1. OS PRIMEIROS
POBOADORES
A Revolución Neolítica

2. Dificultades para o coñecemento dos
primeiros poboadores
Os datos sobre os primeiros proveñen, fundamentalmente, de tres
fontes pouco precisas:
 Vestixios antropolóxicos, moi escasos
 Restos arqueolóxicos, escasos tamén até o megalitismo.
 Testemuños literarios imprecisos: Sobre estes datos
construiría a historiografía do século XIX, na que destaca
Murguía, a tese do celtismo, hoxe discutida.

3. Etapas
 A diferenza entre as datacións e a análise das pezas atopadas
nos xacementos fan difícil datar a antigüidade do home en
Galiza.
 Aínda así, podemos falar da existencia de tres períodos
fundamentais na prehistoria: Paleolítico, Mesolítico e
Neolítico.

4. Paleolítico
No Paleolítico galego destacan:
 Os vestixios líticos.
 A concentración da poboación na costa e no sur.
 Asentamentos pouco estábeis
 A poboación sería nómade e dedicaríase á caza.
 Restos de ocre que nos poden levar a pensar na
existencia de pintura mural ou corporal.

5. Mesolítico
 Supón un tránsito cara o Neolítico no que a caza
perde forza na costa, fronte ao marisqueo.

6. Neolítico
 A revolución neolítica supón o tránsito dunha
economía depredativa e recolectora a unha produtora.
 Adoita identificarse co megalitismo

7. O megalitismo - Monumentos
 Atopamos monumentos de pedra de gran tamaño, case sempre
funerarios, que poden ser de diferentes tipos:
 Círculos líticos
 Menhires
 Sepulcros, os máis abondosos, denominados antas, mámoas
... Neles o enxoval funerario é pobre, en parte polas
espoliacións sufridas, e amosan o profundo culto aos mortos
e a crenza nunha vida alén da morte.

8. Tipos de monumentos megalíticos en Galiza

9. Características sociais deducidas dos monumentos
megalíticos
 O grande número de mámoas atópanse moi espalladas no
territorio galego, o que amosa a dispersión da poboación.
 Reflicten a existencia dunha economía de base agrícola
(arcaica), pastoril e gandeira.
 A sociedade é relativamente igualitaria, case sen conflitos
bélicos, distribuída en pequenas unidades de poboación e
cunhas fortes crenzas relixiosas en relación á morte e á
fecundidade.

10. Zonas megalíticas de Galiza: principais antas

11. Dolmen

12. Interior Dolmen

13. Artesanía

14. Idade de Bronce
e desenvólvese en tres etapas:
 Bronce inicial (até o 1.500 a.C.): uso do cobre e
importancia da cultura campaniforme.
 Bronce medio (1.500 – 1.100 a.C.): desenvolvemento
tecnolóxico, uso do estaño, riqueza artística.
 Bronce final : metalurxia (cobre, estaño e chumbo).

15.  Agricultura cerealista.
 Gando domesticado.
 Traballo do ferro
 Relacións comerciais coa
Bretaña, Inglaterra, o sur de
Portugal e o Mediterráneo.
A sociedade está xa máis
xerarquizada:
 Existe unha elite militar e
comerciante que controla a
metalurxia
 Segue a existir unha poboación
rural herdeira da megalítica
Economía Sociedade
Idade de Bronce

18. Arte rupestre e petroglifos
 A medio camiño entre a Idade do Bronce e a cultura
castrexa, aparece a arte rupestre, fortemente relacionada
co comercio do metal, entre a que destacan os
petróglifos:
 Representan motivos zoomorfos, antropomorfos, ou xeométricos
 A súa distribución xeográfica é concentrada: atopámolos nas rías
de Pontevedra e Vigo

19. Tipoloxía dos
petroglifos

21. O mundo castrexo
- Etapa comprendida entre a Idade de Bronce e a
chegada dos romanos, aínda que se extende ata o final
do Imperio romano.
- O máis característico desta cultura é o asentamento de
poboación denominado castro.

22. A poboación dos asentamentos castrexos era celta? O
problema do celtismo
A tese do celtismo era coherente na
obra de Manuel Murguía, quen
fundamentaba a nación galega na
raza celta. O celtismo constituía
para románticos coma Murguía ou
Pondal o mito fundacional da
nacionalidade.
Na actualidade non se sostén a
tese, mesmo chega a negarse
totalmente pola grande escaseza de
vestixios arqueolóxicos, só se pode
sustentar en aspectos relixiosos e
lingüísticos. A poboación dos castros
era froito de diferentes achegas
raciais, entre elas a celta. Os celtas
chegarían a comezos do último
milenio a.C., pero non eran
numerosos, polo que se adaptarían á
sociedade indíxena.

23. Mapa da distribución dos pobos galaicos

24. Os Castros
 Recintos fortificados de forma oval ou circular. Rodeados por muros
 Sitúanse, xeralmente, no cume de outeiros ou montañas
 Podían mesmo ter servizos colectivos e estar formados por barrios
 Son o primeiro tipo de arquitectura estábel e, ademais, poden ter dúas
finalidades:
 Estaren construídos para ser habitados, apreciándose unha rudimentaria
urbanización.
 Ser refuxios de guerra, moitos mesmo puideron ser construídos durante
a invasión romana.

25. Área de extensión
da cultura castrexa

26. Esquema dun recinto castrexo. Vivendas en
agrupación

27. Castro de Troña. Ponteareas (Pontevedra)

28. Castro de Santa Tedra. A Guarda (Pontevedra)

29. Castro de Santa Tegra
Vivenda reconstruída Interior dunha vivenda

30. Castro de Castromao. Celanova (Ourense)

31. Castro de Baroña. A Coruña

32. Artesanía: pedra

33. Deseños ornamentais

34. Artesanía: metal

35. OS SUBSTRATOS DO GALEGO
Linguas Indoeuropeas

36. -O latín elimina as linguas autóctonas, pero hai un período de
convivencia. Estas linguas autóctonas son o que chamamos
substratos
-Non sabemos que pobos e que linguas había antes da chegada dos
romanos, pero adóitase afirmar que existían varios pobos e varias
linguas, mesmo varias familias de linguas.
- Non podemos saber con total seguridade que elementos proveñen
destas linguas (xeralmente léxico cotián e toponimia)
Os substratos

37. Tipos de Substratos
Desde o neolítico ata o 800 a. C.
parece confirmada a existencia
de pobos preindoeuropeos na
Península. Practicamente nada
se sabe das súas linguas.
Substratos Preindoeuropeos Substratos Indoeuropeos
Arredor desas datas chegaron os
pobos indoeuropeos que falarían
unha lingua emparentada coa dos
celtas. Estes asentáronse aquí
entorno ao 600 a. de C.

38. Trazos Exemplos
Na
evolución
fonética
Perda do –n- intervocálico latino lunam: lúa, coenam: cea
Evolución do grupo cons. latino –
ct- a –it-
noctem: noite octo: oito
Sonorización das consoantes
oclusivas xordas intervoc. –p-, -t-
, -k-: -b-,-d-, -g-
vitam: vida, populum: pobo
aquam: auga
Na
formación
de palabras
Mantemento da raíz carr- carrapucho, carrasca...
Mantemento da raíz mor- amorodo...
O sufixo –asc-, -usc- Tarasca, Viascón, Ledusco...
Sufixo derivativo nominal -ego galego, labrego...
No léxico Algunhas voces que nos chegaron balsa, barro, cigarra, lama...
Na
toponimia
Topónimos rematados en –obre, -
abre, -ebre
Baiobre, Cecebre, Caiobre...
Trazos Lingüísticos atribuíbles aos substratos

39. FONTES
 MARIÑO PAZ, Ramón, Historia da lingua galega, Sotelo
Blanco, Santiago de Compostela 1999.
 MONTEAGUDO ROMERO, Henrique, Historia social da
lingua galega: idioma, sociedade e cultura a través do tempo,
Galaxia, Vigo 1999.
 VILLARES, Ramón, A Gran Historia de Galicia, La Voz de
Galicia 2007. Vol. I e II.
 VILLARES, Ramón, Historia de Galicia, Galaxia, Vigo 2004.