1. สามัคคีเภทคาฉันท์ ( วสันตดิลกฉันท์ ๑๔ )
จัดทาโดย
นายวีระกิตติ อินท่าม
ชั้นม.6/3 เลขที่ 11
เสนอ
อ. นิตยา ทองดียิ่ง
โรงเรียนรัษฎานุประดิษฐ์อนุสรณ์

2. วสันตดิลกฉันท์ ๑๔
๏ ข้าแต่พระจอมจุฬมกุฎ บริสุทธิกาจาย
ปรากฎพระยศระบุระบาย กิติเบิกระบือบุญ
๏ เมตตาทยาลุศุภะกรรม อุปถัมภะการุญ
สรรเสริญเจริญพระคุณะสุน ทระภาพพิบูลย์งาม
๏ เปรียบปานมหรรณพะนที รมะที่ ประทังความ
ร้อนกายกระหายอุทกะยาม นระผู้ประสบเห็น
๏ เอิบอิ่มกระหยิมหทยะคราว กระอุผ่าวก็ผ่อนเย็น
ยังอุณหะมุญจนะและเปน ศุขะปีติดีใจ
๏ อันข้าพระองค์กษณะนี้ บมิมีจะร้อนใด
ยิ่งกว่าและหามนุษไหน ฤเสมีอนเสมอตน
๏ ใคร่เปลื้องประเทืองประนุทะทุกข์ ภยะมุขจะมาดล
ไร้ญาติและขาตมิตระสกล นฤผู้จะดูดาย
๏ โดยเดียวอดักอดุระแด และก็แก่ชรากาย
ที่ซึ่งจะพึงสรณะหมาย อนุศรบห่อนเห็น
๏ ทราบข่าวขจรพระกิติบา ระมิว่าพระองค์เปน
เอกอรรคกระษัตริย์สุขุมะเพ็ญ กรุณามหาศาล
๏ หวังเพื่อพะพิงบพิตระพึ่ง อภิโพธิสมภาร
มอบกายถวายชิพิตตระปราณ นิจะกาละปรารมภ์

3. ๏ วัชชีนครบวระสรร พะจะขันจะเข้มแขง
รี้พลสกลพิริยแรง รณะการะกล้าหาญู
๏ มาคธผไทรัฐะนิกร พละอ่อนบชานาญ
ทั้งสินจะสู้สมระราญ รึปุนั้นไฉนไหว
๏ ดั่งอินทโคปกะผวา มุหะฝ่า ณ กองไฟ
หิ่งห้อยสิแข่งสุริยะไหน จะมิน่าชิวาลาญ
๏ เห็นการณ์ก็ควรยบละขัต พจนัตถะทัดทาน
บัดดลบดินทร์หทยะตาล ลพิโรธะสาแดง
๏ ลงราชทัณฑะพิธะทา รุณะการะร้ายแรง
ไม่ควรเฉลยนยะแถลง เพราะพระองค์ก็ทรงเห็น
๏ กราบทูลประมูลบทะประมวญ ตละล้วนตลอตเปน
ความจริงบแต่งกละประเด็น นิระสาระพาที

4. ถอดความ วสันตดิลก ฉันท์ฯ
ข้าแต่จอมกษัตริย์ผู้ทรงความบริสุทธิ์ พระเกียรติยศ การบาเพ็ญตบะและบุญญาธิการเลื่อง
ลือทั่วไป พระเมตตาปรานี พระราชกิจอันล้าเลิศ พระอุปถัมภ์ และพระกรุณาเป็นที่ยกย่องสรรเสริญ พระ
เกียรติคุณอันดีงามเพิ่มเป็นทวีคูณ เปรียบเหมือนห้วงน้าใหญ่ที่ช่วยผ่อนความร้อนความกระหายน้าของผู้
ที่ได้พบเห็นให้อิ่มเอิบชุ่มชื่นใจ คราวร้อนก็ช่วยปลดเปลื้องความร้อนให้เกิดความสุขความปิติยินดี อันตัว
ของข้าพระองค์ขณะนี้ประสบความทุกข์ร้อนอันยิ่งใหญ่ ไม่มีผู้ใดเทียบเทียมได้ ใคร่จะปลดเปลื้องความ
ทุกข์ร้อนแต่ก็ไร้ญาติขาดมิตร มีเพียงตัวคนเดียวซึ่งแก่ชรา ที่พึ่งที่จะพักพิงก็มองไม่เห็นเลย ได้รู้ข่าวพระ
เกียรติคุณเลื่องลือว่า พระองค์ทรงเป็นกษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ ทรงมีปัญญาลึกซึ้งเต็มเปี่ยมด้วยพระมหา
กรุณาธิคุณ จึงหวังจะพึ่งพระบรมโพธิสมภาร มอบกายถวายชีวิตแด่พระองค์จนกว่าชีวิตจะหาไม่ แต่
ทว่าคงจะไม่ได้สมความคิด เพราะเป็นสิ่งอันไม่บังควร ทั้งนี้หากทาไปก็เท่ากับทาผิดอย่างร้ายแรง จะขึ้น
ชื่อว่าเป็นคนชั่วอกตัญญู เป็นกบฏต่อบ้านเกิดเมืองนอนของตน จาเป็นอย่างยิ่งเพราะเสียใจ
เหลือเกิน ข้าพระองค์ได้รับพระราชอาญาเป็นด้วยเหตุว่า พระเจ้าอชาตศัตรูทรงปรึกษากับข้าราชการและ
ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่จะยกกองทัพมาย่ายีแคว้นวัชชี โดยหาได้มีผลดีตามที่คิดมุ่งหมายไว้แต่อย่างไร ข้า
พระองค์คิดไตร่ตรองด้วยความสัตย์ เห็นอย่างชัดเจนจึงได้กราบทูลอธิบายว่า แคว้นวัชชีนั้นเข้มแข็ง ไพร่
พลมากมายล้วนแต่กล้าหาญ ส่วนมคธนั้นเล่าทหารยังอ่อนหัดไม่ชานาญ ไม่อาจทาสงครามกับข้าศึก
ได้ เปรียบเสมือนแมลงเม่าบินเข้ากองไฟ หิ่งห้อยแข่งกับแสงอาทิตย์ ก็มีแต่จะเสียชีวิต เห็นความ
หายนะชัดเจนจึงทูลทัดทาน ทันใดพระองค์ทรงพิโรธ สั่งให้ลงโทษอย่างหนักในฐานที่บังอาจกราบทูล
ขัดแย้งกับพระองค์ ที่ข้าพระองค์กราบทูลมาทั้งหมดนี้เป็นความจริงทุกประการ มิได้เสริมแต่งสาระอันใด
เลย ที่ที่จะช่วยดับความทุกข์ร้อนได้ก็ไม่มี

5. คุณค่าด้านวรรณศิลป์
การเลือกสรรคา
วรรณคดีประเภทฉันท์แม้จะนิยมใช้คาบาลีสันสกฤตก็ตาม เพราะต้องการบังคับครุ
ลหุ แต่ผู้แต่งสามัคคีเภทคาฉันท์ก็เลือกสรรคาได้อย่างไพเราะเหมาะสมทั้งเสียงและความ เช่น
๑. ใช้คาง่าย ๆ ในบางตอน ทาให้ผู้อ่านเข้าใจได้ไม่ยากนัก เช่น
๏ กราบทูลประมูลบทะประมวญ ตละล้วนตลอตเปน
ความจริงบแต่งกละประเด็น นิระสาระพาที
๒. การใช้คาที่มีเสียงเสนาะ เสียงเสนาะเกิดจากการใช้คาเลียนเสียงธรรมชาติ มีการย้าคา
ใช้คาที่ก่อให้เกิดความรู้สึก เช่น
๏ ข้าแต่พระจอมจุฬมกุฎ บริสุทธิกาจาย
ปรากฎพระยศระบุระบาย กิติเบิกระบือบุญ
๏ เมตตาทยาลุศุภะกรรม อุปถัมภะการุญ
สรรเสริญเจริญพระคุณะสุน ทระภาพพิบูลย์งาม
๓. ใช้คาที่ก่อให้เกิดความรู้สึก เช่น
๏ เอิบอิ่มกระหยิมหทยะคราว กระอุผ่าวก็ผ่อนเย็น
ยังอุณหะมุญจนะและเปน ศุขะปีติดีใจ
๏ อันข้าพระองค์กษณะนี้ บมิมจะร้อนใด
ี

6. ยิ่งกว่าและหามนุษไหน ฤเสมีอนเสมอตน
๔. ใช้คาที่มีความหมายกระชับ คาบางคาผู้อ่านอ่านแล้วเข้าใจได้ทันทีโดยไม่ต้องใช้ถ้อยคาอื่น
มาขยายความอีกเลย เช่น
๏ ทราบข่าวขจรพระกิติบา ระมิว่าพระองค์เปน
เอกอรรคกระษัตริย์สุขุมะเพ็ญ กรุณามหาศาล