Mais conteúdo relacionado
лекц5
- 2. ХӨРСНИЙ ДУЛААН
Хөрсний дулаан нь хөрсний үржил шимийн чухал хүчин зүйл юм.
Хөрс үүсвэрийн хөгжил ба үржил шимийг тодорхойлдог биологийн
болон бусад бүх процессууд шууд холбоотой.
Хөрсний дулааны горим нь хөрс үүсэх процесс ба хөрсөнд явагдах
биологийн, химийн, физикийн, биохимийн процесуудад чухал үүрэг
гүйцэтгэнэ.
Хөрсний дулааны горимын үндсэн үзүүлэлт бол түүний температур
юм.
Температурын хэлбэлзэл нь хөрсний бичил биетний тоо, тэдгэрийн
эдвэхжил, органик үлдэгдэлийн задрах үйл явц, эрдэс бодисууд
үүсэх ба мөн ялзмагын бодисийн хувирал зэргийг зохицуулж байдаг.
Хөрс халахад давснуудын уусах чадвар ихсэж улмаар
элэгдэл, өгөршилийн процесс, химийн урвалууд идвэхтэй явагдана.
Мөн хөрсний чийг, агаарын хэлбэлзэл нь дулаанаас шууд хамаарна.
- 4. ХӨРСНИЙ ДУЛААНЫ ЭХ ҮҮСВЭР
Нарны гэрлийн эрчим хүч нь хөрсний дулааны хамгийн гол их үүсвэр
болно.
Хөрс нь өөрийн дулааныг гүн давхаргаасаа авдаг.
Хөрсөнд ирж байгаа нарны дулаан нь нэг хэсэг нь газарт шингэж
дулаанд хувир ч хөрсийг халаадаг.
Харин нөгөө хэсэг нь хөрсний гадаргаас буцаж ойдог.
Нарны гарлийн эрчим нь хөрсөнд шингэх байдал нь газрын гадрага
механик бүрэлдэхүүн бүтэц, чийгийн хэмжээ болон хөрсний өнгөн үе
давхаргын өнгө заргаас ихээхэн хамаардаг.
Органик бодисуудын (бууц, ургамлын үлдэгдэл гэх мэт) задралын
үед үүссэн дулаан нь хамгаалагдсан хөрсний ногооны аж ахуйд
өргөн хэрэглэгддэг.
- 5. ХӨРСНИЙ ДУЛААНЫ ШИНЖ ЧАНАР
Хөрс өөрийн огтлолын зузаанд дулааны энергийг шингээх ба
дамжуулах чадварыг буй болгосон шинж чанарын нэгдлийг хөрсний
дулааны шинж чанрууд гэнэ.
Үүнд дулаан шингээх саринуулах шинж чанар, дулааны
багтаамж, дулаан дамжуулах чанар зэрэг орно.
Хөрсний нарны цацрагын эрчимийг өөртөө шингээхийг шингээх
үзэгдэл гэнэ.
Хөрсний гадаргуу дээр тусч байгаа нарны цацрагын тодорхой нэгэн
хэсгийг өөртөө шингээх буюу ойлгох чадварыг түүний дулаан
шингээх буюу саринуулах шинж чанар гэнэ.
Газар зүйн ижил бүсэд орших төрөл бүрийн хөрс нь дулаан шингээх
чадвараар өөр өөр байна.
- 6. ХӨРСНИЙ ДУЛААНЫ ГОРИМ
Хөрсний дулааныг шингээх, дамжуулах, ялгаруулах зэрэг
үзэгдэлийн нэгдлийг хөрсний дулааны горм гэнэ.
Хөрсний гадаргуу хөлдөх ба халахд түүний дулааны хамгийн их
хэмжээ тогтмол байдаг.
Нарны гэрлийн эрчим хүчний хөрсөнд шингэх байдал нь газрын
гадарга, механик бүрэлдэхүүн бүтэц, чийгийн хэмжээ болон хөрсний
өнгөн үе давхаргын өнгө зэргээс ихээхэн хамаардаг.