Presentation of Geert Somers from Timelex.eu at the KVIV on 28th February on the legal aspects of social networks (in Dutch).

1. Juridische aspecten van
social networking
TI KVIV woensdag 28 januari 2009
Geert Somers
Web 2.0
“Web 2.0 gaat niet over het feit dat het
internet veranderd is. Het gaat over wij,
de mensen, die veranderd zijn, en het
internet anders gaan gebruiken.”
Dion Hinchcliffe

2. User generated content
Logo’s
Video’s
Persoonlijk
profiel
Foto’s
Uitgewisselde
informatie Beoordelingen
Nieuwsberichten
Muziek
CV’s
Prijsinformatie
Bedrijfsinformatie

3. Uploaders
Surfende
internaut
Derde partijen
Website
houders
Tussenpersonen
Betrokken partijen
Downloaders
Content
aggregators
Platform provider
Platform leden
Platform bezoekers
Content generators
Privacy
Eerlijke mededinging
Databanken
Copyright
Persoonsgegevens
Informatievrijhei
d
(Conflicterende) rechten
Goede
zeden Vertrouwelijkheid
Vrijheid van meningsuiting
Persoonlijkheidsrechten
Discriminatie
Merken
Consumentenbescherming …
6

4. Doorgifte van
informatie
Overname van
informatie Linken naar informatie
Aansprakelijkheid
Citeren van informatie
Verspreiden van informatie
Bewaren van informatie
Laten posten van informatie
Creëren van informatie
Informatieverspreiding en
aansprakelijkheid van betrokken
partijen

5. Online verspreiding van content :
rol van tussenpersonen
Loutere
doorgifte/mere
conduit
Dienstverlener
(aanbieder van Tussenperso(o)n(en) Gebruiker
de informatie)
Puur technische rol
Herbergen van
informatie/information
Niet puur technische
host
rol
Aansprakelijkheid tussenpersoon voor
doorgifte van informatie
Loutere doorgifte Herbergen van informatie
(internet access provider) (internet hosting provider)
• Geen aansprakelijkheid op • Geen aansprakelijkheid op
voorwaarde dat voorwaarde dat
– het initiatief tot doorgifte niet – opslag van de informatie op
bij de dienstverlener ligt verzoek van de gebruiker
geschiedt
– de ontvanger van de
doorgegeven informatie niet – geen daadwerkelijke kennis
door hem wordt geselecteerd van de onwettige activiteit of
informatie
– de doorgegeven informatie
niet door hem wordt – zodra daadwerkelijke kennis,
geselecteerd of gewijzigd prompt handelen om
informatie te verwijderen of
toegang onmogelijk te maken

6. Wanneer sprake van verwerking van
persoonsgegevens?
• Persoonsgegevens
– alle gegevens die redelijkerwijze toelaten iemand direct of
indirect te identificeren
– voorbeeld: teksten, foto’s, video’s op een website
• Verwerking
– iedere geautomatiseerde verwerking of opname van
gegevens in een bestand
– voorbeeld: gebruik gegevens op een website (zaak
Lindqvist, HvJ, 6 november 2003, C‐101/01); doorgifte en
opslaan van persoonsgegevens
Aansprakelijkheid tussenpersoon voor
verwerking persoonsgegevens?
• Verantwoordelijke
– degene die het doel en de middelen van de verwerking
van persoonsgegevens bepaalt
– voorbeeld: uitbater van een website
– gevolgen: de verantwoordelijke staat in voor de naleving
van de bepalingen van de privacywet inzake finaliteit,
bekomen van toestemming van de betrokkene,
transparantie, etc.)

7. Toepassing op user generated
content en sociale netwerken
User generated content:
rol van platform
Platform
Derde partij
bezoekers
Website Platform
platform gebruikers
Platform
Platform
provider
leden

8. Platform uitbater
• Biedt een technisch platform waardoor
– gebruikers met elkaar in contact kunnen treden
– gebruikers informatie kunnen uitwisselen
• Oefent in principe geen controle uit
• Stelt soms wel technische modaliteiten ter
beschikking
– bijvoorbeeld: zoekfuncties, afscherming van bepaalde
delen van de website door verificatie leeftijd via
informatie in profiel
– overstijgt dit het louter technische?
– Fair Housing Council of San Fernando Valley v. Roommates.com, LLC,
2008 WL 879293 (9th Cir. 3 April 2008)
Platform leden
• Hebben een eigen profiel, al dan niet anoniem
• Kunnen zelf informatie uploaden (video’s,
commentaren, etc.)
• Kunnen schade berokkenen aan
– de platform provider
– derde partijen
– andere platform leden
• Kunnen zelf schade lijden door
– handelingen van de provider
– handelingen van andere platform leden

9. Platform bezoekers
• Hebben geen eigen profiel
• Kunnen niet zelf informatie uploaden
• Kans op berokkenen of lijden van schade gering
Derde partijen
• Kunnen schade lijden ten gevolge van handelingen
van gebruikers of de provider
auteursrechten
–
databankrechten
–
merkenrechten
–
goede naam en eer
–
persoonlijke levenssfeer
–

10. Debat: wat is de rol van het
platform?
Louter technisch of niet?
Wat zijn de gevolgen?
Publisher versus user
generated content: aansprakelijkheid
User generated content
Publisher generated content
(actieve media)
(passieve media)
Gebruiker genereert
•
• Uitgever publiceert en
controleert Gebruiker consumeert
•
• Gebruiker consumeert Wie publiceert?
•
• Uitgever is aansprakelijk Wie controleert? Wie moet
•
voor content controleren?
• Wie is aansprakelijk?
• Controleverplichtingen of
aansprakelijkheid voor
tussenpersoon?

11. Publisher versus user generated
content: verwerking persoonsgegevens
Publisher generated content User generated content
• Uitgever bepaalt het doel • Bepaalt de gebruiker het
en de middelen van de doel en de middelen?
verwerking • Is de gebruiker
• Uitgever is verantwoordelijk verantwoordelijk voor de
voor naleving van de naleving van de bepalingen
bepalingen uit de uit de privacywet
privacywet
– privacy policy, adequate – publicatie persoonsgegevens
beschermingsmaatregelen, van derden door gebruiker:
aangifte bij privacycommissie, wie moet anonimiseren?
etc. moet site haar privacybeleid
toepassen?
Privacydilemma van
sociale netwerken
• Gebruiker
– wil zoveel mogelijk informatie via het netwerk
met zoveel mogelijk online ‘vrienden’ delen
• Platform provider
– wil zoveel mogelijk informatie hergebruiken en
ten aanzien van derde partijen commercialiseren

12. Onderscheid tussen meer open en
meer gesloten sociale netwerken
• Open sociale netwerken
– er is echt sprake van publicatie en
terbeschikkingstelling van het internetpubliek
• Gesloten sociale netwerken
– is er wel sprake van publicatie?
– moet dit vergeleken worden met een dagboek of
persoonlijke correspondentie?
Gevolg
Juridische onzekerheid

13. Risicomanagement:
aansprakelijkheidsregelingen in
de algemene voorwaarden:
User generated content:
rol van platform
Algemeen
toepasselijk
Platform
recht
Derde partij
bezoekers
Website Platform
platform gebruikers
Platform
Platform
provider
Algemene
leden
gebruikersvoorwaarden
Algemeen toepasselijk
recht

14. Algemene voorwaarden en
betrokken partijen
• Platform provider
– stelt algemene gebruikersvoorwaarden ter beschikking
• Gebruikers
– hebben de algemene gebruikersvoorwaarden expliciet
aanvaard (click wrap/accept button)
• Platform bezoekers
– hebben de algemene gebruikersvoorwaarden niet expliciet
aanvaard (browse wrap/mere link)
• Derde partijen
– hebben de algemene gebruikersvoorwaarden niet
aanvaard
Algemene gebruikersvoorwaarden:
typische aansprakelijk van gebruiker
• Gebruikers
– dragen volle verantwoordelijkheid voor hun bijdragen
– garanderen dat informatie die ze uploaden geen inbreuk
op rechten van derden uitmaakt, zoals privacy,
auteursrechten, contractuele rechten, …(UGC is immers
niet noodzakelijk user created content!)
– vrijwaren de platform provider tegen claims van
gebruikers of derden
– geven een gebruikslicentie aan de provider op de
informatie die ze uploaden

15. Algemene gebruikersvoorwaarden:
rechten van de provider
• Provider mag naar eigen goeddunken
– illegale of ongewenste informatie verwijderen (notice and
takedown)
– een gebruikersaccount opzeggen of tijdelijk opschorten
– de algemene gebruikersvoorwaarden aanpassen
– persoonsgegevens gebruiken om met gebruikers in
contact te treden
– gebruik van materiaal op het platform beperken via
technische beveiligingsmaatregelen
Voorbeeld: LinkedIn
Laatste update 22 januari 2009 (!)
• Gebruikers verlenen licentie aan LinkedIn om
hun informatie te kopiëren of hergebruiken,
ook voor commercieel gebruik (i.t.t. MySpace)
• LinkedIn is niet aansprakelijk voor misbruik
van UGC door andere gebruikers
• LinkedIn is niet verplicht de identiteit van
leden te controleren en is niet aansprakelijk
voor identiteitsdiefstal

16. Voorbeeld: MySpace
Laatste update 22 februari 2008 (!)
• Gebruikers verlenen geen licentie aan andere
gebruikers om hun informatie te kopiëren of
hergebruiken (i.t.t. YouTube)
• De licentie die gebruikers aan MySpace
verlenen geldt niet voor commercieel gebruik
door MySpace (i.t.t. YouTube)
• MySpace is niet verantwoordelijk voor de
controle van de MySpace diensten op
ongepaste content of ongepast gedrag.
Voorbeeld: Legal360 (1/2)
Sinds 7 oktober 2008 (alleen voor juristen…)
• Het gebruik van deze website is op eigen risico. U bent niet
verplicht alle velden in te vullen, behoudens de door ons als
verplicht aangeduide velden. Wij kunnen niet instaan voor de
beschikbaarheid van deze website.
• U bent niet verplicht gegevens te verstrekken om van deze
site gebruik te kunnen maken. U kunt zelf aangeven welke
gegevens voor anderen zichtbaar zijn.
• Uw gegevens bevinden zich op een beveiligd gedeelte van
onze website. Echter, het internet is een open net, wij kunnen
NIET garanderen dat onbevoegde derden er nooit in zullen
slagen om uw gegevens voor oneigenlijke doelen te
gebruiken.

17. Voorbeeld: Legal360 (2/2)
Sinds 7 oktober 2008 (alleen voor juristen…)
• Wij zijn niet verantwoordelijk voor het gebruik dat anderen
maken van gegevens die u op Legal360 achterlaat. Legal360
zal nimmer aansprakelijk zijn voor schade, die het gevolg is
van:
a. onjuiste en/of onvolledige verstrekte gegevens;
–
b. verlies van gegevens;
–
c. onjuist of oneigenlijk gebruik van deze website;
–
d. misbruik van deze website door derden.
–
Informatieverspreiding en
belangrijkste rechten

18. Vrijheid van meningsuiting
en informatievrijheid
• Grondwettelijke vrijheid en mensenrecht
• Actieve component
– vrijheid mening te koesteren/informatie door te
geven
• Passieve component
– vrijheid inlichtingen en informatie te ontvangen
Privacy
• Grondwettelijk recht en mensenrecht
• Rekening houden met omstandigheden
• Briefgeheim en telecommunicatiegeheim
– bestaan van communicatie
– inhoud van communicatie

19. Persoonsgegevens
• Voorwaarden
– verwerking moet rechtmatig en toelaatbaar zijn
(finaliteit, proportionaliteit, transparantie)
– bijzondere bescherming voor gevoelige gegevens
– adequate bescherming/beveiliging
– doorgifte buiten de EU streng beperkt
Auteursrecht:
beschermingsvoorwaarden
• Uitdrukking van een origineel concreet idee
(bv. foto, tekst, video, krantenkop, slogan, format,
websites, databanken, …)
• Persoonlijke stempel van de auteur
• Beoordeling geval per geval door
feitenrechter
• Meestal soepele invulling van deze abstracte
vereisten
• Geen auteursrechten: puur feitelijke info (bv.
prijsinformatie)

20. Exclusieve rechten van de auteur
(toestemming vereist)
• Vermogensrechten: auteur kan zich verzetten
tegen
– publicatie: open website, gesloten website, …
– reproductie: kopiëren, vertalen, uitlenen, …
– distributie: papieren of elektronische drager, …
• Morele rechten: auteur behoudt
– recht op vaderschap: al dan niet naamsvermelding
– recht op eerbied/integriteit: geen wijzigingen
– recht op bekendmaking: al dan niet publicatie
Uitzonderingen op het auteursrecht
(geen toestemming nodig) (1/2)
• Citaatrecht
– letterlijke overname, ook wanneer zeer beperkt
– enkel ten behoeve van kritiek, polemiek, recensie,
onderwijs en wetenschappelijk onderzoek
– thumbnail van een foto? (Nederland vs. Duitsland)
• Kosteloze privé‐uitvoering in familiekring
– geen commercieel voordeel
– strikte interpretatie van het begrip familiekring

21. Uitzonderingen op het auteursrecht
(geen toestemming nodig) (2/2)
• Karikatuur en parodie (bv. filmpjes op YouTube)
– publiek niet in verwarring brengen
– goede naam auteur niet nodeloos aantasten
• Samenvattingen?
– moet als een zelfstandig werk kunnen worden
beschouwd
Eer en goede naam
• Bescherming tegen opzettelijke handelingen
om persoon te schaden of te beledigen
• laster en eerroof: publieke aantijging van een
krenkend feit zonder bewijslevering
• belediging: vaag verwijt zonder specifiek feit

22. Portretrecht
• Geen reproductie of mededeling aan het publiek
zonder toestemming van de geportretteerde
• Talrijke uitzonderingen:
– publieke figuren;
– nieuwsgaring;
– vrijheid van expressie, …
Enkele juridische vragen met
betrekking tot sociale netwerken

23. Privacy (1/2)
• VASTSTELLINGEN:
– aanbieders van sociale netwerken en hun dienstverleners
(ontwikkelaars, etc.) en gebruikers hebben potentieel
toegang tot enorme hoeveelheden privacygevoelige
informatie (digitaal dossier, audit trail, …)
– onduidelijk welke informatie verzameld en doorgegeven
wordt
– gebruikers kunnen digitaal dossier kopiëren
– foto’s (persoon en afgebeelde voorwerpen) en metadata
dienen als unieke identificatie om (anonieme) profielen
aan mekaar te linken
– moeilijk een account volledig te verwijderen (secundaire
informatie blijft)
Privacy (2/2)
• Vragen:
– is de huidige privacywetgeving voldoende afgestemd op
sociale netwerken?
– is transparantie voldoende verzekerd?
– kan verantwoordelijkheid voor de verwerking worden
afgeschoven op de gebruiker?
– kan een beroep worden gedaan op de vele uitzonderingen
in de privacywet voor ‘journalistieke doeleinden’? (EHJ,
Satamedia arrest, 16 december 2008 ‘iedereen is
journalist))

24. Spam
• VASTSTELLING: spammers wijken uit naar
inbox van sociale netwerken
• E‐commercewet:
– het gebruik van elektronische post voor reclame is
verboden zonder de voorafgaande, vrije,
specifieke en geïnformeerde toestemming van de
geadresseerde van de boodschappen.
– afzender heeft bewijslast.
47
Phishing
• VASTSTELLING: sociale netwerken worden gebruikt
om persoonlijke informatie te crawlen
• Publiek gemaakte informatie consulteren mag. Informatie van
een website met beschermde toegang halen zal meestal een
inbreuk vormen op de algemene voorwaarden van die site.
Zeker ten aanzien van gebruiker die algemene voorwaarden
aanvaard heeft kunnen deze afgedwongen worden.
• Moeten aanbieders van sociale netwerken maatregelen tegen
phishing nemen?

25. Anonimiteit
• VASTSTELLING: soms wordt valse of lasterlijke
informatie op sociale netwerken geplaatst
• Recht op anonimiteit erkend in Verklaring van Raad van
Europa betreffende Expressievrijheid op Internet
• Echter: anonimiteit mag geen dekmantel zijn om
aansprakelijkheid voor misdrijven te ontlopen
• Toegenomen juridische mogelijkheden om via de ISP de
identiteit of het IP‐adres van de auteur van strafbare inhoud
op internet te achterhalen (zie bijvoorbeeld EHRM 2
december 2008, K.U. t. Finland)
Malware
• VASTSTELLING: sociale netwerken worden misbruikt
door cybercriminelen die gebruikers verleiden om
allerlei malware te installeren
• Moeten aanbieders van sociale netwerken de creatie van
valse profielen beter in het oog houden en sterkere
authenticatie bij registratie hanteren?
• Moeten zij hun gebruikers beter informeren om meer op hun
hoede te zijn voor verdachte praktijken?

26. Hyperlinks
• VASTSTELLING: op sociale netwerken staan veel
hyperlinks die kunnen doorverwijzen naar illegaal
materiaal
• In principe is hyperlink toelaatbaar maar
– niet wetens en willens linken naar illegale informatie (bv.
medewerking aan schending auteursrecht)
– niet deeplinken wanneer de houder van de gelinkte site
reclame‐inkomsten zal derven
– niet frame linken wanneer het publiek wordt misleid over
de houder van de gelinkte site
– RSS feeds: beperken tot summiere info en niet gebruiken
in een commerciële context
Aanbevelingen ENISA (1/3)
• Betere informatie van de burger
• Technische privacysettings moeten default in het
belang van de gebruiker
• Herzien van regelgevend kader (vooral privacy)
• Meer transparantie over verwerking van
persoonsgegevens
• Sterkere authenticatie
• Eenvoudig kanaal voor rapportering van misbruik
aanbieden

27. Aanbevelingen ENISA (2/3)
• Gebruikers moeten mogelijkheid hebben volledige
account te verwijderen, inclusief commentaren op
publieke onderdelen van de site
• Gebruik van positieve reputatiemechanismen
aanmoedigen
• Geautomatiseerde filters inbouwen
• Geen tags toelaten in foto’s zonder toestemming van
de gebruiker
Aanbevelingen ENISA (3/3)
Spidering en bulk downloads strict beperken
•
Anti‐spam mechanismen implementeren
•
Anonimiseringstechnieken van foto’s aanmoedigen
•
Best practices voor omgang met phishing aannemen
•

28. Vragen?
Aanbevolen lectuur
• http://www.enisa.europa.eu/doc/pdf/deliver
ables/enisa_pp_social_networks.pdf
• http://www.linkedin.com/static?key=privacy_
policy
• http://nl‐nl.facebook.com/terms.php?ref=pf
• http://ec.europa.eu/justice_home/fsj/privacy
/docs/wpdocs/2007/wp136_en.pdf
• www.privacycommission.be

29. Contactinformatie
Jos Dumortier
Advocaat ‐ Partner
Tel +32 0477 33 82 96
jos.dumortier@timelex.eu
Geert Somers
Advocaat ‐ Partner
Tel +32 474 89 04 20
geert.somers@timelex.eu
57
Expertise
Commercial and IT‐related contracts
•
Intellectual property rights
•
Privacy and personal data protection
•
IT‐related fraud
•
Electronic commerce
•
Electronic government
•
Data and network security
•
Electronic communications
•
Media and entertainment
•
58