1. POSTANOWIENIE
z dnia 13 września 2012 r.
Sygn. akt Tw 26/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Zbigniew Cieślak,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Krajowego Związku
Pracodawców Rolnych o zbadanie zgodności:
1) art. 4 ust. 1-15 i art. 5 ust. 1-3 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie
ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz
o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1382) z art. 2, art.
20, art. 21 ust. 1 i 2 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2, art. 22, art. 23, art. 31 ust. 3,
art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
2) art. 12 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o
gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1382) z art. 2 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.
UZASADNIENIE
W dniu 1 czerwca 2012 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Krajowego
Związku Pracodawców Rolnych (dalej: Związek lub KZPR) o zbadanie zgodności, po
pierwsze, art. 4 ust. 1-15 i art. 5 ust. 1-3 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy
o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych
innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1382; dalej: ustawa zmieniająca) z art. 2, art. 20, art. 21
ust. 1 i 2 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2, art. 22, art. 23, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji;
po drugie, art. 12 ustawy zmieniającej z art. 2 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale
Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skuteczne wszczęcie
postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym na podstawie wniosku możliwe jest jedynie
wówczas, gdy złożony wniosek pochodzi od uprawnionego podmiotu. W rozpatrywanej
sprawie uznanie podmiotu za uprawniony do inicjowania abstrakcyjnej kontroli norm
uzależnione jest od spełnienia przesłanki podmiotowej - wniosek pochodzi od podmiotu
wskazanego w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji oraz przedmiotowej - kwestionowany przez
wnioskodawcę akt normatywny dotyczy spraw objętych jego zakresem działania (tzw.
ograniczona rzeczowo zdolność wnioskowa - art. 191 ust. 2 Konstytucji).
2. Trybunał Konstytucyjny zbadał, czy Związek, kwestionując zgodność zaskarżonych
przepisów, spełnia kryterium wyznaczone przez art. 191 ust. 2 Konstytucji, tzn. występuje o
kontrolę aktów normatywnych, które dotyczą spraw objętych jego zakresem działania.

2. 3. Na wstępie należy podkreślić, że zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału
Konstytucyjnego pojęcie „spraw objętych zakresem działania” użyte w art. 191 ust. 2
Konstytucji powinno być wykładane w sposób ścisły, a interpretacja rozszerzająca jest
niedopuszczalna. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że prawo organizacji pracodawców
do składania wniosków do Trybunału Konstytucyjnego służy reprezentowaniu swoich
członków w perspektywie obowiązków i uprawnień pracodawcy w ich relacji z
pracownikami. Uprawnienie to stanowi niejako odbicie uprawnień związków zawodowych, a
wspólne wymienienie związków zawodowych (perspektywa pracownika) i organizacji
pracodawców (perspektywa pracodawcy) w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji potwierdza
jednoznacznie, że wolą ustrojodawcy było ograniczenie zdolności wnioskowej tych
podmiotów do spraw z zakresu stosunku pracy (zob. postanowienia TK z 10 października
2003 r., Tw 11/03, OTK ZU nr 4/B/2003, poz. 203 oraz 3 lutego 2010 r., Tw 25/09, OTK ZU
nr 1/B/2010, poz. 4).
Wymaga nadto przypomnienia, że wystąpienie z wnioskiem do Trybunału
Konstytucyjnego nie stanowi szczególnego środka ochrony interesów gospodarczych
organizacji pracodawców, choć interesy te są w naturalny sposób związane z
funkcjonowaniem przedsiębiorców zrzeszonych w takiej organizacji (por. powołane
postanowienie TK z 3 lutego 2010 r., Tw 25/09 i wymienione tam orzeczenia).
4. Przedmiotem rozpatrywanego wniosku są art. 4, art. 5 oraz art. 12 ustawy
zmieniającej.
4.1. Analiza zaskarżonego art. 4 ustawy zmieniającej pozwala stwierdzić, że reguluje
on stosunki pomiędzy Agencją Nieruchomości Rolnych (dalej: ANR) a dzierżawcami.
Zaskarżony przepis dotyczy przedstawiania dzierżawcom przez ANR propozycji dokonania
zmian umowy dzierżawy (zawartej przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej),
przedmiotem której są nieruchomości wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu
Państwa, w zakresie wyłączenia z dzierżawy 30% powierzchni użytków rolnych będących
przedmiotem dzierżawy (ust. 1). Odnosi się on także do takich kwestii, jak: przesyłanie
projektu zmiany umowy dzierżawy przez ANR (ust. 2); oświadczenie dzierżawcy o przyjęciu
albo o odrzuceniu zaproponowanych przez ANR zmian umowy dzierżawy zawartych w
projekcie (ust. 3); niezłożenie oświadczenia w terminie (ust. 4); zmiana umowy dzierżawy
dokonywana przez ANR i dzierżawcę w formie pisemnej (ust. 5); zmniejszenie czynszu
dzierżawnego (ust. 6); uprawnienie dzierżawcy do zakupu całości albo części nieruchomości,
która pozostała przedmiotem dzierżawy, z zastosowaniem prawa pierwszeństwa (ust. 7);
oświadczenie dzierżawcy o skorzystaniu z uprawnienia do zakupu (ust. 8); uprawnienie do
zakupu nieruchomości przeznaczonej na cele nierolnicze (ust. 9); przeznaczanie przez ANR
do sprzedaży użytków rolnych wyłączonych z dzierżawy w wyniku zmiany umowy
dzierżawy (ust. 10); termin wyłączenia użytków rolnych (ust. 12) określany na wniosek
dzierżawcy (ust. 13), do którego to wniosku dołącza się stosowne dokumenty (ust. 14);
zasady mające zastosowanie do sprzedaży użytków rolnych (ust. 15).
4.2. Kwestionowany art. 5 ustawy zmieniającej określa przypadki, w których w
odniesieniu do umów dzierżawy zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej
nie stosuje się przepisów art. 4 tej ustawy (ust. 1), odnosi się do pisemnego oświadczenia
dzierżawcy (ust. 2), jak również przewiduje, że osoba, która złożyła nieprawdziwe
oświadczenie, podlega odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań (ust. 3).
4.3. Zgodnie z zaskarżonym art. 12 ustawy zmieniającej ustawa ta wchodzi w życie po
upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
2

3. 5. Zdaniem Związku „tak ukształtowane przez ustawodawcę stosunki prawne
pomiędzy dzierżawcą a Skarbem Państwa budzą poważne zastrzeżenia (…). Analizowana
ustawa zastawiła na dzierżawców swoistą pułapkę”.
5.1. Zarzuty wnioskodawcy koncentrują się na wykazaniu, że art. 4 i art. 5 ustawy
zmieniającej naruszają: art. 2 Konstytucji (zasadę demokratycznego państwa prawnego,
zasadę prawidłowej legislacji, zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie
prawa, zasadę ochrony praw nabytych), art. 20 i art. 22 Konstytucji (zasadę społecznej
gospodarki rynkowej i wolność działalności gospodarczej); art. 21 ust. 1 i 2 (zasadę ochrony
własności oraz prawa dziedziczenia orz zasady dokonywania wywłaszczenia) w zw. z art. 64
ust. 1 i 2 Konstytucji (zasadę równej dla wszystkich ochrony prawnej własności, innych praw
majątkowych oraz prawa dziedziczenia); art. 23 Konstytucji (zasadę uznającą gospodarstwo
rodzinne za podstawę ustroju rolnego państwa); art. 31 ust. 3 Konstytucji (zasadę
proporcjonalności) oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji (zasadę równości i zakaz dyskryminacji).
5.2. W ocenie Związku art. 12 ustawy zmieniającej jest niezgodny z art. 2 Konstytucji
(zasada odpowiedniej vacatio legis).
6. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zarówno treść kwestionowanych przepisów,
jak również wzorce kontroli, które powołuje Związek, tzn. art. 2, art. 20, art. 21 ust. 1 i 2 w
zw. z art. 64 ust. 1 i 2, art. 22, art. 23, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji, oraz
uzasadnienie postawionych zarzutów, świadczą o tym, że wnioskodawca występuje w
interesie dzierżawców prowadzących działalność w branży rolniczej i w obronie ich stanu
posiadania, nie zaś w celu ochrony uprawnień członków Związku jako pracodawców w
ramach relacji łączącej ich z pracownikami (stosunek pracy).
W konsekwencji, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że ustalony przez Związek
zakres zaskarżenia wykracza poza granice ograniczonej rzeczowo legitymacji procesowej,
„konsumując” cechy wniosku, który mogą złożyć jedynie podmioty legitymowane ogólnie,
wymienione w art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania
wnioskowi Związku dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
7. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że niezbędną przesłanką posiadania zdolności
wnioskowej przez podmiot, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, jest jego
ogólnokrajowy charakter. W obowiązującym stanie prawnym kontroli legitymacji Związku
nie można ograniczyć jedynie do odczytania jego nazwy, czy też wywiedzenia
ogólnokrajowego charakteru ze względu na statutowo określony terytorialny zakres działania,
obejmujący obszar Rzeczypospolitej Polskiej (§ 3 tiret pierwsze statutu). Stwierdzenie, że
organy danego związku zawodowego są uprawnione do występowania z wnioskami do
Trybunału Konstytucyjnego, musi być poprzedzone oceną merytoryczną, czy organizacja ta
ma rzeczywiście charakter ogólnokrajowy.
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że koła terenowe tworzone na zasadzie dobrowolności
nie stanowią odrębnych terenowych jednostek organizacyjnych (§ 9 ust. 2 statutu), tzn. takich
struktur organizacji niższego szczebla, które wyłaniają ogólnokrajową władzę Związku.
Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że wnioskodawca nie wykazał, że
Związek posiada struktury terenowe niższego szczebla, których istnienie przekładałoby się na
ogólnokrajowy charakter Zgromadzenia Ogólnego (uchwała nr 9/2012 w sprawie wniosku)
czy wybieranego przez ten ostatni organ (§ 24 ust. 1 lit. c statutu) Zarządu (uchwała nr 1/2012
w sprawie wniosku). Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1
3

4. ustawy o TK i art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania
wnioskowi dalszego biegu.
8. Wymaga nadto zwrócenia uwagi, że wnioskodawca nie doręczył list obecności
(odpisów) z posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego Związku, stąd brak jest przekonujących
dowodów, że uchwała Zgromadzenia Ogólnego „w sprawie wyrażenia zgody (…) na
wniesienie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego przez Prezesa Zarządu KZPR” została w
ogóle podjęta. Trudno też zrozumieć, dlaczego „zgodę na wystąpienie przez Prezesa Zarządu
KZPR z wnioskiem do Trybunału w sprawie ustalenia” zgodności kwestionowanych
przepisów z powołanymi wzorcami kontroli wyrazili „uczestnicy Zgromadzenia Ogólnego”
(§ 1), natomiast „udzielić (…) pełnomocnictwa do wystąpienia przez Prezesa Zarządu KZPR
z wnioskiem do Trybunału” i upoważnić go „do udzielenia dalszych pełnomocnictw, w tym
do sporządzenia wniosku (…), jego wniesienia i reprezentowania KZPR przed Trybunałem”
postanowili „uczestnicy Zgromadzenia Założycieli”, które - jak się wydaje - nie powinno już
w tym czasie formalnie funkcjonować (§ 26 ust. 1 i 5 statutu). Dla Trybunału
Konstytucyjnego nie jest także jasne, na jakiej podstawie Zarząd Związku podjął odrębną
uchwałę „w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego”, skoro w
uchwale nr 9/12 Zgromadzenia Ogólnego (jako najwyższego organu KZPR - § 22 ust. 1
statutu), na którą Zarząd się powołuje, nie znalazło się dla tego ostatniego organu żadne
upoważnienie w tym zakresie.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
4