1. ΘΕΩΡΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ Επιβλέπουσα καθηγήτρια ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΑΘΗΝΑ 2009 Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε Τμήμα ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Notas do Editor
ΣΚΟΠΟΣ Η εργασία αυτή αφορά την εκπαίδευση ενηλίκων. Σκοπό έχει να καταγράψει και να μελετήσει τις μεθόδους μάθησης των ενηλίκων , τα είδη της μάθησης , καθώς και τις τεχνικές της μάθησης ,οι οποίες δεν μπορούν να υλοποιηθούν μέσα από τις κλασσικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται σήμερα στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΣΕ ΕΝΗΛΙΚΕΣ Οι ενήλικες ανάλογα με βάση τις προτιμήσεις τους στον τρόπο μάθησης κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: Ενεργητικοί: είναι αυτοί που προτιμούν να μαθαίνουν μέσα από την πράξη Στοχαστικοί:αυτοί «ΠΕΡΙΜΈΝΟΥΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΝ» αποφεύγουν ν’ απαντήσουν αμέσως. Θεωρητικοί:οι μαθητές αυτοί χτίζουν τη γνώση βήμα-βήμα από το ειδικότερο προς το γενικότερο’ Εμπειρικοί-Πειραματιζόμενοι:οι εκπαιδευόμενοι αυτής της κατηγορίας χρησιμοποιούν τη νέα γνώση για να δοκιμάσουν καινούργιες εμπειρίες. Θέλουν να πειραματιστούν οι ίδιοι άμεσα.
ΜΕΘΟΔΟΙ ΜΑΘΗΣΗΣ Οι βασικές κατηγορίες μέθοδοι παρουσίασης (δραστηριότητες του εκπαιδευτή, όπως η εισήγηση, η επίδειξη, η χρήση του πίνακα, του κειμένου και των οπτικοακουστικών μέσων)· συμμετοχικές μέθοδοι (αλληλεπίδραση μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενων ή μεταξύ των εκπαιδευόμενων, όπως ερωτήσεις, συζήτηση, ομάδες ανταλλαγής απόψεων)· ευρετικές μέθοδοι (οι εκπαιδευόμενοι μόνοι τους ή σε ομάδες εκπονούν τις εργασίες, εξερευνούν και ανακαλύπτουν οι ίδιοι τη γνώση μέσω της άσκησης, των πειραμάτων, της μελέτης, της σύνταξης κειμένων). ομαδοσυνεργατική διδασκαλία (είναι κάθε μορφή διδασκαλίας που γίνεται με το χωρισμό των μαθητών σε ομάδες.
ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Ομαδοσυνεργατική είναι κάθε μορφή διδασκαλίας που γίνεται με το χωρισμό των μαθητών σε ομάδες, οι οποίες είτε ερευνούν ένα θέμα ή μέρος ενός θέματος είτε αναζητούν και συγκροτούν επιχειρήματα για να στηρίξουν μια άποψη σε αντιπαράθεση με την άποψη των άλλων ομάδων. Στο πλαίσιο της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας μπορούν οι μαθητές να εργασθούν είτε με συγκεκριμένες ερωτήσεις ή προβλήματα που καλούνται να τα απαντήσουν συνεργαζόμενοι, είτε με μικρά σχέδια δράσης ( projects ), είτε με την διαλογική αντιπαράθεση.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΣΤΑ ΣΔΕ Κάθε γραματισμός δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί μέσα από τις κλασσικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται σήμερα στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Πιο κάτω αναφέρουμε διδακτικές στρατηγικές που δεν περιγράφουν λεπτούς διδακτικούς χειρισμούς .αλλά αναφερόμαστε στα βασικά σημεία της διδακτικής πράξης, και χρησιμοποιούνται στα Σ.Δ.Ε. Η επίλυση του προβλήματος: σ’ αυτήν οι εκπαιδευόμενοι προσπαθούν να απαντήσουν σε επιμέρους ερωτήματα και να δώσουν λύση σε μια προβληματική κατάσταση. Γι’ αυτό δουλεύουν ομαδικά και με ερευνητικό πνεύμα. Rroject : είναι ο σχεδιασμός και η ολοκλήρωση ενός συγκεκριμένου έργου, που ακολουθεί σε γενικές γραμμές την εξής πορεία: Επιλογή θέματος Καθορισμός στόχων Σχεδιασμός της εργασίας και συγκρότηση ομάδων Υλοποίηση της εργασίας και παρουσίαση Αξιολόγηση
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Είναι σημαντικό σε κάθε εργασία που πραγματοποιείται να αναφερόμαστε σε συγκεκριμένα παραδείγματα από τη διδασκαλία των Σ.Δ.Ε. Στο πλαίσιο του εργαστηρίου της Πληροφορικής χωρίσαμε τους μαθητές μας σε ομάδες για μια συγκεκριμένη εργασία. Επιλέξαμε 8 άτομα για να συνθέσουν την ομάδα μας. Η ομάδα μας ήταν ετερογενής και αποτελούνταν από: 8 άτομα, γιατί τόσοι ήταν οι υπολογιστές στην διάθεσή μας Άτομα που δεν γνώριζαν τίποτα από υπολογιστές άτομα με προχωρημένες γνώσεις υπολογιστών Άτομα με συγγραφικές και δημιουργικές ικανότητες Άτομα χωρίς συγγραφικές και δημιουργικές ικανότητες Άτομα ευφυή, αλλά Και άτομα με οριακή νοημοσύνη Άτομα με αναπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες, αλλά Και άτομα υπερκινητικά και /ή με δυσκολίες ένταξης και προσαρμογής στην ομάδα. Έτσι, ξεκινήσαμε αρχικά με μία ετερογενή ομάδα 8 ατόμων. Τους ζητήσαμε να φτιάξουν τη δική τους ατομική ιστορία ή να συνεργαστούν ανά δύο και να φτιάξουν μία ιστορία. Επίσης τους εξηγήσαμε ότι είναι υπεύθυνοι και για την ολοκλήρωση των εργασιών των άλλων, αλλά και εξαρτημένοι από τις ειδικές γνώσεις των άλλων, για να ολοκληρώσουν τη δική τους ιστορία. Ζητήσαμε να σκεφτούν το θέμα της ιστορίας τους, αφού τους δώσαμε κατευθύνσεις και ζητήσαμε να παρουσιάσουν στην ομάδα τις ιδέες τους. Όσοι δεν μπορούσαν να σκεφτούν μία ιστορία, ζήτησαν βοήθεια από την ομάδα. Στο τέλος αυτής της συνάντησης και οι 8 είχαν μία ξεχωριστή ιστορία υπόψη τους.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Σύμφωνα με το παραπάνω παράδειγμα η παρουσία και η προσφορά των εκπαιδευομένων κρίνεται ουσιαστική και πολύ θετική σε όλη τη διάρκεια της εργασίας τους.. Ιδιαίτερα πολύτιμο ήταν το γεγονός της ουσιαστικής συμμετοχής κάθε εκπαιδευόμενου σε ισότιμη με όλους τους άλλους βάση στο σχεδιασμό και τη χάραξη των βημάτων της έρευνας. Το project αποτέλεσε μια μαθησιακή διαδικασία όπου συνδυάστηκε η γνώση, η έρευνα και η πληροφόρηση με την ευχαρίστηση. Επισημάνθηκε πως αποτελεί μια εξαιρετική εναλλακτική μέθοδο μάθησης με σημαντικό κέρδος σε επίπεδο γνώσεων .που παράλληλα προσφέρει πολλές δυνατότητες ατομικής και ομαδικής αυτόνομης δράσης και ανάπτυξης πρωτοβουλιών
ΒΑΣΙΚΟ ΔΙΔΑΓΜΑ Ο ενήλικας μαθαίνει όταν καταλαβαίνει Ο ενήλικας μαθαίνει όταν η εκπαίδευση έχει άμεση σχέση με την καθημερινότητά του Ο ενήλικας μαθαίνει όταν αντιλαμβάνεται, κατανοεί και αποδέχεται τους στόχους του προγράμματος Ο ενήλικας μαθαίνει όταν ενεργεί και εμπλέκεται Ο ενήλικας μαθαίνει όταν ο εκπαιδευτής ξέρει να αξιοποιεί τα αποτελέσματα της επιτυχίας και της αποτυχίας Ο ενήλικας μαθαίνει όταν νοιώθει ενταγμένος σε μια ομάδα. Ο ενήλικας μαθαίνει μέσα σε κλίμα που ευνοεί την συμμετοχή. Σημειώνουμε ότι οι εκπαιδευόμενοι στα ΣΔΕ είναι συνήθως εργαζόμενοι ή/και γονείς και ο ελεύθερος χρόνος τους είναι ελάχιστος. Για αυτό θεωρούμε σημαντικό η διδασκαλία να ολοκληρώνεται στο πλαίσιο του διδακτικού χρόνου, στο σχολείο, με εξαίρεση εργασίες αναζήτησης σχετικού υλικού και πληροφοριών τις οποίες αναλαμβάνουν οι μαθητές εθελοντικά
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σημαντικότερη όλων είναι η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία που αποσκοπεί στη λειτουργικότητα της ομάδας μέσα στη σχολική τάξη των ενηλίκων. Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία είναι μια από τις διδακτικές μεθόδους που δημιουργούν τους όρους για την εμπλοκή των εκπαιδευομένων σε ενεργή διαδικασία μάθησης μαζί με την προώθηση της συνεργασίας ανάμεσα τους. Δεδομένου ότι ο ενήλικας μαθαίνει μόνο όταν δρα, ο εκπαιδευτικός πρέπει να δίνει τη μεγαλύτερη δυνατή προσοχή στις τεχνικές εκπαίδευσης. Με την μάθηση Το project καθότι καλύπτει την τριαδική εκπαιδευτική στρατηγική –διερεύνηση. επίδειξη-εφαρμογή- είναι η καταλληλότερη εκπαιδευτική τεχνική. Είναι ένα μοντέλο που απέχει από τις μέχρι τώρα πρακτικές του καθηγητοκεντρικού μαθήματος και σε αντίθεση με αυτές δίνει προτεραιότητα σε μαθησιακές δραστηριότητες, και έτσι ο εκπαιδευόμενος ανακαλύπτει τη γνώση, ξεκινώντας από τις δικές του γνώσεις και εμπειρίες