2. Karmaşa, kaos, ve kontrol çağı
Burjuva bilimi 20yy.’da emeği ve toplumu kontrol motivasyonu ve savaşlar
aracılığıyla patlama yaptı:
1. Fizik: Görelilik, parçacık fiziği, radyoaktivite, dolanıklık, birleşik alanlar
2. Kimya: Termodinamik, nano ve enerjetik materyaller, sistem dinamiği
3. Biyoloji: DNA, genetik ve moleküler biyoloji, nörofizyoloji
4. Psikoloji: Bilinçaltı, geştalt, davranışsalcılık, bilişsel psikoloji
5. Sosyoloji: Yapısalcılık, sosyal sistemler, kollektif eylem, sosyal-psikoloji
6. Matematik: Uzay matematiği, oyun teorisi, istatistik modelleme
7. Dil-iletişim-medya: Turing algoritması, bilgisayar, internet, ağ kuramı
3. Disipliner parçalılık vs. sistemik yakınsama
● 20. yy.’da burjuva bilimleri akademik disipliner uzmanlaşma ile giderek
izole alanlara bölünürken
● Kapitalist savaşlar sırasında geliştirilen Askeri Manüplasyon ve ‘Özel
Herekat Araştırma Üniteleri’ deneyimi bilimleri akademi dışında
operasyonel amaca yönelik modüler şekilde birleştirmeyi sağladı
● İkinci kapitalist savaş sırasında başlayan ve sonrasında devam eden Mecy
konferansları Genel Sistemler Teorisi, Sibernetik, Kaos yönetimi, yapay
zeka, organizasyon ve yönetim bilimi gibi alanların popüler ilgiden uzak ve
disiplinler çerçeve dışında, toplumsal kontrol amacına yönelik geliştirilip
birleştirilmesini getirdi (Vd Pijl, 2014)
4. Bütünsel burjuva biliminin organik aydınları
● Hayek, Carnap, Mises ve Viyana, Londra, Şikago Çevreleri
● Popper, Laszlo ve Budapeşte Çevresi
● Von Bertalanffy ve Weiner: Genel Sistem Teorisi ve Sibernetik kontrol
● Piaget, Parsons, Hebb, McCulloh, Shannon: Geştast, toplumsal yapılar,
kolektif eylemin kontrolü
● Wittgenstein, Turing, McLuhan: Semboller, dil, algoritmik ve iletişimsel
kontrol
● Forrester, Von Neuman, Simon: Los Alamos, CIA, NASA, OR üniteleri
● Friedman-Stigler-Kissenger-Rand: Küresel ekonomi-politik kontrol
5. Krizler, Küresel Kapitalizm, Sibernetik Emperyalizm
● Güvenlik ve izleme devleti aygıtının yükselişi
○ Los Alamos - ARPA-NASA-US Air Force-OR-NSA-Stratfor-Google
● Özel sivil akademik ve düşünce merkezleri ağı:
❏ Mont Pelerin: Hayek, Popper, Friedman, Sterling
❏ Roma Klübü: D. Rockefeller, A. King
❏ Rand Corporation: Amy Rand
❏ Budapeşte Klubü: Ervin Lazslo
❏ Açık Toplum Enstitüsü: G. Soros*
*Fabian Cemiyeti’nce kurulan LSE, ABD’de Carnegie Mellon, Harvard, Yale,
Şikago, ve MIT ünivesiteleri GST/sibermetik-ordu-endüstri ilişkisinin inşası
6. Küreselleşmenin yönetişimi ve yönetişimin küreselleşmesi
● Politik ve kamusal yönetişim: Coase, Williamson, Rosenau, Ohmae
● Müştereklerin Eko-sistemik yönetişimi: E. Ostoorm,
● Bioregional yönetişim: James Qullingham
● Reflexive Sistemler ve finansal piyasaların yönetişimi: George Soros
● Dünya-Sistem Yönetişimi: Oran Young
● İnternet yönetişimi
*90’larda Yönetişimci hegemonik bloka karşı Neo-con/siyonist kamplaşması
7. Marx’a karşı Weber: Eleştirel kapitalist sistem analizi
● Weber, Frankfurt Okulu, Yapısalcılık
● Althusser, Poulantzas ve Gramsci’nin yapısalcı edimi
● Braudel, Wallerstein: Yapısalcı Kapitalist Dünya Sistem Analizi
● Foucault, Lyotard, Jameson Deleuze, Guattari, Negri: Yapıdan kaçış
● Offe, Habermas, Gorz, Laclau ve Mouffe: Sınıftan kaçış
● Palloix, Murray, Hyman: Devlet-sermayenin bileşik analizi
● Strange, Cox: Küresel ekonomi politik
● Gill, van der Pijl: Ulusötesi tarihsel materyalizm, Harvey: Coğrafi tarihsel
materyalizm, Jessop: Kültürel tarihsel materyalizm
8. Bogdanov, Tektoloji, ve Sınıf - kayıp halka
● Alexander Bogdanov Malinovski: Lenin’den sonra RSDP Bolşevik kanadın
ikinci ismi, komünist sol işçi muhalefetinin öncüsü
● Proletkült proleter okulu ve kültür merkezi ağnını kurucusu, biyolog,
roman yazarı, şair, bugün Genel Sistem Teorisi, Sibernetik, Kaos Teorisinin
öncüsü olarak kabul ediliyor
● Bütüncül felsefesi ve bilimsel yöntemi Lenin dahil, Buharin, Troçki,
Sultangaliyev gibi bir çok ismi etkiliyor.
● Fakat ilk önce Lenin, daha sonra Stalin tarafından uzklaştırılıp politik
alandan sürgün ediliyor, aktif olarak kontrol altında unutturuluyor.
9. Evrensel ve bütünsel yöntemin bulunuşu (Marx-Mach-Bogdanov):
- Viyana merkezli Yahudi reformu 19. yy
- Marx ve Engels evrensel bilimin temel yöntemini emek bakış açısından
kavrayıp uyguluyor, buna diyalektik ve tarihsel materyalizm adı veriliyor
- Mach prensibi ve Empriomonizm ile Bogdanov’un Tektoloji’yi geliştirmesi
Yöntemin unutturuluşu (Plekhanov-Lenin-Stalin)
Yöntemin sermaye versiyonu (Menger-Bawerk-Mises-Hayek)
Yöntemin 80-90’larda geri dönüşü (Gorelik-Biggart-Dudley)
Sibernetiğin ve GST’nin unutulan öncüsü
10. Evrensel bir meta-bilim: emek gözünden bakış
1. Bogdanov’a göre Marx, Copernicus ve Darwin’in yapıtığına benzer şekilde,
gerçekliğin -sermaye ve yöneten sınıflar bakış açısından sunulan yanıltıcı
ve gizleyici versiyonu yerine- daha tam ve en gerçek halinin, emeğin bakış
açısına göre algılanmasını sağlayacak yöntemi buldu ve bunu politik
ekonomi alanına uyguladı.
2. Bogdanov hayatını bu metodu tüm bilgi ve deneyim alanlarına uygulamayı
sağlayacak şekilde birleştirmeye, yani diyalektik ve tarihsel materyalizmin,
objektif ve subjektif alanlara benzer şekilde uyglamayı sağlayacak ortak
prensipleri bularak emek gözünden bir evrensel bilim yaratmaya adadı.
11. Tektoloji’nin kuramsal ve kavramsal çerçevesi
1. Evreni, göreli karmaşıklıktaki ve sonsuz sayıdaki, birbirlerini içeren ve
etkileyen sistemlerin sürekli olarak örgütlenmesi ve çözünümü
döngülerinden oluşan, en üst ve en karmaşık sistem olarak görür.
2. Evreni oluşturan her elemente / sisteme, göreli ve ögrütlenme temelinde
bakabilmeyi olanaklı kılan ortak prensipler, kavramlar, ilişkiler ve bu
ilişkilerin insan düşüncesine yansıyışını da aynı temelde gören bir analiz
ve pratik bütünü vardır. Bogdanov, diyalektik ve enerjetik materyalizmin
bu genel uygulanışına evrensel organizasyon bilimi, Tektoloji adını verir.
3. En büyük projesi Tektolojinin temellerini 1912-1928 arasında giriş
nietliğinde ortaya koymuştur (Gorelik, Dudley, Gare):
12. A. Örgütlenme ve Dağılma
● Örgütlü karmaşıklıklar ve aktivite-direnişler
● Kaotik ve doğal karmaşıklıklar
B. İnceleme yol ve yöntemleri
● Örgütsel bakış açısı
● Evrensel problematik
● Örgütsel bilimin yöntemleri
C. Tektolojinin özel bilimler ve felsefe ile ilişkisi
13. Temel örgütsel mekanizmalar
● Şekillendirici mekanizmalar
○ Eklemleme (conjunction)
○ Bileşme (ingression)
○ Ayrışma (disingresssion)
● Düzenleyici mekanizmalar
○ Gerici seçki (conservative selection)
○ Dinamik denge (dinamic equilibrium)
○ İlerici seçki (progressive selection)
15. Kapitalist sistemin krizi: Savaş, faşizm,
devrim?
● Küresel kapitalist sistemin yayılışı ve dönüşümünün Tektolojik incelemesi
● Gerici ve ilerici sınıf dinamiklerinin, aktivite ve direnişlerin, farklılaşma ve
yakınsamaların, örgütlenme ve düzensizleşme süreçlerinin saptanması
● Gelişen özgürleştirici ekonomik, kültürel, politik, sosyal, biçimlerin
belirlenip yaygınlaştırılması (komünal ve ağdaşık üretim, dayanışma
ekonomisi, müşterekler)
● Kapitalizmin özgürleştirici biçimlerce asimilasyonu