Cando Friol tiña mar

1. Cando Friol tiña mar

2. A historia xeolóxica

3. A historia xeolóxica

5. A historia xeolóxica
PRECÁMBRICO
CRONOLOXÍA: 4000-600 millóns de anos.
ACONTECEMENTOS: Oroxenia Cadomiense. Emerxe unha banda arqueada
de noroeste a sureste formada por lousas e gneis que comprendía a actual
Galicia e puntos illados sobre os actuais Sistema Central e Montes de Toledo.
Este macizo precámbrico foi arrasado pola erosión e cuberto case na súa
totalidade polos mares paleozoicos.
Isto quere dicir dúas cousas: que Friol era a máis moderna hai millóns de
anos (primeiras terras emerxidas), pero a alegría de ser pioneira duroulle
pouco, ó ser cuberta polo mar.

6. Os mares Paleozoicos

7. A historia xeolóxica
Desde o Cámbrico Inferior ata o Devónico, o N da Península Ibérica
estaba formado por concas de tipo umbral-surco: zonas emerxidas e
somerxidas xeradas por sistemas de fallas. Así, suxeríuse que existían
dúas zonas elevadas sobre o nivel do mar, chamadas respectivamente
umbral cántabro-ibérico e umbral medio, entre as cales se situaba un
mar alongado e pouco profundo denominado surco cántabro-ibérico.
PALEOZOICO

8. A historia xeolóxica
As primeiras terras emerxidas da península
Ibérica. Obsérvese o surco cántabro-ibérico.
Friol segue baixo o mar.
Cronoloxía: 540- 350 millóns de anos,
aprox.

9. A historia xeolóxica
Friol, 500 millóns de anos atrás, aproximadamente (mar Cámbrico)

10. A historia xeolóxica
Pero xa a finais do Paleozoico, Friol deixa de ser un mar. Xa está emerxido o centro e o oeste peninsular, desde Galicia
ata Serra Morena.

11. CRONOLOXÍA DO PALEOZOICO: 600-225 millóns de
anos.
Macizo hespérico
Macizos de Aquitania,
Catalano-Balear e do Ebro
Macizo Betico-Rifeño
A historia xeolóxica
É posible que o Friol emerxido
conserve pegadas de cando foi mar???

12. Buscando fósiles por Friol

13. Buscando fósiles por Friol
Xa anticipamos que fósiles deste tipo, non
atopamos, como era esperable. Tampouco
os buscamos.

14. Fósiles en Friol
Un problema que presenta o terreo galego
á hora de atopar pegadas fósiles terrestres
é debido a que Galicia e o norte de Portugal
estiveron durante os últimos 200 millóns de
anos por riba do nivel da agua, eran como
unha illa. O terreo quedou exposto á
erosión, o que fixo que non se conservasen
fósiles de animais e plantas como en outras
partes do mundo durante esa época
Fósiles mariños que podería haber
en Friol
Os 6 períodos do Paleozoico

15. Fósiles en Friol: primeiras pistas
As primeiras mostras de fósiles de Galicia foron recollidas por Isidro Parga Pondal nos anos 30 en
Guntín. Despois de que Parga Pondal fose expulsado da universidade polo réxime franquista, os seus
estudos víronse parcialmente interrumpidos. Hoxe, estes primeiros fósiles pódense ver no Museo de
Historia Natural da USC.
Recollido no Km 17 da estrada de
Lugo a Vilamaior de Negral. Gran
placa de lousa carbonosa con
graptolitos do Silúrico.

16. Fósiles en Friol: primeiras pistas
Grandes placas de lousa arxilo-
ferruxinosa, procedentes das minas
de ferro de Guntín con tallos de
crinoideos paleozoicos,
probablemente silúricos. Tamén
foron recollidos por Parga Pondal.
Hoxe, no Museo de Historia Natural
da USC.

17. Os fósiles de Parga Pondal
Arriba, Graptolites de Vilamaior de Negral
Que son?
O nome vén do grego graptos, que significa "escrito"
e lithos que significa "pedra", xa que moitos fósiles de
graptolites semellan xeroglíficos escritos na rocha. Á
esquerda, as grandes extincións.

18. Graptolites
Presentan formas moi variadas, con diferentes
impresións nas pedras, pois había especies distintas.

19. Graptolites
A enorme variedade dá lugar a
impresións en pedra moi variadas

20. Graptolites Os graptolitoideos (Graptolithina) son
unha clase extinta do filo hemicordados. Son fósiles dun raro grupo de
animais coloniais mariños do Cámbrico Superior
ao Carbonífero Inferior (Paleozoico ou Era Primaria). Son moi
abundantes e fósiles guía que axudan a datar as rochas.
Polo xeral atópanse en lousas ou
arxilas, rochas formadas a partir de
sedimentos depositados en augas
pouco profundas con escasa
circulación e deficiente en osíxeno.

21. Graptolites (aspecto orixinal)
Colonias do período Devónico

22. Graptolites (aspecto orixinal)

23. Graptolites (aspecto orixinal)
Ás veces teñen un aspecto ramificado, polo que o seu fósil pode ser confundido con fósiles de plantas

24. Os graptolites de Parga Pondal
Aquí ou nas inmediacións debeu ser recollida a
mostra de graptolites (Km 17 estrada Lugo-Vilamaior
de Negral). Nós, por máis que agudizamos a vista,
non conseguimos distinguir ningún (falta unha
mirada experta). Ás veces pode ser difícil distinguilos,
aínda que postos á luz de perfil é máis doado,
revelando un brillo marcado. Son graptolites silúricos
que deberon ter un aspecto semellante á imaxe
inferior. (Máis de 440 millóns de anos)

25. Os fósiles de Parga Pondal:
crinoideos
Lousa arxilo-ferruxinosa, procedente das minas de
ferro de Guntín con tallos de crinoideos
paleozoicos, probablemente silúricos. Tamén foron
recollidos por Parga Pondal. Os crinoideos, tamén
chamados “lirios de mar”, son unha clase do filo
equinodermos. Foron moi abundantes no
Paleozoico. Hoxe sobreviven pouco máis de 600
especies. Son o grupo de equinodermos vivinte que
se considera máis antigo ( imaxe dereita)

26. Crinoideos
Mar Silúrico

27. Crinoideos fósiles
Os exemplares recollidos por Parga Pondal son máis
parecidos ós da foto de abaixo (tallos)

28. Por que pensamos que este tipo de fósiles
tamén os hai en Friol?
Máis pistas…

29. Mapa xeolóxico
A Parga Pondal tamén lle
debemos diversos mapas
xeolóxicos de Galicia

30. Mapa xeolóxico
A veta de Guntín de onde proceden os fósiles prolóngase ata o sur de Friol

31. Novas pistas
Mapa xeolóxico dos arredores de Guntín
Un traballo do ano 2007: Estudio geológico de la falla de
Vivero y estructuras asociadas en la región de Guntín
(Lugo, NO de la Península Ibérica)
LÓPEZ-SÁNCHEZ, M. A.
Nesta publicación que podedes consultar aquí,
atopamos novas pistas. De novo son citados os
restos fósiles. As características xeolóxicas desta
peculiar veta prolónganse cara Friol,
concretamente no Pacio. Basta unha simple
observación para detectar unha formación
singular.

32. Burgo de Negral (O Pacio)
No fondo da foto pódese observar esa veta
xeolóxica que continúa a de Guntín. De
novo, e por máis que entornamos os ollos,
non demos cos ansiados fósiles, pero si coas
lousas silúricas con láminas ferruxinosas
como as de Guntín.

33. Máis pistas
Outra pista para nós moi fiable vén de Higinio Fernández de la Vega, gran coñecedor do concello de Friol. Contounos que
hai moitos anos, nunha excursión cun especialista no tema, chegou a ver cunchas mariñas no Pacio (unha vez máis, os nosos
ollos volven a O Pacio). Seguindo anteriores pistas que sitúan as rochas no Silúrico (era Primaria), supoñemos que se trata
de braquiópodos, que se distinguen dos bivalvos porque as valvas teñen tamaño desigual e non son bilaterais (teñen unha
valva superior e outra inferior), polo tanto non son moluscos. Con todo, e pese a que foron moitos os paseos que por alí nos
demos, non conseguimos atopalos.

34. Concluíndo…
Posición dos principais continentes hai preto
de 425 Ma
Houbo un tempo no que Friol estivo baixo o
mar e no hemisferio sur (30º lat.sur). No
mapa de abaixo pódese apreciar a silueta da
península ibérica preto de onde pon África)

35. Concluíndo…
Estes eran os habitantes de Friol
hai máis de 400 millóns de anos.
Por entón, o clima era cálido, ata o
punto de desaparecer os glaciares
do Polo Sur.

36. Concluíndo…
Por moito que nos disfracemos, nin somos
xeólogos nin paleontólogos. Puxémoslle
tesón, pero salvo pasalo ben… non vimos os
fósiles.

37. Cando Friol tiña mar
E sin embargo… habelos hainos (fósiles). Sirva a nosa humilde aportación para que alguén tome
o relevo e os acabe atopando