İnovatif Kimya Dergisi Sayı-19 Anlatılan Konu Başlıkları
Depresyon
Beyaz Altın Lityum
Kimya Dünyasına Temiz Bir Soluk Yeşil Kimya
Kod Adı Deterjan
Karbon ve Nanoteknoloji
Mutluluğun Hormonu Serotonin
Chemsketch Programı
Ayrıca Her Ay 3 Web Sitesi ve Kimya Bulmacası, Kimya Sektöründen Haberler, Kimya Sözlüğü ile Element Tanıyalım
İyi okumalar dileriz.
1. Kimya
Dergisi İNOVATİFKimya Dergisi
YIL:3 SAYI:19 ŞUBAT 2015
Haberler
Faydalı Linkler Element Tanıma
Sözlük(İng-Trk)
Bulmaca
Depresyon
Mutluluğun Hormonu
Serotonin
Kod Adı
Deterjan
Karbon ve Nanoteknoloji
Chemsketch
Programı
Kimya Dünyasına
Temiz Bir Soluk
Yeşil Kimya
2. ÖnsözHakkımızda
İnovatif Kimya Dergisi Haziran 2013’te çalışma-
larına başlayan Ağustos 2013’te ilk sayısını çıkaran,
internet ortamda faaliyet gösteren, Kimya ve Kimya
Sektörü hakkında yazılar yazılan, yazarlarını online
ortamdan edinen bir e-dergidir.
Dergimiz Kimya ile ilgili yazılarınızı online ortamda
sizlerden alarak sizi tanıtmayı, sektörden olan ark-
adaşlara kimya dergisi okumanın keyfini yaşatmayı,
kimya ile ilgili piyasada çok okunan bir dergi ola-
bilmeyi kimyayı seven, kimyayı takip eden, kimya
ile ilgili bildiklerini paylaşan bir kesim oluşturmayı
hedef edinmiştir.
Dergimizde kimya üzerine bölüm okuyan, mezun
herkes bize yazabilir. Kimya ile ilgili bir bölüm
bitirmiş olmanız yeterli.
Dergimizde yazarlarımızın yazdığı yazılar kısmı,
haber kısmı, bulmaca kısmı, elementleri tanıyalım
kısmı, kimya sözlüğü kısmı ve faydalı web siteleri
kısmı adlı bölümler vardır.
Eğlenerek ve öğrenerek okumanız, bize yazmanız
dileğimizle...
İNOVATİF KİMYA Dergisi Yönetimi
Sahibi : Yavuz Selim Kart
Genel Yayın Yönetmeni : Yavuz Selim Kart
Yayın Danışmanı : Yavuz Selim Kart
Dergi Editörleri : Yavuz Selim Kart
Ebru Çetinkaya
Haber Bölümü : Yavuz Selim Kart
Ebru Çetinkaya
Hatile Moumintsa
Facebook Yönetimi
ve Bilgi Araştırma : Yavuz Selim Kart
Hatile Moumintsa
Twitter Yönetimi : Yavuz Selim Kart
Instagram Yönetimi : Yavuz Selim Kart
Dergi Tasarımı : Yavuz Selim Kart
3. KURALLARDergimiz Hakkında
1. İnovatif Kimya Dergisi yazılarını herhangi bir
makalenizde veya yazınızda kullanmak için yazısını
aldığınız kişiye mail atarak haber vermek durumun-
dasınız. Kullanmış olduğunuz bu yazıların
kaynağını bu dergi olarak belirtmek zorundasınız.
2. Dergide yazılan yazıların sorumluluğu birinci
derece yazara aittir. Bu konu hakkında bir sorun
yaşıyorsanız ilk olarak yazara ulaşmalısınız.
3. Dergide yer alan bilgileri kullanarak başınıza gel-
ebilecek felaketlerden ya da işlerden dergi sorumlu
değildir.
4. Dergide yazarların kullanmış olduğu resimlerde
kesinlikle kaynak belirtilmek zorundadır. Aksi du-
rum olduğu zaman bunu yazarın kendisine ulaşarak
hallediniz. Çünkü bizim yazarlarımızdan ricamız
telif haklarına riayet ederek resimlerini döküman-
larına eklemeleri. Buradan çıkacak problemlerden
doğrudan yazarlar sorumludur. Dergi sorumlu
değildir.
5. Dergide benim de yazım olsun diyen yazarlarımız
var ise. Yazılarınız için lütfen Yavuz Selim KART ile
konuşun. Dergi ile iletişim kurmak için
www.facebook.com/groups/147842018740235/
Grubu aracalığı iletişim kurabilirsiniz. Bu grup
aracılığı ile bizimle iletişimde kalabilirsiniz.
6. Elimize çok yazı gelmediği takdirde her yazıyı
yayımlamaya gayret edeceğiz. Amacımız hem yazan
bir kesim sağlamak, hem bilgilerinizi 3. şahıslara
yaymak hem de sizleri en iyi şekilde tanıtmaktır.
7. Sayfamızda yayınlanmasını istediğiniz yazıları
inovatifkimyadergisi@gmail.com mail adresine
göndermeniz rica olunur. Bu mail adresine gönder-
diğiniz yazılarda bir eksiklik var ise editörlerimiz
tarafından incelenecektir. Eksik kısımları var ise size
geri dönüş yapılacaktır. Düzeltmeniz için tavsiyel-
erde bulunulacaktır. Lütfen geri dönüş yapılınca
bunu kendinizi küçümsemek olarak görmeyin.
Amaç daha güzel bir yazı ve daha güzel bir dergi.
8. Dergimize göndereceğiniz yazılar en fazla 6 sayfa
olabilir. 6 Sayfayı geçmemeye çalışın.
9. Dergimize yapacağınız eleştirileri de ark-
adaşlarımıza saygısız bir biçimde değilde ölçülü bir
biçimde sayfalarda yapmaya dikkat ediniz. Bu işi
herkes gönüllü yapıyor. Lütfen saygıda kusur etmey-
iniz.
10. Dergi ekibi gönüllü kişilerden oluşmuştur. Bu
dergi ilk kurulduğu andan beri böyledir. Dergi
ekibinde olan herkes bu kuralı kabul etmiş sayılır.
Gelen herkese en başta bu kural söylenir. Görevini
yapmayan, dergide anlaşmazlık çıkaran, huzur bo-
zan, dergi yöneticisini dinlemeyen, ben kafama göre
hareket ederim diyen herkes ekipten çıkarılır.
11. Dergimizde yazabilecceğiniz konular
aşağıda listelenmiştir.
* Akademik Makaleler
* Endüstriyel Konular
* Üniversite Hayatındaki Sıkıntılar Sorunlar
(Kimya üzerine bölümler için)
* İş Hayatındaki Sıkıntılar Sorunlar
* Laboratuvar Üzerine Yazılar
* Kimya Sanayi Uygulamaları
* Teorik Kimya Üzerine Makaleler
* Ülkemizdeki Kimya ile ilgili Kanunlar Üzerine
Yazılar
* Kimya Sektöründe Güvenlik Önlemleri ve Dikkat
Edilecek Husular Üzerine Yazılar
* Kimya Sektöründe Bilgisayar Uygulamaları
Üzerine Yazılar
temel konular bunlar. Bu konular ile ilgili bize yazıp
gönderebilirsiniz. Göndereceğiniz şeyler Kimya
Dünyası ile alakalı olmalı yoksa yayımlanmaz.
12. Dergide dini ve siyasi içerikli yazılar yayıml-
anmaz. Herhangi bir dini grubu temsil eden ya da
herhangi bir siyasi grubu temsil eden söz ve kelime-
ler yazınızda olursa dergi o kısımları değiştirmeniz
konusunda sizi uyarır. Değiştirmezseniz dergi
yayımlamama hakkını elinde tutar. Bu konuda son
söz dergi yöneticisine aittir.
13. Dergi tasarım ve yönetiminden sorumlu arkadaş
buraya ek maddeler koyup değiştirme yetkisine
sahiptir.
14. Dergiyi okuyanlar ve dergi ekibi bu kuralları
kabul etmiş sayılırlar.
İNOVATİF KİMYA Dergisi Yönetimi
5. Merhaba
İNOVATİF KİMYA Dergisi Okuyucuları
Editörden
Değerli Okuyucularımız;
Gönüllülük esasına göre işleyen dergimizde sizlerin gönderdiği yazılarla 19. sayıyı çıkar-
manın keyfini ve gururunu yaşıyoruz. Bize yazı gönderen ve yazmayı düşünen herkese çok teşekkürl-
er.
İnovatif Kimya Dergisi’ni sosyal ortamlarda çok okunan, çok fazla kişinin takip ettiği bir
dergi haline getirme çalışmalarımız sürüyor. Sizlerin yazılarını dergide ve sosyal ortamlarda yayımla-
yarak kalıcılığı artırmaya çalışıyoruz. Birçok insan yazılarınız sayesinde değişik şeyler öğreniyor.
Bu ay E-Dergimizde 7 farklı yazı bulunmakta. Bize bu ay gönderilen yazılar. Kimya Dün-
yasına Temiz Bir Soluk Yeşil Kimya yazısı, yeşil kimya hakkında içerikli bir yazıdır. Depresyon
yazısı, Düzce Üniversitesi Öğretim Üyesi Hocamızın yazısıdır. Kod Adı : Deterjan yazısı, deter-
jan hakkında bilgilendirici bir yazı. Beyaz Altın Lityum yazısı, dergimizin kapak konusu olarak
seçtiğimiz, Lityum elementi hakkında bilgilendirici bir yazı. Karbon ve Nanoteknoloji konusu ise
nanoteknoloji ve karbon hakkında açıklayıcı bir yazı. Mutluluğun Hormonu Serotonin yazısı ise bu
ayın ilginç konularından, mutluluk hormonu nedir bu yazıyı okuyarak bilgilenebilirsiniz. Merakla
okuyacağınızı düşünüyoruz. Chemsketch Programı yazısında bu ay yeni bir program hakkında bilgi
verildi. Element Tanıma kısmınında bu ay sırada Azot Elementi var. Yurttan ve Dünyadan Kimya
Haberleri ile de gündemi takip edeceksiniz. Her ay web siteleri kısmı ile bu ay da birçok web site-
si keşfedeceksiniz. Sözlük kısmında İngilizce-Türkçe Kimya kelimelerini öğreneceksiniz. Bulmaca
kısmında ise hem eğlenip hem öğreneceksiniz.
Umarız zevk alarak okursunuz. Bize yazı gönderen emek harcayan meslektaşlarımıza teşekkürü bir
borç biliyoruz. Kimya üzerine bölüm okuyan, çalışan her kesimden yazılar bekliyoruz. Bir sonraki ay
görüşmek üzere. Sevgiyle kalın.
Yavuz Selim Kart
Dergi Editörü
6. IÇINDEKILER
Kimya Dünyasına Temiz Bir Soluk
Yeşil Kimya
Depresyon
Beyaz Altın Lityum
Kod Adı : Deterjan
Element Tanıyalım
Karbon ve Nanoteknoloji
Chemsketch Programı
7
10
14
18
23
21
27
12
38
29
28
Mutlulugun Hormonu Serotonin
Sözlük (Ing-Trk)
Haberler
Faydalı Siteler
Kimya Bulmaca
Sizde Yazarımız Olun
Kimya Bulmaca Çözüm (Önceki Ay)
39
40
41
7. 7
Kimya
Mühendisi
(Ögrenci)
Melike YILDIRIM
mellike_ yldrm@hotmail.com
kimya dünyasına
Temiz bir soluk
Yeşil Kimya
G
ünümüz Dünyası’nın en büyük so-
runlarından biri çevre kirliği, çevre
kirliğinin en büyük sebeplerinden
biri ise koşulsuz doğaya fütursuzca atılan
kimyasallar, fabrika bacalarından süzülen
zehirli gazlar, sulara karıştırılan çözücüler
ve bunun gibi dahası...
İnsanoğlunun nüfusu gün geçtikçe artıyor.
Buna bağlı olarak ihtiyaçlar listesi de git
gide kabarıyor. Bu listeleri karşılamak için
kıt kaynaklarla sınırsız üretim imkanı
sağlanmaya çalışılıyor. İşin üretim kısmın-
da, endüstrilerin hemen hemen hepsinde
kimyasalların önemi çok büyük. Bu nedenle
endüstriler ellerini kimyasallara bulamaktan
kaçınmıyorlar. Bunun sonucunda ise ölen
balıklar, asit yağmurları, kuruyan topraklar,
solunan baca gazları kaçınılmaz oluyor.
Hızla büyüyen çevre kirliliğinin en büyük
sorumlusu kimyasallar olarak gösteril-
ince, kimyacılar ve kimya mühendisleri de
alternatif çözüm yolları aramaya başladılar.
Bunlar arasından ‘Yeşil Kimya’ son zam-
anların en çok konuşulan alternatif çözüm
yolu olmuştur.
NEDİR YEŞİL KİMYA?
Yeşil kimya, tam olarak belli prensipler üzerine oturtulmuş,
kirlilik faktörlerini yok etme amaçlı gerçekleştirilen eylemler-
in bir bütünüdür. Belli bir düzen çerçevesinde gerçekleştirilen
eylemlerle kirlilik azalması amaçlanmaktadır. Bu nedenle
‘Yeşil Kimya’ için uzun soluklu bir süreç diyebiliriz
Çevre Koruma Örgütü (EPA) tarafından tanımı ise; “Kimyas-
alların dizaynı, üretimi ve kullanımı sırasında ve sonrasında
ortaya çıkacak kirlilikleri elimine eden veya azaltan yenilik
içeren teknolojileri teşvik etmektir”. P. T. Anastas ve J. C.
Warner ise Yeşil Kimya-Teori ve Pratik kitabında (Green Chemistry-Theory and Practice); “Kimyasal
ürünlerin dizaynı, üretimi ve kullanım alanlarında insan ve çevre sağlığı için tehlike oluşturan matery-
allerin kullanımı ve ortaya çıkışını elimine eden veya azaltan bir düzine prensibin kullanımıdır” olarak
tanımlamışlardır[1].
8. 8
Yeşil Kimya veya Çevre için tehlikesi olmayan kimya; tehlikeli kimyasalların oluşumunu önleyecek
veya azaltacak şekilde ürün ve süreçlerin tasarımı olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle, yeşil kimya
yaklaşımında, atık oluşumu, enerji ve doğal kaynak kullanımının azaltılması gibi birçok konuda çaba
sarf edilmesi gerekmektedir. İki kimyasal sürecin hangisinin çevresel olarak "daha kabul edilebilir",
ya da daha "yeşil" olduğunu hızlı bir şekilden değerlendirmek için tüm akademik çevreler ve endüstri
tarafından kabul gören 12 temel ilke vardır[2].
Bu ilkeleri şöyle sıralayabiliriz:
1.Önleme: Bir atığın oluşumunu önlemek, atık oluştuktan sonra onun arıtılması ve temizlenmesinden
daha uygundur. Bu nedenle, atık çıktıktan sonra onu nasıl gidereceğimizi kara kara düşünmek yerine,
atığın oluşumunu engellemeye çalışmak ana amaç olmalıdır.
2.Atom ekonomisi: Üretim sürecine giren tüm malzemelerin, son ürün içindeki miktarını, enerjisini en
büyükleyecek (maksimize edecek) üretim süreçleri tasarlanmalıdır. Bu da ancak en az (minimum) yan
ürün ve atığın olduğu süreçler ile olanaklıdır.
3.Tehlikeli kimyasalların azaltılması: Mümkün olduğu kadar, çevre ve insan sağlığına etkisi çok az olan
veya tehlikesiz maddelerin kullanımını ve üretilmesini temin edecek üretim süreçleri tasarlanmalıdır.
4.Güvenli kimyasalların tasarımı: Kimyasal süreçler, o ürünlerden beklenen başarımı (performansı)
koruyarak, zehir (toksik) etkilerini en aza düşürecek şekilde tasarlanmalıdır. Çevre ve insan sağlığına
zararlı olduğu bilinen kimyasal maddeler üretilmemelidir. Onların zehir etkilerini en aza düşürecek
tasarım çalışmaları yapılmalıdır.
5.Güvenli çözücüler ve yardımcı maddeler kullanımı: Üretim esnasında yardımcı maddelerin (örneğin
çözücüler, ayırma maddeleri vb.) mümkünse kullanılmaması veya kullanılmak zorunda kalınırsa en
tehlikesizinin seçilmesi.
6.Enerji tasarrufu: Kimyasal süreçlerin enerji gereksinimleri, çevresel ve ekonomik etkileri göz önüne
alınarak belirlenmeli ve en küçüklenmelidir. Üretim süreçleri mümkün olduğu kadar atmosferik basınç-
ta ve oda sıcaklığında gerçekleştirilmelidir. Böylece üretim esnasında daha az enerji harcanmış olur.
7. Yenilenebilir besin kaynaklarının kullanımı: Teknik ve ekonomik olarak olanaklı olduğu taktirde
tükenen kaynaklar yerine yenilenebilir ham madde ve besin kaynakları tercih edilmelidir.
8.Yan ürünlerin azaltılması: Gereksiz işlemler ( gereksiz engelleyici gurupların kullanımı, koruma/
korumanın kaldırılması, kimyasal/fiziksel süreçlerin geçici olarak değiştirilmesi gibi)
mümkün olduğunca azaltılmalı veya kullanılma malıdır. Çünkü bu işlemlerin her birinde gereksiz mad-
deler kullanılır ve atık oluşabilir.
9.Katalizler: Katalizör maddeler ( mümkün olduğu kadar seçici olmak koşuluyla) daima stokiyometrik
kimyasallardan daha üstündür. Üretim sürecinde katalizörler kullanılarak verim artırılabilir.
10.Bozunmanın tasarımı: Kimyasal ürünler, ömrünü tamamladıklarında , doğada atık olarak kalmayıp,
çevreye zararlı olmayacak bozunma ürünleri vererek parçalanabilecek şekilde tasarlanmalıdır.
11.Kirliliği önlemenin izlenmesi ve çözümlenmesi: Tehlikeli maddelerin oluşumundan önce
üretim sürecinin sürekli izlenmesine ve kontrol edilmesine olanak sağlayacak ileri analitik yöntemlerinin
geliştirilmesine çalışılmalıdır.
12.Kazaların önlenmesi için daha güvenli kimya: Bir kimyasal süreçte kullanılacak maddeler ve bu
maddelerin fiziksel formu, yangın, patlama veya sızıntı gibin kimyasal kaza risklerini en aza indirecek
şekilde seçilmelidir.
9. 9
Görüldüğü gibi sadece atıkları azaltmak ve atıkları yönetmek çevre dostu olmaya yeterli değildir. Bu ned-
enle sadece atık tartışmaları yapmak konunun diğer boyutlarının göz ardı edilmesine neden olmaktadır.
Yeşil kimya, uygulama açısından kısa sürede sonuç vermese de, kimyasal kirliliğe açtığı savaşı bir gün
kazanacağını söyleyebiliriz. Bu nedenle, bu konuda bilgilendirilme yapılmalı, üniversitelerde yeşil kimya
ders olarak verilmeli, yeşil kimya uygulamalı projeler desteklenmeli ve yaygınlaşması sağlanmalıdır.
Kaynaklar :
[1] www.yesilkimya.org
[2] Anastas, P. T. Warner, J. C. Green Chemistry: Theory and Practice, Oxford University Press, Oxford,
(1998.)
10. 10
Haydar GÖKSU
adar_gok@hotmail.com
DEPRESYONDEPRESYON KİMYASAL BİR HASTALIK MIDIR?
D
epresyon, günümüzde ciddi problemler arasında olan ve giderek artış gösteren bir hastalıktır. Bu
artışı durdurmak ise oldukça güçtür. Psikolojik tedaviler, antidepresan ilaçları, öğütler, öneriler
ve daha pek çok çözüm yöntemleri maalesef çözümsüz kalmaktadır. Depresyon denilen ve in-
sanların gözünde canavarlaştırılan bu hal insanları ölüme sürüklemektedir[1].
Ruhsal bir hastalık olarak bilinen depresyon, aslın-
da kimyasal bir hastalıktır. Bu açıdan bakıldığında
hastalığın tedavisinin çok zor olmadığı görülmekte-
dir. İnsanlardaki mutsuzluk, halsizlik, yorgunluk ve
huzursuzluk gibi durumların; yaşanan ani travmalar,
maddi sıkıntılar gibi problemlerden kaynaklandığı
düşünülmektedir. Bu tür duygu-durum değişiklikler-
ini dengelemek için bireye psikolojik destek veya ilaç
desteği sağlanmaktadır. Psikolojik destekler tam olarak
çözüm oluşturmamakla birlikte verilen ilaçların da bi-
reyde oluşturduğu yan etkiler daha farklı problem-
lerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır[2].
Bireyin ruh halinin dengelenmesi vücutta
sentezlenen asetilkolin, dopamin, serotonin,
GABA ve en önemlisi de noradrenalin gibi
nörotransmitterlerin miktarı ile doğrudan ilişk-
ilidir. Nörotransmitterler, nöronlar arasındaki iletişimi yani sinir
sistemi boyunca sinaps denilen nöronlar arasındaki boşluklarda
sinyallerin bir nörondan diğerine taşınmasını sağlayan kimyas-
allardır (Şekil 1). Özellikle norepinefrin de denilen noradrenalin,
bireyin çevresindeki olaylara cevap verme ve dikkat gibi durum-
larını kontrol eder. Noradrenalin, kan akış ve kalp atış hızını ve
vücuttaki glikoz salınımını arttırarak “kaç ya da savaş” yanıtının
temelini oluşturmaktadır. Depresif hastalarda noradrenalinin azal-
ması; dikkat eksikliğine, ilgi ve enerji kaybına neden olmaktadır[1,2].
Şekil 1. Nöronlar, sinapslar ve nörotransmitterler
Kimya
Ögretmeni
(Düzce Üni
Yard. Doç.
Dr.)
11. 11
Noradrenalinin vücuttaki sentezi, tirozinin nöron içine alınması ile başlar. Tirozin hidroksilaz enzimi
ile önce dopa sentezlenir ve sentezlenen dopa ise dopa dekarboksilaz enzimiyle dopamine dönüşür. Bir
sonraki adımda ise dopaminden β-hidroksilaz enzimiyle noradrenalin sentezlenir (Şekil 2)[3].
HO
COOH
NH2
HO
COOH
NH2
OH
HO
NH2
OH
HO
NH2
OH
OH
Tirozin
hidroksilaz
DOPA
dekarboksilaz
CO2
Dopamin
beta-hidroksilaz
O2
C vitamini
Tirozin DOPA Dopamin
Noradrenalin
Şekil 2. Noradrenalininin sentezi
Tirozin, bir aminoasit türüdür ve vücut bu aminoasidi ihtiyacı karşılayabilecek düzeyde sentezleyem-
ediği için dışarıdan beslenme yolu ile alır. Özellikle çocukların vücudunda tirozin sentez metaboliz-
ması gelişmediği için çocuklarda bu aminoasidin besinler aracılığı ile alınması zorunludur. Şekil 2’de
görüldüğü gibi noradrenalinin sentezi vücuda alınan tirozin ile sağlanmaktadır ve tirozin eksikliği ise
doğrudan dopamin ve noradrenalinin oluşumunu etkilemektedir. Özellikle dopaminden noradrena-
linin sentezlenmesi basamağında C vitaminine ihtiyaç duyulduğu görülmektedir[3].
Depresyon rahatsızlıklarındaki asıl neden nörotransmitterlerin vücuttaki sentez yollarının kap-
anmasıdır. Bunun temel nedeni ise dengesiz beslenmedir. Tirozin bakımından zengin besinlerin
alınmaması ve vücuttaki C, D, B6 vitaminleri ve folik asit eksikliği ile ayrıca demir, çinko ve mag-
nezyum eksikliği de depresyon rahatsızlıklarına neden olmaktadır. B12 vitamini eksikliği de bireyde
yorgunluk, halsizlik ve agresiflik gibi ciddi problemlere neden olmaktadır. Bu durumda acil olarak
bireye B12 takviyesi yapılmalıdır. D vitamini eksikliği de benzer problemleri doğurduğu için özellikle
güneşten daha az faydalanılan kış aylarında D vitamini takviyesi yapılmalıdır. Bol bol C vitamini ve
tirozin bakımından zengin peynir, yumurta gibi gıdaların tüketilmesi bireyde depresyondan dolayı
ortaya çıkan belirtileri ortadan kaldıracaktır[3,4].
Önemli bir problem olarak görülen depresyon artık büyütülmemesi gereken bir durumdur. Düzen-
li olarak uygulanan basit bir diyet programı ile depresyonun üstesinden gelinebilmektedir. Ama
hastanın mevcut durumu da göz önüne alınarak psikiyatri veya ilaç desteği de verilmesi elbette uygun
olacaktır.
Kaynaklar :
1. Brown, L.C., Majumdar, R.S., Newman, S.C., Diabetes Care, 2005, 28, 1063-1067.
2. Dunna, A.L., Trivedib, M.H., Kampertc, J.B., Clarkd, C.G., Chamblissc, H.O., American Journal of
Preventive Medicine, 2005, 28(1), 1-8.
3. Uguz, S., Yurdagul, E., Klinik Psikiyatri, 2002, 19-23.
4. Brunello, N., Mendlewicz, S., Kasper, S. ve ark., Eur Neuropsychopharmacol, 2000, 12(5), 461-476.
12. 12
Kimyager
(Ögrenci)
Bedirhan GÜLER
bguler45@gmail.com
Kod Adı:
Deter anj G
ünümüzde hepimizin mutlaka
kullandığı vazgeçilmez temi-
zlik ürünüdür. Çamaşırlardan
bulaşıklara , kozmetikten kişisel bakıma
günlük hayatta sık sık kullandığımız bu
muhteşem ürün sizce masum mu?
Deterjan petrol türevi maddelerin bir
araya gelmesi ile oluşan temizleme arıtma
özelliğine sahip krem, toz ve sıvı halde
bulunan üründür. Bu ürün sert ve yumuşak
sularda etkisini gösterir. Kirleri temi-
zleme mantığı ise kir maddelerinin
hidrofobik kısım ile etkileşerek yüzeyden ayrılmasıdır. Kirler genellikle apolar yapıya sahiptirler bu
yüzden çoğu kir su gibi polar bir madde de yüzeyden ayrılmaz. Burada çivi çiviyi söker mantığı geçer-
lidir. Polar çözücü poları, apolar çözücü apoları çözer. Bu nedenle deterjanların apolar olan kısımları
kiri sararak çözünmesini veya yüzeyden ayrılmasını sağlar. Deterjanların ana maddesi : Sülfonik Asittir.
Sülfonik asit yüzey aktif bir maddedir. Bu maddeye kullanım amacına göre çeşitli yardımcı ve düzenley-
iciler eklenerek deterjan üretilmiş olur. Şimdi bu ürün masum mu sorusuna cevap verelim ; Maalesef
değil !
Peki Neden ?
Deterjanlar temiz suların düşmanıdır. İçerdiği Alkin benzen sülfonat (ABS), fosfat ve diğer yardımcı
maddeler kanalizasyondan sızarak yeraltı sularını olumsuz etkilemektedir. Ayrıca ülkemizde şuan sınır-
landırılmış olan fakat önemli ölçüde kullanımı devam eden ABS içerikli deterjanlar geçmişte Marmara
Denizinde Red-water yani kırmızı su oluşumuna sebep olmuştur. Kırmızı su ötrafikasyon özelliğine
sahip bu maddelerin etkisi ile oluşur ve sualtı yaşamını ciddi biçimde tehdit eder. ABS’ lerin parçalan-
maları zordur. Örneğin bir bardağı deterjanla yıkadıktan sonra yüz kere bile durulasanız üzerinde hala
ABS kalıntısı olur. Bu maddeler toksit etki yaratacak düzeyde vücuda alındığında hastalıklara sebep olur.
Lineer Alkil sülfonatlar (LAS) ise parçalanabilir. Kullanım ve çevre açısından uygun bir türdür. Fakat bu
onunda masum olduğunu göstermez sadece kötünün iyisidir.
Son yıllarda özellikle ülkemizde çok kullanılan katkı maddesi sodyum tripolifosfat (STPP) içinde Çevre
ve Orman Bakanlığınca çeşitli kısıtlamalar konulmuştur. Bu katkı maddesi çok sayıda fosfor (P) içer-
diğinden su organizmasında alglerin artmasına sebep olur alglerde sudaki oksijen miktarını azaltır oksi-
jen miktarı azalınca sualtı canlıları yaşayamazlar böylelikle zincirleme bir çevre felaketine yol açar.
13. 13
Deterjanın tehlikeli olan bir diğer etkisi ise buna alerjisi olan insanlaradır. Evet yanlış duymadınız de-
terjan alerjisi ! Buna sahip olan insan deterjanla yıkanmış bir ürüne dokunduktan 1-2 sonra cildinde
kızarıklık ve kuruluk gözlenir eğer uzun süre temas ederse iltihaba sebep olur. Çözümü ise bu kişilere
özel üretilmiş hipoalerjenik deterjanların kullanımıdır.
Sonuç şu ki her ne kadar çevreye ve dolaylı olarak bize zararı olsa da uzun bir süre kullanımına devam
edilecek olan bu madde çevreye zararları dikkate alınarak üretildiği sürece hayatımızın vazgeçilmez bir
parçası olacaktır.
14. 14
Ismail BAYRAKTAR
ismbyrktr@gmail.com
BEYAZ
ALTIN
LITYUM
Atom numarası 3
Element Serisi Alkali
Görünüş Gümüş, beyaz gri
Atom ağırlığı 6,941 g/mol
Yoğunluğu 0,534 g/cm-3
Erime Noktası 180,54 o
C
Kaynama Noktası 1342 o
C
Kristal Yapı Kübik
L
ityum, sembolü Li atom numarası 3 olan bir
elementtir. Periyodik tabloda 1. grupta alkali
metal olarak bulunur ve yoğunluğu en düşük
olan metaldir. Lityum doğada saf halde bulunmaz.
Yumuşak ve gümüşümsü beyaz metaldir.
Havada bulunan oksijenle reaksiyona giren lityum, lityum oksit (Li2
O) oluşturur. Hava ve su tarafından
hızlı bir şekilde oksitlenip kararır ve lekelenir. Bu oksitlenme reaksiyonunu engellemek için lityum
yağ içinde saklanır. Lityum metali doldurulabilir pillerde(örnek olarak cep telefonu ve kamera pili) ve
ağırlığa yüksek direniş göstermesi sebebiyle alaşım olarak hava taşıtlarında kullanılır.
Lityum ilk olarak 1817 yılında Johan August Arfwedson tarafından
keşfedilmiştir. İlk saf olarak izolasyonu ise William Thomas Brande
ve Humphrey Davy tarafından lityum oksitin elektrolizi yolu ile
gerçekleştirilmiştir. Spodumen cevheri ,LiAl(SiO3
)2
, Lityum içeriği
nedeniyle ticari olarak çok önemlidir.
Lityum üzerine çalışmalar 1817 yılında başlamıştır. Lityum,
sülfürik asit ile reaksiyona sokularak lityum sülfat (Li2
SO4
) elde
edilir. Elde edilen bu çökelek, çözeltiden ayrılarak sodyum karbonat
(Na2
CO3
) ile yıkanır. Böylece suda çözünmeyen lityum karbonat
(Li2
CO3
) elde edilir. Lityum karbonat, lityumun kullanıldığı ürün-
lerde ana maddedir.
Doğada Lityum
Lityumun yeryüzündeki ortalama konsantrasyonu yaklaşık %0,006 oranında olup, deniz suyunda da
yaklaşık 0,1 ppm lityum olduğu sanılmaktadır. Yaklaşık 150'den fazla lityum mineralinin varlığı bilinme-
sine rağmen, bunların çok azının ticari olarak önemi bulunmaktadır.
Yüksek
Kimyager
(Mezun)
15. 15
Mineral Formül Teorik (% Li2
O) Ticari (% Li2
O)
Spodümen LiAl(Si2
O6
) 8,0 1,5-7
Lepidolit K2
(LiAl)5-6
(SiAlO).. Değişken 3-4
Petalit LiAl(Si4
O10
) 4,9 3-4,5
Ambylgonit LiAl(PO4
) 10,1 8-9
Li2
SO3
+ Na2
CO3
→ Na2
SO4
+ Li2
CO3
(katı)
Elde edilen Li2
CO3
çökeleği HCl ile reaksiyona sokularak LiCl elde edilir.
Li2
CO3
+ 2 HCl → 2 LiCl + CO2
+ H2
O
LiCl erime noktası 600 °C den fazla olduğu için elektroliz ile saflaştırılması zor olduğundan LiCl (55%)
ve KCl (45%) karışımı kullanılarak erime noktası 430 °C’ye düşürülür. Bu karışımın elektrolizi ile Li saf
olarak elde edilir.
• Katot: Li+ (s) + e- → Li (s)
• Anot: Cl- (s) → ½ Cl2
(g) + e-
Ticari Üretim
Lityum, bıçakla kesilebilen sodyumdan bir az daha sert olduğu için, onu kesmek veya bölmek çok daha
zordur. Reaksiyona girmemiş Lityum gümüşümsü bir renge sahiptir, ancak kısa sürede rengi kararır.
Düşük yoğunluğu sayesinde hidrokarbonlar üzerinde batmadan durabilir. Alev üzerine konulduğunda
lityumda göz alıcı bir kırmızı renk gözlenir, ancak yanmaya başladığında parlak beyaz bir alev gözlem-
lenir. Lityum suda ve su buharında bulunan oksijen ile tutuşur ve yanma reaksiyonu gösterir.
Oda sıcaklığında azot ile reaksiyona giren tek metaldir. Yüksek özgül ısısı, 3582 J/(kg•K), ve sıvı
haldeki geniş sıcaklık değerleri lityumu kullanışlı hale getirmektedir.
Lityum hava ve su ile yanması ve potansiyel patlama tehlikesine rağmen diğer alkali metallere göre
daha az tehlikelidir. Oda sıcaklığındaki Lityum-Su reaksiyonu aktif ve çabuk gerçekleşen bir reaksiyon
olmasına rağmen çok tehlikeli bir reaksiyon değildir. Lityum alevlerini söndürmek zordur ve bunun
için özel kimyasallardan oluşan söndürücüler kullanılır.
Kullanım Alanları
Lityumun çok çeşitli endüstrilerde kullanım alanı bulunmakta olup; seramik, cam, alüminyum, yağ,
eczacılık ve pil sektörü bunlar içerisinde en önemlilerindendir.
Ayrıca çeşitli metallerle alaşımlar da oluşturmaktadır (Li-Al, Li-Mg alaşımları).
Seramik sektöründe lityum karbonat ya da mineral olarak kullanılan lityum, erime sıcaklığının ve ısıl
genleşme katsayısının düşmesini sağlarken, akışkanlığı da artırmaktadır. Cam üreticileri, beher ve şişe
cam üretimlerinde lityumu kullanarak daha hafif ve daha ince kalınlığa sahip ürünler elde etmektedirl-
er.
Lityum bileşikleri A vitamininin sentezinde ve manik (bipolar) depresif hastalığının tedavisinde kul-
lanılmaktadır.
Elektrikli Otomobiller ve Yeşil Devrim
Devamlı artan ve hayal gücümüzün sınırlarını zorlayan müşteri istekleri nedeniyle ulaşımdan iletişime,
sağlıktan savunmaya her alanda hızlı bir teknolojik tüketim yaşanmaktadır.
16. 16
Günümüzde hemen her bireyin hızlı, verimli ve kolay iletişim için taşınabilir
elektronik aletlerden (bilgisayarlar, cep telefonları, kameralar, fotoğraf makinaları, MP3 çalarlar, CD
çalarlar, DVD oynatıcılar, radyolar, televizyonlar) en az birisine sahip olduğu bilinmektedir. Gün geç-
tikçe elektrikli aletlerin çoğu kablosuz kullanılabilir hale gelmektedir. Bütün bu elektronik ürünlerin
geliştirilen fonksiyonlarını uzun süreli ve etkin olarak idame ettirebilmeleri için temel şart yüksek enerji
yoğunluğu, güvenilir ve uzun ömürlü, bakımı kolay, kısa sürede şarj edilebilen ve çevre dostu bir enerji
kaynağına sahip olmasıdır.
Şarj edilebilen/İkincil (Li-iyon) piller günümüzde taşınabilir elektronik ve elektrikli eşyalarda yaygın
olarak kullanılmaktadır.
Avantajlar
• Kapalı hücre, bakım gerektirmez
• Uzun ömürlü ve tekrar kullanılabilir
• Geniş çalışma sıcaklığı
• Çabuk şarj edilebilme
• Yüksek enerji ve deşarj kapasitesi
Dezavantajlar
• Yüksek fiyat
• Yüksek sıcaklıkta bozunma
• Koruyucu devre ihtiyacı
• Aşırı şarj sonucunda kapasite kaybı ve termal bozunma
Lityum polimer piller
Organik elektrolit maddesi yerine polimer tipi elektrolit kul-
lanılması ve bu suretle pil bünyesinde yer alan separatörlerin
kaldırılması konusunda araştırmalar yapılmıştır. Li-polimer
pillerde sıvı elektrolitin olmaması pilde sızma olayını ortadan
kaldırmıştır, metalik dış kabı yerine alüminyum veya diğer
tipte metal folyolar kullanılabilir. Polimer uygulamasıyla
üretim basitleşmiş, pil güvenliği artmış ve ince yapılı piller
oluşturulmuştur.
Elektrikli Araç Teknolojisi
Dünyada küresel ısınmaya neden olan karbon emisyonunun
%20’den fazlası ulaşım sistemlerindeki enerji tüketiminden
kaynaklanıyor. Arabaların tamamında kullanılan içten yanmalı
motor teknolojisi bu oranda en büyük paya sahip etkendir.
Elektrikli araçlar, sıfır emisyonlu çevreye
duyarlı araçlar olmaları nedeniyle petrol
türevli araçlara göre daha cazibeli ve güçlü
bir alternatiftir. Birincil enerji kaynağının
aynı miktarına %60 daha fazla yol sürüşü
sağlayan bu araçların enerji çevrimi de
çok etkileyicidir. Elektrikli araçların sürüş
mesafesi ise en önemli dezavantajlarından
biridir.
17. 17
Araçların menzilini arttırmak için
batarya teknolojileri geliştirilmek-
tedir. Yüksek enerji yoğunlukları,
uzun raf ömrü ve düşük ağırlık
küçük boyut avantajları nedeniyle
lityum-iyon veya lityum-polimer
bataryalar tercih edilmektedir.
Elektrikli araçların kullanılmaya
başlanmasıyla,
•Ulaşım maliyetlerinin azaltılması,
•Fosil kaynaklı yakıtların kullanımın
azalması,
•Özellikle CO2 salınımın ciddi oran-
da azalması, küresel ısınma ve ozon
tabakasının rahatlaması
gibi çok önemli avantaj sağlayacaktır. Geleceğin teknolojisi olarak tanımlanan lityum-iyon pillerin özel-
liklerini geliştirmek dezavantajlarını gidermek için araştırmalar sürmektedir.
Ülkemizde araç mülkiyeti sayısının nüfusa oranı %15 seviyesinde olup, diğer ülkelere göre oldukça
düşüktür. Elektrikli araçların Türkiye’de yaygınlaşabilmesi için öncelikli şart mevcut altyapının değişm-
esi ve şarj istasyonlarının yeterli sayıya ulaşmasıdır. Marmara bölgesi ve büyük şehirlerde 1000’e yakın
akıllı şarj istasyonları kurmayı planlayan enerji sektörünün liderleri, 2020 yılında Türkiye araç parkının
%19‘unu elektrikli araçların oluşturacağı ve elektrikli araç sayısının 4 milyonu aşacağı öngörülmektedir.
Enerji sektörü bunu söylese de kimya sektörünün daha buna hazır olduğunu söyleyemeyiz. Elektrikli
araçların bataryaların, motorlarının ve güç jeneratörleri gibi parçalarının üretilmesi ve buna uygun
sanayileşmenin zayıf olması Türkiye’de elektrikli aracın şimdilik bir rüya olduğu görülmektedir.
Teknoloji gün ve gün gelişmeye ve ilerlemeye devam ediyor. Enerjiniz tükenmesin!
Kaynaklar :
1. Deniz POLAT, Özgür KELEŞ,. İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ METALURJİ BÖLÜMÜ,
TEKNİK BÜLTEN.
2. Lithium Ion Rechargeable Batteries, Technical Handbook.
3. Fatma KILIÇ, Bazı Lityum metal vanadat içeren bileşiklerinin sentezi, karakterizasyonu ve elektrok-
imyasal özellikleri, Kahramanmaraş Üniversitesi Kimya Bölümü Yüksek Lisans Tezi, 2008.
4. Tufan KAYIKLI, Abdülkadir BALIKÇI, A Lityum Polymer Battery Charger Design for Electric Vehi-
cles, Gebze İleri teknoloji Enstitüsü.
5. Wikipedia/Lithium
18. 18
Mustafa ALTUNKAYNAK
altunkaynakmustafa@gmail.com
KARBON VE
NANOTEKNOLOJİ(ELMAS, GRAFİT, FULLEREN)
D
eğerli okuyucular; Yer
yüzünün en önem-
li elementlerinden
olan karbon, yerkabuğunun
yaklaşık %0,2 sini oluşturur.
Periyodik cetvelin 4A grubu-
nda yer alır ve atom numarası
6 dır. Karbonun atomik ve
genel özelliklerinden bazıları
aşağıda sıralanmıştır.
Elmas Grafit Fulleren
Kristal yapısı Kübik
Yükseltgenme seviyeleri 4,2
Elektronegatifliği 2,55 Pauling ölçeği
İyonlaşma enerjisi 1086,5 kJ/mol
Atom yarıçapı 70 pm
Atom yarıçapı (hes.) 67 pm
Kovalent yarıçapı 77 pm
Van der Waals yarıçapı 170 pm
Maddenin hali Katı
Yoğunluk 2.267 g/cm³
Sıvı haldeki yoğunluğu 2.267 g/cm³
Ergime noktası 4300–4700 °K
4027-4427 °C
Kaynama noktası 4000 °K
3727 °C
Ergime ısısı 100 kJ/mol
Buharlaşma ısısı 120 kJ/mol
Isı kapasitesi 8.517 (grafit)
6.115 (elmas) J/
(mol•K)
Kimyager
(Kimya Ög.)
19. 19
Aynı elementin atomlarının uzayda farklı şekilde dizilmesi sonucunda oluşan geometrik şekillerdeki
yapılarına allotrop denir.
Karbonun üç allotropu vardır. Bunlar elmas grafit ve fullerendir.
ELMAS; çok sağlam bir yapıya sahiptir ve doğal maddelerin içinde en sertidir. Bu özellikleri sayesinde
diğer bütün maddeleri çizebilir, ideal bir aşındırıcıdır. Şeffaf olan ve elektrik iletkenliği olmayan elmas, iyi
bir ısı iletkenidir.
GRAFİT; siyah, parlak ve iletken bir katıdır. Elektrik iletkeni olarak endüstride kullanılır. Grafitte tab-
akalar birbiri üzerinde kolayca kayabildiği için yağlayıcı olarak, elektrik-elektronik, boya, çelik, motor,
döküm endüstrisinde, kurşun kalem yapımında ve daha birçok alanda kullanılır.
Karbonun yapay allotropları da vardır. Bu allotroplara genel olarak fulleren denir. Fullerenlerin yapısı
grafite benzer. Fakat grafit gibi tabakalar hâlinde değildir. Fullerenler bir tabakadan oluşur ve bu tabakada
karbon atomları sadece altıgen değil, beşgen hatta yedigen halkalar olarak da dizilebilir. Fullerenler na-
nometre boyutunda ve sağlam yapıda olduğu için endüstride oldukça önemlidir. Karbonun bu tür nano
yapıları top, tüp, çubuk ve halka şeklinde sınıflandırılabilir. Fullerenlerin keşfi yeni bir kimya alanının or-
taya çıkmasına yol açmıştır. 1991 yılında, Lijima tarafından, karbonun tüp şeklinde yapı oluşturabileceği,
deneysel olarak fark edildi. Grafitten özel yöntemlerle elde edilen tüpler, nanometre boyutunda oldukları
için nanotüp olarak adlandırılır.
NANOTEKNOLOJİ
Kelime karşılığı Latince de çok küçük boyutlu, bilimsel karşılığı ise metrenin milyarda biri anlamına
gelen ölçü birimidir. Nano kelimesi Yunanca “nannos” kelimesinden gelir ve “küçük yaşlı adam veya
cüce” demektir. Günümüzde nano teknik bir ölçü birimi olarak kullanılır ve herhangi bir birimin mil-
yarda biri anlamını taşır. Bir nanometre metrenin milyarda birine denk gelir.
Nano bilim ve nano teknolojinin tam bir tanımı olmamakla birlikte genel görüşe göre 1-100 nanometre
boyutlarda maddelerin anlaşılması kontrol edilmesi ve atomsal seviyede değiştirilip işlevsel hale getiril-
mesidir. Nano teknoloji çok genel tanımıyla istisnai şekilde küçük (yaklaşık atom boyutlarında) yapıların
ticari bir amaca hizmet edebilecek şekilde düzenlenmesidir. Maddeler üzerinde 100 nanometre ölçeğin-
den küçük boyutlarda gerçekleştirilen işleme ölçüm modelleme ve düzenleme gibi çalışmalar nano-te-
knoloji çalışmaları olarak nitelenir.
Karbon Nanotüp, karbon elementinin uzunluk-çap oranı 28x106:1 olan allotropu. Bu oran başka her-
hangi bir malzemenin sahip olabileceğinden daha büyüktür. Tek katmanlı (tek duvarlı) ya da çok kat-
manlı (çoklu duvarlı) karbon nanotüpler mevcuttur. Karbon nanotüplerin yapısını açıklayabilecek en
basit model tek duvarlı bir tüp için şu şekildedir: Tek sıra karbon atomundan oluşan bir grafen kat-
manının, silindir şeklinde bükülerek uçlarının birleştirildiği ve grafen içerisindeki bağların aynısından
oluşturulduğu düşünülürse bu yapı tek duvarlı bir karbon nanotüple aynı yapı olur.
Nano teknoloji kullanılarak üretilmiş çeşitli ürünler şimdid-
en yaşamımıza girdi. Bu ürünler içinde kir tutmayan duvar
boyaları küvet ve lavabolar, kirlenmeyen ıslanmayan ve ütü
gerektirmeyen kumaşlar, bakteri ve mikropları öldüren filtrel-
er ve çeşitli yüzeyler, el ve yüz kremleri, tenis raketleri ve tenis
topları, mantarları ve bakterileri öldüren çoraplar yer alıyor.
Nano teknoloji yaşayan sistemlere moleküler seviyelerde
müdahale etme imkanı yaratabilir. Sadece hastalığın bulun-
duğu ve yayıldığı bölgelere saldırarak ilaç veren makineler
insan vücudu içinde hareket edilmesine imkan sağlayan teşhis
araçları nano-teknolojinin tıp ve sağlık sektörü üzerindeki
potansiyel uygulamaları olarak gösterilebilir
20. 20
Hidrojenin yakıt olarak kullanılmasının önündeki engellerden birisi de depolanmasıdır. Ancak işlev-
leştirilen nanotüpler sayesinde bu moleküllere çok yüksek kapasitede hidrojen depolanabileceği ortaya
çıkmıştır. Bu buluş, geleceğin otomobillerinde kullanılacak verimli yakıt hücreleri ve katalizörlerin
tasarımında kullanılabilecektir. Yakın bir gelecekte, giydiğimiz tişört, üzerindeki nanosensörler sayesinde
nabız, sıcaklık, tansiyon ve kan şekeri gibi vücut fonksiyonlarımızdaki değişimleri belirleyip bizi veya
kablosuz bir hatla doktorumuzu uyarabilecektir. Nanoteknoloji; ulaşım, bilgisayar, yarı iletken, iletişim,
malzeme, kimya, çevre, enerji ve savunma gibi birçok endüstri alanında uygulama alanı bulmaktadır.
Bunların dışında tıpta birçok alanda özellikle kanser tedavisinde kullanılabilecektir.
Nano teknolojinin faydaları şunlardır;
1) Denenmiş, sürekli ve daha etkili uzun koruma süresi. Tatbik edilen malzemenin değerini koruması,
çevre ve iklim etkileri ile çizilmelere karşı daha dayanıklı olması.
2) Her türden tekstil ürünü ve yüzeyler için bakım kolaylığı, daha uzun süreli gözle görülebilir ve sağlıklı
temizlik, kolay temizlik, cildi hiçbir şekilde etkilememesi, anti bakteriyel olması, alerji hastalarına uygun
olması ve birçok sair olumlu özelliği mevcuttur.
3) Akla gelebilecek her türden yüzeye kolay ve basit bir şekilde uygulanabilirlik.
4) Boncuk teşkili etkisinin zayıflaması halinde muhtemelen bir temizlik yapılması gerekiyordur. Bu gibi
durumlarda yüzeyin veya tekstil ürününün yumuşak bir temizlik maddesi ile temizlenmesi ve bolca su ile
çalkalanması gerekir. Bu işlemden sonra boncuklaşma etkisi tekrar kendini gösterecektir (Tekstil ürün-
lerinde kuruduktan sonra). Kaplama zarar görmüşse, zarar gören kısımların tekrardan onarılması müm-
kündür.
“Gelecek için Karbon temelli nano teknolojiyi kullanalım. Karbon emisyonunu ve sera etkisini azaltalım.”
Kaynaklar :
1-) Anorganik Kimya
2-) tr.wikipedia.org/wiki/Nanoteknoloji
3-) Modern Üniversite Kimyası
4-) nanoteknoloji.nedir.com/
5-) www.biltek.tubitak.gov.tr/bdergi/yeniufuk/icerik/nanoteknoloji.pdf
21. 21
Hatile MOUMINTSA
hatile_m@hotmail.com
MUTLULUĞUN
HORMONU
SEROTONİN
D
eğerli okuyucularımız
bu sayıda sizlere mutlu-
luk kaynağı olan ser-
otonin hormonunu anlatmaya
çalışacağım.
Serotonin nedir?
Bir nörotransmitterdir. Yani sinir hücreleri ar-
asında elektrik sinyallerini taşımakla görevlidir.
İnsanda mutluluk, canlılık ve zindelik hissi verir
. Eksikliğinde depresif, yorgun, sıkılgan bir ruh
hali görülür. Yapısal olarak monoamin grubuna
girer ve triptofan aminoasitinden sentezlenir. Seroto-
nin molekülü aşağıda görülmektedir.
Serotonin beyinde salgılanır ve vücudun çeşitli noktalarında üretilir. Genelde merkezi sinir sisteminde ve
mide-bağırsak kanalında bulunur. Beyinde salındığında kan damarları kasılarak daralır, serotonin düzeyi
düştükçe genişler.
Serotonin ve Uyku
Serotoninin yüksek düzeyleri uyanıklık, düşük düzeyleri uyku ile ilişkili. Melatonin ile birlikte, serotonin
sirkadiyen saati kontrol eder ve gün ışığından etkilenir. Gün ışığı ile serotonin seviyesi artarken, melatonin
azalmaktadır. İşte bu yüzden akşam ruh halimiz her nasıl olursa olsun, sabah uyandığımız zaman kendimizi
mutlu hissederiz.
Serotonin seviyesi REM uykusu (rüya görülen evre) sırasında en düşük seviyesindedir. Serotonin reseptörler-
ine sahip nöronlar REM safhasına kadar tüm uyku sırasında aktiftir. Çoğunlukla REM uykusunu engelleyici
olarak görev yaparlar. Serotonin seviyesi düştüğünde, asetilkolin adlı nörotransmitter seviyesi beyinde yük-
selmeye başlar. Bu nedenle antidepresanların çoğu rüya görmeyi azaltır. Serotonin seviyesindeki artış, aset-
ilkolin üretimini azaltmakta, bu da rüya görmeyi zorlaştırmaktadır.
Serotonin ve Kadınlar
Merak edenler olmuştur belki bazı kadınlar neden adet günlerinde tatlılara karşı en çokta çikolataya karşı
iştahları artar diye. Kadın vücudundaki östrojende (kadınlık hormonu) artma, serotonin düzeyinde de bir
artışa neden olmakta; aynı şekilde, kadınların âdet görmeleri sırasında, östrojen hormonlarında düşüş ol-
ması, serotonin düzeyini de düşürmekte ve bu durum, kan damarlarının aşırı genişlemesi sonucu, kadınlarda
migren başlamasına neden olabilmektedir.
Kimya
(Mezun)
22. 22
Serotonin ve Depresyon
Birçok araştırmacı serotonin seviyesindeki dengesizliklerin ruh hâlini etkileyip, depresyona neden old-
uğuna inanmaktadır. Serotonin eksikliği şu üç nedenle oluşabilir: beyin hücrelerinde üretimin az olması,
reseptör bölgelerinin yetersiz olması ya da serotonin yapımında kullanılan triptofan maddesindeki eksik-
lik. Bu üç biyokimyasal bozukluktan biri meydana geldiğinde, depresyon, obsesif-kompulsif bozukluk,
anksiyete, panik ve hatta aşırı asabiyet ortaya çıkabilir.
Serotonin ve Çikolata
İster kötü olalım, ister iyi olalım çikolatayı her şekilde yem-
ekten bıkmıyoruz usanmıyoruz. Çünkü onu yedikçe mutlu
oluyoruz. Mutluluğumuzun sebebi de çikolata bol miktarda
serotonin içermesidir.
Serotonin hangi besinlerde bulunur?
Başta deniz tuzu olmak üzere; bitter çikolata, tahıllı gıdaları,
çavdar ekmek, kepekli makarna bulgur, B vitamini ihtiva
eden besinler, hindi, yumurta, badem, tavuk, soya, süt, keçi
peyniri, mandalina, muz, kakao, fıstık, ıspanak, brokoli,
mısır, pancar, yabani havuç, brüksel lahanası, süt ve süt
ürünleri, baklagiller, nişastalı sebzeler ve yulaf ezmesi seroto-
nin yükselmesini sağlayan besinlerdir.
Ayrıca ekzersiz yapmanız, güneş ışığında bol zaman geçirmeniz ve masaj yaparak stresi azaltmanız da
serotonin hormonunun yükselmesine yardımcı olur.
Kaynaklar :
1-) http://tr.wikipedia.org/wiki/Serotonin
2-) http://www.bing.com/images/search?q=%C3%A7ikolata+yemek&qs=n&-
form=QBIR&pq=%C3%A7ikolata+yemek&sc=0-12&sp=-1&sk=#view=detail&id=46A227F74BB-
6122934BFDEDCCC5BC0CE4E4032E7&selectedIndex=30
3-) http://www.bing.com/images/search?q=seroton%C4%B1n&qs=n&form=QBIR&pq=seroton%C4%B-
1n&sc=0-6&sp=-1&sk=#view=detail&id=3BFA7D7B5337789D0FBD8025603569A49A67CEF6&selec-
tedIndex=2
23. 23
Yavuz Selim KART
kim_muhselim@hotmail.com
CHEMSKETCH
PROGRAMI
Merhaba İnovatif Kimya Der-
gisi okuyucuları,
Bu ay sizlere ChemSketch pro-
gramını anlatarak bilgilendirmeye
çalışacağım. Geçen 3 sayı boyun-
ca HyperChem programından
bahsettim. Bu ay anlatacağım
programda HyperChem pro-
gramına benzer bir programdır.
Bu programın da size faydalar
getireceğini umarak anlatıma
başlıyorum.
İlk olarak bu program nedir ne işe yarıyor kısaca
açıklayalım. Program ACD Firması tarafından 1994
yılında piyasaya sunulmuştur. Mazisi eski bir program-
dır. Program ile organik, organometalik, polimer ve
Markush yapıları olmak üzere hemen her türde yapıyı
çizebiliyoruz. Programı açınca şu şekilde bir ekran
karşımıza çıkıyor. (Resim 1)
Resim 1 : ChemSketch programı genel görünümü
Kimya
Mühendisi
(Mezun)
24. 24
Program ile yapabileceklerimize gelince
• Yapıları iki boyutlu olarak çizme, üç boyutlu hale dönüştürme ve istenen açıda çevirme,
• Tepkimeler, tepkime şemaları ve reaktif miktarlarını görüntüleme,
• InChi ve SMILES dizgelerinden yapı oluşturma,
• 50 atom ve 3 halka yapısına kadar olan bileşikler için IUPAC'ın önerdiği isimlendirmeyi
oluşturma,
• Tek yapılar için logP değerlerini hesaplama,
• 165.000 geleneksel, sistematik ve ticari isimli yapılar içinden arama yaptırma,
• Uzaysal dizilimleri daha iyi görüntülemek için iki veya üç boyutlu olarak molekülü gösterme,
• Aynı anda profesyonel raporlar üretme ve yapılarla, metinlerle ve grafiklerle çalışma
gibi birçok şey yapabiliriz.
Resim 2 : ChemSketch ile çizilmiş yapılar
Peki, program ile yapılarımızı nasıl çizeceğiz. Bunu, Resim 3 kısmında anlatarak devam ede-
Resim 3 : Programın çizim kısımları
25. 25
Resim 3’te programımızın genel hatlarını görmektesiniz. Sağ, sol ve üst panelde çizeceğimiz yapıya göre
kısımlar bulunmakta ve bu kısımlara tıklayarak çizim işlemlerini gerçekleştiriyoruz. Birçok yapıyı, seçim
işlemleri yaparak burada çizmemiz mümkün. Sol tık ile seçtiğiniz kısmı ekran alanına bir kere tıklayıp,
yapıyı çiziyorsunuz. Aynı yapıdan birden çok çizmeyi düşünüyorsanız program size bu konuda yardımcı
oluyor. Tek tık ile aynı yapıdan sürekli çizebilirsiniz. Misal, bir benzen halkası seçtiniz diyelim. Bir kere
seçtikten sonra bu kısmı bir daha seçme gereği duymadan, sol tık ile ekrana tıklayarak istediğimiz kadar
benzen halkası çizebiliriz. Bunları ayrı ayrı yerlerde ekleyebileceğiniz gibi birbirine bağ yapmış şekilde
de ekleyebiliriz.
Resim 4 : Program ile çizilmiş yapı
Resim 4’te benzen halkalarını görmektesiniz. Kırmızı daire ile alınmış kısımları bu program ile çok rahatlıkla
çizebiliyoruz.
Program ile yapabileceğimiz çizimlere genel başlıklar halinde bakarsak
1-) Sübstitüent ekleme
2-) Periyodik tablodan element ekleme
3-) Simgesel element ekleme
4-) R grupları ekleme
5-) Stereokimyasal bağ ekleme
6-) Zincir çizim ekleme
7-) Radikal Tablosunu kullanarak ekleme
gibi birçok yapıyı rahatlıkla çizebiliriz.
Başka neler çizebiliriz?
26. 26
Resim 5 : Program ile çizebileceğimiz diğer şeyler
Resim 5’te yeşil olan kısma tıklayarak Draw moduna geçiyoruz ve kırmızı kutu içindeki kısımları bu-
radan çiziyoruz. Çizimde neler kullanacaksanız ona göre eklemeler yapabilirsiniz.
Program sadece bunlardan mı ibaret? Tabi ki değil. Programda PubChem, ChemSpider ve eMolecules
araçları bulunmakta. Chemical Abstracts kayıt numarasını (CAS RN) kullanarak erime ve kaynama
noktalarını, zehirliliğini, hangi kimya firmaları tarafından satıldığını öğrenebilirsiniz. PubChem çok
ayrıntılı bilgiler verirken eMolecules maddenin yapısını, molekül ağırlığını ve sağlayan firmaların isim-
leri ile katalog numaralarını bildirmektedir. ChemSpider ise İngiliz Kimya Cemiyetinin (RSC) ürünü
olup PubChem'e yakın bilgiler vermektedir. Size tavsiyemiz, bir arama motorunda ilgilendiğiniz sonucu
bulamazsanız diğer motorlarda şansınızı deneyin ve özellikle CAS RN elde edilmişse Science Finder gibi
güçlü literatür arama motorlarını kullanarak çok sayıda bilgi elde edebilirsiniz.
ChemSketch programında çizilmiş bir şekli Microsoft Word veya OpenOffice/LibreOffice programları-
na aktarabilirsiniz. Aktarma işlemlerini dikkatli ve çizimlerinizi kaydederek yapın ki emekleriniz boşa
çıkmasın. Programın burada anlatamadığım daha birçok özelliği mevcut.
Programı nasıl temin edebileceğimize gelince http://www.acdlabs.com/resources/freeware/chemsketch/
sitesine girip indiriyoruz. Başka sitelerden indirmeye kalkmayın, çünkü çok fazla virüs içeren indirme
linki mevcut.
Bir sonraki yazıda görüşmek dileğiyle.
Kaynaklar :
http://barbarosakkurt.weebly.com/uploads/2/6/1/7/26173528/seminer.pdf
http://www.youtube.com/watch?v=CHlJuAcyTv8
27. 27
ELEMENTTANIYALIM Azot
Simgesi: N
Grubu: 5A (Ametal)
Atom numarası: 7
Bağıl atom kütlesi: 14,00674
Oda sıcaklığında: Gaz
Erime noktası: -209,86°C
Kaynama noktası: -195,65°C
Yoğunluğu: 1,2506 g/cc
Keşfi: 1772 - Daniel Rutherford
Atom çapı: 0,75 Å
Elektronegatifliği: 3,04
Elektron dizilimi: 1s22s2p3
Yükseltgenme basamağı (sayısı): ±3, 5, 4, 2
Azot veya nitrojen, periyodik cetvelde N simgesi ile gösterilen bir element olup atom numarası 7’dir.
Renksiz, kokusuz, tatsız ve atıl bir gazdır. Azot, dünya atmosferinin yaklaşık %78’ini oluşturur ve tüm
canlı dokularında bulunur. Azot ayrıca, amino asit, amonyak, nitrik asit, ve siyanür gibi önemli bileşikler
de oluşturur.
Azotun Elde Edilmesi
Azot, sodyum asidin (NaN3
) ve amonyum dikromatın bozunması ile saf olarak elde edilebilir:
NaN3
→ 2Na + 3N2
(300 °C)
(NH4
)2Cr2
O7
→ N2
+ Cr2
O3
+ 4H2
O
Azot eldesinde kullanılan bir diğer yöntem ise, amonyağın kireç kaymağı ile reaksiyonudur:
2NH3
+ 3Ca(OCl) → 3CaCl3
+ N2
+3H2
O
Sanayide sıvı havadan, ayrımsal damıtma yoluyla elde edilir.
Laboratuvarda iki yöntemle elde edilir: Üzerinden karbon dioksiti alınmış hava geçirilerek oksitlenen bir
maddeyle oksijenin tutulup daha az aktif olduğu için tepkimeye katılmayan azotun toplanması ya da bir
azot bileşiğinin ayrıştırılması. Birinci yöntemde, örneğin bakır kullanılarak oksijen, bakır oksit biçi-
minde tutulur ve geride azot kalır. Havada çok az miktarda soy gazlar da bulunduğundan bu yöntemle
elde edilen azot saf değildir. İkinci yöntemdeyse örneğin amonyum nitrit (NH4NO2) ısıtılarak su ve saf
azot, gaz hâlinde elde edilir.
Kullanım Alanları
Standart sıcaklık ve basınç altında son derece kararlı olan ve atmosferin %78’ini oluşturan azot gazı,
besinlerin ve kimyasalların saklanmasında kullanılır. Çok soğuk olan (-196°C) sıvı azotsa, çok düşük
sıcaklıklarda gerçekleştirilmesi gereken dondurma işlemlerinde kullanılır. Sperm bankalarında
spermlerin dondurularak saklanması, sıvı azotla gerçekleştirilir. Ticari olarak en çok değer taşıyan azot
bileşiği amonyaktır (NH3). Güçlü bir çözücü olan amonyak, gübrelerin bileşiğinde bulunan ve plastik
endüstrisinde de önemli yeri olan “üre” maddesinin eldesinde kullanılır. Azot, proteinler başta olmak
üzere, organik bileşiklerin yapısında yer alan çok önemli bir elementtir. Azotun tüm bileşikleri, ya oksit-
leyici özelliktedirler, ya da güçlü birer reaktiftirler. Bu nedenle de, uygun koşullarda şiddetli tepkimeler
verirler. Bunların arasında TNT (trinitrotoluen), ve amonyum nitrat sayılabilir.
28. 28
SÖZLÜKIngilizce-Türkçe
Volatile
Vessel
Viscometer
Epsom Salt
Glass Wool
Haze
Slurry
Ferro Alloy
Shower
Lean Gas
Pill, Pellet
Erlenmeyer
Store
Smoke, Fume
Effective
Ring, Cycle, Flange
Kemp
Exchange Reaction
Thickness
Low, Hypo
Fugacity
Hydroxyl
Cathode
Uçucu
Viskozometre
Acı Tuz
Cam Yünü
Bulanık
Bulamaç
Cam Kap
Değişimli Reaksiyon
Demirli Alaşım
Depolamak
Derişiklik
Duş
Duman
Düşük
Fakir Gaz
Etkili
Etkin Basınç
Hap
Halka
Hidroksil
Kaba Yün
Katot
Kap
29. 29
HABERLER
Yurttan Kimya HaberleriYERLİ KOZMETİK ÜRETİCİLERİNE BÜYÜK FIRSAT
Bakanlıktan yerli kozmetik üreticilerine destek geliyor
Bakanlık her yıl 10 milyonlarca dolar ithalat yapılan kozmetik sektörüne neşter vuracak. 81 ilde hayata
geçirilecek proje ile kozmetik üretiminde kullanılan ürünlerin Türkiye’de üretimi desteklenecek.
Tarım sektöründe Avrupa’nın bir numaralı ülkesi haline gelen Türkiye, ithalata bağımlı olunan bir sek-
töre daha neşter vuruyor. Kozmetik, sağlık, gıda gibi alanlarda kullanılan ıtri, tıbbi ve boya bitkileri %100
yerli üretimle sağlanacak. Her yıl on milyonlarca dolarlık ürün ithalatı için ödenen döviz yurt içinde kal-
acak. Bu kapsamda öncelikli olarak 25 ilde Itri ve Tıbbi Bitkiler ile Boya Bitkileri Üretiminin Geliştirilm-
esi Projesi faaliyete geçirilecek. 81 ilde uygulanması planlanan proje kapsamında öncelikli olarak kozme-
tik (parfüm, kolonya, krem vb.) ve gıda sektöründe kullanılan aroması olan bitkiler Türkiye’de üretilecek.
Üretimde kalite artırılarak ithalatın da önüne geçilmesi hedefleniyor.
Türkiye’nin doğal bitki örtüsü, belirlenen 11 bin 707 bitki çeşidi ile küresel ölçekte büyük zenginliğe sa-
hip. Bu bitkilerin 3 bin 649’ u yöreye özgü iklim ve toprak şartlarında yetişen Türkiye’ye ait endemik tür
ve çeşitlerden oluşuyor. Bununla birlikte ülkemizde yetişen mevcut bitki tür ve çeşitlerimizin yaklaşık
1.000’ i Türkiye’de veya dünyada ıtri ve tıbbi bitki olarak kullanılıyor.
Proje 81 ile yayılacak
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünce, Itri ve Tıbbi Bitkiler ile Boya
Bitkileri Üretiminin Geliştirilmesi Projesi hazırlandı. 2015-2017 yıllarında uygulanacak proje 81 ile
yayılması planlanıyor.
Üretim havzaları oluşturulacak
Bakanlıktan konuya ilişkin yapılan değerlendirmede projenin öncelikli hedefleri, “Üretimin geliştiril-
mesi, kayıt ve izlenebilirliğin sağlanması, üretim havzalarının oluşturulması, sektörel işbirliğinin
artırılması, ıtri ve tıbbi bitkiler ile boya bitkileri birincil üretimine ait mevzuat alt yapısının
güçlendirilmesi” olarak sıralandı.
30. 30
KİMYA SEKTÖRÜ İLK 3’TEKİ YERİNİ KORUYOR
Kimya sektörü ile ilgili güzel haberler
Kimya sektörü 2014 yılı ihracatında ilk 3’teki yerini koruyarak, hedefi olan 18 milyar doları yakaladı.
İstanbul Kimyevi Maddeler ve mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) açıklamasına göre, 2014 ihracat
hedefini yakalayan sektör, otomotiv, hazır giyim ve konfeksiyonun ardından üçüncü sırada yer aldı. Plas-
tik mamuller, kozmetik, ilaç ve eczacılık ürünleri, kauçuk, boya gibi alt sektörleri ihracatta başarılı bir
performans sergileyen kimya sektörü, 2015 yılında 19 milyar dolar ihracat hedefliyor.
Sektör, geçtiğimiz yıl en fazla ihracatı Mısır, Irak ve Almanya’ya yaptı. Mısır’da yaşanan gerginlik ve
siyasi belirsizlikler etkisini yıl genelinde etkisini sürdürürken, ülkeye yapılan ihracat yüzde 17 oranında
düştü ve 1 milyar 229 milyon seviyesinde gerçekleşti. Mısır, Irak ve Almanya’nın ardından sektör en çok
ihracatı Malta, İtalya, Birleşik Arap Emirlikleri, İran, Rusya, İspanya ve Azerbaycan-Nahcivan’a yaptı.
Avrupa ülkelerinin payı ise bu dönemde artmaya devam etti.
2014 yılının son ayında ilk üçte, Irak, Mısır ve Malta yer aldı. Bu ülkeleri İspanya, Almanya, İran, Azer-
baycan-Nahcivan, Birleşik Arap Emirlikleri, İtalya ve Suudi Arabistan takip etti. Mısır’a olan ihracat,
2014 yılının son aylarındaki toparlanma süreciyle birlikte yılın son ayında yüzde 83 oranında artarak 106
milyon dolar oldu. Suudi Arabistan da yüzde 120 ihracat artışıyla dikkat çeken ülkeler arasında yer aldı.
Suudi Arabistan’a yapılan ihracat 37 milyon dolar olarak gerçekleşti. Diğer yandan Birleşik Arap Emir-
likleri’ne gerçekleştirilen ihracatta yüzde 68 azalma yaşandı ve ihracat 44 milyon dolara düştü.
İKMİB Yönetim Kurulu Başkanı Murat Akyüz, kimya sektörünün tüm sorunlarına rağmen ihracat hede-
fine ulaştığına dikkati çekerek şunları kaydetti:
“2014 yılı belirsizliklerin yoğun hissedildiği bir yıldı. Yaşanan çevresel faktörlerle Mısır, İran ve
Suriye’de halen devam eden sıkıntılara karşın ihracat hedefimize ulaşmanın sevincini yaşıyoruz.
2015 yılı ihracat hedefimizi ise 19 milyar dolar olarak belirledik. Çevresel ve jeopolitik kaynak-
lı sıkıntılar nedeniyle sekteye uğrayan komşu ülke ihracatını bu yıl da Uzakdoğu ve Asya, Güney
Amerika, Sahra altı Afrika gibi pazarlarla dengeleyeceğiz. 2015 yılında da İKMİB olarak ticaret ve
alım heyetleri, milli katılım fuar organizasyonları ile UR-GE kapsamında yürüteceğimiz çalışmalar
hız kesmeden sürecek.”
31. 31
OTO CAM SUYU ALIRKEN DİKKAT!
Kimya Mühendisleri Odası Kayseri Temsilcisi Hüseyin Kaya, oto cam suları hakkında vatandaşlara bilg-
iler vererek, “Üzerinde etiketi olmayan ve ucuz olan oto cam sularını almayın” dedi.
Kimya Mühendisleri Odası Kayseri Temsilcisi Hüseyin Kaya, kış aylarında cam sularının donmaması
için kullanılan antifirizli cam suları hakkında bilgiler verdi. Üretiminin maliyetinin düşürülmesi için
bazı vatandaşların ham maddeden kaçtığını ve sadece kar amacı güttüğünü dile getiren Kaya, ucuz olan
cam sularının alınmaması gerektiğini söyledi. Kaya, “Oto cam sularının iki şekilde hazırlanması gerekir.
Birincisi yaz aylarında kullandığımız oto cam suyudur. Bu oto cam sularının ham maddesi izopropil
alkoldür. Burada dörtte bir veya beşte bir oranında suyla karıştırılır fakat bunun donma noktası dik-
kate alınmaz çünkü yaz aylarında temizlik amacıyla kullanılan oto cam sularıdır. İkincisi ise kış ayları
için kullanılan antifirizli cam sularına çok dikkat edilmelidir. Bunda da yine ana hammadde izopropil
alkoldür. Burada da izopropil alkole iki bölü bir oranında saf su seyreltilerek içerisine renklendirici boy-
alı madde ve parfüm eklenerek cam suyu elde edilebilir. Bu cam suyunun donma noktası ortalama eksi
45 derecedir. Bunun cam suyunun etiketlerine yazılması gerekir” dedi.
Kaya ayrıca, “Üzerinde bu etiket yoksa vatandaşların bunu almaması gerekir. Ne yazık ki piyasada mer-
diven altı diye tabir ettiğimiz cam sular üretiliyor. Bunlarda kar elde etmek amacıyla çok az izopropil
alkole yüksek oranda su eklenerek elde edilir. Bunun da donma noktası çok yüksek değerlerdedir. Yani
bunlar sıcaklık düştüğünde donmaya başlıyor. Vatandaşların buna çok dikkat etmeleri gerekir. Özel-
likle fiyat konusuna dikkat edilmesi gerekir. 5 litrelik hakiki dediğimiz standartlarda elde edilen bir cam
suyu 15 TL iken ürünü aynı oranda olmasına rağmen 6 TL’ ye satan firmalara vatandaşlarımız dikkat
etmelidir” ifadelerini kullandı.
32. 32
514 KÖYDE KANSER ALARMI
Bakanlık, önlemlerin yeterli olmayacağına kanaat getirirse, asbestli köyleri tamamen boşaltabilecek.
Sağlık Bakanlığı’nın, akciğer kanserine yol açan asbest maddesiyle ilgili araştırması tamamlandı. Proje,
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Muzaffer Metintaş ve Marmara Üniversitesi’nden Prof.
Dr. Hasan Fevzi Batırel’in başkanlığında yürütüldü.
Habertürk’ten Lütfi Erdoğan’ın haberine göre; 24 üniversiteden 39 öğretim üyesinin ve 4 yabancı
danışmanın görev aldığı proje kapsamında, riskli olan bin 256 köyden toprak örnekleri alındı. Örnekler,
analiz için TÜBİTAK’a gönderildi. TÜBİTAK’ta yapılan analiz sonucunda 379 köyden alınan 514
örnekte asbest tespit edilerek, örneklerin alındığı köylerde ıslah çalışmaları başlatıldı.
3 Bin Kanser Önlenecek
Bu köylerde evlerin duvarlarındaki asbestli sıvalar temizlenecek. Köy çevresindeki asbest karışımlı
toprak örtüleri, uygun toprak tabakasıyla kapatılarak yeşillendirilecek, yollar asfaltlanacak. Bakanlık,
önlemlerin yeterli olmayacağına kanaat getirirse, asbestli köyleri tamamen boşaltabilecek.
Bakanlığın raporunda Türkiye’de 500 bin kişinin asbest maddesiyle temas halinde olduğu, bunlardan
150 bininin risk taşıdığı vurgulanarak, “Asbestle temas kesilince, tahmini 3 bin kanser vakası gelişmeden
engellenmiş olunacak” denildi.
2010’da Yasaklandı
Asbest; ısıya, aşınmaya ve kimyasal maddelere dayanıklı bir mineral. Halk arasında ak toprak, çorak
toprak, gök toprak, çelpek ve höllük gibi isimlerle de biliniyor. Asbest maddeli topraklar, geçmişte Türki-
ye’nin kırsal kesimlerinde ev yapımında oldukça fazla kullanıldı. Ancak akciğer kanserine neden olduğu
için asbestin kullanımı 2010’da yasaklandı.
33. 33
Dünyadan Kimya Haberleri
BALIK SPERMİ’NDEN NADİR TOPRAK METALİ GERİ DÖNÜŞÜMÜ FİKRİ
Kulağa garip gelse de balık spermi, mıknatıs ve elektronik atıklar gibi materyallerden nadir toprak met-
allerini ayırmak ve geri dönüştürmek için önemli bir madde olabilir.
Japon ekip, sulu çözeltideki nadir toprak elementlerini geri dönüştürmek için somon balığı spermi kul-
lanılan bir yöntem geliştirdi.
Tokyo Üniversitesi’nde Yoshio Takahashi liderliğindeki ekip ve diğer Japon kurumları başlangıçta bak-
teriyel hücre yüzeyindeki nadir toprak elementlerinin adsorpsiyonu üzerine çalışırlarken, fosfatın metal
iyonlarının bağlanmasında önemli rol oynadığını gözlemlediler. Bu da onlara sudaki nadir toprak ele-
mentlerini ayrıştırmak için ayrıca fosfata sahip olan DNA’nın da dikkate alınması gerektiğini hatırlattı.
Ekip somon balığı sperminin nadir toprak elementi adsorpsiyonu yeteneğini test etmek için balık spermi
tozu ve neodimyum mıknatıslarında kullanılan ana metalleri -neodimyum,disprozyum ve üç değerlikli
demir- içeren bir çözelti hazırladı.
Balık spermi tozunu çözeltiye ekledikleri zaman, metal iyonlarının tozdaki fosfat için yüksek afiniteye
sahip olduğunu keşfettiler. Nadir toprak elementleri daha sonra asit ve santrifüjleme kullanılarak balık
spermi tozundan yeniden elde edildi.
İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü’nden nadir toprak elementlerini araştıran Jean-Claude Bünzli, “
Hurda mıknatıslardan nadir toprak metallerini ayırmak ve yüzeyde toplamak için Somon balığı sper-
mi fikri oldukça ilginç”dedi. Jean-Claude Bünzli bu teknik kullanılarak nadir toprak elementlerinin
geri dönüşümü sorun oluşturabilir ama elektronik devreler, cep telefonları ve hard disk sürücüleri gibi
alaşımlardaki mevcut nadir toprak metallerinin uzaklaştırılmasında yararlı olabilir diye ekledi.
Takahashi somon balığı spermi metodunun büyük ölçüde diğer elementlerin geri dönüşümü ve ay-
rıştırılması için daha uygun olacağını belirtti. Ekip metodun diğer elementlerle çalıştığını henüz in-
celemedi, ama Takahashi somon balığı sperminin iyon-değiştirme kapasitesi nedeniyle metodun ol-
acağından emin.
34. 34
SU KULLANMADAN TÜM PLASTİK TÜRLERİNİN GERİ DÖNÜŞÜMÜ
Bilindiği üzere plastik geri dönüşümü çok fazla su kullanımı gerektirir. Fazla su kaybını önlemek
amacıyla, Meksika’dan Ak Inovex, özelleştirilebilir makinenin aynı türünü kullanarak strafor, polistiren
ve ABS(akrilonitril bütadien stiren) gibi plastikleri işleme kapasitesine sahip sıvı gerektirmeyen yeni bir
teknoloji geliştirdi.
Ak Inovex kurucusu Marco Adame tarafından geliştirilen teknoloji tüm plastik türlerinin %90’ından
fazlasını işleyebilir, su israfını önler ve kaliteyi düşürmeden üretim maliyetini yarıya düşürür.
Marco Adame plastiklerin geri dönüşümü orijinal sürecinin yıkama ve sonra plastik kapların öğütülm-
esi işlemlerini içerdiğini söyledi. Bununla birlikte, bu tür plastikler higroskopik( su ile temas ettiğinde
moleküler seviyede nem tutma) olma özelliğine sahiptir, bu yüzden kristalize edilebilmesi için dehidre
edilmesi gerekir.Bu da 1800’de ısı uygulanması ve sonra malzemenin su ile soğutulması işlemini gerek-
tirir.
Ancak, Ak Inovex’in geliştirmiş olduğu yöntem bu işlemi su olmadan gerçekleştirir, böylece doğrudan
geri dönüştürülmüş plastik boncuklar oluşur. Bunun bir sonucu olarak, enerji tüketimi yarı yarıya azalır,
artı sistem küçük olduğu için işlemi gerçekleştirmek için gerekli olan fiziksel alan azalır.
Şirketin Kurucusu, “Ak Inovex,plastik boncuk oluşumu ve özel duvarlarla temas yoluyla plastikleri
soğutma için entegre edilen üç teknoloji için beklenilen bir patent kaydına sahiptir.” açıklaması yaptı.
Bu teknolojinin avantajı ABS, PET,polistiren ve strafor gibi her türlü plastiği işleyebilme yeteneğidir.
Plastik boncukların üretim kapasitesi iki tondur ve ekip şuanda bunu on tona çıkarmak için çalışıyor.
Önümüzdeki yıl için,şirket plastikler için işletme maliyetini azaltacak olan özel biyodeterjan kullanılan
ekolojik çamaşır makinesi eklemeyi ve iş stratejisini değiştirmeyi istiyor.
35. 35
BİLİM ADAMLARI YÜZEYİNDE SU TUTMAYAN METAL ÜRETTİ
Rochester üniversitesindeki bilim adamları, yüzeyinde su tutmayan metal üretmeyi başardı. Üniversit-
enin açıkladığı yeni bilimsel gelişmeye göre, yüzeyinde özel dokular oluşturulan metal, üzerinde asla su
tutmuyor ve sürekli kuru kalıyor.
Teknoloji suyu itmesi istenen metalin yüzeyine, lazer ışınlarıyla nanometrik seviyelerde dokuların
oluşturulmasına dayanıyor. Hali hazırdaki suyu iten kimyasal kapmalar gibi geçici olmayan bu teknik,
yıllar geçtikçe de performansından hiçbir şey kaybetmiyor. Şimdiden birçok sorunu çözmesi beklenen
teknoloji sayesinde uçakların gövdelerinin buzlanmasının önüne geçilebilir, gemilerin sürekli bakım
yapılan ve sudan etkilenen yerlerine çözüm olabilir. Klimadan tutunda cep telefonlarına kadar nem ve
suyun sorun oluşturduğu her alana girebilecek bir teknoloji bu.
Üretilen metal yüzeylerle ilgili bir de örnek video yayınlayan bilim adamları, bu devrimsel teknolojinin
ne kadar verimli olduğunu da gösteriyor. Metal üzerine bırakılan suyun havada kalmışçasına damla
halinde kalması ve hareket etmesi (ki teknoloji de suyun atomik seviyelerde havada kalmasına, metalin
yüzeyine yapışmamasına dayanıyor)gösterilen çalışmaların gündelik hayata etkilerini başta havacılık ve
uzay sektöründe olmakla yakın gelecekte görebiliriz.
36. 36
ESNEK PROTEZ’ FELCİ ORTADAN KALDIRABİLİR
Bilim insanları, omuriliğe doğrudan nakledilecek esnek protez sayesinde felcin ortadan kalkabileceğini
belirtti.
Fransız bilim insanları, bilim-kurgu filmlerini hatırlatan yeni nesil bir protez geliştirdi. Elektrotlarla
döşenmiş esnek bir kurdelayı temsil eden protez, felçli farelerin omuriliklerine yerleştirildikten sonra
hayvanların yeniden yürümesini sağladı. Protez, omuriliği saran dokuyla beraber hareket edecek kadar
yumuşak olması sayesinde hiçbir rahatsızlık vermiyor.
İsviçre’nin Ecole Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL) üniversitesinde yapılan deneylerde, esnek
protez nakledilen fareler birkaç hafta süren eğitimin ardından yardım olmadan yürüyebilmeye başladı.
Adını omuriliği çevreleyen dokunun en kalın ve dıştaki katmanı olan Dura materden alan ‘e-Dura’, yu-
muşak dokuyu taklit edebildiği için vücut tarafından reddedilmiyor.
Protezde yeni dönem
Science dergisinde yayımlanan araştırmada yer alan Profesör Stephanie Lacour, “e-Dura omurilik veya
zar tabakasında uzun süre kalabilir… Protez sayesinde nörolojik travma veya rahatsızlık geçiren,
felçli olan hastalara yeni tedavi olanakları sunabiliriz” ifadesini kullandı.
Fareler üzerinde geçmişte yapılan deneyler, omuriliğe nakledilen kimyasallar ve elektrotların beynin
rolünü üstlendiğini ve sinirleri harekete geçirebildiğini göstermişti. Protez nakledilen fareler, hamster
tekerleğine yerleştirildikleri zaman koşmaya başladılar.
Yapılan en son araştırmada, bilim insanları vücutla uyum sağlayan ve yeniden yürümeyi otomatik olarak
değil, eğitimle öğreten tedaviyi geliştirmeyi başardı. En önemlisi, omurilik ve beyni saran koruyucu kat-
manlarla uyumlu ilk protez de elde edilmiş oldu.
e-Dura beyin ve omuriliğin zar tabakalarıyla uyumlu olan ilk protez.
Silikon ve altından yapıldı
Geliştirilen protez, canlı dokunun mekanik özelliklerini taklit edebilme yeteneğine sahip. e-Dura aynı
zamanda elektrik akımlarıyla sinirleri uyarabiliyor ve hücreleri harekete geçiren hormonların salgılan-
masını tetikleyebiliyor.
37. 37
Kaynaklar :
Silikon ve iletken altın şeritlerden üretilen e-Dura, gerilerek esneme özelliğine sahip. Üzerindeki elektrotlar
silikon ve platin mikro parçacıklardan üertilen protez, her türlü yöne kırılmadan dönebiliyor.
Science yazarı Robert Service, silikon ve metale bağlı esnek sinirlerin bir araya gelmesinin Hollywood’un
sayborglarını anımsattığını belirtti. Profesör Lacour ve ekibi, bir sonraki aşamada protezin ‘kablosuz’ versi-
yonunu geliştirmek istiyor.
http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/oto-cam-suyu-alirken-dikkat.html
http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/514-koyde-kanser-alarmi.html
http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/yerli-kozmetik-ureticilerine-destek-geliyor.html
http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/kimya-sektoru-ilk-3teki-yerini-koruyor.html
http://phys.org/news/2015-01-technology-recycle-plastics.html
http://www.rsc.org/chemistryworld/2015/01/fish-sperm-spawns-rare-earth-metal-recycling
http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/esnek-protez-felci-ortadan-kaldirabilir.html
http://www.inovatifkimyadergisi.com/kimyahaberleri/bilim-adamlari-yuzeyinde-su-tutmayan-metal-uretti.
html
38. 38
FAYDALI
LINKLER
http://www.inovatifkimyadergisi.com
http://www.kimyadersnotlari.com/
http://www.kimyaca.com/
İnovatif Kimya Dergisi’nin Web Sitesi.
Sitede kimya ile ilgili makaleler, kimya dün-
yasından haberler ile sizlere sektörden bilgiler
sunuyor. Binlerce kişinin takip ettiği siteyi
incelemenizi öneriyoruz.
Kimya ders notları için hazırlanmış bir site.
Site içinde olan dökümanlar işinize yaraya-
caktır. İncelemenizi öneriyoruz.
Kimya ile ilgili çeşitli bilgilerin, yazıların
olduğu bir site. Sitede birçok alanda bilgiler
verilmiş ve sizlere sunulmuş. İncelemenizi
öneriyoruz.
39. 39
BULMACA
Kimya Bulmacasi
1
2
3
4 5
6
7
8
Soldan Saga
2. 1m2 lik yüzeye dik olarak etki eden kuvvet 1 N ise bu
yüzeydeki basinca ne denir?
3. Alkenlere içerdikleri pi (p ) bagindan dolayi doymamis
hidrokarbon denir.
5. Bir gazin havada veya baska bir gaz içinde yayilmasi.
6. Sivi + sivi heterojen karisimlarinin özel adidir
7. Karbonil grubu baglarindan en az birine H baglanan
bilesikler aldehit, her iki baga da alkil grubu baglanan
bilesikler ketondur.
8. Suyun donma noktasini 32 ve kaynama noktasini 212
olarak kabul eden sicaklik birimidir.
Yukaridan Asagiya
1. Isi miktarini ölçmek için kullanilan araçlara denir
2. Kendiliginden gerçeklesen bir kimyasal tepkime
sonucunda açiga çikan enerjiyi elektrik enerjisine çeviren
araçlardir.
4. Bir çözeltide iki tuzun etkilesimi veya sicaklik degisiminin
çözünürlüge etkisi sonucu çözünmeyen kati bir bilesigin
olusmasi.
5. Bir siviyi buharlastirip, olusan buharini yogunlastirarak
ayristirma islemi.
40. 40
BULMACAGeçen Ayın Çözümü
Kimya Bulmacasi
T
1
K
2
R A
3
L S U Y U
I L
T I T
4
R P
5
I
6
Z O M E R
A O A I
S
7
Ü B L I M L E S T I R M E B
Y I I I
O M M
8
O R F I N K
N E O
R
9
E Ç I N E R
10
O S A N I L I N
Soldan Saga
2. Derisik üç kisim hidroklorik asit+bir kisim nitrik asitten
olusur? [KRALSUYU]
6. Ayni kapali formüllü, farkli maddelere denir? [IZOMER]
7. Maddelerin isitilarak sivi fazdan buhar fazini geçerek kati
fazda elde edilmesidir? [SÜBLIMLESTIRME]
8. Hashas’tan elde edilen uyusturucu bir alkaloiddir?
[MORFIN]
9. Moleküllerin dalli zincirler halinde birbirine eklenmesiyle
olusan polimere denir? [REÇINE]
10. Kirmizi, menekse, mavi renklerin ana boyarmaddesidir?
[ROSANILIN]
Yukaridan Asagiya
1. Büretteki ayarli çözeltinin erlendeki indikatorlü cözeltiye
renk degisinceye kadar damlatilmasina denir?
[TITRASYON]
3. Kirmizi kök boya, kirmizi böceginden (Alkermes) elde
edilen boyadir? [ALIZARIN]
4. Misirli kimyaci Maria’nin gelistirdigi üç ayri maddeyi
toplayan bakir damitma cihazidir? [TRIBIKOS]
5. Birden fazla organik molekülün uc, uca eklemesiyle
olusan uzun zincirli moleküllerdir? [POLIMER]
41. 41
E-Dergide
Yazarlık
SİZDE YAZARIMIZ
OLUN
-- Yazacağınız konuyu belirleyin. (Kimya içeriği olan herhangi bir konu olabilir) Örnek: Polimerden
ya da organikten bir konu ya da sanayide gördüğünüz bir şey ile ilgili bir konu. Kendi cümleleriniz
ile olması şart. Alıntı alıyorsanız kesinlikle kaynak belirtmelisiniz ki aksi durumda yazınız kopya yazı sıfatı
görür yayımlanmaz.
-- Konuda kullanılan resimlerin kaynakları belirtilmeli. Aksi durumda sorumluluk yazardadır.
-- Yazılar Facebook üzerinden bizlere gönderilmemeli. Bu bizim işimizi zorlaştırıyor.
Yazılar inovatifkimyadergisi@gmail.com adresine gönderilmeli.
-- Yazmayı düşünen arkadaşlarımız
Yavuz Selim Kart adlı arkadaşımıza ulaşması gerekmektedir.
-- Yazıları gönderdikten sonra kendiniz ile ilgili bilgileri de mail ile bize göndermelisiniz. Yoksa yazınız
yayımlanmayacaktır.
--Ad Soyad
Ulaşılabilecek Mail Adresi(Hızlı ulaşılabilecek sık kullanılan bir mail olmalı)
Bitirdiğiniz ya da okumakta olduğunuz üniversite ismi
Dergiye koyabileceğimiz türden bir profil resminiz.
-- 2015 Mart ayı sayısı için yazılarınızın son teslim tarihi. 20 Şubat 2015’tir.
Her ayın son yazım tarihi 20. de bitecektir. 20. den sonra göndereceğiniz yazılar bir sonraki ay yayımlanacak-
tır.
-- Kopyala-Yapıştır ile yazıyı ben yazdım gönderiyorum derseniz yazınız kesinlikle yayınlanmaz. Bu şekilde
yazı olmaz. Böyle uyanıklık yapıp kolaya kaçmak fark edilmeyecek bir şey değil. Sonuçta yazılarınızı okunuy-
or ve araştırılıyor.
-- Yazılarınızı word dosyası halinde maile atacaksınız. Yazdığınız yazı en az bir kaç görsel içersin.Fikir
düşünce yazılarında olmayabilir ama diğer konularda en az bir kaç tane olmalı çünkü görsellik yazıya çok şey
katıyor.
-- Herhangi bir sorun olursa yazı gönderen meslektaşımıza ulaşırız. Gerekli düzeltmeleri yapması için
bildirimler yaparız. Gerekli görüldüğü takdirde yazınızın güzel görünmesi adına küçük değişiklikler yaparız
ve sizi bu durumdan haberdar ederiz.
-- İnovatif Kimya Dergisi gönderdiğiniz yazıların yayınlanıp yayınlanmaması hakkını elinde tutar.
İNOVATİF KİMYA Dergisi Yönetimi
