etik

1. LİTERATÜR TARAMA
Doç.Dr. Hatice Şimşek Keskin
DEÜTF Halk Sağlığı AD.

2. Kanıta dayalı tıp
 1996 yılında Sackett ve arkadaşları tarafından
 Hastaların bakımı hakkında karar vermede var olan
en iyi kanıtların açık ve mantıklı kullanımı
 bireysel klinik uzmanlığın sistematik araştırmalardan elde
edilen en uygun dış klinik kanıtlarla bütünleştirilmesi

3. Kanıta dayalı uygulamalarda
5 basamak
1. SOR- Yanıtlanabilir bir klinik soru formüle et
2. ULAŞ- En iyi kanıtları ara
3. DEĞERİNİ İNCELE- Bu kanıtları geçerliği ve
kullanışlığı açısından değerlendir
4. UYGULA- Sonuçları kendi klinik deneyiminle birleştir
5. DEĞERLENDİR- Sürecin etkinliğini değerlendir

4.  En iyi kaynak için “ava çıkma”
 Araştırma sorusuyla en iyi eşleşen tıbbi bilgi
kaynağını aramaya başla
2. ULAŞ- En iyi kanıtları ara

5. Literatür taraması nedir?
 “…belirli bir konuyla ilgili mümkün olduğunca
fazla bilgi elde etmek için yayınlanmış bütün
literatürü sistematik ve eksiksiz bir şekilde
araştırmak”
(Gash, 1999)

6. Literatür taraması neden yapılmalıdır?
 Belirli bir konuyla ilgili bilgimizi arttırır
 Konuyla ilgili yapılmış/ kısmen tamamlanmış çalışmaların
saptanmasına yardımcı olur
 Daha önce yapılmış çalışmaların gereksiz tekrarını engeller
 Daha önceki araştırmalarda yapılan hatalardan kaçınmayı sağlar
 Var olan araştırmalardaki eksikliklerin bulunmasını sağlar
 Özgün bilimsel yöntemin seçimine yardımcı olur
(Hart, 2001’den uyarlanmıştır)

7. Literatür taraması nasıl yapılır?

8. Konu belirleme
Kaynakların yerlerini belirleme
Kaynaklara ulaşma/ kaynak tarama

9. KONU BELİRLEME
 Bir tıp öğrencisi derleme konusu olarak seçtiği
“çocuklarda iyot eksikliğine bağlı guatrın
önlenmesi” konusunda yapılmış çalışmalara ulaşmak istiyor
 Bu çalışmalar nerelerdedir?

10. KAYNAKLARIN YERLERİ
 Kütüphane
 Kitaplar
 Dergiler
 Elektronik veri tabanları MEDLINE ve EMBASE
 Cochrane Kütüphanesi http://www.cochrane.org/
 Bilimsel Atıf İndeksi Science Citation Index
 Uzmanlık alanlarına ait veri tabanları

11. MEDLINE ve EMBASE veri tabanlarının özellikleri
MEDLINE EMBASE
26 milyonun üzerinde yayın 32 milyonun üzerinde yayın
Yılda 800,000 yakın yayın eklenir Yılda 900,000 yayın eklenir
60 dilde, 5,600 dergiyi kapsar 90 ülkeden 8,500 dergiyi kapsar
1946’dan bu yana 1947’ten bu yana
Makalelerin %93’ü İngilizce %90’ı İngilizce
Makalelerin %85’inin İngilizce özeti vardır %80’inin İngilizce özeti vardır
Online, CD-ROM ve Internet üzerinden
ulaşılabilir
Online, CD-ROM ve Internet üzerinden
ulaşılabilir
Internetten ücretsiz taranabilir (PubMed) Ücretsiz şekli yoktur
Kapsadığı dergilerin
%41 Kuzey Amerika, %49 Avrupa
Dergilerin
%34 Kuzey Amerika, %50 Avrupa
İlaçlarla ilgili veriler konusunda kapsamlı
MEDLINE ve EMBASE veri tabanlarındaki kayıtların ancak %34’ü kesişmektedir !!

12. MEDLINE veri tabanı PUBMED, OVID ya da
CD üzerinden taranabilir
Makalelerin indekslenmesinde
 MESH (medical subject heading= tıbbi konu başlıkları)
 Dergi adı
 Yazar
 Çalışma tipi
 Yaş grubu
 Cinsiyet
 Dil
 Yıl

13. Diğer destekleyici kaynaklar
 Bilimsel Atıf İndeksi (Science Citation Index )
 Uzmanlık alanlarına ait veri tabanları
• CINHAL (Cumulative Index to Nursing and Allied Health)
• PsycINFO (Psikoloji çalışmaları)
• CancerLit (Cancer Literature Online)
• AMED (Allied and Complementary Medicine Database)

14. Söz konusu çalışmalara nasıl ulaşılabilir?
Kaynak nasıl taranır?

15. Literatür taramanın planlanması
 Kaynak tipi
 Ne tip kaynakları taramak istiyorsunuz?
 Kitaplar, dergiler, tezler, resmi raporlar, internet kaynakları..
 Zaman
 Ne kadar geriye bakacaksınız? Son beş/on yıl?
 Yer
 Neredeki ya da hangi toplumdaki çalışmaları arıyorsunuz?
 Dil
 Kaynakları yalnızca spesifik bir dilde mi aramak istiyorsunuz?
 İngilizce mi/ vd. dillerde

16. TARAMA BASAMAKLARI
Anahtar sözcüklerin belirlenmesi
Eş anlamlı sözcüklerin tanımlanması
Kavramların ‘AND’ ile birleştirilmesi
Sınırlamalar
Kavramların tanımlanması
Tarama sorusunun belirlenmesi
Eş anlamlı sözcüklerin ‘OR’ ile birleştirilmesi

17. Tarama sorusunun oluşturulması
P Hasta, populasyon ve/veya sorun
İ İşlem
K Karşılaştırma (uygunsa)
S (Klinik) Sonuçlar

18. Çocuklarda iyot eksikliğine bağlı guatrı önleme
yöntemleri nelerdir?
 P çocuklar
 İ önlemek /koruma
 K
 S guatr

19. Anahtar sözcükler
 Araştırılan konuyu tanımlayan terimleri bulun
 Eş anlamlılarını tanımlayın
 Kısaltmalarını belirleyin
 İlişkili olabilecek diğer terimleri belirleyin
 Yerel adlarını belirleyin
 Birleştirme gruplarını belirleyin “veya” / “ve”

20. Pubmed’te anahtar sözcük belirlenirken..
 MESH (MEdical Subject Headings, Tıbbi konu
başlıkları) taraması yapılmalı
 Tıbbi kavramların Pubmed’de hangi anahtar
sözcüklerle indekslendiğine ilişkin bilgiler verir

21. Belgin Ünal, 2012-Kaynak Tarama

22.  Her bir PİKS parçası içinde eş anlamlı sözcüklerin
tanımlanarak “veya” “OR” ile birleştirilmesi
 PİKS parçalarının “ve” “AND” ile birleştirilmesi
Anahtar sözcüklerin seçimi

23. “Boolean operatörleri” “AND” “OR” “NOT”
“OR”
“AND”
“NOT”
Yalnızca kesişme bölgesi
(İki sözcüğün de yer aldığı)
Yalnızca sarı bölge (Sözcüğün bulunduğu hiçbir yeri)
Pembe bölgelerin tümü
(İki sözcüğün ayrı ayrı/ birlikte olduğu)

24. Soru Anahtar sözcükler İngilizce anahtar
sözcükler
(P) POPULASYON Çocuklar Children
(İ) İŞLEM Tedavi / önleme Treatment OR
Prevention
(K) KARŞILAŞTIRMA -
(S) SONUÇ Guatr
İyot eksikliği
Goitre OR
Iodine deficiency
SINIRLAMALAR İnsan çalışmaları
İngilizce
Human, English
Çocuklarda iyot eksikliğine bağlı guatrı önleme
yöntemleri nelerdir?

25. Sınırlamalar
 Dile göre- İngilizce olanlar
 İnsan ya da hayvan araştırmaları
 Cinsiyete göre- Erkek ya da kadınlarda
 Belli yıllar arası yayınlanmış makaleler
 Belli araştırma tipine göre –Randomize
Kontrollü Çalışma, Kohort..

26. Goiter OR Iodine
deficiency
Treatment OR Prevention
Children

27. Children
Goiter OR Iodine
deficiency
Treatment OR Prevention
‘AND’

28. PubMed’te tarama
https://www.nlm.nih.gov/mesh/meshhome.html
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/68000369

31. Goiter anahtar sözcüğünün taranması

33. Tarama sonuçları

34. OR ile birleştirme

35. OR ile birleştirme

36. AND ile birleştirme
Arama kodu

37. “NOT”
Arama kodu
Tarama sonuçları

38. Üzerine tıkla

39. Özetlere ulaşım

40. Kısıtlamalar
Kısıtlamalar

41. Yazar adı ile tarama

42. Yazar adı ile tarama
Doğrusu

44. TÜRKÇE MEDLINE

47. Taramanın genişletilmesi
Tarama sonucu çok az çalışma çıkmışsa

48. Taramanın genişletilmesi
diabetes Diabetes or impaired
glucose or ...
2. Bazı anahtar sözcükler çıkarılabilir
3. Sınırlamalar (Limits) kaldırılabilir
1. Olası tarama terimleri OR ile birleştirilir

49. Taramanın daraltılması
Tarama sonucu çok fazla çalışma çıkmışsa

50. Taramanın daraltılması
1. İlk birkaç çalışma gözden geçirilir
2. İşe yarar makale pek yoksa
3. KISITLAMALAR getirilebilir
4. Araştırma tipi belirtilebilir
6. PİKS gözden geçirilir
5. YENİ ANAHTAR SÖZCÜKLER eklenebilir

51. Literatür araştırma teknikleri
 Anahtar sözcük aramak
 Dijital kütüphanelerden, veritabanlarından ya da internetten
başlıkla ilgili bilgiyi bulmak
 Bir çok durumda işe yarar
 Zincirleme
 Uygun bir makale bulunmuşsa bu makalenin kaynak listesi ve
indeksleri taranabilir
 Pubmed’te “related articles”- ilişkili makaleleri gösterir
 Konu spesifik ise işe yarar
 Göz atmak
 Potansiyel olarak ilgili dergileri elden geçirmek
 Dergi sayısı az ise işe yarar

52. KAYNAK GÖSTERİMİ, YAZIMI

53.  Kaynak gösterme
 Etik sorumluluk
 Doğrudan alıntılar
 Blok alıntı- (40+ sözcük)
 “Tırnak içine alma”
 Dolaylı alıntılar
 Kendi sözcükleriyle
 Turnitin- intihal programı
 İlk kaynağa ulaşıp, kaynak gösterme

54.  Kaynak gösterme
 Çalışmanın sonunda- “Kaynakça”, “Bibliyografi”
 Çalışmanın içinde- “Gönderme”

55.  Kaynak gösterme
 APA (American Psychological Association) style
 https://apastyle.apa.org/
 https://guides.lib.monash.edu/citing-
referencing/apa7th
 https://www.mendeley.com/guides/apa-citation-guide
 Vancouver style
 http://www.lib.monash.edu.au/tutorials/citing/vancouv
er.html

56.  Kaynak gösterme
 Yazar sayısı
 Yazarın adının bilinmemesi
 Yazarın bir kurum olması
 Aynı parantezde birden çok kaynağa atıf yapılması
 Aynı soyisme sahip yazarlar
 Aynı yazarın aynı yıl yayımlanan iki ya da daha fazla
eserine atıf yapılması
 Kişisel iletişimle ulaşılan kaynaklar (mülakatlar,
mektuplar vb)
 Tez, makale, web sayfası, kitap vb…

57. APA (American Psychological
Association) style
Metin içinde yazar/yazarlara atıf
Yazar sayısı
 Tek yazar
 Baysal (1982)’a göre (Baysal, 1982)
 İki yazar
 Wegener ve Petty (1994)’ye göre/ (Wegener ve Petty, 1994)
 3-5 yazar
 İlkinde tüm yazarların adı (Kernis, Cornell, Sun, Berry, ve
Harlow, 1993) Sonraki atıflarda ilk yazarın adı belirtilip “et al.”
(Kernis vd., 1993)
 6+ yazar… ilk yazarın adı kullanılıp “et al” / “vd.”
 Harris et al. (2001)’e göre/ (Harris et al., 2001)

58. APA (American Psychological
Association) style
Kaynak listesinin hazırlanması
Alfabetik sırayla
 Tek yazar: Berndt, T. J. (2002). Friendship quality and social
development. Current Directions in Psychological Science, 11,
7-10.
 İki yazar: Wegener, D. T. ve Petty, R. E. (1994). Mood
management across affective states: The hedonic contingency
hypothesis. Journal of Personality and Social Psychology, 66,
10341048.

59. Vancouver Style
 Metin içinde
 ….. (1).
 …….¹
 Kaynak listesi
 Kaynaklar sayısal sırayla ve metinde atıfta bulundukları sırayla
 Yazarın soyadı adının baş harfi. Makalenin adı. Derginin adı. Basım
yılı; cilt(sayı):sayfa no
Kaynaklar
1. Smith SD, Jones AD. Organ donation. N Engl J Med. 2001;657:230-
5.

60. Kaynak Listesi/ Bibliyografi Oluşturmak
 Word İşlemci
 MS Word
 Bibliyografik yazılım paketleri ile
 EndNote
 Zotero
 Mendeley
 Pro-Cite
 Reference Manager
 El ile yazarak  kaynak sayısı çok ise zor..

61. TEŞEKKÜRLER