Diktatörlükten Demokrasiye Gene Sharp

DİKTATÖRLÜKTEN
DEMOKRASİYE
Özgürlüğün Kavramsal Yapılanması
4. ABD Baskısı
Gene SHARP
Albert Einstein Enstitüsü
Haziran 2013

Diktatörlükten Demokrasiye Sayfa 2
Diktatörlükten Demokrasiye (From Dictatorship to Democracy) İlk olarak 1993’te,
Burma’da Demokrasinin Tesisi Komitesi tarafından, Khit Pyaing (Yeni Çağ Dergisi) ile
işbirliği içinde Bangkok’ta yayımlanmıştır. O günden bu yana en az 31 dile çevrilmiş
ve Sırbistan, Endonezya ve Tayland gibi pek çok ülkede basılmıştır. Bu ABD’deki
dördüncü basımdır.
The Albert Einstein Institution
P.O. Box 455
East Boston, MA 02128, USA
Tel: USA +1 617-247-4882
Fax: USA +1 617-247-4035
E-mail: einstein@igc.org
Website: www.aeinstein.org
Bu kitabın çevirisi Gezi Parkı Direnişine ithaf edilmiştir.
Dünyada pek çok dile çevrilmiş bu kitap, 27 Mayıs tarihinde başlayan Gezi Parkı
direnişi sebebiyle sokaklarda daha fazla olmak isteyen direnişçilere esin kaynağı
olması için çevrilmiştir. Süreçte yaşanan ve akıllardaki diktatörlük ve demokrasi
tartışmalarında daha özgür bir dünya hayal edenlere faydalı olması amaçlanmıştır.
48 saat gibi bir sürede organize olan, çevrilen ve hazır hale getirilen bu kitap için
kusurlarımız var ise bizleri affedin.
Bu kitap kamusal kullanım koşullarında ve yazarın bu kitabın çoğaltılması durumunda
metinde ekleme ve çıkarma dahil herhangi bir değişiklik yapılmaması isteğini dikkate
alarak herkesin kullanımına açıktır.
Basın, çoğaltın ve dağıtın ve mutlaka tartışmayı unutmayın.
Direnişle,
Katkıda bulunanlar: Önder A. Murat Cem M. Kamuran A. Erdi Ö. Hande Ö. Bahtiyar
K. Meral Ö. Çağrı M. Serkan S. Yaprak K. Nur B. Aslı D. Selin A. Begum C. Aslı
C. Bade O. Gülten K. Faruk Recep Ş. Banu B. Mutaf T. Lütfiye K. Elçin Ö.

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ...................................................................................................................................... 4
1 - GERÇEK DİKTATÖRLÜK İLE KARŞI KARŞIYA OLMAK .......................................... 6
2 - MÜZAKERE TUZAKLARI............................................................................................... 10
3 - GÜÇ NEREDEN GELİYOR............................................................................................ 15
4 - DİKTATÖRLÜKLERİN DE ZAAFLARI VARDIR ......................................................... 19
5 - GÜCÜ KULLANMA.......................................................................................................... 21
6 - STRATEJİK PLANLAMA GEREKSİNİMİ..................................................................... 27
7 - PLANLAMA STRATEJİSİ............................................................................................... 32
8 - SİYASİ MUHALEFET UYGULAMASI........................................................................... 40
9 - DİKTATÖRLÜĞÜN PARÇALANMASI ........................................................................ 44
10 - KALICI DEMOKRASİ İÇİN ALTYAPI ......................................................................... 48
Ek 1 - ŞİDDETSİZ EYLEM YÖNTEMLERİ........................................................................ 52
EK 2 - KİTABININ TARİHİ ÜZERİNE TEŞEKKÜR VE NOTLAR:.................................. 58

ÖNSÖZ
İnsanların diktatörlükleri nasıl engelleyebilecekleri ve yıkabilecekleri uzun yıllardır
benim başlıca kaygılarımdan biri olmuştur. Bu kaygı, kısmen böyle rejimlerin
insanlara hükmetmemesi ve onları tahrip etmemesi gerektiği inancıyla beslenmiştir.
Bu inanç, insan özgürlüğünün önemi, diktatörlüklerin doğası (Aristo’dan
totalitaryanizm analistlerine kadar) ve diktatörlüklerin tarihi (özellikle Nazi ve Stalinist
Sistemler) üzerine okumalarla güçlenmiştir.
Yıllar boyunca, Nazi yönetimi altında yaşamış ve acı çekmiş, hatta toplama
kamplarında sağ kalmayı başarmış bazı insanları tanıma fırsatım oldu. Norveç’te,
Faşist yönetime direnen ve hayatta kalan insanlarla tanıştım ve ölenlerle ilgili
hikayeleri duydum. Nazi pençesinden kaçan Yahudilerle ve onların kurtulmasına
yardım eden insanlarla konuştum.
Pek çok farklı ülkedeki Komünist yönetimin teröründen ise, şahsi bağlantılardan
ziyade kitaplar aracılığı ile bilgi sahibi olabildim. Bu sistemlerin terörü, bana özellikle,
komünist diktatörlüklerin baskı ve sömürüden kurtulma şekli olarak dayatılmasından
dolayı, üzücü geldi.
Yakın yıllarda, Panama, Polonya, Şili, Tibet ve Burma gibi diktatörlükle yönetilen
ülkeleri ziyaret eden insanlar sayesinde günümüzün diktatörlüklerinin gerçekleri daha
bilinir olmuştur. Çin komünizminin saldırganlığına karşı savaşan Tibetlilerden,
Ağustos 1991 askeri darbesini yenen Ruslardan ve askeri yönetimin geri dönüşünü
şiddet içermeyen bir şekilde engelleyen Thailerden diktatörlüklerin sinsi doğası ile
ilgili çoğunlukla sıkıntılı perspektifler edindim.
Gaddarlığa karşı duyulan acıma duygusu ve öfke ve cesur insanların sade
kahramanlıklarına duyulan hayranlık, büyük tehlikelerin hala devam ettiği ve cesur
insanların hala direndiği yerlere zaman zaman yapılan ziyaretlerle pekişti. Bu
ziyaretler, Noriega yönetimindeki Panama’yı, Sovyet baskısının devam ettiği Vilnius
ve Litvanya’yı, hem özgürlük gösterileri esnasında, hem de ilk tankların bu can alıcı
gecede meydana girdiği anda Pekin Tiananmen Meydanını, ‘Özgür Burma”
Manerplaw’daki demokratik muhalefetin orman karargahını içermektedir.
Bazen yenilen bölgeleri de ziyaret ettim; Vilnius’taki Televizyon kulesi ve mezarlık,
Riga’daki insanların katledildiği park, faşistlerin direnişçileri kurşuna dizdikleri Güney
İtalyadaki Ferrara, Manerplaw’daki çok erken yaşta ölmüş insanların doldurduğu basit
bir mezarlık.
Bu kaygı ve tecrübelerden, zorbalığı engelleyebilmenin, diktatörlüklere karşı yapılan
başarılı mücadelelerin karşılıklı toplu katliamlar olmadan yapılabilmesinin,
diktatörlüklerin yıkılıp yenilerinin küllerinden doğmasına engel olunabilmesinin
mümkün olduğu ümidim doğdu.
Diktatörlüklerin başarılı bir şekilde, en az bedel ve insan kaybıyla dağıtılabilmesinin
en etkili yolları üzerinde dikkatli bir şekilde düşündüm. Bu amaçla, yıllar boyu süren
çalışmalarımı diktatörlükler, direniş hareketleri, devrimler, politik düşünce, hükümet
sistemleri ve özellikle de şiddet içermeyen mücadele üzerinde yoğunlaştırdım.

Elinizdeki eser bu çalışmanın sonucudur. Mükemmel olmanın çok uzağında
olduğunun farkındayım. Yine de bu çalışma güçlü ve etkili özgürlük hareketlerinin
oluşmasına rehberlik edebilir.
Zaruri olarak ve tercihen, bu makalenin yoğunlaştığı konu genel olarak bir
diktatörlüğün nasıl yıkılacağı ve yeni bir tanesinin oluşmasının nasıl önleneceğidir.
Belirli bir ülke için detaylı analizler ve reçeteler hazırlayabilecek bir uzman değilim.
Yine de, bu genel analizin, maalesef bir çok ülkede hala diktatörlük yönetimi altında
yaşayan insanlara faydalı olmasını umuyorum. Bu analizin ülkelerindeki durum için
geçerli olup olmadığını ve buradaki tavsiyelerin ne ölçüde kendi özgürlük
mücadeleleri için uygulanabilir olduğunu tetkik etmeleri gerekecektir.
Bu analizin hiçbir kısmında diktatörlerle mücadele etmenin kolay ya da bedel
ödemeden yapılabilecek bir çaba olduğunu iddia etmiyorum. Her mücadelenin
güçlükleri ve bedelleri vardır. Diktatörlerle mücadele de elbette kayıplara yol
açacaktır. Bu analizin, direniş liderlerini, etkin güçlerini artırırken kayıplarını azaltacak
stratejiler geliştirilmelerek, teşvik etmesini ümit ediyorum.
Bu analizin, bir diktatörlük sona erdiğinde diğer tüm problemlerin de yok olacağı
anlamını taşıyacağı yönünde bir iddiası da yoktur. Bir rejimin çöküşü bir ütopya
getirmeyecektir. Aksine, daha çok sosyal, ekonomik ve politik ilişkilerin kurulması ve
diğer eşitsizlik ve baskıların yok edilmesini gerektiren uzun ve zorlu bir yolun
başlangıcı olacaktır. Bir diktatörlüğün nasıl yıkılacağını inceleyen bu kısa
araştırmanın baskı altında yaşayan ve özgür olmayı isteyen halklara faydalı
olabilmesi umuduyla.
Gene Sharp
6 Ekim 1993
Boston Massachusetts

1 - GERÇEK DİKTATÖRLÜK İLE KARŞI KARŞIYA OLMAK
Son yıllar içerisinde hem içsel hem de dışsal bağlamları olan çok sayıda diktatör ona
meydan okuyan insanların mücadeleleri sonucunda tökezlediler. Genellikle oldukça
güçlü ve zapt edilemez olarak görülen bu diktatörler, insanların ortak siyasi,
ekonomik ve sosyal taleplerine direnemediler ve yok oldular.
Bu bağlamda 1980’den beri insanların ağırlıklı olarak şiddetsiz mücadeleleri ile
birlikte Estonya, Letonya, Litvanya, Batı Almanya, Çekoslovakya, Slovenya,
Madagaskar, Mali Bolivya, ve Filiphinler’de diktatörlükler çöktü. Bunların yanı sıra
şiddet içermeyen direnişler Nepal, Zambia, Güney Kore, Şili, Arjantin, Haiti, Brezilya,
Uruguay, Tayland Bulgaristan, Macaristan, Nijerya ve eski Sovyetler Birliği’nin bir çok
yerinde kendilerini demokratik dönüşümlere bırakmışlardır.
Bunlara ilave olarak da son yıllar içerisinde kitlesel siyasal savunma Çin, Burma ve
Tibet’de kendisini göstermiştir. Her ne kadar bu mücadeleler, kimi yerlerde belirli ve
tam anlamlı bir sonuca ulaşamamış olsalar da mevcut bu mücadele formu ile bu
rejimlerin baskıcı halleri dünya kamuoyu ile paylaşılmıştır.
Yukarıda adı geçen diktatörlüklerin yıkılmalarının tek sebebi elbette ki salt olarak
toplumsal hareketler değildir. Bunların yanı sıra yoksulluk, suç, bürokratik verimsizlik
ve çevresel sorunlarda onların yıkılması açısından oldukça önemlidir. Ancak, bu
toplumlar içerisinde diktatörlüklerin yıkılması sonrasında sayılan toplumsal sorunlar
yeni kurulan yapılarda en başta kişisel özgürlükler ve sosyal adalet ile çevresel
sorunlar bağlamında da şekillenmesine sebebiyet vermiştir.
Devam Eden Sorun
Hiç kuşkusuz dünyada son yıllarda özgürlük ve demokratikleşme yönünde büyük
adımlar vardır. ABD menşeli “Freedom House”’a göre siyasal haklar ve temel
özgürlükler ile alakalı olarak yıldan yıla ülkelerde ciddi bir gelişme vardır.
ÖZGÜR KISMEN ÖZGÜR ÖZGÜR DEĞİL
1983 54 47 64
1993 75 73 38
2003 89 55 48
2009 89 62 42
Bu olumlu duruma karşın hala oldukça fazla sayıda insan zulüm olarak da
adlandırılabilecek tiranlık şartlarında yaşamaktadırlar. 2008 yılı değerlerine göre
dünyanın % 34’ü yani 6.68 milyarlık bir popülasyon oldukça sert politik ve sosyal hak
kısıtlamalarının olduğu ülkelerde yaşamaktadır. 42 ülke ise özgür olmayan ülkeler
kategorisinde olmakla beraber Burma gibi askeri diktatörlük, Suudi Arabistan gibi
geleneksel temsili monarşiler ve Tibet, Batı Shara bölgesi gibi dış işgalciler tarafından
yönetilmektedir.

Bu gün ise çok sayıda ülke hızlı ekonomik, politik ve sosyal değişim içerisindedirler.
Her ne kadar son yıllarda dünya üzerinde özgür olarak tanımlanan ülke sayısında
ciddi bir artış olsa bile bu ülkelerde kimi temel değişimlerin yaşanması durumunda
diktatörler tarafından yönetilme tehlikesi taşımaktadırlar. Bu noktada da en önemlisi
kimi çeşitli darbeler ile birlikte siyasal ve sosyal hakları ellerinden alınan diğer kişiler
ve ülkeler haline dönüşebilirler.
Ne yazık ki bu problem hala bizimle beraber durmakta. Diktatörlük problemi esas
olarak oldukça derinlerde konumlanan bir sorundur. İster yerli ister yabancı menşeli
olsun bir çok ulus yuzyıllardır diktatörlük pratikleri ile sosyalleşmişlerdir. Olukça uç
örnekler olmasına karşın bu ülkeler dini, sosyal ve ekonomik katmanlar halinde
bölünmüşler ve bu sayede de yönetim kademesi tarafından kontrol edilmektedirler.
Halk kitlelerinin mensuplarının da kendi bireysel insıyatifleri ellerinden alınmıştır.
Bu bağlamda sonuç ise tahmin edilebilir düzeydedir: nüfusu oluşturan bireyler
oldukça zayıf, bireysel bilinçden yoksun ve mücadele kapasitesi açısından da
oldukça eksiktirler. İnsanlar diktatörel yönetime karşı olan fikirlerini ve mücadele
ruhlarını paylaşmaktan korkmaktadırlar. Bu bağlamda da gelecek beklentileri ve
amaçları genellikle azalmaktadır.
Şiddet Yoluyla Özgürlük?
Bu tip bir durum karşısında ne yapılabilir? Mümkün olan imkanlar esas olarak
imkansız olarak görülmektedir. Yasal ve meşru kanallar, halk kitlelerinin görüşleri
genellikle diktatörler tarafından dışlanır. Kimi zamanda kızgın kurbanlar şeklinde
öldürücü diktatör ile şiddet yolu ile karşı karşıya gelinir. Bu insanlar genellikle acı ve
yaşamlarında büyük maliyetle, cesurca mücadele ederler. Onların başarıları bazen
dikkat çekici olmuştur, ama nadiren kazandıkları özgürlükler vardır. Şiddet içeren
isyanlar acımasız bir şekilde baskıyı tetikleyebilir daha önce sık sık mağdur olan halkı
daha da çaresiz bırakır. Bunun yanı sıra diktatörlerin her daim askeri mühimmat ve
teçhizat üstünlükleri de vardır ki bu da zaten şiddeti bir yol olmaktan çıkarır.
Bunun yanı sıra yine içerisinde şiddet içeren diğer bir yöntem de mevcuttur ve bu
yöntem de gerilla savaşıdır. Buna karşın bu mücadele içerisinde de oldukça fazla
kayıp verilir ve bu sırada da diktatör bu kayıplar üzerinden halkın direnişe katılmayan
kitlesini belirli bir sosyal dönüşüme tabi tutar.
Darbeler, Seçimler ve Dış Kurtarıcılar
Bir diktatörlüğe karşı askeri bir müdahale en kolay ve en etkili yöntem olarak
görülebilir. Ancak bu yöntem de hem kendi içerisinde hem de sonrasında ciddi
problemler barındırmaktadır. Bu sorunlardan en ciddi olan ise diktatörlüğün bir askeri
müdahale ile yıkılması sonucunda oluşacak yeni yönetimin halk arasında oluşacak
sınıfsal faklılıkları koruyarak ya da pekiştirerek yeni bir yönetimsel düzenleme
yapmasıdır.
Seçimler ise kanımca bir diktatörlük yönetimine karşı kullanılamayacak yöntemlerden
birisidir. Bunun en önemli nedeni ise seçimlerin diktatörlükler karşısında etkisiz

olmasıdır. Örneğin eski Sovyet yönetimlerinin etkisindeki doğu bloğu ülkelerinin
demokratik görünmek adına uyguladıkları seçimler sadece Sovyet yönetiminin
isteklerini hizmet eden araçlar halindeydiler. Adaylar diktatörler tarafından belirlenir
ve seçim kanunları onların istekleri doğrultusunda yapılır.
Burada dış kuvvetlerin yola koyulmasını da düşünmemek gerekmektedir. ilk başlarda
bu durum oldukça sıcak görünse de esas olarak oldukça fazla problemleri de
içerisinde barındırmaktadır.
• Genellikle diktatörlük problemini çözmek için devreye giren dış etmenler
öncelikle kendi siyasal ve ekonomik çıkarları doğrultusunda durumu etkileme
yoluna giderler
• Diktatörlüğün devrilmesi için yardımcı olan dış ülkeler aynı zamanda da
direnen insanların sosyla haklarını diktataörü yenmek için kendi rezervleri
içerisinde tutarlar.
• Kimi yabancı ülkeler ise sadece kendi sosyal, ekonomik, siyasal ve askeri
güçleri ile ülkeyi kontrol altında tutmak için diktatör ile mücadele içerisine
girerler.
• Genellikle yabancı ülkeler hali hazırda direnişçiler tarafından zayıflatılmış olan
diktatörlüğü uluslararası komuoyunun dikkatini çeken ölümcül çevre ve insani
meseleler altında müdahale ederler.
Diktatörler genellikle çıkış yolu olarak tüm güçlerini iç alan içersinde kullanırlar. Genel
olarak oldukça zayıf olan halka karşı diktatörler bütün güç ve zenginlikleri ellerinde
bulundururlar. Buna rağmen diktatörler dış güçlerin müdahale noktalarında
zayıfladıkları zamanlardan da kendilerine çıkar sağlarlar.
Uluslararası baskı mekanizmaları ilk bakışta oldukça faydalı gözükebilir ama buna
karşın onlar öncelikle güçlü olan dış direnci savunurlar ve bu bağlamda da
yaptırımları olur. Bu konuma verilebilecek örnekler öncelikle uluslararası ekonomik
boykotlar, ambargolar, uluslararası diplomatik ilişkilerin kesilmesi, başta birleşmiş
milletler bünyesinde olmak üzere uluslararası kamuoyundan uyarı mesajları
göndermektir. Bu uygulamalara karşın bu durum iç direniş ile doğrudan alakalı ve
onların faydalarına değildir.
Zor Gerçek ile Yüzleşmek
Sonuç oldukça zordur. Eğer bir kişi ya da yapı en az zarar ile diktatörü bulunduğu
konumdan indirmek istiyor ise yapması gereken 4 ana unsur vardır.
• Direnen kararlı grupların direnişleri ile kendilerini tanımlamalarını sağlamak ve
bu belirleyicilik ile bilinçli olarak kendi mücadele yolarını çizmelerini sağlamak
• Diktatör tarafından ezilen insanların olduğu bir grup olmalı ve bu grubun
bağımsızlığı sağlanmalı
• Bağımsız olarak içsel bir direniş gücü kurulmalı
• Özgürlükler için yaratıcı bir değerlendirme ve sonucunda taktik geliştirilmeli

Mücadele grubu öncelikle kendilerine karşı özgüvenli olmak durumundadır. Örneğin
Charles Stewart Parnell İrlanda mücadele kampanyasına 1879-1880’de durumu şu
şekilde dillendirmiştir.
“Hükümete inanmaya gerek yoktur öncelikle kendi belirlenmişliğinize
inanmalısınız yan yana durarak kendinize inanın güçsüz olduğunuzda
direncinizi kendiniz yükseltiniz beraber direnin, kendinizi düzenleyin ve
kazanın”
Esas olarak güçlü, kendine güvenen, akıllı stratejileri olan bir eylem kabiliyeti ile
diktatörlükler mutlaka çöker. Bunun ile birlikte yukarıda da bahsedilen dört ana ilke
oldukça önemli durumdadır ve uygulanmalıdır. Sonuç olarak diktatörlerden kurtulma
durumu içte direnen insanlar onların azimleri ve stratejilerine bağlıdır. Bundan sonraki
bölümlerde de bu konuda yapılan örnekler ile ilgileneceğiz.

2 - MÜZAKERE TUZAKLARI
Bir diktatörlüğün ciddi problemleriyle karşılaşıldığında (birinci bölümde incelendiği
üzere) bazı insanlar zamanla pasif teslim yolunu seçebilir. Diğerleriyse demokrasiye
ulaşmak için bir çözüm olmadığını düşünerek ve şu an için diktatörlüğün kalıcı olduğu
sonucuna vararak, “uzlaşma”, “taviz verme” ve “müzakere” araçlarıyla bazı pozitif
unsurları kurtarmayı ve gaddarlığı sonlandırmayı umar. Görünüşte gerçekçi
seçeneklerin olmaması nedeniyle bu düşünce şekli cezbedicidir.
Acımasız diktatörlüğe karşı verilen ciddi çabalar aslında çok da hoş bir seçenek
değildir. Peki bu yolu seçmek neden gereklidir? Herkes mantıklı olup diktatörlüğü
adım adım sonlandırma yolunu müzakere edemez mi? Demokratlar diktatörün insanı
duygularına hitap edip onu egemenliğini adım adım azaltmaya ve belki de sonunda
hakimiyetini demokrasiyi oluşturmak için tamamen devretmeye ikna edemez mi?
Kimi zaman tüm gerçeklerin sadece tek tarafta olmadığı söylenir. Belki de
demokratlar diktatörleri yanlış anlamışlardır. Diktatörler belki de zor şartlarda olumlu
güdülerle hareket etmiş kişilerdir. Ya da, belki de bazıları gerekli cesaret ve cazibe
sağlandığında diktatörlerin zamanla ülkelerinin karşılaştığı bu zorlu durumda
kendilerini memnuniyetle uzaklaştıracaklarını düşünmektedir. Diktatörlere herkesin
bir şeyler kazandığı bir “kazan-kazan” çözümü sunulabileceği de tartışılabilir. Daha
fazla mücadelenin riskleri ve acısı gereksiz görülebilir, demokratik muhalefet şeklinin
bu anlaşmazlığı müzakereler aracılığıyla barışçıl şekilde sonlandıracağı tartışılabilir
(bu sürecin bazı yetenekli bireyler ve hatta başka bir hükümet tarafından
desteklenebileceği düşünülebilir). Bunu zorlu bir mücadeleye tercih etmek daha
mantıklı değil midir? Hele de bu silahlı bir mücadele yerine şiddet içermeyen bir
yöntem olacaksa.
Müzakerenin fayda ve kısıtları
Müzakereler çatışma ortamlarında belirli konuları çözmek için kullanılabilecek faydalı
araçlardır ve uygun durumlarda görmezden gelinmemelidir.
Temel konuların risk altında olmadığı ve bundan dolayı tavizin kabul edilebileceği
bazı durumlarda müzakereler bir çatışmayı sonlandırmak için önemli bir araçtır. Daha
yüksek ücretler için yapılan bir işçi sınıfı grevi türü bir çatışmada müzakerelerin
uygun bir rol oynayabileceği iyi bir örnektir: müzakere edilen uzlaşma her iki tarafın
başlangıçta önerdiklerinin arasında bir yerde karara bağlanabilir. Öte yandan resmi
sendikalarla birlikte gerçekleştirilen işçi sınıfı anlaşmazlıkları, merhametsiz bir
diktatörün süregelen varlığı nedeniyle yaşanan çatışmalardan oldukça farklıdır.
Gündemdeki konular dini prensipleri etkileyen, insanların özgürlüğüyle ilgili ya da bir
toplumun geleceğini oluşturmaya çalışmak gibi çok daha temel konular olduğunda,
müzakereler her iki tarafı tatmin edecek sonuçları sağlamaz. Bazı çok temel
konularda taviz verilmesi düşünülemez. Güç ilişkilerinde yalnızca demokrasiyi
destekleyecek değişimler tartışılan temel konuları muhafaza edebilir. Bu tip bir
değişim müzakereyle değil ancak mücadele ile elde edilebilir. Bu, müzakerelerin hiç
kullanılmayacağı anlamına gelmez. Buradaki önemli nokta müzakerelerin demokratik

bir muhalefetin olmadığı durumlarda güçlü bir diktatörlükten kurtulmak için gerçekçi
bir yöntem olmadığıdır.
Müzakereler elbette bir seçenek bile olamaz. Güçlü bir şekilde yerleşmiş ve
makamlarında kendilerini güvenli hisseden diktatörler demokratik muhalifleriyle
müzakere etmeyi reddedebilir. Ya da müzakereler başladığında demokrat
müzakereciler ortadan kaybolabilir ve kendilerinden bir daha haber alınamayabilir.
Müzakereli teslim?
Diktatörlüğe karşı çıkıp müzakere yöntemini tercih eden birey ve grupların genelde iyi
gerekçeleri vardır. Özellikle acımasız diktatörlüğe karşı askeri mücadelenin yıllarca
yürütüldüğü ancak bir türlü sona gelinemeyen mücadelelerde görüşü ne olursa olsun
tüm insanların barış istiyor olması anlaşılır bir durumdur. Müzakereler özellikle
diktatörün askeri olarak üstün olduğu ve yıkımın ve kayıpların tahammül edilemez bir
noktaya geldiği durumlarda demokratlar arasında tercih edilir. Bu gibi durumlarda
bazı demokratik hedeflerden ödün verilebilecek yöntemleri arayış ve şiddet ve karşı
şiddet döngüsünü sonlandıracak yöntemler oldukça cazip gelir.
Diktatör tarafından demokratik muhaliflere müzakereler aracılığıyla sunulan “barış”
teklifi elbette biraz samimiyetsizdir. Diktatörlerin kendi insanlarına yönelik
gerçekleştirdiği şiddeti sonlandırmak için yapılması gereken diktatörlerin geri adım
atmasıdır. Kendi girişimleriyle hiçbir pazarlık olmadan insan itibarına ve haklarına
saygı gösterebilir, politik tutukluları serbest bırakabilir, işkenceyi sonlandırabilir,
askeri operasyonları kesebilir, hükümetten çekilebilir ve insanlardan özür dileyebilir.
Diktatörlüğün güçlü olduğu ancak rahatsız edici bir direnişin de var olduğu
durumlarda diktatörler “barış” maskesi altında karşıt gruplarla teslim olmaları için
müzakere etmeyi tercih edebilir. Müzakere talebi cezbedici gelebilir ama ciddi
tehlikeler müzakere odalarında pusuya yatmış bekliyor olabilir.
Öte yandan, muhalefet istisnai olarak güçlü olduğu ve diktatörün tehdit hissettiği
durumlarda diktatörler kontrollerini ve zenginliklerini mümkün olduğunca kurtarmak
için müzakereyi tercih edebilir. Her iki durumda da demokratlar diktatörlere
hedeflerine ulaşmak konusunda yardımcı olmamalıdır.
Demokratlar diktatörler tarafından müzakere süreçlerine entegre edilmiş tuzaklar
konusunda dikkatli olmalıdır. Temel politik özgürlüklerin gündemde olduğu
durumlarda müzakere talebinde bulunmak, bir yandan şiddet devam ederken
demokratları barışçıl bir şekilde teslim olmaya teşvik etmek için diktatörlerin çabası
olabilir. Bu tür anlaşmazlıklarda müzakerelerin oynayabileceği tek rol ancak
diktatörün gücünün tamamen elinden alındığı ve diktatörün uluslararası bir
havaalanına güvenli bir geçiş talep ettiği bir mücadelenin sonunda gerçekleşebilir.

Müzakerelerde güç ve adalet
Eğer bu yorum müzakereler konusunda çok haşin bir hüküm gibi görünüyorsa belki
de biraz romantizm eklenerek yumuşatılabilir. Müzakerelerin nasıl yönetileceği
konusunda berrak düşünceye ihtiyaç vardır.
“Müzakere” iki tarafın eşitlik ilkesi çerçevesinde bir arada oturacağı ve aralarındaki
anlaşmazlığı ortaya çıkaran sorunları konuşarak çözeceği anlamına gelmez. İki
gerçek burada hatırlanmalıdır. İlki, müzakerelerde, müzakere edilen anlaşmanın
içeriğini belirleyen çatışan görüşlerin göreceli adaleti değildir. İkincisi, müzakere
edilen anlaşmanın içeriği çoğunlukla her iki tarafın gücü tarafından belirlenir.
Birkaç zor soru burada ele alınmalıdır. Her bir taraf müzakere masasında diğer taraf
uzlaşma sağlamak istemezse kendi hedeflerine ulaşmak için ne yapmalıdır? Bir
anlaşmaya ulaşılmasını takiben verilen sözler tutulmazsa ve varılan anlaşmaya
rağmen var olan güçlerini kullanmaya devam ederse her bir taraf ne yapmalıdır?
Görüşülen konuların doğruları ve yanlışları nelerdir değerlendirmesi yapılarak bir
anlaşmaya varılamaz. Bunlar çokça tartışılsa da müzakerelerde gerçek sonuçlar her
iki tarafın kesin ve birbirine göreceli güçlerinin değerlendirmesiyle elde edilir.
Demokratlar asgari taleplerinin reddedilmemesini garanti altına almak için ne
yapabilir? Diktatörler kontrolü elde tutmak ve demokratları etkisizleştirmek için ne
yapabilir? Diğer bir deyişle eğer bir anlaşma sağlanırsa, her bir tarafın elde edeceği
sonuç iki tarafın güçlerinin karşılaştırmasının tahmini ve açık bir mücadelenin nasıl
sonlanabileceği ile ilgilidir.
Burada dikkati bir anlaşmaya varabilmek için iki tarafında da vereceği tavizlere
vermek gereklidir. Başarılı müzakerelerde muhakkak taviz vardır. Her iki taraf da
isteklerinin bir kısmını elde eder ve hedeflerinin bir kısmından vazgeçer.
Aşırı diktatörlüklerin mevcut olduğu durumlarda demokrasi taraftarlarının diktatöre
bırakabilecekleri nelerdir? Diktatörlerin hangi hedeflerini demokratlar kabul edecektir?
Demokratlar diktatörlere (bir siyasal parti ya da askeri bir kabine) bir anayasal
düzlemde kabul edilmiş gelecekteki hükümette rol verecekler midir? Demokrasi
bunun neresindedir?
Müzakerelerde her şeyin yolunda gittiğini bile düşünsek şu soruyu sormak gereklidir:
Sonuçta nasıl bir barış olacaktır? İnsanların hayatı bundan sonrasında demokratik
mücadelenin devam etmesine kıyasla daha mı iyi, yoksa daha mı kötü olacaktır?
“Uzlaşılabilir” diktatörler
Diktatörlerin hakimiyetleri altında yatan çok çeşitli neden ve hedefleri olabilir; güç,
konum, zenginlik, toplumun yeniden şekillendirilmesi ve benzeri. Unutulmamalıdır ki,
kendi hakimiyet durumlarını terk ettikleri anda bu sayılanların hiçbirini elde
edemezler. Bu yüzden, diktatörler, müzakereler sırasında kendi amaçlarını korumak
için uğraşır.
Unutmamak gerekir ki, herhangi bir müzakerede, diktatörler verdikleri söz ne olursa
olsun, demokratik muhaliflerine hiçbir konuda güvence vermeyebilirler ve ardından

utanmazca yaptıkları anlaşmayı ihlal edebilirler.
Eğer demokrasi arayışındakiler baskıyı geçici bir süre ortadan kaldırmak karşılığında
direnişe ara verirlerse, hayal kırıklığına uğrayabilirler. Direnişe ara vermek, mevcut
baskıların azalmasını nadiren sağlar. Ulusal ve uluslararası muhalefetin frenleyici
kuvveti bir kez kaldırıldıktan sonra diktatörlerin baskı ve şiddeti daha öncekinden
daha acımasız hale gelebilir. Halk direnişinin çöküşü, genellikle diktatörlüğün baskı
ve acımasızlığını sınırlayan karşı güçleri de ortadan kaldırır. Bunun ardından tiranlar
istedikleri kişiye karşı saldırıya geçer. Krishnalal Shridharani’nin dediği gibi "Tiranlar,
biz direnme gücümüzü kaybettiğimiz zaman zarar verecek gücü bulur.
Temel konularla ilgili çelişkilerin çözümü gerekiyorsa, müzakere değil direnç gerekir.
Hemen hemen her durumda direnç, diktatör gücünü kaybedene kadar devam
etmelidir. Başarı, çoğunlukla müzakere ile değil, direnişin en uygun ve güçlü
araçlarının akıllıca kullanımı ile kazanılır. Bu siyasi direnişin ya da şiddet içermeyen
mücadelenin, özgürlük için mücadele edenlerin elindeki en güçlü araç olduğu
kanısındayızdır.
Ne tür bir barış?
Eğer diktatörler ve demokrasi arayışındakiler barış hakkında konuşacaklarsa, söz
konusu tehlikelerden ötürü son derece net bir yaklaşıma sahip olmaları şarttır. "Barış"
kelimesini kullanan herkes özgürlük ve adaleti içeren bir barıştan bahsetmiyor olabilir.
Yüzlerce, binlerce insana zulmeden acımasız diktatörler karşısında teslim olmak ve
boyun eğmek gerçek bir barış değildir. Hitler, sık sık kendi iradesine teslim anlamına
gelen barış çağrısında bulunmuştur. Bir diktatör için barış genellikle hapishane veya
mezardaki barıştan başka bir şey değildir.
Başka tehlikeler de vardır. İyi niyetli müzakereciler bazen müzakere sürecinin
hedefleri ile müzakere sürecinin kendisini birbirine karıştırır. Ayrıca, demokratik
müzakereciler (veya müzakerelerde yardımcı olmayı kabul etmiş yabancı müzakere
uzmanları) diktatörlerin daha önce devlete el koyarak, insan hakları ihlalleri ve
zorbalıklar yaparak inkar ettikleri ulusal ve uluslararası düzeydeki meşruiyeti
sağlayabilir. Bu umutsuzca ihtiyaç duyulan meşruiyet olmadan, diktatörler hüküm
sürmeye devam edemez. Barış arayışındakilerin onlara bu meşruiyeti sağlamaktan
kaçınmaları gerekir.
Umut için nedenler
Daha önce belirtildiği gibi, muhalefet liderleri demokratik mücadelenin umutsuzluk
duygusu ile kedilerini müzakereleri sürdürmek zorunda hissedebilir. Ancak, güçsüzlük
duygusu değiştirilebilir. Diktatörlükler kalıcı değildir. Diktatörlükler altında yaşayan
insanların zayıf kalması ve diktatörlerin her daim gücü elinde tutmasına izin verilmesi
gerekmez. Aristo’nun uzun zaman önce belirttiği gibi “...Oligarşi ve tiranlıklar her türlü
yönetim biçiminden daha kısa sürmüşlerdir… Tiranlıklar hiçbir zaman uzun ömürlü
olmamışlardır…". Modern diktatörlükler aynı zamanda kırılgandır. Zayıflıkları belli bir
konuda yoğunlaşırsa diktatörlüğün gücü dağılabilir. (Bölüm 4’de bu zayıflıklar daha
ayrıntılı olarak incelenecektir.)

Yakın tarih, diktatörlüklerin zayıflıklarını ve nispeten kısa bir süre içinde
çökebileceklerini göstermektedir: Polonya'daki Komünist diktatörlüğün çökmesi için
on yıl (1980-1990) yetmiştir; Doğu Almanya ve Çekoslovakya'da 1989 yılında bu
çöküş birkaç hafta içinde meydana gelmiştir. 1944 yılında, El Salvador ve
Guatemala'daki askeri cuntaya karşı mücadele yaklaşık iki haftada sonuç vermiştir.
İran'da Şah'ın güçlü askeri rejimi birkaç ay içinde yerle bir edilmiştir. Filipinler'deki
Marcos diktatörlüğü 1986 yılında bir hafta içinde düşmüştür: muhalefetin gücü
belirgin bir şekilde ortaya konduğunda ABD başkanı Marcos görevi hızla terk etmiştir.
Ağustos 1991'de Sovyetler Birliği'nde radikal darbe girişimi siyasi direniş ile birkaç
günde engellenmiştir. Bunun ardından, uzun süredir Sovyet egemenliği altındaki
kurucu ülkelerin birçoğu sadece günler, haftalar veya aylar içinde bağımsızlıklarını
kazanmışlardır.
“Şiddet her zaman hızlı sonuçlar verir ve şiddet içermeyen yollarla sonuç almak hep
uzun süreler gerektirir” şeklindeki eski önyargı geçerli değildir. Direnişi gerektiren
şartlardaki ve toplumdaki değişiklikler için uzun zaman gerekse de diktatörlüğe karşı
şiddet içermeyen gerçek mücadele bazen nispeten hızlı bir şekilde gerçekleşir.
Müzakereler, teslimiyet ve imha arasında devam eden savaşa tek alternatif değildir.
Yukarıda söz edildiği ve Birinci Bölüm’de listelendiği gibi hem barış hem de özgürlük
isteyenler için başka bir alternatif mevcuttur: Siyasi direniş.

3 - GÜÇ NEREDEN GELİYOR
Özgürlük ve barış içinde bir toplum meydana getirmek şüphesiz kolay bir iş
değildir.Büyük stratejik beceri,organizasyon ve planlama gerektirir.Hepsinden öte güç
gerektirir.Demokratlar diktatörlüğü yıkıp politik özgürlüğü kurmayı kendi güçlerini
verimli bir şekilde uygulama yeteneği olmaksızın umut edemezler.
Fakat bu nasıl mümkün olur? Demokratik muhalefet diktatörlüğü ve onun geniş askeri
ve polis ağını yıkmak için yeterli ne tür bir güç seferber edebilir? Cevaplar siyasi
iktidarın sıklıkla göz ardı edilmiş anlayışındadır. Bu anlayışı öğrenme gerçekten öyle
zor bir iş değildir. Bazı temel gerçekler oldukça basittir.
‘’Baş Maymun’’ masalı
Örneğin Liu-Ji tarafından yazılmış şu 14.yüzyıl Çin masalı siyasi iktidarın ihmal
edilmiş anlayışını oldukça iyi özetler:
Chu’nun feodal devletinde yaşlı bir adam maymunları hizmetinde tutarak hayatta
kaldı. Chu halkı onu ‘’ju gong’’ (baş maymun) olarak adlandırdı.
Yaşlı adam her sabah maymunları avlusunda toplardı ve en yaşlı olanı dağlara
çalılardan ve ağaçlardan meyva toplamaya giderken öncülük etmesini emrederdi.
Her maymunun topladığının onda birini yaşlı adama vermesi kuralı vardı. Bunu
yapmayı başaramayan acımasızca kamçılanacaktı. Bütün maymunlar için için acı
çekti ama şikayet etmeye cesaret edemedi.
Birgün küçük bir maymun diğer maymunlara sordu: ’’Bütün çalıları ve ağaçları
yaşlı adam mı dikti?’’ Diğerleri : ‘’Hayır onlar doğal olarak yetişti’’ dedi. Küçük
maymun sormaya devam etti : ‘’ Meyvaları yaşlı adamın izni olmadan alabilir
miyiz?’’ Diğerleri cevapladı : ‘’Evet hepimiz alabiliriz.’’ Küçük maymun devam etti:
‘’Öyleyse neden yaşlı adama bağlıyız; neden ona hizmet etmek zorundayız?’’
Küçük maymun cümlesini bitiremeden tüm maymunlar ansızın aydınlandılar ve
uyandılar.
Aynı gece yaşlı adamın uykuya dalmasını gözleyerek, şarampolün onları
sınırlayan bütün barikatlarını yıktılar ve şarampolü tamamen tahrip ettiler. Yaşlı
adamın deposundaki tüm meyvaları da aldılar ve hepsini ormana götürdüler ve
asla geri dönmediler. Sonunda yaşlı adam açlıktan öldü.
Yu-li-zi der ki :’’Dünyada bazı insanlar halkına hile ile ve doğru olmayan ilkelerle
hükmeder. Onlar aynı baş maymun gibi değil midir? Onlar onların sersem
kafalılığından haberdar değildir. Onların halkı aydınlanır aydınlanmaz artık
onların hileleri bir işe yaramayacaktır.’’

Siyasi iktidarın gerekli kaynakları
İlke basittir.Diktatörlerin hükmettiği halkın yardımına ihtiyacı vardır, onlar olmadan
siyasi iktidarın kaynaklarını koruyamaz ve sürdüremez. Siyasi iktidarın, kaynakları
aşağıdakileri kapsar:
• Otorite, halk arasındaki inanç rejim meşrudur ve itatat etmek ahlaki
görevleridir;
• İnsan kaynakları, itaat eden, işbirliği yapan ya da hükümdara yardım sağlayan
kişi ve grupların sayısı ve önemi;
• Beceri ve bilgi, belirli eylemleri yapmak için rejimin ihtiyacı olan ve kişiler ve
grupların işbirliği ile sağlanan; Manevi faktörler, halkın hükümdara itaat
etmesini ve yardım etmesine sebep olan pskolojik ve ideolojik faktörler
• Maddi kaynaklar, hükümdarın kontrol etme derecesi veya özellik,doğal
kaynaklar,mali kaynaklar,ekonomik sistem ve iletişim ve nakliye araçlarına
ulaşma; ve
• Yaptırımlar, ceza,tehdit veya uygulamalı, itaatsizlere ve işbirliksizlere karşı
rejimin var olması ve politikalarını gerçekleştirmesi için gerekli boyun eğme
ve işbirliği sağlamak için.
Bütün bu kaynaklar ancak rejimin kabulüne, nüfusun boyun eğme ve itaatine ve
sayısız halkın ve toplumun pek çok kurumlarının işbirliğine bağlıdır. Bunlar garanti
edilmez.
Tam işbirliği, itaat ve destek ihtiyaç duyulan güç kaynağının hazır bulunmasını
arttıracak,sonuç olarak herhangi hükümetin güç kapasitesini genişletecektir.
Diğer yandan saldırganlar ve diktatörlerle halka özgü ve kurumsal işbirliğinin
çekilmesi azalır ve bütün hükümdarların bağlı olduğu güç kaynağının hazır
bulunması kesilebilir.
Bu kaynakların yokluğunda hükümdararın gücü zayıflar ve sonunda yok olur.
Doğal olarak diktatörler istediği gibi yapma kapasitelerini tehdit eden eylemlere ve
fikirlere duyarlıdır. Diktatörler bu nedenle itaat etmeyen,grev yapan veya işbirliği
yapmakta başarısız olanları büyük ihtimalle tehdit eder ve cezalandırır. Ancak bu
hikayenin sonu değildir. Baskı hatta gaddarlık her zaman rejimin işlemesi için gerekli
derecede boyun eğme ve işbirliğinin yeniden başlamasına neden olmaz.
Eğer baskıya rağmen güç kaynakları yeterli süre için sınırlanabilir ya da kesilebilir, ilk
sonuçlarda belirsizlik ve diktatörlükte kargaşa olabilir. Bu muhtemelen diktatörlüğün
gücünün açıkca zayıflaması ile takip edilmelidir. Zaman içinde, güç kaynağının
alıkonması rejimin felç olmasına ve güçsüzlüğüne neden olabilir ve şiddetli durumda
parçalanmasına da neden olabilir. Diktatörlerin gücü politik açlıktan yavaş veya
çabuk ölecektir.
Her hükümette özgürlük veya zulmün derecesini özgür olmak için konunun göreceli
belirlenmesinin yansıması ve onların istekliliği ve onları köleleştirme çabasına
direnme becerisi büyük ölçüde takip eder.

Popüler düşüncenin aksine totaliter diktatörlük bile nüfusa ve hükmettiği topluluğa
bağımlıdır.Siyaset bilimcisi Karl W.Deutsch 1953 de :
Totaliter güç sadece çok sık kullanılmak zorunda kalınmadığında kuvvetlidir. Eğer
totaliter güç tüm nüfusa karşı her zaman kullanılmak zorunda kalınıyorsa uzun süre
güçlü kalmak olası değildir.Totaliter rejimler kendi konuları ile başa çıkmak için diğer
devlet tiplerinden daha çok güç gerektirir, böyle rejimler halkı arasında yaygın ve
güvenilir uyum alışkanlığına duyulan büyük ihtiyaçla ayakta durur.; bundan başka
onlar ihtiyaç halinde en azından nüfusun önemli bir kısmının aktif desteğine
güvenebilmelidir.
İngiliz 19.yüzyıl hukuk kuramcısı John Austin muhalif halka karşı koyan diktatörlük
durumunu tanımlamıştır. Austin nüfusun çoğu hükümetin yıkmaya kararlı ve bunun
için baskıya katlanmaya istekliyse, dış yardım almış olsa bile, o zaman destek olanlar
da dahil olmak üzere hükümetin gücü, nefret edilen hükümet koruyamayacağını
savundu.
Austin muhalif halkın tekrar sürekli itaat ve bağımlılığa zorlanamayacağı sonucuna
vardı.
Niccolo Machiavelli çok daha önce prens ‘’ düşmanı için bütün olarak kamuya sahip
olan kendini asla güvenli hale getiremez; ve ne kadar çok zulüm o kadar onun
rejiminin zayıf olmasıdır.’’
Bu anlayışların pratik siyasi uygulaması kahraman Norveçli direnişçiler tarafından
Nazi işgaline karşı gösterilmiştir ve Birinci bölümde bahsedilmiştir, cesur Polonyalılar,
Almanlar, Çekler, Slovaklar ve Komünist saldırılara ve diktatörlüğe direnen pek çok
diğerleri sonunda Avrupa’da Komünist yönetimin çöküşünün sağlanmasına yardım
ettiler. Bu şüphesiz yen bir olgu değildir: pasif direniş durumu en az halk
tabakasının(plep) Roma soylularından işbirliğini çektiği M.Ö. 494 e kadar gider.
Pasif mücadele çeşitli zamanlarda halk tarafından Asya,Afrika,AmerikaAvustralya ve
Pasifik adaları ve hatta Avrupa boyunca kullanıldı. Hükümetin(devletin) gücünün ne
dereceye kadar kontrol edilip edilmeyeceğinin karar verilmesinde en önemli üç faktör:
(1) hükümetin(devletin) gücünün sınırını zorlamak için halkın göreceli isteği; (2)
bağımsız organizasyonların ve kurumların güç kaynaklarını toplu olarak geri çekmesi
konularının göreceli dayanıklılığı ve (3) onların rızası ve yardımını nüfusun göreceli
alıkoyma becerisi.
Demokratik güç odakları
Demokratik toplumun karakteristiği devletin bağımsız kalabalık sivil toplum grupları
ve kurumları olmasıdır.
Bu örneğin aileleri, dini organizasyonları, kültür derneklerini,spor kulüplerini,ekonomik
kurumları,sendikaları,öğrenci derneklerini,siyasi partileri,köyleri,semt derneklerini,
bahçe kulübü,insan hakları kurumu,müzik grupları,edebiyat toplulukları ve diğerlerini
kapsar. Bu birlikler kendi hedeflerini hizmete sunmakta ve aynı zamanda sosyal
ihtiyaçları karşılamakta önemlidir.

Ek olarak bu birliklerin büyük siyasi önemi vardır.Topluluğun yönünde etki
uygulayabilen grup ve kurumsal temel sağlarlar ve ilgi alanlarına,etkinliklerine veya
amaçlarına haksızca tecavüz edildiği görüldüğünde diğer gruplara ya da hükümete
direnirler.Böyle gruplara üye olmayan yalıtılmış bireyler genellikle toplumun kalan
kısmında, hükümetin üstünde önemli bir etki yapamaz ve kesinlikle diktatörlük
değildir.
Sonuç olarak eğer böyle birliklerin özerklik ve özgürlüğü diktatörler tarafından ortadan
kaldırılabilirse halk göreceli olarak yardımsız kalacaktır. Üstelik eğer bu kurumlar
merkezi rejim tarafından diktatörce kontrol edilirse ya da yeni kontrol edilenleri ile yer
değiştirilirse hem bireysel üyelere hem toplum alanına hükmetmek için kullanılabiirler.
Ancak eğer bağımsız sivil kurumların (devletin kontrolü dışındakiler) özerklik ve
özgürlüğü korunabilir veya yeniden kazanılabilirse siyasi muhalefet uygulaması için
yüksek önem taşırlar. Diktatörlüğün parçalandığı veya zayıflatıldığı anılan örneklerin
ortak özelliği siyasi muhalefetin nüfus ve kurumları tarafından cesur kitle
uygulamasıdır.
Belirtildiği gibi,bu güç merkezleri nüfusun baskı uyguladığı kurumsal temel sağlarlar
veya diktatörce kontrole direnebilirler. Gelecekte özgür bir toplum için kaçınılmaz
yapısal temelin parçası olacaktır. Onların devam eden bağımsızlığı ve gelişimi bu
nedenle hürriyet mücadelesinin başarısı için sıklıkla bir önkoşuldur.
Eğer diktatörlük yıkmakta veya toplumun bağımsız birliklerini kontrol etmekte çok
başarılı olmuşsa direnişçilerin yeni bağımsız sosyal gruplar ve kurumlar yaratması
veya hayatta kalan veya kısmen kontrol edilen birliklerin üzerinde demokratik
kontrolü yeniden ileri sürmesi için önemli olacaktır.
1956-1957 Macar Devrimi esnasında doğrudan demokrasi konseyi kalabalığı, hatta
birleşerek bütün federe kurumlar ve yönetim sistemini, birkaç haftada kurmak için
ortaya çıktı. Polonya’da 1980’lerin sonunda işçiler yasadışı Dayanışma Sendikası’nı
korudular ve bazı durumlarda resmi Komünist yönetim ve ,sendikanın kontrolünü
devraldılar.
Şüphesiz bunların hiçbiri diktatörlüğün zayıflatılması ve yıkılması kolay demek, her
teşebbüs başarılı olacak demek değildir. Kesinlikle mücadele nedenselliklerden
bağımsız olacak demek değildir, halen diktatörlere hizmet verenler işbirliği ve itaate
yeniden başlamak için halkı zorlama gayretine muhtemelen direnmektedir.
Yukardaki güç anlayışı diktatörlüğün planlı parçalanması mümkündür demektir.
Diktatörlüğü son derece savunmasız hale getiren ustaca uygulanmış siyasi
muhalefetin özellikle belirli karekteristiği vardır. Şimdi bu karekteristiğin ayrıntılarını
inceleyelim.

4 - DİKTATÖRLÜKLERİN DE ZAAFLARI VARDIR
Diktatörlükler çoğunlukla yaralanmaz görünür. İstihbarat teşkilatları, polisi, ordu
güçleri, hapishaneleri, toplama kampları ve yürütme kadrolarını gücü elinde tutan bir
azınlık kontrol eder. Bir ülkenin maliyesi, doğal kaynakları ve üretim gücü diktatörlerin
istekleri doğrultusunda keyfi olarak talan edilir.
Demokratik muhalefet güçleri ise aksine son derece zayıf, etkisiz ve güçsüz durumda
olur. Güçsüzlere karşı bu yaralanmazlık algısı ise etkin bir muhalefeti etkisiz kılar.
Ancak bu hikayenin tümü değildir.
Aşil topuğunun belirlenmesi (Zayıf noktanın belirlenmesi)
Klasik bir Yunan efsanesi sözde yaralanmaz olanın yaralanabileceğini iyi
göstermektedir. Savaşçı Aşil’i hiçbir ok yaralayamamakta ve hiçbir kılıç derisine
işleyememektedir. Annesi Aşil’i daha bebekken vücudunu tehlikelerden korumak için
sihirli Styx nehrinin sularına batırmıştır. Ancak bir problem vardır. Aşil’i topuğundan
tutarak suya batırdığı için topukları bu sihirli suyla temas etmemiştir. Aşil yetişkin bir
adam olduğunda tüm düşmanların silahlarına karşı zarar görmez olmuştur. Ne var ki,
Troy savaşı sırasında, Aşil’in zayıflığını bilen bir kişinin yönlendirmesi ile düşman
askerlerinden bir tanesi Aşil’in korunmasız topuğunu oku ile hedeflemiştir. Ve bu
vuruş ölümcül olmuştur. Günümüzde halen, “Aşil topuğu” bir kişinin, planın veya
kurumun saldırıya uğradığında hiç korunması olmayan zayıf noktasını ifade
etmektedir.
Aynı ilke merhametsiz diktatörler için de geçerlidir. Onlar da yenilebilir, ancak en
çabuk ve en az maliyetli yöntem zayıflıklarının bilinerek bu noktalara
odaklanılmasıdır.
Diktatörlüklerin zayıflıkları
Diktatörlüklerin zayıflıkları arasında şunlar sayılabilir:
1. Sistemin yürümesi için ihtiyaç duyulan insanların, grupların ve kurumların
işbirliği kısıtlanmış ya da engellenmiş olabilir.
2. Rejimin eski politikalarının gereklilikleri ve etkileri mevcut durumda karmaşık
politikaların benimsenmesini ve uygulanmasını bir şekilde sınırlıyor olabilir.
3. Sistem uygulama aşamasında tekdüzeleşmiş, yeni durumlara hızlıca uyum
sağlayamaz hale gelmiş olabilir.
4. Mevcut görevlere atanmış olan personel ve kaynaklar yeni ihtiyaçlara
kolaylıkla cevap veremeyecek durumda olabilir.
5. Üstlerini hoşnutsuz etmekten korkan alt kademeler diktatörlerin karar vermek
için ihtiyaç duyduğu bilgileri tam ve doğru iletmiyor olabilir.
6. İdeoloji aşınmış, sistemin mit ve sembolleri istikrarsız bir duruma gelmiş
olabilir.
7. Kişinin gerçeklik görüşünü etkileyen sert bir ideoloji varsa, buna olan sıkı
bağlılık asıl durumun ve ihtiyaçların gözden kaçmasına neden olabilir.

8. Bürokrasinin bozulan verimliliği ve yetkinliği veya aşırı kontrol ve düzenlemeler
sistemin politikalarını ve uygulamalarını etkisizleştirebilir.
9. Kurumsal çatışmalar, kişisel çekişme ve düşmanlıklar diktatörlüğün
yürütülmesine zarar verebilir ve hatta parçalayabilir.
10.Aydınlar ve öğrenciler koşullara, kısıtlamalara, doktrinlere ve baskılara karşı
huzursuz olabilirler.
11.Halk zamanla rejime karşı kayıtsız kalabilir, şüpheci ve düşman olabilir.
12.Bölgesel, sınıfsal, kültürel veya milli farklılıklar derinleşebilir.
13.Diktatörlüğün güç hiyerarşisi her zaman bir dereceye kadar, bazen de aşırı
derecede istikrarsız olabilir.
14.Polis ve ordu güçlerinin bir kısmı kendi amaçlarına ulaşma gayreti içinde, hatta
diktatörlere karşı olabilir. Darbe de buna dahildir.
15.Eğer diktatörlük yeni ise iyice yerleşmesi için zamana ihtiyacı vardır.
16.Diktatörlüklerde birçok kararın çok az insan tarafından alınması yargı, politika
ve eylem hatalarının olmasını oldukça muhtemel kılar.
17. Eğer rejim bu tehlikelerden kaçınıyor ve kontrol ve karar alma mekanizmaları
sorumluluğunu dağıtıyor ise merkezi güç kolları daha da bozulmuş olabilir.
Diktatörlüğün zayıflıklarına saldırmak
Bu gibi doğal zayıflıkların bilgisi ile demokratik muhalefet, sistemi büyük ölçüde
değiştirmek veya parçalamak için bu “Aşil topuklarını” öğrenmeye çalışabilir.
Sonuç o zaman nettir: Güçlü görünüşüne rağmen tüm diktatörlüklerin zayıflıkları, iç
yetersizlikleri, kişisel rekabetleri ile kurumlar ve bölümler arası çatışmaları vardır. Bu
zayıflıklar, zaman içinde rejimi daha az etkin kılabilir ve değişen şartlar ve ısrarlı
dirence karşı daha hassas yapar. Rejimin başarmayı amaçladığı her şey
tamamlanmayacaktır. Örneğin, Hitler’in doğrudan emirlerinin bile hiyerarşik olarak
altta bulunanların yerine getirmemesi ile asla uygulanmadığı zamanlar olmuştur.
Yakın zamanlarda gördüğümüz üzere dikta rejimleri kolaylıkla dağılabilmiştir.
Bu diktatörlüklerin risksiz ve kayıplar olmadan yıkılabileceği demek değildir. Kurtuluş
için her bir eylem tarzı riskleri ve potansiyel acıları beraberinde getirmekte ve
uygulama için zaman gerekmektedir. Tabii ki, hiçbir eylem her şartta çabuk bir
başarıyı garanti edemez. Ancak, diktatörlüklerin teşhis edilebilir zayıflıklarının
hedeflendiği mücadele yöntemleri, diktatörlüğün net bir şekilde güçlü olduğu
alanlarda savaşmaktan çok daha büyük başarı şansı içerir. Mesele bu mücadelelerin
nasıl yürütüleceğidir.

5 - GÜCÜ KULLANMA
Birinci bölümde diktatörlüklere karşı askeri direnişin onları güçsüz oldukları yerden
değilde en güçlü oldukları yerden vurduğunu belirmiştik. Askeri, cephane temini, silah
teknolojileri vb alanda mücadele etmeyi seçen direniş hareketleri kendilerini ciddi
anlamda dezavantajlı duruma sokarlar. Diktatörlükler bu gibi alanlarda hemen her
zaman üstün kaynaklara sahip olmuştur. Kurtuluş için dış güçlere güvenmenin
tehlikeleri de daha önce özetlenmişti. İkinci bölümde de diktatörlükleri sona erdirme
yolu olarak anlaşmalara güvenmenin sorunlarından bahsedilmişti.
Peki uygun olan yollardan hangisi demokratik direnişe önemli avantajlar sunar ve
diktatörlüklerin tespit edilmiş zayıflıklarını daha da artırır? Hangi eylem yöntemi
üçüncü bölümde ele alınan politik güç teorisinden yararlanır? Tercih edilen seçenek
politik meydan okumadır.
Politik meydan okuma aşağıdaki özelliklere sahiptir:
• Sonucun diktatörlük tarafından seçilen mücadele yoluyla belirlenmesini
kabul etmez.
• Rejim için mücadele etmesi zordur.
• Diktatörlüğün zayıf yönlerini benzersiz bir biçimde şiddetlendirir ve güç
kaynaklarını kesebilir.
• Eylemde dağınık, yaygın olabilir fakat belirli bir amaca yoğunlaşmış da
olabilir.
• Karar alma ve harekete geçme konularında diktatörlerin hata yapmalarına
sebep olur.
• Nüfusun tamamından ve toplumun grup ve kurumlarından, azınlığın
acımasız hakimiyetinden kurtulma mücadelesinde verimli olarak
yararlanabilir.
• Etkin gücün toplum içinde dağılımına yardım eder ve demokratik bir
toplumun oluşması ve devam ettirilmesini daha olanaklı hale getirir.
Barışçı mücadelenin işleyişi
Politik meydan okuma; rakipleri, farklı hareket etmelerini sağlamak için
yönlendirmekten, bir anlaşmazlığın barışçıl biçimde çözülmesini sağlamak için gerekli
şartları oluşturmaya veya rakibin rejimini sona erdirmek gibi çeşitli amaçlar için
kullanılabilir. Fakat politik mücadele şiddetten biraz daha farklı şekilde işler. Her iki
teknikte mücadeleyi sürdürme yolları olmasına karşın, bunu farklı yollardan ve farklı
sonuçlarla gerçekleştirirler. Şiddet içeren mücadelenin yollarını ve sonuçları iyi
bilinmektedir. Sindirmek, sakatlamak, öldürmek ve yok etmek için fiziksel silahlar
kullanılır.
Barışçı mücadele, şiddetten daha karmaşık ve çeşitli yollar içeren bir mücadeledir.
Mücadele halk ve toplumsal kurumlar tarafından kullanılan psikolojik, sosyal,
ekonomik ve politik silahlar ile yapılır. Bunlar, protesto, grev, sivil itaatsizlik, boykot,
asilik ve halk gücü. Daha önceden de belirtildiği gibi tüm hükümetler ancak ve ancak

halkın ve toplumsal kurumların itaat ve işbirliği gibi güçlerinin kaynağının yenilenmesi
sayesinde hüküm sürebilirler. Politik mücadele şiddetin aksine bu güç kaynaklarının
kesilmesi için çok uygundur.
Barışçı silahlar ve disiplin
Eski politik mücadele kampanyalarının sıklıkla düştüğü hata grev ve toplu gösteriler
gibi bir iki yönteme güvenmeleri olmuştur. Aslında direniş stratejistlerinin elinde
direnişi ihtiyaca göre yoğunlaştırmak veya yaymak için pek çok yol bulunmaktadır.
Yaklaşık 200 barışçı mücadele yöntemi tanımlanmıştır ve daha pek çoğu da
bulunmaktadır. Bu yöntemler 3 geniş kategoride ele alınabilir. Protesto ve ikna, sivil
itaatsizlik, müdahale. Barışçı protesto ve ikna, yürüyüşleri, marşları ve gece
nöbetlerini (54 yöntem) içeren sembolik gösterilerdir. Sivil itaatsizlik üç alt kategoriye
ayrılır: a) sosyal itaatsizlik(16 yöntem) b) boykotları da içren ekonomik itaatsizlik (26
yöntem) ve grevler (23 yöntem) ve c)politik itaatsizlik(38 yöntem). Hızlı ve barışçı
işgal, paralel hükümet (41 yöntem) gibi fiziksel, psikolojik, sosyal, ekonomik, politik
yöntemlerle barışçı müdahale son gruptur. Bu yöntemlerin 198’ini içeren bir liste bu
yayının ekinde bulunabilir.
Bu yöntemlerin pek çoğunun eğitimli siviller tarafından akıllıca bir strateji ve uygun
taktiklerle geniş ölçekte ısrarla uygulanması gayri meşru bir rejimler için ciddi
problemler oluşturacaktır. Bu tüm diktatörlükler için geçerlidir.
Askeri yöntemlerin aksine barışçı mücadele direk olarak sorunlara odaklı olabilir.
Diktatörlük sorunu aslen politik olduğundan barışçı mücadelenin politik formları
mecburi olacaktır. Bu, diktatörlerin meşruluğunun reddedilmesi ve onların rejimine
itaatsizlik yapılmamasını içerir. İtaatsizlik belirli politikalara karşı da uygulanmalıdır.
Bir yandan iş yavaşlatma, durdurma sessizce hatta gizlice uygulanırken, diğer
zamanlarda da itaatsizlik ve cüretkar halk gösterileri de herkes tarafından görülebilir.
Eğer diktatörlük ekonomik baskılar açısından hassassa veya toplumun yönetimden
şikayeti ekonomik yöndeyse boykot, grev uygun direniş yöntemleri olarak karşımıza
çıkar. Diktatörün ekonomik sistemi kullanma çabaları, sınırlı genel grevler,
yavaşlatmalar ve önemli uzmanların yardımı reddetmesi(ortada olmaması)
yöntemiyle engellenebilir. Grevin çeşitli yöntemleri üretim, taşıma, hammadde temini,
ürünlerin dağıtımı gibi kilit noktalarda uygulanabilir.
Bazı barışçı mücadele yöntemleri, bildiri dağıtmak, yeraltı gazetesi işletmek, açlık
grevi yapmak, caddelerde oturma eylemi yapmak gibi insanların normal hayatında
yapmadığı şeyleri yapmasını gerektirebilir. Bu yöntemler bazı insanlar için
uygulaması zor olabilir.
Barışçı mücadelenin diğer yöntemleri, insanların aşağı yukarı normal hayatlarını
sürdürmelerini gerektirir fakat farklı bir şekilde. İnsanlar greve gitmek yerine işlerine
giderler fakat alışılmıştan daha yavaş ya da verimsiz şekilde çalışırlar. “Hatalar”
bilinçli olarak daha sık yapılabilir. Bazıları çeşitli zamanlarda “hastalanabilir” ya da
“çalışamaz” hale gelebilirler. Ya da sadece çalışmayı reddedebilirler. Bazısı
ibadetlerini yerine getirmek isteyebilir, bu sadece dini değil politik inançları da ifade

eden bir hareket olur. Bazıları çocukları saldırganın propagandasından korunmak için
evde ya da kanun dışı okullarda eğitim verebilir. Bazıları da normalde özgür
iradesiyle katılmadığı “tavsiye” edilen ya da mecburi olan organizasyonlara katılmayı
reddedebilir. Bu tip şeylerin kişinin normal hayatında yaptığı şeylere paralel olması
kişinin ulusal kurtuluş mücadelesinde daha çok yer almasına olanak vermektedir.
Şiddet ve barışçı mücadele temel olarak farklı şekillerde işleseler de, sınırlı bir şiddet
bile politik mücadele kampanyasına yapıcı olmayan bir etki yapar. Bu, mücadeleyi
diktatörün ezici avantajı olan (askeri savaş) öteki tip mücadeleye çevirir. Barışçı
disiplin başarının anahtarıdır ve provokasyonlara, diktatör ve ajanları tarafından
uygulanan vahşete rağmen korunmalıdır.
Şiddet uygulayan bir rakibe karşı barışçı disiplinin korunması barışçı mücadeledeki
değişimin 4 mekanizmasının işleyişini kolaylaştırır. Barışçı disiplin politik jiu-jitsu için
de çok önemlidir. Bu süreçte rejimin barışçı aktivistlere karşı acımasızlığı diktatörün
konumuna karşı politik olarak geri dönecektir. Bu durum kendi aralarında
anlaşmazlıklara yol açacak ayrıca halk, rejimin alışıldık destekçileri ve diğerleri
arasında direnişçilere desteği artıracaktır.
Fakat bazı durumlarda diktatörlüklere karşı sınırlı miktarda şiddet kaçınılmaz olabilir.
Rejime karşı hissedilen nefret şiddete dönüşebilir. Bazı gruplar şiddeti terk etmeyi
barışçı mücadelenin önemini bildikleri halde reddedebilirler. Bu durumda şiddeti
barışçı eylemden olabildiğince uzağa taşımak gerekir. Bu coğrafya, toplum grupları,
zamanlama ve açıklama yoluyla gerçekleştirilebilir. Aksi takdirde şiddet daha fazla
potansiyeli olan politik mücadele üzerinde yıkıcı etki yapar.
Tarihsel kayıtlar, politik mücadelede yaralanmaların ve ölümlerin beklendik bir şey
olduğunu göstermektedir, ama elbette bu kayıplar askeri savaştan çok çok daha
azdır. Daha da önemlisi bu tip mücadele sonsuz bir öldürme ve vahşet döngüsüne
katkıda bulunmaz.
Barışçı mücadele hem hükümetten ve onun şiddetli baskısından korkmamayı (ya da
korkunun kontrolünü) gerektirir hem de bunu sağlar. Bu korku kaybı ya da kontrolü
diktatörlerin halk üzerindeki gücünü yok etmede kilit rol oynar.
Açıklık, gizlilik ve yüksek standartlar
Gizlilik, aldatma ve yer altı entrikaları barışçı eylemler kullanan bir hareket açısından
çok güç sorunlar içerir. Politik polisin ve istihbarat birimlerinin niyetleri ve planları
öğrenmesini engellemek çoğu zaman imkânsızdır. Hareketin perspektifinden gizlilik
korkudan kaynaklanır ve ona katkıda bulunur ki bu da direnişin ruhunu bastırır ve
verilen bir eylemi gerçekleştirecek insan sayısını azaltır. Bu durum hareket içerisinde
kimin rakibin muhbiri veya ajanı olduğuna dair, çoğu zaman hiçbir gerekçesi
olmadan, şüphe ve suçlamaların oluşmasına katkıda bulunur. Gizlilik bir hareketin
barışçı kalma kabiliyetini de etkileyebilir. Açıklık ise diğerinin aksine etkilere sahip
olmasının yanında direnişin oldukça güçlü olduğu imajına katkıda bulunur. Problem
ortaya konandan elbette daha karmaşıktır, direniş eylemlerinin gizli kalması
gerekebilecek önemli yönleri de vardır. Barışçı mücadele dinamikleri ve

diktatörlüklerin gözetim araçları hakkında bilgili kişiler tarafından belirli bir durum
hakkında iyi bir değerlendirme de gerekecektir.
Yer altı yayınlarının hazırlanması, basılması ve dağıtılması, ülke içinden yasadışı
radyo yayınları yapılması, diktatörlüklerin operasyonları hakkında istihbarat
toplanması gibi özel tipte eylemler yüksek düzeyde gizlilik gerektirir.
Davranışlarda yüksek standartların korunması mücadelenin her aşamasında
gereklidir. Korkusuzluk ve barışçı disiplinin korunması her zaman gereklidir. Belirli
değişiklikleri gerçekleştirmek için sıklıkla yüksek sayıda insan gerekebileceği her
zaman akılda tutulmalıdır. Bu sayılarda güvenilir katılımcılar ancak hareketin yüksek
standartlarının korunması ile sağlanabilir.
Güç ilişkilerinin kaydırılması
Stratejistler, politik mücadelenin uygulandığı çatışmanın hamle ve karşı hamleler
arasındaki sürekli bir etkileşimi olan durmaksızın değişen bir mücadele alanı
olduğunu sürekli akılda tutmalıdır. Hiçbir şey durağan değildir. Sabit ve göreceli güç
ilişkileri kalıcı ve hızlı değişikliklere gebedir. Bu direnişçilerin baskıya rağmen barışçı
ısrarlarına devam etmeleri ile sağlanır.
Çekişen tarafların güçleri arasındaki değişkenlik bu tip çarpışmalarda barışçı
olmayan çarpışmalara göre çok daha aşırıdır, çok çabuk gerçekleşir, çok çeşitli ve
politik olarak daha belirgin sonuçları vardır. Bu değişkenliğe bağlı olarak direnişçiler
tarafından gerçekleştirilen eylemlerin gerçekleştikleri zaman ve yerin çok ötesinde
etkileri vardır. Bu etkilerin bir grubu ya da ötekini güçlendirecek veya zayıflatacak
şekilde yansımaları olacaktır.
Barışçı grup eylemleriyle rakip grubun göreceli gücü üzerinde büyük miktarda artırıcı
ya da azaltıcı etkiye sahiptir. Örnek olarak diktatörün uyguladığı şiddete karşı
disiplinli cüretkar barışçı direniş, diktatörün kendi askerleri ve halk arasında
huzursuzluğa, asiliğe, güvensizliğe hatta uç örneklerde isyana sebep olabilir. Bu
direniş diktatörlüğün uluslararası alanda kınanmasına da yol açabilir. Ayrıca politik
mücadelenin ustalıkla, disiplinli ve ısrarlı bir biçimde uygulanması normalde diktatöre
sözsüz destekleyecek veya çatışmada tarafsız kalacak kişilerin direnişe her geçen
gün daha fazla katılımına sebep olur.
Değişimin dört mekanizması
Barışçı mücadele dört şekilde değişime yol açar. İlk mekanizma en nadir görülenidir
fakat gerçekleşmiştir. Karşıt grubun cüretkar barışçı direnişçilere uygulanan baskılar
yüzünden yaşadıkları eziyetlerden duygusal olarak etkilenmesi ya da mantıksal
olarak direnişçilerin amaçlarına ikna olmaları, amaçlarını kabul etmesi. Bu
mekanizma dönüşüm olarak adlandırılır. Barışçı eylemlerde dönüşüm az da olsa
görülebilir, çoğu çatışmada bu ya hiç olmaz ya da önemsiz bir miktarda gerçekleşir.
Barışçı mücadele, büyük çoğunlukla çatışma konusunu ve halkı değiştirerek rakibi
kendi istediğini yapamayacak duruma getirerek işlevini gerçekleştirir. Bu değişim

diğer üç mekanizmayı doğurur. Bu mekanizmalar: uzlaşma, barışçı zorlama ve
çözülme. Hangisinin gerçekleşeceği bağıl ve mutlak güç ilişkilerinin demokratlar
lehine ne kadar değiştiğiyle alakalıdır.
Eğer konu çok önemli değilse, sınırlı bir kampanyadaki istekler tehditkar değilse, güç
çekişmeleri güç ilişkilerini bir dereceye kadar değiştirdiyse, çekişme anlaşmayla
sonuçlanabilir, farklılıkların veya uzlaşmanın ayrışması. Bu mekanizma uzlaşma
olarak adlandırılır. Çoğu grev bu şekilde sonuçlanır. Her iki taraf da amaçlarının bir
kısmına ulaşır fakat hiçbiri tüm istediklerini alamaz. Çoğu hükümet bu şekilde bir
çözümü gerilimi azaltmak, haklılık izlenimi yaratmak veya rejimin uluslararası imajını
düzeltmek gibi avantajları sebebiyle seçer. Bu yüzden uzlaşmanın kabul edilebileceği
konular titizlikle seçilmelidir. Diktatörlüğü yıkmak bunlardan biri değildir.
Barışçı mücadele, dönüşüm veya uzlaşma mekanizmaları sayesinde belirtildiğinden
daha da güçlü hale gelebilir. Toplu itaatsizlik ve karşı gelme de politik ve sosyal
durumları değiştirebilir. Özellikle de güç ilişkilerini değiştirerek diktatörün hükümetin
ekonomik, sosyal ve politik süreçlerini kontrol etme yeteneğini, aslında toplumu
elinden alır. Rakibin askeri güçleri o kadar güvenilmez hale gelebilir ki direnişi
bastırmak üzere aldıkları emirlere uymayabilirler. Rakibin liderleri konumlarını
koruyor, asıl amaçlarına sadıklarmış gibi gözükseler de etkin olarak hareket etme
yetenekleri ellerinden alınmıştır. Bu da barışçı zorlama olarak adlandırılabilir.
Bazı uç örneklerde barışçı zorlama şartları daha da ileriye götürülmüştür. Rakibin
liderliği icra yeteneğini kaybetmiş ve kendi güç yapıları yıkılmıştır. Direnişçilerin kendi
kendini yönetmesi, itaatsizlikleri ve muhalefetleri öyle bütünleşmiştir ki rakip onları
kontrol ediyormuş görüntüsü bile veremez. Rakibin bürokrasisi kendi liderine itaat
etmeyi reddeder. Rakibin askerleri ve polisi ayaklanır. Rakibin alışılmış destekçileri
ve halk eski lideri inkar ederler, yönetme hakkını reddederler. Eski destekleri ve
itaatkarlıkları kalmamıştır. Değişimin dördüncü mekanizması, rakibin siteminin
çözülmesi, öylesine tamamlanmıştır ki teslim olacak dahi güçleri kalmamıştır. Rejim
parçalara ayrılır.
Özgürleştirme stratejileri planlanırken bu dört mekanizma göz önünde tutulmalıdır.
Mekanizmalardan bazıları kimi zaman şans eseri işler. Fakat mücadelede bu
mekanizmalardan bir veya daha fazlasının amaçlanan değişim mekanizması olarak
seçilmesi kesin ve destekleyici stratejiler belirlenmesini olanaklı hale getirir. Hangi
mekanizmanın (ya da mekanizmaların) seçileceği çekişen grupların mutlak ve
göreceli gücü ve barışçı mücadele grubunun tavır ve amaçları gibi pek çok faktöre
bağlıdır.
Politik mücadelenin demokratikleştirici gücü
Şiddetli yaptırımların merkezileştirici gücünün aksine, barışçı mücadele politik
toplumun demokratikleşmesine çeşitli yollardan katkıda bulunur.
Demokratikleştirici etkinin bir tarafı olumsuzdur. Askeri yöntemlerin aksine bu teknik
topluma karşı dönerek bir diktatörlüğün oluşturulması ve devam ettirilmesi için
yönetici elitlerin baskılayıcı yöntemlerini içermez. Politik mücadelenin liderleri
taraftarlarını etkileyebilir ya da onlara baskı uygulayabilirler fakat fikir

uyuşmazlıklarında veya başka lideri seçtiklerinde onları cezalandıramaz ya da idam
edemezler.
Demokratikleştirici etkinin diğer tarafı ise olumludur. Barışçı mücadele topluma
mevcut ya da gelecekteki diktatörlere karşı haklarını elde etme ve savunma imkanı
sunar. Aşağıda barışçı mücadelenin sahip olabileceği pek çok olumlu
demokratikleştirici etkisi sıralanmıştır:
• Barışçı mücadele yöntemlerinin uygulanmasında deneyim kazanarak
rejimin tehdit ve sert baskılarıyla mücadele edebilmek için toplumun
kendine daha fazla güvenmesini sağlar.
• Barışçı mücadele diktatöryel bir grubun demokratik olmayan kontrolüne
toplumun itaatsizlik, muhalefet yoluyla direnmesini sağlar.
• Barışçı mücadele ifade özgürlüğü, özgür basın, bağımsız örgütler ve
toplantı özgürlüğü (hür meclis) gibi demokratik özgürlüklerin uygulanmasını
istemek için kullanılabilir.
• Barışçı mücadele daha önce de tartışıldığı üzere bağımsız grupların,
toplumsal örgütlerin yaşamını sürdürmesine, yeniden doğmasına,
güçlenmesine katkıda bulunur. Bunlar toplumun gücünü harekete geçirmek
ve ileride diktatörlüğe soyunabileceklerin etkin gücünü sınırlandırılmasını
sağlar.
• Barışçı mücadele yönetici elitlerin güç kaynaklarını kısıtlamak veya kesmek
için topluma ve bağımsız kuruluşlara demokrasinin menfaatine yollar
sağlayarak hakimiyetini devam ettirme kapasitesini tehdit eder.
Barışçı mücadelenin karmaşıklığı
Burada gördüğümüz üzere barışçı mücadele, pek çok metod, çok çeşitli değişim
mekanizmaları ve belirli bir davranış biçimi gerektiren karmaşık bir sosyal eylemdir.
Özellikle diktatörlüklere karşı başarılı olabilmesi için politik meydan okuma dikkatli bir
planlama ve hazırlık ister. Olası katılımcılar kendilerinden ne beklendiğini iyi bir
şekilde anlamak isteyecektir. Bunun için kaynaklar hazırda bulundurulmalıdır.
Stratejistler barışçı mücadelenin nasıl etkili biçimde uygulanacağını iyi anali etmiş
olmalıdırlar. Şimdi dikkatimizi bir sonraki temel unsura verelim: stratejik planlama
gereksinimi.

6 - STRATEJİK PLANLAMA GEREKSİNİMİ
Diktatörlüğe karşı gerçekleştirilen siyasi başkaldırı kampanyaları çeşitli şekillerde
başlatılabilir. Geçmişte, bu çabalar neredeyse her zaman plansız ve rastlantısal
olmuştur. İlk aşamada eylemlerin tetiklenmesine sebep olan rahatsızlıklar birbirine
göre farklılık göstermekle birlikte, çoğunlukla, şiddet oluşumları, önemli addedilen
kimselerin gözaltına alınması ya da öldürülmesi, yeni baskıcı politika ya da
düzenlerin getirilmesi, gıda sıkıntısı ve dini inançlara karşı saygısız davranışlar
sergilenmesi gibi durumlarda ortaya çıkmaktadır. Kimi zaman, diktatörlük rejiminin
bazı davranışları, kitleleri o kadar fazla sinirlendirmiştir ki, bu kitleler olayların ne
şekilde sonuçlanacağını düşünmeksizin harekete geçmişlerdir. Bazı durumlarda ise,
casaretli bir birey ya da küçük gruplar harekete geçmiş; bunun sonucunda ise destek
görmüştür. Bazı kişiler tarafından ise, direniş, deneyimledikleri bir haksızlık
sonucunda organize edilmiştir. Bazı zamanlarda ise, küçük grup ya da bireylerin
direniş çağrısı, beklenmedik büyüklükte bir yanıt almıştır.
Her ne kadar rastlantısal oluşumların olumlu etkileri olsa da, çoğu zaman
dezavantajları da bulunmaktadır. Çoğunlukla, demokratik direnişçiler diktatörlüğün
şiddet içeren yaklaşımını öngörmemiş olup, bu durum karşısında büyük ölçüde
mağdur olurlar ve direniş çöker. Diğer zamanlarda ise, plansızlık sonucunda,
demokratlar, çok önemli kararları şansa bırakır ve bu son derece kötü sonuçları
beraberinde getirebilir. Hatta, baskıcı sistem çökertilse bile, bunun ardından,
demokratik sisteme geçiş sürecinin idare edilmesindeki plansızlık, yeni bir
diktatörlüğün doğmasına bile katkı sağlayabilmektedir.
Gerçekçi planlama
Gelecekte, şüphesiz halkın plansız hareketi, diktatörlüğe karşı direnişte çok önemli
bir role sahip olacaktır. Ancak, şimdi, diktatörlüğü düşürmek için izlenmesi gereken
en etkin yolun kararlaştırılmasın yanı sıra, ne zaman siyasi durum ve halkın genel ruh
halinin olgunlaşmış olduğunun belirlenmesi ve kampanyanın ne şekilde başlatılması
gerektiğinin hesaplanması gerekmektedir. Söz konusu koşullar altında, özgürlüğe
kavuşabilmek için izlenecek yöntemin ve halkın imkanlarının, gerçekçi bir
değerlendirmeye dayanarak, çok dikkatli bir bir biçimde düşünülmesi şarttır. Eğer bir
şeye ulaşılmak isteniyorsa, bunun nasıl yapılacak olduğunun planlanması akıllıca
olacaktır. Hedef ne kadar önemli ise, ya da başarısızlığa uğramanın sonuçları ne
kadar ağır ise, planlamanın önemi de o kadar artmaktadır. Stratejik planlama, eldeki
tüm mevcut kayakların etkin bir biçimde kullanılacağına dair ihtimalleri de
arttırmaktadır. Bu durum özellikle, güçlü bir diktatörlüğü düşürmeyi amaçlayan
- kısıtlı kaynağa sahip ve destekçilerinin tehlike altına olduğu - demokratik hareketler
için geçerlidir.
Buna karşılık, diktatörlüğün ise kaynaklara erişimi, organizasyonel gücü ve şiddet
uygulayabilecek yetisi olacaktır. Bu noktada, “stratejinin planlanması”, mevcut
durumdan, istenilen sonuca ulaşılabilmesi için hareket biçiminin belirlenmesi
anlamına gelmektedir.

Bu tartışma kapsamında ise, diktatörlükten, demokrasiye geçiş anlamında
kullanılmaktadır. Bu amaca ulaşmak, genellikle bir dizi kampanyayı ve bastırılan
topluluğun ve toplumun güçlendirilmesi ve diktatörlüğün güçsüz düşürülmesine
yönelik planlanmış aktiviteleri içermektedir. Bu noktada, dikkat edilmesi gereken bir
nokta şudur ki, amaç söz konusu diktatörlüğün yıkılmasının ve bunun yerine
demokratik bir sistemin gelmesinin sağlanmasıdır. Bir başka deyişle, sadece mevcut
dikta rejimin düşürülmesine odaklanılması, yerine bir diğerinin gelmesi riskini de
beraberinde getirmektedir.
Planlamanın karşısındaki engeller
Dünyanın bazı kesimlerindeki özgürlük yandaşları, tüm kapasitelerini, serbestliğe
nasıl ulaşılacağı üzerine yoğunlaştırmazlar. Sadece bazı durumlarda, bu yandaşlar,
harekete geçmeden önce yapılması gereken stratejik planlamanın büyük öneminin
farkında olurlar. Dolayısıyla, bu neredeyse hiçbir zaman tam olarak yerine getirilmez.
Bu akla şu soruyu getirmektedir: Neden, insanlarına siyasi özgürlük getirebilecek
vizyona sahip olan kişiler, bu hedefe ulaşmak adına stratejik bir plan hazırlamayı
ihmal ederler? Maalesef, bu durum çoğu zaman, muhalif demokratik grupların,
stratejik planlamanın önemini anlamaması, stratejik bir biçimde düşünmek için
eğitilmemeleri ve buna alışkın olmamalarından kaynaklanmaktadır. Bu oldukça zor
bir görevdir. Sürekli, diktatörlük tarafından taciz edilen ve acil görevler çerçevesinde
direnen liderler, çoğu zaman stratejik planlama becerilerini geliştirecek zaman ya da
ortama sahip olamazlar.
Bunun yerine, çoğu zaman izlenen bir yol, diktatörlük tarafından gelen girişimlere
tepki göstermek şeklinde olmaktadır. Bu durumda direnişçiler, sürekli savunmacı,
elinde tuttuğu kısıtlı özgürlükleri korumaya çalışan ve en iyi ihtimalle dikta rejiminin
ilerlemesini yavaşlatmaya yönelik hareket etmek durumunda kalmaktadır.
Bazı birey ve gruplar, bir özgürlük hareketi çerçevesinde, uzun vadeli bir planlamanın
gerekli olmadığını düşünebilir. Bunun yerine, naif bir biçimde, isteklerini ve hedeflerini
güçlü, kesin ve uzun bir süre dile getirdikleri takdirde, bunu elde edebileceklerini
düşünürler. Diğerleri ise, tüm zorluklara rağmen, prensipleri doğrultusunda yaşamaya
ve hareket etmeye devam ettikleri takdirde, bu hedeflere ulaşabilmek adına
ellerinden gelenin en iyisini yapıyor olduklarına inanırlar. İnsancıl hedeflerin
benimsenmesi ve ideallere karşı gösterilen bağlılık, takdir edilesidir, ancak çoğu
zaman özgürlüğe kavuşmada ve diktatörlük rejimini sonlandırmada büyük ölçüde
yetersiz kalır.
Diğer muhalifler ise yine naif bir şekilde, şiddete başvurdukları takdirde özgürlüğe
ulaşılacağına inanırlar. Ancak, önceden de belirtildiği gibi, şiddet başarının garantisi
değildir. Şiddet, özgürlük yerine, mağlubiyeti, büyük üzüntüleri ya da her ikisini birden
beraberinde getirebilmektedir. Çoğu zaman diktatörlükler, şiddete karşı en iyi şekilde
donanımlıdır.
Bunun yanı sıra, “hisleri” ne yönde ise, ona göre davranmaları gerektiğine inanan
aktivistler vardır. Bu yaklaşımlar, benmerkezci olmanın yanı sıra, özgürlük adına
geliştirilmesi gereken büyük stratejiye de rehberlik edemezler.

“Parlak bir fikre” dayalı hareketlerin de aynı şekilde etkisi kısıtlıdır. Bunun yerine,
yapılması gereken, diktatörlüğü devirmek için, “sıradaki adımların” en dikkatli şekilde
hesaplandığı bir biçimde hareket etmektir. Stratejik analiz olmadan, direniş liderleri
çoğu zaman, zafere ulaşmak adına birbiri ardına atılması gereken adımları
düşünmemiş oldukları için, “bir sonraki adımın” da ne olması gerektiğini bilmezler.
Yaratıcılık ve parlak fikirler elbette çok önemlidir; ancak bunlar, demokratik güçlerin
stratejik pozisyonlarının geliştirilmesi adına kullanılmalıdır.
Diktatörlük rejimi karşısında atılması gereken pek çok önemli adımın ciddi bir biçimde
farkında olan, fakat nereden başlanacağını bilemeyen bazı kimseler ise, “her şeyi eş
zamanlı bir şekilde yapmak gerektiği” düşüncesine kapılabilirler. Bu faydalı olabilir,
ancak, özellikle göreceli olarak daha zayıf eylemlerde imkansızdır. Buna ek olarak,
bu tarz bir yaklaşım, nereden başlanması gerektiğine ve var olan kısıtlı kaynakların
ne şekilde kullanılması gerektiğine dair yol gösteremez.
Diğer bazı kişi ve gruplar ise planlamanın gerekliliğini görür, ancak bunu sadece kısa
vadeli ve taktiksel bir çerçevede değerlendirir; uzun vadeli planlamanın gerekli ya da
mümkün olduğunu düşünmezler. Bazı zamanlarda ise stratejik bir biçimde düşünüp
analiz edemez, nispeten küçük mevzular karşısında zaman kaybeder; çoğu zaman,
demokratik direniş adına girişimde bulunmak yerine, karşı tarafın adımlarına göre
hareket ederler. Kısa vadeli aktiviteleri gerçekleştirmek için büyük miktarda enerji
sarfeden bu liderler, daimi hedefe olarak ulaşmak adına, direnişin geneline yönelik
alternatif yolları keşfetmek konusunda başarısız olurlar.
Şu da mümkündür ki, bazı demokratik eylemler, diktatörlük rejimini devirmek için
kapsamlı herhangi bir strateji geliştirmez, yalnızca acil konulara odaklanırlar. Kendi
içlerinde ise, kendi çabaları ile diktatörlüğü gerçek anlamda devirebileceklerine
inanmazlar. Bu yüzden de, nasıl yapılacağının planlanması, duygusal bir zaman
kaybı ya da faydasız bir çaba gibi gelebilir. Şiddete başvuran bir diktatörlüğe karşı
mücadele eden kişiler, büyük bir ordu ya da askeri güç ile karşı karşıya kalırlar. Bu da
diktatörlüğün, istediği her konuda başarı elde edebileceği yönünde bir fikir oluşturur.
Gerçek anlamda bir umuda sahip olmasalar da, bu kişiler, tarihsel nedenlerden ya da
bütünlük düşüncesi ile diktatörlüğe karşı bir duruş sergilerler. Bu kişiler, her ne kadar
kabul etmeseler de, ya da gerçek anlamda buna inanmasalar da, bu eylemleri,
kendilerine de umutsuz görünmektedir. Bu sebeple, onlar için uzun vadeli stratejik bir
planlamanın da herhangi bir değeri olmamaktadır.
Stratejik planlama yapmadan, başarısızlığa uğramanın sonuçları da çoğu zaman
oldukça sert olmaktadır: Kişilerin gücü tükenir, eylemlerinin etkisi azalır, enerjileri
minör olaylar sebebiyle harcanır; avatajlardan faydalanılamaz ve gösterilen
fedakarlıklar ise boşa gider. Demokratlar stratejik bir biçimde planlama yapmadıkları
takdirde, hedeflerine ulaşmada başarısız olurlar. Plansız ve birbiriyle uyuşmayan
aktiviteler, büyük bir direnişi ileriye taşıyamaz. Aksine, bu diktatörlük rejiminin gücünü
ve kontrolünü arttırmasına fırsat verecektir.
Maalesef, bağımsızlık yolunda, kapsamlı stratejik planlar neredeyse hiçbir zaman
geliştirilmediği için, diktatörlükler, çoğu zaman, gerçekte olduklarından çok daha
sağlammış gibi görünürler. Bu sebepten ötürü, olması gerekenden çok daha uzun
süre, belki yıllarca ayakta kalırlar.

Dört önemli stratejik planlama terimi
Stratejik düşünebilmemiz için bu dört temel terimin manasının net olması önemlidir.
Büyük strateji, çelişen amaçlarını gerçekleştirmek isteyen bir grubun uygun ve
mevcut tüm kaynaklarınının (ekonomik, beşeri, ahlaki, politik, kurumsal vb.) koordine
edilmesi ve doğrudan kullanmasına yönelik bir anlayıştır.
Büyük strateji grubun birincil dikkatini çelişen amaçlarına ve kaynaklarına yönelterek,
çelişkiye karşı kullanılması gereken en uygun teknikteki eylemi (geleneksel askeri
savaş veya pasif mücadele) belirler. Büyük strateji direnişi planlanırken, liderler
muhaliflere ne tip baskı ve ikna uygulayacaklarını mutlaka değerlendirmeli ve
planlamalıdır. Ayrıca büyük strateji ilk ve peşi sıra gelen direniş hareketlerinin uygun
koşul ve zamanlamasına ilişkin kararları da barındırmalıdır.
Büyük strateji verilen mücadeleye özgü stratejilerin belirlenmesine ilişkin temel
çerçeveyi oluşturur. Yine genel görevlerin belirli gruplara verilmesi ve mücadele
zarfında bunların kullanacağı kaynakların dağıtılması da büyük strateji tarafından
belirlenir.
Strateji seçilen büyük strateji kapsamında, çelişki/anlaşmazlık durumunda, belirli
hedeflere en uygun şekilde ulaşmaya yönelik bir kavramdır. Strateji belirli amaçlar
uğruna mücadele verirken maksimum etkinliği sağlamanın yanı sıra; savaşılacak mı,
nerede ve nasıl savaşılacak gibi sorularla da ilgilidir. Strateji sanatçının temel aldığı
kavrama, stratejik plan mimarın yaptığı çizime benzer.
Strateji aynı zamanda muhaliflerin açıkça direndiklerinde yenilgilerinin kesin
olduğunu öngörmesini sağlayacak, avantajlı stratejik durumlar geliştirme çabalarını
da içerir ve böylece açık mücadeleye gitmeden karşı tarafın çekilmesini sağlayabilir.
Sağlamaz ise de, stratejik durumun geliştirilmesiyle meydan okuyan tarafın
mücadeleden başarılı çıkması garantilenmiş olur. Aynı zamanda strateji, kazanılan
başarıdan fayda sağlamak için ne yapılması gerektiğini de içerir.
Mücadelenin kendisi üzerinden uygulandığında, stratejik plan harekâtın nasıl
gelişeceğine dair temel fikirler ve en avantajlı biçimde hedeflere ulaşmak için farklı
farklı öğelerinin nasıl bir araya getirilmesi gerektiğidir. Daha küçük operasyonlardaki
belirli grupların doğru şekilde konuşlanmasından ibarettir. Akılcı bir strateji
geliştirilirken, seçilen mücadele tekniğinin başarılı bir biçimde uygulanmasının
gerekleri de dikkate alınmalıdır. Farklı tekniklerin gereklilikleri de farklı olur. Elbette
yalnızca “gerekliliklerin” yerine getirilmesi başarılı olmayı garanti etmez. Ek öğelere
de ihtiyaç olabilir.
Strateji belirlenirken demokratlar hedeflerini net olarak tanımlamalı ve bu hedeflere
ulaşmak için sarf ettikleri çabayı nasıl ölçeceklerini de belirlemelidir. Bu tanım ve
analiz seçilen her bir hedefin garanti edilmesi için strateji uzmanlarının tam doğru
gereksinimleri belirlemesini sağlar. Netlik ve tanım ihtiyacı aynı şekilde taktik
planlama için de mevcuttur.
Stratejiyi uygulamak için taktikler ve eylem yöntemleri kullanılır. Taktik, kişinin kısıtlı
bir durumda en avantajlı durumu yaratmak için elindeki gücü iyi bir şekilde

kullanmasıdır. Taktik sınırlı bir hedefe ulaşmak için kullanılan kısıtlı bir eylemdir.
Taktik seçimi, anlaşmazlığın belirli bir aşamasında stratejiyi uygulamak için mevcut
savaşma yollarının nasıl en iyi şekilde kullanılacağına dair anlayış geliştirmekle
gerçekleştirilir. En üst düzeyde etki sağlamak için taktik ve yöntemler stratejik
hedeflerin gerçekleştirilmesini akıldan çıkartmayarak seçilmeli ve uygulanmalıdır.
Stratejik hedefe erişmeyi desteklemeyen taktiksel kazanımlar nihayetinde boşa
harcanmış enerjidir.
Stratejinin, büyük stratejinin bir parçası olduğu düşünüldüğünde, taktik de genel
strateji kapsamında gerçekleştirilen sınırlı eylemler bütünüdür. Taktik her zaman
savaşmakla özdeşleştirilirken, strateji daha kapsamlı şeylere karşılık gelir. Belirli bir
taktik genel savaş veya harekât stratejisinin yalnızca bir bölümü olabilir. Taktikler
stratejiye göre daha kısa süreçler veya daha sınırlı alanlar (coğrafi, kurumsal vb.)
dâhilinde, daha sınırlı sayıda insan tarafından veya daha sınırlı hedefler dâhilinde
uygulanır. Pasif bir eylem dahilinde taktiksel hedef ve stratejik hedef arasındaki
ayrım kısmen eylemin hedefinin minör veya majör oluşuna bağlıdır.
Hücum taktikleri stratejik hedeflerin gerçekleştirilmesini desteklemek için seçilir.
Strateji uzmanları muhalif karşısında kesin sonuçlara ulaşacak saldırı durumları
yaratırken taktiksel uğraşlardan faydalanırlar. Bu sebeple taktiksel operasyonları
planlamak ve yürütmekle sorumlu kişilerin durumu değerlendirme ve buna en uygun
yöntemleri belirleme yetisine sahip olması çok büyük önem arz eder. Katılması
muhtemel kişilerin seçilen tekniğin uygulaması ve spesifik yöntemlere ilişkin
eğitilmesi şarttır.
Bu yöntemler belli başlı araçları ya da hareket biçimlerini kapsar. Şiddet içermeyen
direniş ise düzinelerce farklı eylem biçiminden oluşmaktadır (grev, boykot, siyasi
direniş vb.). Şiddet içermeyen direniş yöntemleri, 5. Bölüm’de detaylı bir biçimde
anlatılmaktadır. (Eklere de bakınız)
Şiddet içermeyen direniş için geliştirilen, sorumlu ve etkin stratejik planlama, büyük
stratejinin olduğu gibi, stratejilerin, taktiklerin ve yöntemlerin de dikkatli bir biçimde
formüle edilmesine ve seçilmesine dayanmaktadır.
Bu tartışmadan çıkarılabilecek temel ders, diktatörlükten özgürlüğe geçiş için
geliştirilecek olan stratejik planlamada, kişilerin zihin gücünün dikkatli bir biçimde
kullanılmasının gerekliliğidir.
Zihin kapasitesinin etkin bir biçimde kullanılması, mevcut kaynakların, toplumu,
özgürlük ve demokrasiye ulaşmak adına harekete geçirebileceği ve stratejik bir yolun
belirlenmesinde yol göstereceği gibi; akılcı bir biçimde planlama yapılmaması ise
felaketlere sebep olabilir.

7 - PLANLAMA STRATEJİSİ
Başarı şansını yükseltmek için, direnişçi liderlerin zor durumdaki insanlara destek
olabilecek, diktatörlüğü zayıflatmak ve sonrasında yıkmak, ve sonrasında da sürekli
ve sağlam bir demokrasi oluşturmak için kapsamlı bir eylem planına ihtiyacı olacaktır.
Başarılı bir eylem planı için, dikkatli ve titizlikle yapılacak bir durum
değerlendirmesine ve etkili olabilecek seçeneklerin de değerlendirilmesine ihtiyaç
vardır. Böylesine dikkatli bir analiz üzerinden, hem ana (büyük) bir strateji, hem de
özgürlük isteğinin başarıya ulaşması için duruma özgü kampanya stratejileri
geliştirilebilir. Bağlantılı olmasına rağmen, ana (büyük) strateji ve kampanya stratejisi
2 ayrı süreçtir. Önce ana (büyük) strateji geliştirildikten hemen sonra kampanya
stratejileri tam olarak geliştirilebilir. Kampanya stratejileri, ana (büyük) stratejinin
hedeflerinin başarıya ulaşmasını sağlamak ve sağlamlaştırmak için tasarlanmalıdır.
Direniş stratejisinin gelişmesi için birçok soru ve göreve dikkat edilmelidir. Hem ana
(büyük) strateji düzeyinde, hem de kampanya stratejileri düzeyinde dikkate alınması
gereken bazı önemli faktörleri burada belirleyeceğiz. Tüm stratejik planlama, direniş
planlamacılarının fiziksel, tarihsel, devletle ilgili, askeri, sosyal, politik, psikolojik,
ekonomik ve uluslararası faktörleri de dikkate alarak tüm anlaşmazlık ve çatışma
durumlarını derinlemesine anlayabilmesini gerektirir. Stratejiler sadece her bir
mücadeleye özel ve onun arka planı da ele alınarak geliştirilebilir.
İlk olarak, demokratik liderler ve stratejik planlamacılar hedeflerini ve hedeflerinin
neden önemli olduğunu belirlemek isteyeceklerdir. Hedefler bu büyük mücadeleye
değer mi, değerse neden? Mücadelenin gerçek hedefini belirlemek kritik önem
taşımaktadır. Burada diktatörlüğün yıkılması veya varolan diktatörün görevden
alınmasının yeterli olmadığını tartıştık. Varolan anlaşmazlıkların çözümlenmesinde
hedef özgür toplumun demokratik idari sistem ile kurulmasıdır. Bu noktadaki açıklık
ve netlik ana (büyük) stratejinin ve izleyen spesifik stratejilerin geliştirilmesinde etkili
olacaktır.
Herşeyden önce, stratejistlerin aşağıdakine benzer temel soruları cevaplamaları
gerekir:
- Özgürlüğe ulaşmayı engelleyen temel engeller hangileridir?
- Özgürlüğe ulaşmayı kolaylaştırıcı faktörler hangileridir?
- Diktatörlüğün temel güçlü yanları nelerdir?
- Diktatörlüğün zayıf yanları nerelerdir?
- Diktatörlüğün gücünün kaynakları ne dereceye kadar savunmasız, zayıf ve
incinebilir olabilir?
- Demokratik güçlerin ve halkın güçlü yanları nelerdir?
- Demokratik güçlerin zayıf yanları nelerdir? Ve bu zayıf yanlar nasıl düzeltilebilir?
- Çatışmaya hemen dahil olmayan, diktatörlüğe veya demokratik harekete yardımcı
olan veya olabilecek üçüncü şahısların durumu nedir? Hangi yollarla yardımcı
oluyorlar ya da olabilirler?

Araç Seçimi
Ana (büyük) strateji düzeyinde, planlamacıların olası anlaşmazlıklarda
kullanabilecekleri temel mücadele araçlarını seçmeleri gerekecektir. Davanın esası
ve konvansiyonel askerî savaş, gerilla savaşı, politik muhalefet ve diğer farklı
mücadele seçeneklerinin sınırı değerlendirilmelidir.
Seçim yaparken stratejist şu soruları dikkate almalıdır: Seçilen mücadele türü
demokratların kapasitesine ve konumuna uygun mudur? Seçilen teknik halkın güçlü
yanlarından yararlanabilir mi?
Bu teknik diktatörlüğün zayıf noktalarını mı hedef alır yoksa en güçlü noktalarına mı
saldırır? Bu yöntemler demokratların daha kendine güvenli olmasını mı sağlar yoksa
üçüncü şahıs veya dış kaynaklara bağımlılık mı doğurur? Seçilmiş yöntemlerin
diktatörlüğü alaşağı etmekte daha önce kullanılmasına ilişkin kayıtlar nelerdir? Olası
bir sürtüşmede oluşacak can veya mal zararını azaltabilir veya sınırlayabilir mi? Bu
mücadele sonrasında diktatörlüğün bitirilmesinde başarı sağlandığını var sayarsak,
ortaya çıkacak hükümetin şeklini etkileyecek bir etkiye sahip mi? Ters etkili olduğu
belirlenen eylem şekillerinin oluşturulan ana (büyük) stratejinin dışında bırakılması
gerekmektedir.
Daha önceki bölümlerde siyasi mücadelenin (muhalefet etmenin) başka mücadele
tekniklerine göre çok daha fazla avantajlar sunduğu savunmuştuk. Strateji ortaya
koyanların kendi içinde bulundukları çatışmayı irdeleyerek, siyasi mücadele yoluyla
yukarda belirtilen sorulara doğrulayan cevaplar oluşup oluşmadığına karar vermeleri
gerekir.
Demokrasi için plan yapmak
Her zaman akılda tutulması gereken şey ana (büyük) stratejinin temel amacı sadece
diktatörü alaşağı etmek değil, tekrar başka bir diktatörlüğün hiçbir zaman içinden
yükselemeyeceği demokratik bir sistemi yerleştirmektir. Bu amaçlara ulaşabilmek için
seçilen mücadele yöntemlerinin, etkili gücün toplumda dağılımını değiştirmesi
gerekmektedir. Bir diktatörlük süresince halk ve sivil toplum örgütleri zayıf, hükümet
ise fazla güçlü olagelmiştir. Bu dengesizlikte bir değişiklik yapılmadığı sürece sadece
yeni kuralların getirilmek eski kuralları uygulamak kadar diktatörlüktür. O yüzden bir
“saray devrimi” veya bir askeri darbe de kabul edilemez.
Beşinci Bölümde de tartışıldığı gibi, siyasi mücadele diktatörlüğe karşı oluşturulan
toplumun oluşmasında etkili gücün daha eşitlikçi şekilde dağılmasını sağlamaktadır.
Bu süreç birkaç şekilde ortaya çıkar. Şiddete dayanmayan bir mücadele kapasitesinin
oluşması, diktatör rejimin şiddete dayalı baskısının toplumda artık kolayca korku ve
itaat yaratamamasını sağlar. Toplum diktatörün güç uyguladığı noktalarda toplum
bunu durduracak kendi güçlü yöntemlerine sahip olacaktır.
Ayrıca, siyasi mücadele yoluyla popüler gücün oluşturulması bağımsız toplumsal
kurumların da gücünü arttıracaktır. Etkili bir gücü kullanmış olmanın deneyimi
çabucak unutulamaz. Mücadele sırasında kazanılan bilgi ve beceriler toplumları daha
sonraki bir diktatör tarafından kolayca yönetilme riskinden koruyacaktır. Güç

dengelerindeki bu değişim daha sürekli ve uzun ömürlü bir demokratik bir toplumun
oluşması için de zemin oluşturacaktır.
Dış yardım
Ana (büyük) bir stratejinin hazırlanması sırasında, diktatörlüğün dağılması sırasında
oluşacak içerideki direnmelerin ve dışarıdaki baskıların rolünün ne olduğu da
değerlendirilmelidir. Bu analizde bizim savunduğumuz, her zaman için mücadelenin
ana gücünün ülkenin kendi içinde doğması gerektiğidir. Uluslararası bir desteğin
gelmesi durumunda, bu destek içerde oluşan mücadele tarafından harekete
geçirilecektir.
Mütevazı bir ek destek olarak dünyada insani, ahlaki ve dini bağlamda diktatörlüğe
karşı ortak bilinç oluşturmak için çaba gösterilebilir. Diktatörlüğe karşı başka hükümet
ve uluslararası örgütlerin diplomatik, politik ve ekonomik yaptırımlar yapması için
çaba harcanabilir. Bu çabalar ekonomik veya silah ambargosu, diplomatik tanımanın
düzeyinde bir düşme, diplomatik ilişkilerin kesilmesi, ekonomik yardımların kesilmesi
veya diktatörlükle yönetilen ülkelere yatırım yapılmasının engellenmesi, diktatör
yönetimlerin uluslararası örgütlerden ve Birleşmiş Milletler bünyesinden atılması gibi
farklı şekillerde olabilir. Ayrıca, uluslararası ekonomik ve iletişim yardımları da direkt
olarak demokratik güçlere iletilebilir.
Ana (Büyük) Stratejinin Formüle edilmesi
Durumun değerlendirilmesinden ve kullanılacak yöntemin seçilmesinden ve dış
yardımlarının rollerinin belirlenmesinden sonra, ana stratejiyi oluşturacakların
sorunun nasıl çözüleceğine dair durumu ana hatlarıyla resmetmeleri gerekir. Bu
oluşan ana hat planı da şimdiki ve gelecek zamanda demokratik sistemin nasıl
özgürleştirileceğini ve kurulacağını ortaya koyacaktır.
Bir büyük strateji formüle etmek
Genel strateji planlamacıları, bir durum değerlendirmesi, araçların seçimi ve dış
desteğin rolünün tanımlanmasının ardından, çelişkinin en iyi nasıl yönetilebileceğini
ana hatlarıyla çizmelidir. Bu genel plan, içinde bulunulan zamandan geleceğe bir
demokratik sistemin açığa çıkması ve kuruluşu sürecini içermelidir.
Bir genel stratejinin formüle edilişinde planlamacılar kendilerine çeşitli sorular
soracaktır. Aşağıdaki sorular (öncekilerden daha spesifik) bir politik mücadele için
genel stratejinin oluşturulmasında gerekli değerlendirme biçimlerini içermektedir:
Uzun vadeli mücadele en iyi nasıl başlamalı? Ezilen topluluklar, sınırlı yollarla
başlangıçta bile yeterli özgüvene ve diktatörlükle mücadele edecek güce nasıl sahip
olurlar? Toplumun direniş ve muhalefet kapasitesi zamanla ve tecrübelerle nasıl
arttırılabilir? Toplum üzerinde demokratik kontrolü tekrar kazanmak ve diktatörlüğü
sınırlamak için yapılacak bir dizi sınırlı kampanyaların amacı ne olmalıdır?

Diktatörlüğün hayatta kalmasını sağlayan, özgürlüğü kazanma mücadelesinde
kullanılabilecek bağımsız kuruluşlar var mı? Hangi toplumsal kurumlar diktatörlüğün
kontrolünden kurtarılabilir veya diktatörlük devam ediyorken bile, demokratlar
tarafından ihtiyaçlarına karşılık olacak ve demokrasi alanı yaratacak ne tür yeni
kurumlar yaratılabilir?
Direniş sırasında örgütsel güç nasıl geliştirilebilir? Katılımcılar nasıl eğitilebilir?
Mücadele sırasında hangi kaynaklar (Parasal kaynaklar, ekipman vs.) gereklidir?
Toplumu harekete geçirebilmek için hangi çeşit semboller daha etkindir?
Ne tür eylemlerle ve hangi aşamalarda diktatörlerin güç kaynakları giderek zayıflatılır
ve parçalanır? Direnen topluluklar nasıl aynı anda mukavemeti sürdürürler ve gerekli
olan şiddet içermeyen disiplini koruyabilirler? Toplum mücadele sürecinde temel
gereksinimlerini nasıl karşılayabilir? Çatışma ortamında toplumsal düzen nasıl
korunabilir? Zafer yaklaşırken demokratik direniş, diktatörlük sonrası kurumsal tabanı
nasıl olabildiğince yumuşak geçişle inşa etmeye devam edebilir?
Diktatörlüğe karşı her kurtuluş hareketi için tek bir hazır kalıbın ya da strateji planının
var olmadığı unutulmamalıdır. Bir diktatörlüğü yıkacak ve demokratik bir sistem
kuracak her mücadele farklı olacaktır. İki ayrı durum hiçbir zaman birbirinin tamamen
aynı olmaz, her diktatörlük kendine özgü bazı karakteristiğe sahiptir ve özgürlük
arayan toplulukların kapasitesi birinden diğerine değişkenlik gösterir.
Mücadelenin genel stratejisi dikkatlice planlanırken, yaygın bilinirliği sağlayabilmek
için kuvvetli nedenler vardır. Özel talimatların yanında genel fikri anladıklarında,
halkın büyük bir kısmı daha istekli ve eyleme hazır olabilir. Bu bilgi onların moralleri,
katılım isteği ve uygun hareket etmeleri üzerinde pozitif etki yapabilir. Büyük
stratejinin anahtarları her durumda diktatörlük tarafından da bilinecektir ve bu bilgi,
kendilerine karşı siyasi toparlanmaya neden olacağını bilerek, uygulayacakları
baskıların daha az zalimce olmasına neden olabilecektir, Büyük stratejisinin özel
karakteristikleri hakkındaki farkındalık, diktatörlüğün kendi kampında çeşitli
anlaşmazlıklar ve ayrışmalara neden olabilecektir.
Diktatörlüğü devirmek ve demokratik bir sistem kurmak için bir genel stratejik plan
benimsendikten sonra, bunun uygulanması konusundaki kararlılık önemlidir.
Mücadelenin ilk genel stratejisinden sadece çok nadir durumlarda uzaklaşmak
gerekir.
Belirlenen genel stratejinin yanlış kavrandığına ilişkin çok fazla belirti varsa veya
mücadelenin koşulları temelden değişmişse, planlayıcılar genel stratejiyi değiştirebilir.
O zaman bile, bu değişim sadece yeni bir temel değerlendirme yapıldıktan ve daha
uygun yeni, daha uygun genel stratejik plan geliştirilip kabul edildikten sonra
yapılmalıdır.
Kampanya Stratejilerinin Planlanması
Demokrasiyi kurmak ve diktatörlüğe son vermek için geliştirilen, umut veren bir
strateji var olmasına rağmen, bu stratejinin uygulanması kendi başına yeterli değildir.
Diktatörün gücünü azaltmak için ana kampanyalara destek verecek ve rehberlik

Diktatörlükten Demokrasiye Gene Sharp

Diktatörlükten Demokrasiye Gene Sharp

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Destaque

Destaque (16)

Semelhante a Diktatörlükten Demokrasiye Gene Sharp

Semelhante a Diktatörlükten Demokrasiye Gene Sharp (20)

Mais de ponton42

Mais de ponton42 (6)

Diktatörlükten Demokrasiye Gene Sharp