Βασικές αρχές Ακτινοπροστασίας στην παιδοακτινολογία

UNIVERSITY OF CRETE
MEDICAL SCHOOL
Μαρία Ραϊσάκη, Στέλιος Δημητρίου
Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης, ΠΓΝΗ
Βασικές αρχές Ακτινοπροστασίας
στην παιδοακτινολογία

Επιστήμη
Τέχνη
ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑ

Μέθοδοι Ιατρικής απεικόνισης
• Υπερηχοτομογραφία
Με ιοντίζουσα ακτινοβολία
• Μαγνητική Τομογραφία
Χωρίς ακτινοβολία
Χωρίς ακτινοβολία
• Σύγχρονη διαγνωστική ακτινολογία
 απλές ακτινογραφίες
 ακτινοσκόπηση
 CT (Υπολογιστική Τομογραφία)
}

Είναι η χρήση ιοντίζουσας ακτινοβολίας
ευεργετική για την ανθρώπινη υγεία?
• Σύγχρονη διαγνωστική ακτινολογία
 απλές ακτινογραφίες
 ακτινοσκόπηση
 CT (Υπολογιστική Τομογραφία)
• Πυρηνική Ιατρική
}
ταχύτερη, ακριβέστερη διάγνωση
&
παρακολούθηση νόσων
• Ακτινοθεραπεία
Πληροφορίες για λειτουργικότητα
Θεραπεία/παρηγορική αντιμετώπιση
Συνεπώς η χρήση ιοντίζουσας ακτινοβολίας μπορεί να
αποδειχθεί πολύτιμη για την ανθρώπινη υγεία

5
Πώς βοηθάει η απεικόνιση ένα παιδί?
Η ιατρική απεικόνιση βοηθά τους ιατρούς και επαγγελματίες
υγείας να σώσουν τη ζωή και την υγεία ενός παιδιού με τη
διάγνωση μιάς νόσου ή μιας παθολογικής κατάστασης.
Οι απεικονιστικές εξετάσεις μπορεί να μειώσουν την ανάγκη
για χειρουργικές επεμβάσεις και τη διάρκεια νοσηλείας.

• Η κατανόηση της επίδρασης και του τρόπου μέτρησης
της ιοντίζουσας ακτινοβολίας
• Η κατανόηση του κιδύνου (ρίσκου) που σχετίζεται με
την ιοντίζουσα ακτινοβολία στα παιδιά
• Η γνώση των βασικών αρχών ακτινοπροστασίας
• Η κατάκτηση των βασικών ερωτημάτων που κάθε
κλινικός ιατρός θα πρέπει να έχει απαντήσει πριν την
συνταγογράφηση διαγνωστικής εξέτασης η οποία
σχετίζεται με ιοντίζουσα ακτινοβολία
Εκπαιδευτικοί σκοποί

Βιολογικές επιδράσεις της
ιοντίζουσας ακτινοβολίας
• Προκαθορισμένες (Deterministic effects)
• Στοχαστικές ή πιθανoλογικές
(Stochastic or probabilistic effects)

• Προκαθορισμένες (Deterministic effects)
⇒Βλάβη στο όργανο στόχος όταν η ακτινοβολία
ξεπερνά κάποιο κατώφλι
• Nέκρωση δέρματος
• Στειρότητα σε ακτινοβόληση όρχεων
• Μετακτινικός καταρράκτης
Nέκρωση δέρματος
Αλωπεκία

• Στοχαστικές ή πιθανoλογικές (Stochastic or
probabilistic effects)
• Κίνδυνος καρκινογένεσης
• Κίνδυνος βλάβης γενετικού υλικού
Δεν υπάρχει κατώφλι ασφάλειας
(η ακτινοβολία μπορεί να προκαλέσει όλα τα παραπάνω ή τίποτα,
με μεγαλύτερη πιθανότητα όσο αυξάνεται η δόση)
• Προκαθορισμένες (Deterministic
effects) ⇒Βλάβη στο όργανο στόχος όταν η
ακτινοβολία ξεπερνά κάποιο κατώφλι

• Στοχαστικές ή πιθανoλογικές
(Stochastic or probabilistic effects)
Κίνδυνος καρκινογένεσης
Κίνδυνος βλάβης γενετικού υλικού
Δεν υπάρχει κατώφλι ασφάλειας
η τυχαία (όλα ή τίποτα) επίδραση της
ακτινοβολίας ανεξάρτητα από τη
δόση, σε κύτταρα ή/και γονίδια

Στοχαστικές ή
Πιθανολογικές
Η βαρύτητα ΔΕΝ εξαρτάται
από τη δόση
Ο κίνδυνος να υπάρξουν
εξαρτάται από τη δόση
ΔΕΝ υπάρχει κατώφλι
Καρκινογένεση, μιτώσεις
Προκαθορισμένες
Η βαρύτητα εξαρτάται
από τη δόση
Υπάρχει κατώφλι
Ερυθήματα/εγκαύματα
Απώλεια μαλλιών
...
Βιολογικές επιδράσεις της ιοντίζουσας
ακτινοβολίας

Μέτρηση της Iοντίζουσας ακτινοβολίας
Ποικίλλοι τρόποι μέτρησης στην απεικόνιση
• Δόση εξόδου (exit)
• Παράγωγο δόσης ή κέρμα/περιοχή (DAP/KAP)
• Δόση εισόδου (entrance skin dose)
• Δόση οργάνου
• Ισοδύναμο δόσης (dose equivalent)
• Δραστική δόση (effective dose)
• Δόση που παράγεται από μοντέλα (πχ CDTI)

Μέτρηση της Iοντίζουσας ακτινοβολίας
Δόση: δείκτης εκτίμησης
κινδύνου
• Απορροφούμενη Δόση (Gray - Gy)
Για συγκεκριμένο ιστό/όργανο
Δύσκολα μετρήσιμη
Όχι πρακτική
• Ισοδύναμο δραστικής δόσης (effective
dose equivalent Sievert-Sv)
Η δόση είναι ανομότιμη ανά
όργανο/περιοχή
Έκφραση του ισοδύναμου κινδύνου αν
ακτινοβοληθεί όλο το σώμα
• Μονάδες δόσης «μηχανημάτων»
(mGy)
CTDIvol & DLP: καθορίζονται με
ομοιώματα
Δεν μπορούν να καθορίσουν τον κίνδυνο
χωρίς υπολογισμούς/μετατροπές
Δραστική Δόση
(effective dose)
• Αποτελεί ποσότητα ακτινικής δόσης
• Προκύπτει με υπολογισμούς βάσει:
τη δόση σε συγκεκριμένα όργανα
τους συντελεστές ακτινοευαισθησίας ανά
όργανο
Δεν αποτελεί μέτρηση κινδύνου
1 Gy =100 rads
1 cGy =1 rad
1 Sv =100 rads
10 mSv =1 rad

Κίνδυνος σχετιζόμενος με την
Iοντίζουσα ακτινοβολία
• Αόρατη
• Η επίδραση της ακτινοβολίας μπορεί να
εμφανιστεί μετά δεκαετίες
• Ο κίνδυνος για ομάδα ασθενών υπολογίζεται σε
νούμερα της τάξης του 1:1000 με εφαρμογή σε
ομάδες πληθυσμού, περισσότερο από ότι σε
άτομα
• Ο ακτινικός κίνδυνος για καρκινογένεση είναι
μια μικρή προσθήκη στον κίνδυνο που υπάρχει
για τον γενικό πληθυσμό του 20%

15
Τι σημαίνει κίνδυνος
(όλα είναι σχετικά....)
Όλοι μας
εκτιθέμεθα σε
ακτινοβολία από
τον ήλιο,
τα πετρώματα,
τις τροφές,
κι άλλες φυσικές
πηγές.
Κατά μέσον όρο
κοσμική ακτινοβολία
3 mSv / έτος
http://www.hpa.org.uk/web/HPAwebFile/HPAw
eb_C/1194947388410

Όλοι εκτιθέμεθα καθημερινά σε κινδύνους ακόμα και
επιβαίνοντας σε αεροπλάνο ή αυτοκίνητο
Κίνδυνος λόγω
ακτινικής επιβάρυνσης
σε ιατρικές εξετάσεις ?
Ο κίνδυνος από ΥΤ κοιλίας
ισοδυναμεί με τον κίνδυνο
ατυχήματος σε οδήγηση
12 000 km
Ο κίνδυνος αεροπορικού ατυχήματος
είναι πολύ κάτω από 1/1.000.000
Μία πτήση 4 ωρών έχει ακτινική
επιβάρυνση ίση με 1 ακτινογραφία
θώρακος (λόγω κοσμικής
ακτινοβολίας)

Χαμηλή ακτινική επιβάρυνση (<100 mSv)
Διαγνωστική
εξέταση
Τυπική
δραστικ
ή δόση
σε mSv
Αριθμός α/ών
θώρακος
(οπισθοπρόσθιες
) και ισοδύναμη
δραστική δόση
(1α/α =0.02 mSv)
Χρονικό διάστημα ακτινικής
επιβάρυνσης από την κοσμική
ακτινοβολία
(3 mSv ετησίως στις ΗΠΑ)
α/α θώρακος
(Οπισθοπρόσθια)
0.02 1 2.4 ημέρες
α/α κρανίου 0.07 4 8.5 ημέρες
α/α ΟΜΣΣ 1.3 65 158 ημέρες
Ενδοφλέβια
ουρογραφία
2.5 125 304 ημέρες
Εξέταση ανώτερου
πεπτικού
3 150 1 έτος
Βαριούχος
υποκλυσμός
7 350 2.3 έτη
ΥΤ εγκεφάλου 2 100 243 ημέρες
ΥΤ κοιλίας 10 500 3.3 έτη

18
Δραστική (Effective) δόση και πιθανός κίνδυνος
καρκινογένεσης σε ένα 5 χρονο που υποβάλλεται σε
διαγνωστικές εξετάσεις
Παιδί 5 ετών
Συχνότητα στο γενικό
πληθυσμό
1 στα 5
Ακτινογραφίες Δραστική δόση Effective
dose (mSv)
Κίνδυνος (Risk)
Θώρακος (PA) 0.01 1 στο 1 εκατομμύριο
Κοιλίας (AP) 0.12 1 στις 80 000
Πυέλου (AP) 0.08 1 στις 120 000
Martin CJ and Sutton DG (2002), Practical Radiation Protection In Health Care, Oxford Press
Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε παιδί που υποβάλλεται σε ακτινογραφία θα νοσήσει
από καρκίνο, αλλά έχει εφαρμογή σε πληθυσμό παιδιών που υποβάλλεται σε
απλές ακτινογραφίες.

Κίνδυνος καρκινογένεσης σε έκθεση χαμηλής
δόσης μεταξύ των επιζώντων της ατομικής βόμβας
Pierce DA, Preston DL. Radiat Res 2000; 154:178-186
0 25 50 100 150
ΔΟΣΗ (mSv)
Σχετ.κίνδυνοςκαρκίνου
0.1
0.08
0.06
0.04
0.02
ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΝΔΕΙΞΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΗΝ
ΠΕΡΙΟΧΗ ΔΟΣΕΩΝ ΑΠΌ 0 - 0.15 Sv (Pierce et al, Rad Res 2000)
Dose (mSv)
RelativeriskforCancer
Δόση σε ΥΤ κοιλίας

Aκτινοευαισθησία παιδιατρικού πληθυσμού
Αυξάνεται σε μικρότερες ηλικίες (αντιστρόφως ανάλογη)
Hall Pediatric Radiology Apr 2002 page 226
Αυξημένη
μιτωτική
δραστηριότητα
Μακρύτερος
χρόνος ζωής
Η ακτινοβολία (η
συνολική δόση)
είναι αθροιστική

Ακτινοευαισθησία στα παιδιά
 Τα παιδιά είναι 2-3 φορές πιο ακτινοευαίσθητα
σε σχέση με τους ενήλικες για την ανάπτυξη
λευχαιμίας
 Ενήλικες που εκτέθηκαν σε ακτινοβολία στην
παιδιατρική ηλικία έχουν αυξημένη
πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο μαστού ή
θυρεοειδούς
Down SB. Practical Radiation Protection and
applied radiology London. W.B. Saunders, 1999

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
ΑΚΤΙΝΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Αιτιολόγηση
Βελτιστοποίηση
Όρια δόσεων

• Διαδικασία στην οποία ο
παραπέμπων ιατρός και ο
ακτινολόγος συναποφασίζουν
το εαν μία εξέταση είναι
ενδεδειγένη και το εαν τα
διαγνωστικά ωφέλη υπερτερούν
του ακτινικού κινδύνου.
• Υπολογίζεται ότι σημαντικό
ποσοστό διαγνωστικών
εξετάσεων είναι αδικαιολόγητο
COST BENEFIT

Justification of requested
examinations
What you need to see
NOT
What you can see
Donald Frush. Pediatric Radiology 2002 32:285-286

Κριτήρια παραπομπής ασθενών
Όρια Δόσεων

Αιτιολόγηση (ατομικό επίπεδο)
Για να εφαρμοστεί μια πρακτική που προϋποθέτει
έκθεση σε ακτινοβολία, πρέπει αυτή να προσφέρει
καθαρό όφελος στον εκτιθέμενο ασθενή
Επανάληψη εξετάσεων Μήπως έχει γίνει;
Δεν επηρεάζεται η αγωγή Τη χρειάζομαι;
Λάθος εξέταση Είναι η σωστή εξέταση; Στο σωστό χρόνο ;
Κλινικές πληροφορίες Εξήγησα το πρόβλημα; Mε τις
διαγνωστικές μου σκέψεις?
Εναλλακτικοί τρόποι ΥΧ, MRI, κλπ

Προσοχή! CD ή ακτινογραφίες από άλλα κέντρα
μπορεί να έχουν τις πληροφορίες που χρειάζεστε
Προσοχή! Οι πληροφορίες του παραπέμποντος
συναδέλφου, του ασθενούς όταν επικοινωνεί και του
οικογενειακού περιβάλλοντος είναι υπερπολύτιμες

Οξεία ασθματική κρίση
αγωγή
ανταπόκριση

Οξεία ασθματική κρίση
αγωγή
ανταπόκριση
Μη ανταπόκριση
Επιπλοκές : ατελεκτασία, πνευμομεσοθωράκιο

ADEM, βλάβες αόρατες στην ΥΤ στην οπίσθια γέφυρα

πνευμονία
Αντιβιωτική αγωγή
Ανταπόκριση α/α προ εξιτηρίου?
Μόνον σε υποψία υποκείμενης νόσου
και τουλάχιστον 14 ημέρες μετά το πέρας της
αντιβίωσης

Βρέφος με έμετο
διερεύνηση
Είναι διαφορετική η
διαφνωστική προσέγγιση αν οι
έμετοι είναι χολώδεις

Bραχύ ιστορικό:
3 ετών, βήχας, αναπνευστική δυσχέρεια

Προσεκτικό ιστορικό:
χοροπηδούσε στο κρεβάτι μασουλώντας, όταν άρχισε να
πνίγεται : αποκλεισμός εισροφηθέντος ξένου σώματος

Εισρόφηση ξένου σώματος
Μηχανισμός απόφραξης αεραγωγού
Βαλβιδικός μηχανισμός διπλής
οδού
(χωρίς απόφραξη)
Βαλβιδικός μηχανισμός
μονής οδού
(ατελής απόφραξη=>αποφρακτικό
εμφύσημα)
Βαλβιδικός μηχανισμός καμίας
οδού
(πλήρης απόφραξη=>ατελεκτασία)

Εναλλακτικοί τρόποι ΥX, MRI, κλπ
Φυσιολογική σκωληκοειδής

Εναλλακτικοί τρόποι ΥX, MRI, κλπ
From Leeuwenburgh et al, Radiology 2012
Σκωληκοειδίτις

Aιτιολόγηση
• Τρόποι σωστής αιτιολόγησης:
– Χρησιμοποιείστε τις διεθνείς οδηγίες και τις οδηγίες του
Νοσοκομείου σας (τοπικές ανάγκες και διαθεσιμότητα).
– Αναθεωρείστε τις πρακτικές σας σύμφωνα με τα αποτελέσματά
σας στο δικο σας πληθυσμό, φροντίζοντας να ενημερώνεστε
συνεχώς (ιδίως σχετικά με τις ενδείξεις για απεικόνιση)
• Οι εξετάσεις πρέπει να γίνονται μόνον όταν οι αρμόδιοι
συμφωνούν ότι ενδείκνυνται και είναι απαραίτητες
• Όταν υπάρχει διαθεσιμότητα, εναλλακτικές λύσεις όπως
ΥΧ και MRI πρέπει να επιστρατεύονται
• Προσοχή σε προηγούμενες εξετάσεις, ιστορικό από τον
παραπέμποντα και από το περιβάλλον.

Bελτιστοποίηση
• ALARA η δόση θα πρέπει να διατηρείται
όσο γίνεται χαμηλή
• As Low As Reasonable Achievable
• Αλλά χωρίς να διακινδυνεύεται η
διαγνωστική αξία της εξέτασης
Η καλύτερη δυνατή εξέταση
που να απαντά στο κλινικό ερώτημα

Βελτιστοποίηση - ALARA
(As Low As Reasonably Achievable)
• Εξεταζόμενοι - Ασθενείς: Παράγοντες έκθεσης
• Εργαζόμενοι - Ακτινολόγοι: Μέσα προστασίας και
συνθήκες εργασίας
• Κοινός πληθυσμός: Διαρρέουσα/σκεδάζουσα
ακτινοβολία

Ίδιοι παράγοντες έκθεσης ακτινοβολούν τα όργανα
περισσότερο στα παιδιά σε σχέση με τους ενήλικες
Ποτέ δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τις ίδιες
παραμέτρους σε παιδιά σε σχέση με τους ενήλικες

Ποτέ δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τις ίδιες
παραμέτρους σε παιδιά σε σχέση με τους ενήλικες
• Προσαρμόζουμε τους παράγοντες έκθεσης στις
διαστάσεις /στα κιλά του παιδιού
• Ακτινοβολούμε μόνο την επιθυμητή περιοχή
• Αποφεύγουμε επανάληψη εξετάσεων/σαρώσεων
• Εναλλακτικές λύσεις χωρίς ακτινοβολία (US, MRI)
Το προσωπικό
(νοσηλευτές, ακτινολόγοι, τεχνολόγοι)
θα πρέπει να είναι
εκπαιδευμένοι/εξειδικευμένοι στην
απεικόνιση των παιδιών ανά μέγεθος
και ψυχοκινητική εξέλιξη

Ακινητοποίηση
Linda Poznauskis, in Pediatric Imaging, C. Godderidge ed Saunders 1995

Total Body Wrap
Linda Poznauskis, in Pediatric Imaging, C. Godderidge ed Saunders 1995

Όρια δόσεων
Οι ατομικές εκθέσεις σε ακτινοβολία από το
σύνολο των πηγών πρέπει να υπόκεινται σε
όρια δόσεων ή όρια κινδύνων, η υπέρβαση
των οποίων θεωρείται μη αποδεκτή.

Διαγνωστικά επίπεδα αναφοράς:
• Επίπεδα δόσης τυπικών εξετάσεων για ομάδες
ασθενών τυπικού μεγέθους ή τυπικά ομοιώματα σε
εύρος μηχανημάτων
• Τα επίπεδα αυτά δεν πρέπει να υπερβαίνονται για
τυπικές διαδικασίες όταν εφαρμόζεται ορθή και
ομαλή πρακτική σχετική με τη διαγνωστική και
τεχνική εκτέλεση
• Έλεγχος και διορθωτικά μέτρα κατά τη συστηματική
υπέρβαση των διαγνωστικών επιπέδων αναφοράς

Διαγνωστικά επίπεδα αναφοράς στα παιδιά:

Απεικόνιση στα παιδιά:
Μοιρασμένη ευθύνη
• Παραπέμποντες ιατροί
• Φυσικοί
• Τεχνολόγοι
• Ακτινολόγοι
• Βιομηχανίες (μηχανήματα,
τεχνολογία)
• Διεθνείς κι εγχώριοι οργανισμοί

 Η ιοντίζουσα ακτινοβολία επιδρά με τρόπο
ντετερμινιστικό και στοχαστικό. Οι στοχαστικές
επιδράσεις αναδεικνύονται μετά από δεκαετίες και
μπορεί να είναι είτε μηδενικές είτε καρκινογένεση,
τερατογένεση
 Ο κίνδυνος (risk) που σχετίζεται με την ιοντίζουσα
ακτινοβολία στα παιδιά είναι μεγαλύτερος και
αναφέρεται σε ομάδες πληθυσμού και όχι σε ένα άτομο
 Οι βασικές αρχές ακτινοπροστασίας περιλαμβάνουν την
αιτιολόγηση, την βελτιστοποίηση και τα όρια δόσεων
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Βασικά ερωτήματα πριν από
οποιαδήποτε απεικόνιση
Εναλλακτικοί τρόποι ΥΧ, MRI, κλπ

UNIVERSITY OF CRETE
MEDICAL SCHOOL

Βασικές αρχές Ακτινοπροστασίας στην παιδοακτινολογία

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Mais procurados (20)

Semelhante a Βασικές αρχές Ακτινοπροστασίας στην παιδοακτινολογία

Semelhante a Βασικές αρχές Ακτινοπροστασίας στην παιδοακτινολογία (20)

Mais de qualityinhealth

Mais de qualityinhealth (20)

Βασικές αρχές Ακτινοπροστασίας στην παιδοακτινολογία