1. หน่ว ยการเรีย นที่
2
เรือ งมาตราส่ว นแผนที่
่
นายมานัส ยอดทอง อาจารย์แผนกวิชาช่างสำารวจ

2. รายการเรีย นการสอน
1. ความหมายของมาตราส่วนแผนที่
2. ชนิดของมาตราส่วนแผนที่
3. การแสดงสัญลักษณ์ของ
มาตราส่วนแผนที่
4. ประโยชน์ของมาตราส่วนแผนที่
นายมานัส ยอดทอง อาจารย์แผนกวิชาช่างสำารวจ

3. จุด ประสงค์
1. อธิบายความหมายของมาตราส่วนแผนที่ได้
อย่างถูกต้อง
2. บอกชนิดของมาตราส่วนแผนที่ได้อย่างถูก
ต้อง
3. สามารถแสดงสัญลักษณ์ของมาตราส่วน
แผนที่ได้อย่างถูกต้อง
4. บอกประโยชน์ของมาตราส่วนแผนที่ได้อย่าง
ถูกต้อง
นายมานัส ยอดทอง อาจารย์แผนกวิชาช่างสำารวจ

4. 1. ความหมายมาตราส่ว น (Scales)
ในการวัดระยะตามพืนภูมภาคแล้วนำามาจำาลองรูปเพื่อ
้ ิ
ทำาแผนที่ เราไม่สามารถจะทำาให้เท่าของจริงได้จำาเป็น
ต้องย่อส่วนจากของจริงให้เล็กลงพอเหมาะสมกับแผ่น
กระดาษ หรือตามลักษณะของแผนที่ เพือนำาติดตัวไป
่
ใช้ได้โดยสะดวก การย่อส่วนลงเช่นนี้เรียกว่า
“มาตราส่วน” เช่น ของจริงวัดได้ 1,000 ส่วน ย่อให้
เหลือเพียง 1 ส่วน ก็เรียกว่ามาตราส่วน 1 : 1,000 หรือ
มาตราส่วน 1 : 4,000 ก็คือของจริง 4,000 ส่วน ย่อลง
เหลือ 1 ส่วน
สรุปแล้วมาตราส่วนก็คือ อัตราส่วนระหว่างระยะบน
แผนทีต่อระยะในภูมประเทศทีตรงกัน ซึงระยะในที่นจะ
่ ิ ่ ่ ี้
ต้องเป็นระยะในแนวราบเท่านัน มีหลักสำาคัญว่าถ้า
้
ต้องการทราบมาตราส่วนเป็นหนึงต่อเท่าช่างสำารวจ
นายมานัส ยอดทอง อาจารย์แผนกวิชาไร จะต้อง
่

5. 2. ชนิด ของมาตราส่ว นแผนที่ สามารถ
แบ่ง เป็น 4 ชนิด ใหญ่ ๆ คือ
2.1 มาตราส่วนเศษส่วน (Representative
Fraction = R.F.) จะกำาหนดเป็นอัตราส่วน
ระยะบนแบบหรือแผนที่ 1 หน่วย ต่อระยะจริง
หรือระยะในภูมิประเทศจริงที่มีหน่วยอันเดียวกัน
ตัวอย่างเช่น 1 :100 หรือ 1001หรือ 1/100
การเขียนจะนิยมเขียน 1:100 (จะนิยมมาก
ที่สด) หมายถึง 1 ซม. = 100 ซม. ในการหา
ุ
มาตราส่วนเราต้องทราบระยะบนแผนที่ซึ่งเรา
เรียกว่า Map Distance หรือ M.D. และระยะ
บนพื้นดินหรือในภูมิประเทศเราเรียกว่า Groun
นายมานัส ยอดทอง อาจารย์แผนกวิชาช่างสำารวจ

6. ตัว อย่า งที่ 1 วัดระยะระหว่างจุด ก. – ข. บนแผนที่ฉบับหนึ่ง
ได้ 3.5 ซม. แล้ววัดระยะ ก. – ข.
ในภูมิประเทศได้เท่ากับ 140 ม. ต้องการทราบว่าแผนที่ฉบับ
นี้มีมาตราส่วนเท่าไร?
3.5
ทำาให้เศษมีค่าเท่ากับ =
1 ซ.ม.
140
ม.
3. ซม.
โดยเอา 3.5 หารทั้ง =
140100
5 x
เศษและส่วน 3. 3. ซม.
=
เพื่อให้เศษมีค่าเป็น 1 14,00
5 53.
01 5
จะได้ =
4,000
แผนที่ฉบับนีมมาตราส่วน 1 =
้ ี ;
1:4,000 ; 1/4,000 4,000
นายมานัส ยอดทอง อาจารย์แผนกวิชาช่างสำารวจ