonej o nakłanianie pacjentek do „praktyk lesbijskich" i „lesbijskiego nierządu".
3. Akcje 1974 - pierwszy artykuł o homoseksualizmie w polskiej prasie autorstwa Tadeusza Gorgola „Homoseksualizm a opinia ” – „Życie Literackie” 18/1974. Luty 1981 - artykuł Barbary Pietkiewicz pod tytułem”Gorzki fiolet” opisujący nastawienie społeczeństwa polskiego do homoseksualizmu i warszawskie środowisko gejowskie. „Polityka” 8/1981 1983 - Gazeta "Kurier Polski" i pismo "Relaks" zaczęły publikować ogłoszenia towarzyskie lesbijek i gejów (1983-1984 i 1988). 1983 - pierwszy biuletyn EEIP (Biura Informacyjnego o Europie Wschodniej ) w języku polskim (był on właściwie gęsto zadrukowaną kartką formatu A4, powielaną w około 100 egzemplarzach). 1984 - Pierwsza telewizyjna dyskusja na temat homoseksualizmu w Polsce; również radio zaczęło emitować audycję „Rozmowy intymne” wrzesień 1984 - artykuł M. Szczygła pt. „Nie róbcie sensacji”, zawierający wyznania młodej męskiej prostytutki, a następnie wywiad z seksuologiem pt. „Dlaczego inni”, dotyczący homoseksualizmu wśród młodzieży - „Na przełaj” ok. 1985 – Warszawa - kilka lokali stało się nieoficjalnymi miejscami spotkań homoseksualistów („Na Trakcie”, ul. Krak. Przedmieście; „Antyczna”, ul. Nowy Świat; „Alhambra”, Al. Jerozolimskie; „Ambasador”, Al. Ujazdowskie; „U Hopfera”, ul. Nowy Świat). listopad 1985 - artykuł Krzysztofa Darskiego (pseudonim) „Jesteśmy inni”. Było to pierwsze publiczne wystąpienie homoseksualisty w Polsce - „Polityka” listopad 1986 - powstało pismo „Filo Express”, odbijane na powielaczu, pierwsze pismo gejowsko-lesbijskie w krajach bloku socjalistycznego . grudzień 1986 – reportaż Ewy Żychlińskiej i Mariusza Szczygła „Rozgrzeszanie”, pierwsza w kraju inicjatywa, która zwróciła powszechną uwagę na problematykę homoseksualizmu - „Na przełaj” 1974-1986 Akcja Hiacynt 1985-1987
4.
5. lato - Mielno - nieformalny zjazd grupy lesbijek, który był wynikiem zamieszczenia anonsu prasowego w miesięczniku „Relaks” przez jedną z nich. 15 grudnia - Warszawa - w klubie osiedlowym na Pradze Południe (na Gocławiu) odbyła się pierwsza publiczna dyskoteka dla gejów i lesbijek; uczestniczyło w niej ponad 80 osób. 1987 24 stycznia – Warszawa - pierwsze duże spotkanie gejów z nieformalnej grupy warszawskiej w prywatnym mieszkaniu na Ochocie; obecne były również osoby z innych miast. 1 marca – Warszawa -pierwsze spotkanie robocze współpracujących ze sobą grup gejowskich z całego kraju. 8 czerwca - pierwszy numer pisma gejowsko-lesbijskiego „Efebos”. Niestety istniało ono bardzo krótko . 20 czerwca – Warszawa- drugie spotkanie aktywistów ruchu gejowskiego z całej Polski Na spotkaniu byli obecni przedstawiciel ILGA (International Lesbian and Gay Association) i HOSI z Wiednia oraz reprezentanci Warszawy, Wrocławia, Gdańska, Łodzi, Lublina i Skierniewic. 10 lipca - przedstawiciel nieformalnej grupy Warszawski Ruch Homoseksualny (WRH) udzielił wywiadu programowi IV Polskiego Radia. 12 sierpnia - Lider WRH Waldemar Zboralski wystąpił w telewizji, mówiąc o homoseksualizmie w związku z AIDS. 18 grudnia - Lider WRH Waldemar Zboralski zabrał głos w audycji radiowej „Rozmowy intymne” 24 listopada – Warszawa - prof. Mikołaj Kozakiewicz przyjął oficjalną delegację aktywistów gejowskich, z którymi rozmawiał na temat ich problemów i prześladowania gejów przez milicję. Jednocześnie wyraził swoje potępienie dla praktyk milicji i obiecał podjąć odpowiednie kroki u ministra spraw wewnętrznych, przedstawić mu postulaty aktywistów gejowskich oraz zaprotestować przeciw działaniom służb porządkowych. 5 kwietnia - nieformalna grupa gejów z Warszawy nawiązała kontakt z prof. Mikołajem Kozakiewiczem, dr Marią Dziedzic z Min. Zdrowia oraz Markiem Kotańskim z „Monaru”. Rozpoczęto pierwsze starania o legalizację zrzeszenia.
6. wrzesień 1988 - Ankieta CBOS dowiodła istnienia znacznej homofobii w polskim społeczeństwie. Od homoseksualizmu bardziej aprobowane okazały się m. in. prostytucja i zdrada małżeńska. 1988 - ukazała się publikacja „Homoseksualizm” autorstwa prof. Krzysztofa Boczkowskiego; jeden (!) rozdział książki poświęcony lesbijkom. 24 marca 1988 – Warszawa - próba rejestracji Warszawskiego Ruchu Homoseksualnego (WRH). która jednak nie udała się z powodu niechęci władz. W nieoficjalnych wypowiedziach odmowę rejestracji uzasadniano obawą przed reakcją Kościoła, zarzucano gejom pozostawanie pod wpływem kół emigracyjnych itp. 1 kwietnia 1989 – Warszawa - III Ogólnopolski Zjazd Homoseksualistów. W zjeździe uczestniczyło około 50-80 osób. 1989 – Warszawa - na Uniwersytecie Warszawskim zawiązała się studencka grupa „Różowy Trójkąt”, która wkrótce przyłączyła się do WRH. czerwiec 1989 - warszawska grupa gejowska opracowuje statut Stowarzyszenia Grup Lambda, mającego swoją działalnością obejmować całą Polskę. 28 października 1989 –Warszawa - po konsultacjach nad statutem Stowarzyszenia Grup Lambda w Gdańsku i Wrocławiu aktywiści ponownie spotkali się na zebraniu założycielskim w uniwersyteckim klubie „Sigma”. lipiec 1989 - dziennikarki z brytyjskiego Channel 4 nakręciły reportaż o sytuacji gejów i lesbijek w Polsce. kwiecień 1988 – Warszawa -spotkanie gejów z kilku krajów europejskich, szczególnie ważna była obecność osób z pozostałych krajów socjalistycznych. Tuż przed spotkaniem ponownie doszło do zatrzymania przewodniczącego WRH przez SB. Zagrożono wtedy, że jeśli WRH nie wycofa wniosku o rejestrację, wszyscy uczestnicy planowanego międzynarodowego spotkania gejów w Warszawie zostaną zatrzymani i aresztowani podczas spotkania. Spotkanie jednak się odbyło. 1988-1989
7. 23 lutego 1990 – oficjalna rejestracja Stowarzyszenia Grup Lambda, w którym udział lesbijek wynosił ok. 30%. Początkowo do stowarzyszenia należały 3 grupy: w Warszawie, Gdańsku i Wrocławiu. lato 1990 – Olsztyn - oddział Stowarzyszenia Grup Lambda - Lambda-Olsztyn zorganizował pierwszy w Polsce biwak gejowski, który przerodził się później w cykliczną imprezą gejowsko-lesbijską. 7 września 1990 – startuje klub "Cafe Fiolka" na Służewcu w Warszawie – pierwszy oficjalny klub gejowski w Polsce . Funkcjonował on do 31 stycznia 1992 r. - powodem zamknięcia był konflikt z osiedlową młodzieżą. 1990 - Kraków - przy Lambdzie Kraków powstała grupa LL ( Lesbian Lambda). Na apel ogłoszony w piśmie „Inaczej” pt. „Czy w Polsce są lesbijki?” zaczęły przychodzić listy od dziewczyn i kobiet z całej Polski. Konsekwencją tej korespondencji były zjazdy organizowane w Krakowie, Zakopanym, Warszawie, Bielsku-Białej. 1989-1990 1990 - Grupa gdańska Stowarzyszenia Grup Lambda zaczęła wydawać miesięcznik „Filo” - pismo Stowarzyszenia Grup Lambda. czerwiec 1990 – zaczyna się ukazywać „Inaczej" - czasopismo gejowskie, Początkowo nosiło nazwę: „Miesięcznik Kochających Inaczej”. czerwiec 1990 - Warszawa -Pink Service - pierwsze w Europie Środkowej i Wschodniej Biuro Obsługi Gejów i Lesbijek kierowane przez Sławomira Starostę. wrzesień 1990 - miesięcznik „Filo” wydawany od 1986 wszedł do normalnej dystrybucji i pojawił się w kioskach „Ruchu” .
8. 1992 - Warszawa - powstała Lambda Bilitis, warszawska grupa skupiająca lesbijki. Spotkania odbywały się w pubach odwiedzanych przez gejów albo w prywatnych mieszkaniach . 3 marca 1991 - w ramach cyklu „Warto mówić” program TVP2 pokazał wywiad nt. homoseksualizmu ze Sławomirem Starostą. 7 maja 1991 - Wiceminister zdrowia Kazimierz Kapera stwierdził w telewizyjnych „Wiadomościach” (TVP1), że: „AIDS jest ograniczony przede wszystkim do jednej grupy, (...) która w naszym pojęciu jest zboczona, czyli do kontaktów homoseksualnych”. Wypowiedź ta wywołała duże oburzenie i doprowadziła do odwołania trzy dni później wiceministra z zajmowanego stanowiska przez premiera Krzysztofa Bieleckiego. Za byłym ministrem ujął się publicznie kardynał Józef Glemp. 1991-1992 1991-1993 - Bratysława – Wiedeń - przedstawicielki LL (Lesbian Lambda) brały udział w zjazdach organizowanych przez ILGA. Na konferencji w Wiedniu zaprezentowały „komiks” na temat możliwości zarażenia się AIDS przez lesbijki, przygotowany w wersji polskiej i angielskiej przez krakowską grupę LL. 1992 - Visby w Jutlandii - 10 członkiń LL (Lesbian Lambda) wzięło udział w obozie dla kobiet z krajów nadbałtyckich w ośrodku Kvindehojskolen w Danii, stworzonym przez lesbijki. maj 1992 – Gdańsk - po rozpadzie grupy Lambda-Gdańsk powstała „Inicjatywa Gdańska” - początkowo grupa nieformalna. W lipcu 1992 roku wstąpiła do Stowarzyszenia Grup Lambda jako Grupa Lambda Gdańsk II - Inicjatywa Gdańska. lipiec 1991 - Kraków – Lambda-Kraków wydała ulotkę o bezpiecznym seksie i prewencji HIV/AIDS przeznaczoną dla gejów. grudzień 1991 – Kraków - Lambda-Kraków zorganizowała dwa warsztaty nt. bezpiecznego seksu. wrzesień 1992 –Gdańsk powstało zorganizowane przez Inicjatywę Gdańsk pierwsze w Polsce i trzecie w Europie Wschodniej gejowskie Centrum Informacyjno-Konsultacyjne. Było ono wzorowane na podobnych placówkach funkcjonujących w Szwecji . 1 grudnia 1992 – Warszawa - I Krajowa Konferencja z Okazji Światowego Dnia AIDS organizowana przez Lambdę Warszawa.
9. 1992-1994 – Kraków - Grupa LL (Lesbian Lambda) organizowała w lokalu „Magiel” cotygodniowe spotkania, na które przyjeżdżało wiele kobiet spoza Krakowa i z zagranicy 14 lutego 1993 – Warszawa -Lambda Warszawa zorganizowała z okazji Walentynek happening na Placu Zamkowym pod Kolumną Zygmunta, rozwieszając na niej transparenty i domagając się prawa do miłości. 2 marca 1993 – Kraków - na Uniwersytecie Jagiellońskim odbył się przygotowany przez grupę Lambda Kraków wykład „Uczeń zorientowany homoseksualnie w szkole”. czerwiec 1993 – Gdańsk -przy Centrum Informacyjno-Konsultacyjnym Inicjatywy Gdańsk powstało gejowskie archiwum prasowe. 1 grudnia 1993 – Warszawa - II Krajowa Konferencja z Okazji Światowego Dnia AIDS organizowana przez Lambdę Warszawa. 1993 - ulotka Stowarzyszenia Grup Lambda "Geje i Lesbijki wychodzą z ukrycia". 1994 – Warszawa – Lambda zorganizowała konferencję „Homoseksualizm a HIV”, w której uczestniczyło ok. 50 osób z całego kraju oraz - m.in. doradca ministra zdrowia ds. AIDS dr Krzysztof Dziubiński i dyr. Krajowego Biura Koordynacyjnego ds. AIDS Maciej Lichoński oraz specjalnie z tej okazji przybyli ze Szwecji przedstawiciele RFSL. 14 lutego 1994 - Sekretarz Zarządu Stowarzyszenia Grup Lambda przesłał Marszałkom Sejmu i Senatu oraz Przewodniczącemu Komisji Konstytucyjnej (A. Kwaśniewskiemu) list z postulatem zawarcia w nowej konstytucji zapisu zabraniającego dyskryminacji ze względu na orientację seksualną . Do listu zostały dołączone ulotki „Geje i lesbijki wychodzą z ukrycia”. Kopie listu i ulotki przesłano również do 200 gazet. 13 maja 1994 – Gdańsk - w czasie Forum Inicjatyw Pozarządowych (tzw. FIP), w którym brała udział Inicjatywa Gdańska dyrektor gdańskiego „Caritasu” wraz z przedstawicielami innych prokatolickich organizacji podjął próbę usunięcia z FIP-u stoiska ekspozycyjnego oraz samych przedstawicieli gdańskiej organizacji gejów i lesbijek. Sprzeciwił się temu patron honorowy tej imprezy - Jacek Kuroń , który w przypadku usunięcia „Inicjatywy Gdańskiej” z Forum zagroził rezygnacją z honorowego patronatu. Zaprotestowali także sponsorzy FIP - francuskie organizacje pozarządowe (w tym katolickie), które stwierdziły, że Forum ma służyć wszystkim organizacjom pozarządowym. sierpień 1994 - Gdańsk, Poznań i Warszawa - w ramach projektu Polish Dutch Media Exchange for Gay and Lesbian Youth Polskę odwiedziła grupa holenderskich działaczy gejowskich z IGLYO. lato 1994 – Szczawnica- grupa LL (Lesbian Lambda) zorganizowała wspólne wakacje dla lesbijek z Polski i z Niemiec. 1993-1994
10. 1994 9 września - Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Grup Lambda wystosował list otwarty do prezydenta Lecha Wałęsy, zawierający protest przeciwko brakowi zapisu o zakazie dyskryminacji ze względu na orientację seksualną w złożonych projektach nowej konstytucji. 1994 - pierwsze teksty o lesbijkach pojawiły się w periodyku feministycznym „Pełnym głosem”, wydawanym przez Fundację eFKa z Krakowa (nr 2-jesień 1994, w dziale „Lesbijki a Kościół” tekst Marzeny Stany „Lesbijki w Polsce. Problemy z Kościołem”). 4 października – Warszawa - w kinie „Tęcza” odbyła się zorganizowana przez Stowarzyszenie Grup Lambda konferencja prasowa, dotycząca opracowanego przez tę organizację „ Raportu o dyskryminacji ze względu na orientację seksualną w Polsce” , w którym po raz pierwszy w Polsce przedstawiono przypadki łamania prawa wobec gejów i lesbijek. listopad - Stowarzyszenie Grup Lambda rozpoczęło akcję zbierania podpisów pod petycją do sejmu w sprawie umieszczenia w konstytucji zapisu o zakazie dyskryminacji ze względu na orientację seksualną. Podpisało ją 700 osób. grudzień - Przewodniczący Zarządu Stowarzyszenia Grup Lambda podjął decyzję o zawieszeniu działalności kilku grup należących do tej organizacji. Część z nich wykorzystała ten krok jako pretekst do usamodzielnienia i oddzielenia od Lambdy i założyła własne organizacje lub przekształciła się w grupy nieformalne, a inne zakończyły działalność. 1994-1996 – ukazuje się „Fioletowy Puls”, wydawany przez Inicjatywę Gdańską biuletyn informacyjno - kulturalny przeznaczony specjalnie dla lesbijek . 1994-1997 – ukazuje się „Różowy Puls” - wydawany przez Inicjatywę Gdańską periodyk informacyjno - kulturalny przeznaczony dla gejów.
11. 20 stycznia – Kanada - Grupa Polskich Gejów i Lesbijek (Polish Gay and Lesbian Group) z Toronto wystosowała do Prezydenta Lecha Wałęsy list z apelem o umieszczenie w nowej Konstytucji zapisu zabraniającego dyskryminacji z powodu orientacji seksualnej. 14 lutego – Gdańsk -zarejestrowane zostało Stowarzyszenie Inicjatywa Gdańska, powstałe z dotychczasowego oddziału terenowego Lambdy. 18 marca - członkowie i sympatycy Stowarzyszenia Inicjatywa Gdańska wystąpili w materiale realizowanym dla telewizyjnych „Wiadomości” na temat umieszczenia w projekcie Konstytucji zapisu o zakazie dyskryminacji ze względu na orientację seksualną. 1995 - Komisja Konstytucyjna wprowadziła do projektu Konstytucji zakaz dyskryminacji. Ostateczna formuła brzmiała: „Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”. 1995 – Kraków - Violetta Cywicka z Grupy LL (Lesbian Lambda) z Krakowa opracowała rozdział poświęcony lesbijkom do raportu o sytuacji kobiet w Polsce, przygotowanego na konferencję ONZ w Pekinie. 17 czerwca – Warszawa - na dziedzińcu Uniwersytetu Warszawskiego obchodzony był po raz pierwszy w Polsce Dzień Dumy Gejowskiej , zorganizowany przez Lambdę i Pink Press, w ramach którego odbył się koncert Balkan Electrique. Organizatorzy nie uzyskali zezwolenia na manifestację. wrzesień 1995 - przedstawicielki grupy Lesbian Lambda (LL) wzięły udział w IV Światowej Konferencji w sprawie Kobiet w Pekinie. październik - Lambda Warszawa wydała „ Poradnik prawny dla gejów i lesbijek” oraz „Homoseksualizm w europejskim systemie prawnym” . 1995 – pierwsze publiczne nieanonimowe wystąpienie lesbijek w telewizji, w programie „Na każdy temat” w Polsacie. Jedną z występujących w nim dziewczyn była działaczka LGBT Małgorzata Rawińska. 1995
12. grudzień 1995 – Kraków -Grupa LL (Lesbian Lambda) przestała działać z powodu konfliktu z eFKą. Swoją działalność wznowiła jako grupa Safo. maj 1996 – Warszawa -Grupa Lesbijek i Gejów Chrześcijan w Warszawie skierowała do abpa Józefa Michalika i bpa Tadeusza Pieronka list w sprawie duszpasterstwa osób o orientacji homoseksualnej, na który nie otrzymała odpowiedzi. 1996 – Warszawa - powstała nieformalna grupa OLA-Archiwum (Ogólnopolskie Feministyczne Archiwum Lesbijskie), formalnie zarejestrowana w 1998 r. Grupa wydawała pismo „Furia Pierwsza” - oraz prowadziła bibliotekę z materiałami dotyczącymi tematyki lesbijskiej. Ponadto OLA-Archiwum organizowało projekcje filmów wideo i zajmowało się gromadzeniem książek, czasopism, plakatów, wycinków prasowych, materiałów dokumentujących ruch lesbijski i feministyczny w Polsce i za granicą. Dzięki jej inicjatywie odbyły się spotkanie z Ewą Schilling, autorką pierwszego zbioru opowiadań o tematyce lesbijskiej, oraz recital Anny Laszuk. 1996 - powstała pierwsza strona internetowa polskich lesbijek - Polish Lesbians Site stworzona przez Alicję Kowalską i Joey. Znajdowały się na niej informacje o OLA-Archiwum, lokalach gejowskich, cytaty z prasy, ogłoszenia towarzyskie. 1996 - Kinga Dunin opublikowała książkę „Tao gospodyni domowej”, której cały rozdział poświęcony jest analizie programu „Na każdy temat” z udziałem lesbijek. lipiec 1996 – Warszawa-Grupa Lesbijek i Gejów Chrześcijan w Warszawie zorganizowała konferencję z udziałem Roberta Nugenta, zajmującego się duszpasterstwem osób homoseksualnych w Waszyngtonie. 15 września 1996 – powstaje pierwszy polskojęzyczny portal dla mniejszości seksualnych – www. innastrona.pl. październik 1996 – Wrocław - grupa Lambda-Wrocław przekształciła się Dolnośląską Grupę Lesbijek i Gejów „Tęcza” czerwiec – lipiec 1996 - środowisko gejowsko-lesbijskie obiegła informacja o podjęciu przez Walne Zgromadzenie decyzji o rozwiązaniu Stowarzyszenia Grup Lambda. Z czasem okazało się, iż możliwość taka była jedynie dyskutowana na tym zebraniu i na skutek rozbieżności zdań nie została wprowadzona w życie. Jednak działalność Stowarzyszenia Grup Lambda od tego momentu praktycznie zupełnie ustał. 1995-1996
13. 1997 Kraków - Grupa Safo - wcześniej Lesbian Lambda (LL) - zorganizowała wystawę pt. „Wizerunek kobiety w pocztówce”. Część wystawy dotyczyła wizerunku kobiet-lesbijek. sierpień - Akademicka Grupa Gejów i Lesbijek działająca przy Stowarzyszeniu Lambda Warszawa wystosowała list protestacyjny przeciwko sposobowi prezentacji i interpretacjom przedstawionym w filmie pt. „Fronda. Nowofalowa subkultura męska”, który został wyemitowany przez TVP1 dnia 21 sierpnia i był poświęcony problematyce homoseksualizmu. Od września 1997 do kwietnia 1999 - Kraków - co sobotę odbywały się spotkania grupy Safo. Przez ten okres działał telefon zaufania, oraz skrzynka mailowa, służąca do nawiązywania kontaktów w Polsce i zagranicą 1997 – od nr 5/1997 „Pełnym Głosem” pojawił się nowy dział „Inaczej”, w w którym publikowano teksty dotyczące lesbijek. październik - ukazał się nr 1 „Furii Pierwszej - literackiego feministycznego czasopisma lesbijskiego”, wydawanego przez OLA-Archiwum. grudzień – Poznań -powstała nieformalna feministyczna grupa Konsola. 23 października – Warszawa - powstało Stowarzyszenie Lambda Warszawa. Założyli je aktywiści Ośrodka „Rainbow”, który funkcjonował wcześniej jako organizacja nieformalna. Ośrodek „Rainbow” mieścił się w Warszawie, przy ul. Śniadeckich i działał od maja 1995 do grudnia 1997. listopad – Warszawa - Stowarzyszenie Lambda Warszawa przeprowadziło program „Propagowanie bezpieczniejszych zachowań seksualnych wśród lesbijek i gejów”.
14. październik 1997 - nr 1 „Furii Pierwszej - literackiego feministycznego czasopisma lesbijskiego”, wydawanego przez OLA-Archiwum
15. 1998 luty 1998 – Izabela Filipiak w wywiadzie dla pisma „Viva”, dokonała - jako pierwsza w Polsce lesbijka – publicznego coming out-u wraz ze swoją partnerką. 1998 – Warszawa - oficjalnie zarejestrowano Stowarzyszenie OLA-Archiwum, Ogólnopolskie Feministyczne Archiwum Lesbijskie działające nieformalnie od 1996 roku. Inicjatorką i przewodniczącą była Olga Stefaniuk. OLA-Archiwum w swojej siedzibie przy ul. Narbutta organizowało projekcje filmów wideo i zajmowało się gromadzeniem książek, czasopism, plakatów, wycinków prasowych, materiałów dokumentujących ruch lesbijski i feministyczny w Polsce i za granicą. 1998 - ukazał się debiut literacki Ewy Schilling - wybór opowiadań „Lustro”- pierwsza polska książka, której bohaterkami były lesbijki. marzec - telewizja TVN wyemitowała program Małgorzaty Domagalik „Tabu” z udziałem Izabeli Filipiak, który koncentrował się wokół tematu jej homoseksualizmu. marzec - ukazał się nr 2 „Furii Pierwszej - literackiego feministycznego czasopisma lesbijskiego”, wydawanego przez Ola-Archiwum. kwiecień - powstała pierwsza w Polsce lesbijska mailingowa lista dyskusyjna Polles, stworzona przez Joey. Tradycję nazwy Polles i grup dyskusyjnych kontynuował potem portal Kobiety-kobietom.com. grudzień - ukazał się pierwszy numer Biuletynu Informacyjnego Lambdy Warszawa „Tęczątko” 1998 - po raz pierwszy wręczone zostały „Tęczowe Laury”, nagrody środowiska lesbijsko-gejowskiego, przyznawane osobom i instytucjom zasłużonym dla tego środowiska.
16. Izabela Filipiak w wywiadzie dla pisma „Viva”, dokonała - jako pierwsza w Polsce lesbijka – publicznego coming out-u wraz ze swoja partnerką - luty 1998
17. „ Furia Pierwsza - literackie feministyczne czasopismo lesbijskie” wydawane przez OLA-ARCHIWUM nr 2
18. 1999 - ukazała się książka Sławomiry Walczewskiej „Damy, rycerze i feministki” - poświęcona historii myśli i ruchu polskich feministek 1999 styczeń - ukazał się nr 3 „Furii Pierwszej - literackiego feministycznego czasopisma lesbijskiego”, wydawanego przez Ola-Archiwum. październik – Kraków - zakończyła działalność grupa lesbijska w Krakowie działająca od 1990 - początkowo jako LL (Lesbian Lambda), a od 1997 jako Safo – prowadzona przez Violę i Romę. październik - zarejestrowano Stowarzyszenie Kobiet Konsola, które działało nieformalnie od 1997 3 listopada - powstała polska strona dla lesbijek Inny Kraków - www.inny-krakow.koti.com.pl (1999-2001), rok później przemianowana na Les.queer.pl (2001-2002), a od 2002 r. działająca pod nazwą Lesbijka.org. 1999 – Kraków - powstało Stowarzyszenie Labrys - organizacja lesbijska, której spotkania odbywały się w lokalu Centrum Praw Kobiet Jej działalność obejmowała pomoc psychologiczną (również dla rodziców), prowadzenie biblioteki, archiwum prasowego, grupy teatralnej, pokazy filmowe.
19. „ Furia Pierwsza - literackie feministyczne czasopismo lesbijskie” wydawane przez OLA-ARCHIWUM nr 3
20. Dziesięć pytań na temat lesbijek w opracowaniu ILIS (International Lesbian Information Service) z nr 3 „Furii Pierwszej”
21.
22.
23. W kwietniu ukazał się podwójny nr 4 i 5 „Furii Pierwszej - literackiego feministycznego czasopisma lesbijskiego”, wydawanego przez Ola-Archiwum W dniach 9-12 lipca - Warszawa - odbyła się III Światowa Konferencja Kulturalna Gejów i Lesbijek. 8 marca – Warszawa - pod hasłem „Demokracja bez kobiet to pół demokracji” odbyła się I Manifa, zorganizowana przez nieformalną grupę Porozumienie Kobiet 8 Marca. 2000
24. „ Furia Pierwsza - literackie feministyczne czasopismo lesbijskie” wydawane przez OLA-ARCHIWUM nr 4-5
25.
26. W październiku przy Stowarzyszeniu Lambda Warszawa powstała grupa otwarta dla kobiet „Gennema”. W październiku ukazał się Poradnik prawny dla lesbijek i gejów (stan na 2000 r.), przygotowany przez Stowarzyszenie Lambda Warszawa Nr 3/2000 „Zadry” (wyd. eFKa) artykuł Renaty Lis Ostatnie tabu nt. francuskiego Cywilnego Paktu Solidarności (PACS) . Do końca roku wyszły jeszcze numer 7 i 8 „Furii Pierwszej” – nr 8 to ostatni, który się ukazał. W listopadzie roku ukazał się nr 6 „Furii Pierwszej - literackiego feministycznego czasopisma lesbijskiego”, wydawanego przez Ola-Archiwum. Ukazała się powieść Akacja Ewy Schilling. 2000
27. Informacja o powstaniu warszawskiej grupy Gennema zmieszczona w Tęczątku – piśmie wydawanym przez Stowarzyszenie Lambda Warszawa
28. nr 6 nr 8 „ Furia Pierwsza - literackie feministyczne czasopismo lesbijskie” wydawane przez OLA-ARCHIWUM
29. 2001 - Wrocław - powstała nieformalna feministyczno-lesbijsko-queerowa grupa Sistertosister. Grupa wydaje fanzin pt. „Łechtaczka”. Sistertosister współorganizowała wrocławski festiwal „Lesbijki, geje i przyjaciele” (w 2004 i 2005) oraz Majówkę Antyhomofobiczną w 2007. W lutym - Wrocław - powstało Koło Naukowe Gender Studies Nic Tak Samo na UWr. Koło prowadzi własne badania naukowe, spotkania dyskusyjne, a także organizuje otwarte odczyty i projekcje filmów. W lutym zawiązała się nieformalna grupa Ulica Siostrzana. 8 marca - Warszawa - II Manifa, pod hasłem: „Nie daj sobie zamknąć ust byle czym”. 20 kwietnia powstaje, założony przez Abslout6na9 i Renifer, portal Kobiety Kobietom -początkowo www.les.art.pl – od 2003 jako ww.kobiety-kobietom.com . 1 maja – Warszawa - pierwsza Parada Równości w Polsce , zorganizowana przez polski oddział ILGCN (Międzynarodowego Stowarzyszenia Gejów i Lesbijek na Rzecz Kultury) pod przewodnictwem Szymona Niemca. 2001 Przedstawiciele Międzynarodowego Stowarzyszenia Gejów i Lesbijek na Rzecz Kultury (ILGCN) w Polsce Szymon Niemiec i Krzysztof Z. Szymborski oraz posłanka SLD Joanna Sosnowska złożyli w Prokuraturze Rejonowej Warszawa-Wola zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez bpa Tadeusza Pieronka (w świątecznym wydaniu gazety z 22-23 września , bp Pieronek w rozmowie z Romanem Graczykiem i Rolandem Freudensteinem - dyrektorem warszawskiego biura Fundacji Konrada Adenauera - mówiąc o dyskryminacji homoseksualistów powiedział m.in. „(...) to jest trochę tak, jak z chorobą zakaźną. Nikt normalny nie będzie dyskryminował, ale ze względu na swoje…
30. Artykuł z 1. numeru fanzinu Łechtaczka Koło Naukowe NIC TAK SAMO Nr 3 fanzinu Łechtaczka
32. http://www.innastrona.pl/news_pokaz.phtml?nID=500 Kilka informacji na gorąco o Paradzie Równości Organizator Pierwszej Parady Równości w Polsce Mówi się, że środowisko homoseksualne w Polsce jest rozbite i niezorganizowane. Od kilku lat wszelkie próby zorganizowania Parady Gejów i Lesbijek spełzały na niczym. W tym roku jednak było inaczej. Międzynarodowe Stowarzyszenie Gejów i Lesbijek na Rzecz Kultury w Polsce, korzystając z doświadczeń swoich poprzedników zrezygnowało z ograniczania się wyłącznie do reprezentowania homoseksualistów, ale do swojej parady zaprosiło przedstawicieli wszystkich mniejszości występujących w naszym kraju. Okazało się, że 1 maja na plac Zamkowy w Warszawie najliczniej przybyli jednak geje i lesbijki. I to oni stanowili większość na Paradzie Równości. Poza nimi zaprezentowali się jedynie członkowie Stowarzyszenia na Rzecz Prewencji HIV/AIDS TADA i Federacji na Rzecz Kobiet. Kolorowy tłum zaczął się gromadzić pod kolumną Zygmunta już o 13.30. Parę minut po 14.00 organizatorzy doszli do wniosku, że pora zaczynać. Policja zablokowała prawy pas jezdni, na którym stanął samochód z nagłośnieniem. Po chwili z dwóch sporej mocy głośników zaczął lecieć prawdziwie gejowski przebój Y.M.C.A. Uczestnicy Parady Równości ustawili się w kolumnę za samochodem. Wśród prawie dwustu osób barwnymi strojami wyróżniały się cztery warszawskie Drag Queen’ki. Organizatorzy rozdali dwadzieścia małych tęczowych chorągiewek. Co parę minut z głośników padały hasła przeciwko dyskryminacji, nietolerancji i homofobii. Organizatorzy zadbali o to, by uczestnicy dobrze się bawili. Służyła do tego specjalnie przygotowana muzyka. Trzeba przyznać, że wszyscy doskonale się bawili tak, że Parada Równości przerodziła się w jeden wielki, kolorowy i wesoły pochód radości. Przed Pałacem Namiestnikowskim organizatorzy wezwali Prezydenta do zajęcia się problemem mniejszości w kraju. Parada Równości pod ochroną policji przeszła aż do pomnika Mikołaja Kopernika, obok siedziby PPS, gdzie odczytano Manifest, w którym organizatorzy przypomnieli, że prawa wszystkich mniejszości w Polsce są regularnie łamane. Do uczestników Parady dołączył także poseł Piotr Ikonowicz, który w ciepłych słowach poparł żądania manifestantów. Można śmiało powiedzieć, że jak na pierwszą polską Paradę, w której tak mocno zaprezentowało się środowisko homoseksualne, Parada Równości udała się nad podziw dobrze. Szymon Niemiec Prezes Zarządu Międzynarodowego Stowarzyszenia Gejów i Lesbijek na Rzecz Kultury w Polsce. Dodano: 01. maja 2001
33. 9 lipca – Warszawa - Stowarzyszenie Lambda Warszawa przedstawiło „Raport o dyskryminacji ze względu na orientację seksualną w Polsce”. sierpień - Londyn - nieformalna drużyna lesbijek z Polski - „Chrząszczyki” wzięła udział w Mistrzostwach Świata w piłce nożnej gejów i lesbijek, organizowanych przez IGLFA. Nr 3-4/2001 czasopisma „Zadra” - artykuł Bożeny Zdaniuk „Trudniej, ale ciekawiej”, opisujący wychowywanie dziecka przez osobę homoseksualną w USA. 2001 – Warszawa -Stowarzyszenie OLA-Archiwum organizuje polsko-holenderskie warsztaty fotograficzne Lesbian ConneXion/s. cd. bezpieczeństwo będzie domagał się jakichś barier, pewnej izolacji. Ja myślę, że nauczyciel - jawny homoseksualista po prostu nie spełnia podstawowego warunku wykonywania tego zawodu (...)”). W 2002 r. III Wydział Karny Sądu Rejonowego Warszawa-Mokotów odrzucił zażalenie Stowarzyszenia Gejów i Lesbijek na odmowę wszczęcia postępowania przeciwko bpowi Tadeuszowi Pieronkowi. Prokuratura uznała, że poniżanie mniejszości seksualnych nie jest warte wszczynania dochodzenia, bo polskie prawo gejów i lesbijek nie chroni. Sąd zdanie prokuratury podtrzymał. 11 września - Warszawa - k onferencja prasowa inaugurująca działalność Kampanii Przeciw Homofobii, założonej przez Roberta Biedronia. 10 maja –w „Wysokich Obcasach” felieton Kingi Dunin „Louis i George”, poświęcony prawu osób homoseksualnych do adopcji i legalizowania związków . Homofobia W kwietniu Centrum Badania Opinii Społecznej przeprowadziło sondaż dotyczący postaw Polaków wobec homoseksualnych małżeństw. Aż 88% respondentów uważało, że homoseksualizm jest odstępstwem od normy, a 41% wyrażało zdanie, że nie można tego odstępstwa akceptować. Większość osób, które uczestniczyły w badaniu, miała negatywny stosunek do homoseksualizmu . 2001 27 listopada – Kraków Stowarzyszenie Kobiet „Labrys” zorganizowało wieczór andrzejkowy tylko dla kobiet
34. Zbrodnie nienawiści - Tomasz Kasprzak Niebieska Linia, nr 6/2003 Początki badań nad przemocą W 1994 roku Stowarzyszenie Lambda z Warszawy zapoczątkowało badania środowiska gejowskiego w Polsce. Badania dotyczyły dyskryminacji ze względu na orientację seksualną. Opierały się na dobrowolnych, anonimowych relacjach osób, które doświadczyły różnego rodzaju szykanowania. Badanych poproszono o opis przejawów dyskryminacji, których padli ofiarą. W wyniku informacji zamieszczonych w prasie gejowskiej (miesięczniki "Filo", "Inaczej", "MEN") oraz w "Życiu Warszawy", uzyskano 37 odpowiedzi listownych, zgłoszeń telefonicznych i wypełnionych ankiet. Autorzy Raportu ograniczyli się do zebrania konkretnych przypadków aktów dyskryminacji. Wiele z nich odnosiło się do okresu PRL-u. Wartość badania z 1994 roku była głównie eksploracyjna. Raport umożliwił wydzielenie pewnych obszarów, w których dochodzi do dyskryminacji homoseksualistów (dom, szkoła, praca, kościół, wojsko, środki masowego przekazu). Uzyskane dane można potraktować bardziej jako opis przykładów (często historycznych) negatywnego traktowania ze względu na orientację seksualną w Polsce niż analizę zjawiska. Raport 2001 - w 2001 roku Stowarzyszenie Lambda przygotowało kolejny Raport o dyskryminacji. Tym razem celem było nie tylko opisanie przypadków dyskryminacji, ale i zbadanie stopnia nasilenia tej tendencji. Narzędziem badawczym była ankieta dystrybuowana w klubach gejowskich, prasie i portalach internetowych. W wypadku przemocy fizycznej i psychicznej proszono o opis reakcji policji. Podobnie jak w Raporcie z 1994 roku pytano o wszystkie przejawy dyskryminacji, nie stawiano ograniczenia czasowego. W wyniku badania uzyskano 215 ankiet (179 pochodziło od mężczyzn, 36 od kobiet). Wnioski płynące z zebranego materiału były następujące: ofiarą najbardziej widocznej formy dyskryminacji, czyli przemocy fizycznej był co piąty badany. Do najczęściej wymienianych aktów przemocy fizycznej należały pobicia, gwałty i ataki fizyczne. Sprawcami przemocy były najczęściej osoby nieznane (28 wskazań), dalej koledzy (13 wskazań), członkowie rodziny (12 wskazań), przyjaciele (6 wskazań); dwukrotnie jako sprawcy przemocy zostali wskazani sąsiedzi oraz policja. Blisko połowa (46%) przypadków przemocy fizycznej dotyczyła jednorazowych aktów. 15% doświadczyło przemocy fizycznej dwa razy, a 39% aż trzy lub więcej razy. Spośród 22% ofiar przemocy aż 77% nie powiadomiło o tym policji. Argumentowali to między innymi obawą przed negatywną reakcją policji, niewiarą w skuteczność jej działań oraz obawą przed społecznymi konsekwencjami ujawnienia ich preferencji seksualnych. 21% badanych powiadomiło organy ścigania o zaistniałych wypadkach, ale w większości reakcję policji określili jako wrogą lub neutralną. Za przejawy przemocy psychicznej autorzy badania uznali ataki werbalne, groźby, obraźliwe rysunki dotyczące homoseksualistów, szantaż, wandalizm oraz złośliwe i nienawistne listy. Tak rozumianej przemocy psychicznej doświadczyło 51% respondentów. Spośród tej grupy 65% doświadczyło jej trzy lub więcej razy, 17,5% dwukrotnie lub raz. Najczęstszą formą przemocy psychicznej był atak werbalny (93 wskazania), w dalszej kolejności groźby (23 wskazania), graffiti (19 wskazań), wandalizm (7 wskazań), list (4 wskazania). Jako sprawców przemocy respondenci wskazywali kolegów (47 przypadków), osoby nieznane (47), członków rodziny (34), sąsiadów (15), przyjaciół oraz policję (po 5 przypadków). W 93,5% przypadków przemocy psychicznej policja nie została poinformowana o tym fakcie. 5,5% badanych, którzy zgłosili się na policję, mówiło o wrogiej bądź neutralnej reakcji funkcjonariuszy policji na opisywane zdarzenia. Analiza wyników badania wskazuje, że większość homoseksualistów doświadczyła powtarzających się aktów przemocy. Dotyczyło to zarówno przemocy fizycznej, jak i psychicznej. Znaczący odsetek sprawców przemocy stanowiły osoby z najbliższego grona: rodzina, przyjaciele, znajomi. Raport 2002 - w 2002 roku ukazał się kolejny Raport o dyskryminacji. Przygotowany został przez Stowarzyszenie Lambda i Kampanię Przeciwko Homofobii jako element opracowania realizowanego przez European Region of International Lesbian and Gay Association (ILGA – Europe) na temat sytuacji osób homo- i biseksualnych w miejscu pracy w krajach kandydujących do Unii Europejskiej. Różnica metodologiczna w porównaniu z poprzednimi badaniami polegała na tym, że w Raporcie z 2002 roku proszono o opisanie przypadków, które miały miejsce wyłącznie w 2001 roku. Łącznie w badaniu tym wzięły udział 632 osoby, czyli trzykrotnie więcej niż w poprzednich latach. Ankiety trafiały głównie w miejsca, gdzie spotykały się mniejszości seksualne. Spośród 632 ankiet 359 pochodziło od mężczyzn, 216 od kobiet, 7 od osób transseksualnych. Pięćdziesięciu respondentów nie ujawniło swojej płci. W badaniu tym zapytano o wykształcenie. Prawie połowa ankietowanych (47%) posiadała wykształcenie wyższe lub niepełne wyższe. Zaledwie 2% badanych zakończyło edukację na poziomie podstawowym. W 2001 roku przemocy fizycznej doświadczyło 14,2% badanych. Oznacza to, że co siódmy respondent padł ofiarą przemocy fizycznej, która przybrała formy pobicia (40,5%), potrącenia, uderzenia bądź kopnięcia (30,6%). Najczęściej sprawcami przemocy były osoby nieznane (47,8%), członkowie rodziny (14,1%), koledzy i znajomi (11,5%). Jedynie 22,5% ofiar powiadomiło organy ścigania o zaistniałych sytuacjach; 74,5% badanych nie zrobiło tego. Wnioski - Analizując Raporty o dyskryminacji należy pamiętać o kilku istotnych rzeczach. Po pierwsze, nie są to badania reprezentatywne. Analizując strukturę wieku, trzeba zaznaczyć, że badania w większości objęły ludzi młodych. Respondenci w przeważającej mierze byli mieszkańcami Warszawy oraz dużych miast. Wpłynął na to sposób dystrybucji ankiet (przede wszystkim lokale gejowskie, które znajdują się głównie w dużych miastach i w których bywają w większości osoby młode) oraz obserwowana migracja osób homoseksualnych do dużych aglomeracji miejskich, które zapewniają im anonimowość. Te czynniki tłumaczą nadreprezentację mieszkańców stolicy i ludzi w wieku 18-25 lat w badaniach. Ponadto bywalcy gejowskich klubów i dyskotek (w których rozprowadzane były w większości ankiety) to w dużej mierze osoby nie mające stałych partnerów/partnerek. Wysoki wskaźnik przemocy wobec osób homoseksualnych, każe zadać pytanie o poczucie zagrożenia występujące w tej grupie. Jak sugeruje Dorota Majka-Rostek nieujawnianie swojej orientacji seksualnej przez homoseksualistów spowodowane jest poczuciem zagrożenia (Majka-Rostek 2002, s. 143). Z Raportu z 2002 roku wynika, że 26,7% respondentów ukrywa swoją orientację seksualną. Trzeba jednak pamiętać, że istnieją powszechnie stosowane kody pozwalające zidentyfikować osobę należącą do mniejszości. W wypadku homoseksualizmu jest to na przykład fryzura, sposób poruszania się czy ubiór. Przyglądając się zjawisku przemocy w odniesieniu do osób homoseksualnych widać, że osoby te są ofiarami przemocy fizycznej i psychicznej ze względu na swoją orientację seksualną. W literaturze anglosaskiej taki rodzaj dyskryminacji, ze względu na orientację seksualną, płeć, wiek czy religię określa się jako zbrodnie nienawiści (hate crimes). http://www.pismo.niebieskalinia.pl/index.php?id=148
35. 2002 - Stowarzyszenie na Rzecz Prewencji HIV/AIDS i Innych Chorób Przenoszonych Drogą Płciową TADA wydaje pierwszą w Polsce ulotkę „Lesbijki i HIV”. luty - pierwsza w Polsce okładka w wysokonakładowym tygodniku („Newsweek” nr 8/02), z wizerunkiem pary lesbijek (Ygi Kostrzewy i Anki Zawadzkiej). W numerze znajdował się artykuł dotyczący ustawy o konkubinacie. luty – Kraków - Towarzystwo Interwencji Kryzysowej i Stowarzyszenie Labrys zorganizowały cykl spotkań dyskusyjnych poświęconych sytuacji gejów i lesbijek w Polsce oraz różnym aspektom kultury gejowskiej. 8 marca – Warszawa - III Manifa pod hasłem „Moje życie - mój wybór”. 8 marca - KPH z okazji 8 marca wystąpiła z apelem: „Dzień Kobiet jest dniem lesbijek”. 9 kwietnia - Kraków - dyskusja nt. „Rodzice osób homoseksualnych”. zorganizowana przez KPH Kraków i Stowarzyszenie Labrys. 1 maja - Warszawa – II Parada Równości. W ramach Parady odbyły się także festyn, przegląd filmów, seminarium i dyskoteka w klubie „Paradise” maj - Spis powszechny - Stowarzyszenie Lambda Warszawa wezwało do zamanifestowania obecności osób homoseksualnych i pokazanie społeczeństwu w wynikach spisu, ilu jest w Polsce gejów i lesbijek. maj – Wrocław – „Nic Tak Samo” zorganizowało wykłady: P. Kurpiosa „Poszukiwani, poszukiwane. Geje i lesbijki w PRL” oraz dr P. Leszkowicza „Wystawa, której nie będzie, czyli motywy homoerotyczne we współczesnej sztuce polskiej”. lato - Róża Thun w imieniu Fundacji Schumana odmówiła organizacjom gejowsko-lesbijskim uczestnictwa w IX Spotkaniach Europejskich i Paradzie Schumana w Warszawie. W piśmie przesłanym przez Fundację czytamy „Parada Schumana z założenia jest radosnym, entuzjastycznym manifestem, bez charakteru roszczeniowego poszczególnych grup społecznych. Dlatego też w naszej opinii Państwa propozycja udziału w Paradzie Schumana z transparentami wyrażającymi roszczenia i protesty nie wpisuje się w tę formułę.” 2002
