Λογοτεχνία Α' Λυκείου

1. Α1 ΠΑΛΛΑΤΙΔΕΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2013-2014
ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α. ΤΕΖΑΣ
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
Σαν Πεταλούδα Στη Φωτιά
Ιωάννης Βηλαράς

2. Σαν πεταλούδα στη φωτιά, σ' εσένα γύρες φέρω
κι οχ τη φωτιά που καίγομαι να φύγω δεν ηξέρω.
Και μόλο που φλογίζομαι, πετώ ολόγυρα σου,
να ξεμακρύνω δεν μπορώ στιγμήν από σιμά σου.
Τα μάγια δεν τα πίστευα και μάγια είσαι ατή σου·
τα μάγια είν' τα θέλγητρα οπόχει το κορμί σου.
Γιατί με χέρι αλάθευτο ηθέλησεν η φύση
της νιότης τ' άνθια ολόβολο προικιό να σου χαρίσει.
Και ποιος είν' ο αναίσθητος που να σ' αλησμονήσει,
αφού σε δει για μια φορά, μαζί σου σα μιλήσει;
Τ' αηδόνι σόδωκε λαλιά, φωνή το καναρίνι,
τη χλωρασιά σου δάνεισαν των περβολιών οι κρίνοι.
Οι χάρες αναπαύουνται απάνω στη θωριά σου,
της άνοιξης τριαντάφυλλα ανθούν στα μάγουλά σου.
Λεν το κοράλλι κόκκινο, μόν' δίχως νοστιμάδα·
δεν έχει σαν τ' αχείλι σου βαφή και κοκκινάδα.
Δοξάρια είναι τα φρύδια σου και με πιτηδειοσύνη
βαρούν, πληγώνουν τις καρδιές, χωρίς ελεημοσύνη.
Στα δυο σου μάτια τα γλυκά ο έρωτας φωλιάζει
κι οχ ταύτα τις σαγίτες του στους νιους απάνω αδειάζει.
Το κοίτασμά σου το γλυκό είν' των καρδιών ο κλέφτης·
αν δεν πιστεύεις, ρώτησε να σου το είπει ο καθρέφτης...

3. Ιωάννης Βηλάρας
• Ο Γιάννης Βηλαράς γεννήθηκε στα Κύθηρα, το 1771, αλλά μεγάλωσε και σπούδασε
στα Ιωάννινα, την πατρίδα του πατέρα του. Διδάχτηκε λατινικά, ιταλικά, γαλλικά και
στοιχειώδη μαθηματικά. Ο πατέρας του ήταν επιφανής γιατρός στην περιοχή. Ο ίδιος
σπούδασε από το 1789 ιατρική στην Ιταλία, συγκεκριμένα στην Πάδοβα όπου πήρε
και το πτυχίο του και στην Μπολόνια. Με την επιστροφή του στην Ηπειρωτική
πρωτεύουσα διορίστηκε ως προσωπικός γιατρός του Βελή πασά, γιου του Αλή
Πασά τον οποίο ακολούθησε στην Πελοπόννησο καιστην Θεσσαλία και του χαρεμιού
του αλλά και του ιδίου του Αλή Πασά. Ο ίδιος διατηρούσε επικοινωνία με σημαντικούς
πνευματικούς παράγοντες των Ιωαννίνων, όπως ο Αθανάσιος Ψαλίδας, αλλά και του
τότε ελληνικού κόσμου αφού υπήρξε πολύ προοδευτικός όντας
Ορθολογιστής(επηρρεασμένος απο τον ευρωπαικό διαφωτισμό).
• Μετά την πολιορκία των Ιωαννίνων, από τα τούρκικα στρατεύματα, ο Γιάννης
Βηλαράς εγκατέλειψε τον Αλή Πασά για να εγκατασταθεί στο
χωριό Τσεπέλοβο του Ζαγορίου. Εκεί πέθανε, ύστερα από 3 χρόνια 1823, αφήνοντας
σε άσχημη οικονομική κατάσταση τη σύζυγό του και τους 2 γιούς του.
• Το μοναδικό του ποίημα που σχετίζεται με την οικογένειά του και έχει διασωθεί, είναι
ένα τρυφερό πατρικό γράμμα προς έναν από τους 2 γιούς του. Από τα πιο άμεσα και
ωραία έργα του ποιητή.
Ο Βηλαράς, όπως κι ο Χριστόπουλος, αποτελεί προδρομική μορφή της νεοελληνικής
ποίησης. Στα λυρικά του ποιήματα, απαλλαγμένος κάπως από τη φαναριώτικη
επίδραση, αντλεί από την αρκαδική (ιταλική κυρίως) ποίηση του καιρού του και τη
δημοτική μας παράδοση. Η ερωτική του ποίηση, γεμάτη από συναισθηματική
φόρτιση και χωρίς την παιγνιδιάρικη κι ανάλαφρη διάθεση του Χριστόπουλου,
εκφράζει πηγαίο αίσθημα με στοιχεία ρομαντικά.

4. Χαρακτηριστικά Παραδοσιακής
Ποίησης
• Έμμετρος στίχος
• Ποιητικό λεξιλόγιο
• Στίξη κανονική
• Διατήρηση των κοινών νοημάτων των λέξεων
• Λογική ανάπτυξη του θέματος
• Έλλογη νοηματική αλληλουχία
• Τίτλος προϊδεαστικός, δηλωτικός του
περιεχομένου
• Λυρισμός

5. Το ποίημα ανήκει στην Παραδοσιακή
Ποίηση, καθώς εμφανίζει τα ακόλουθα
χαρακτηριστικά της. Εντοπίζουμε
ομοιοκαταληξία, στροφές, ισοσύλλαβοι
στίχοι, λογική ανάπτυξη νοήματος, ποιητικό
λεξιλόγιο, κανονική στίξη, αντιστοιχία τίτλου-
περιεχομένου, και λυρισμό.

6. • Πρόκειται για προσωπική ποίηση
αφού το ποίημα έχει γραφτεί από τον
Ιωάννη Βηλάρα.
• ‘Εχει ομοιοκαταλαξία (π.χ. «σαν
πεταλούδα στη φωτιά σε σένα γύρες
φέρω, κι οχ τη φωτιά που καίγομαι να
φύγω δεν ηξέρω»)
• Στον ενδέκατο στίχο υπάρχει νοηματική
επανάληψη ανάμεσα στα δύο ημιστίχια
(π.χ. «τα’αηδόνι σόδωκε λαλιά, φωνή το
καναρίνι»)

7. -Κάθε στίχος εκφράζει κανονικά ένα πλήρες και
ολοκληρωμένο νόημα
-Αναφέρεται σε εκδηλώσεις και συνήθειες του ιδιωτικού
βίου. («και στα δυο σου μάτια ο έρωτας φωλιάζει κι οχ
ταύτα τις σαγίτες του στους νιους απάνω αδειάζει.» )
-Η γλώσσα είναι ιδιαίτερα δραστική, ζωντανή και
παραστατική, καθώς χρησιμοποιούνται αρκετά επίθετα,
ουσιαστικά. («π.χ. Λεν το κοράλλι κόκκινο, μόν’ δίχως
νοστιμάδα δεν έχει σαν τ’αχείλι σου βαφή και
κοκκινάδες.» )

8. Για την εργασία αυτή δούλεψαν:
• Αρετή Δηματάτη
• Έλενα Γιώτη
• Κοσμάς Καχπάνης