1. ΘΕΜΑ:
Η κοινωνία θεσπίζει τους θεσμούς για την αντιμετώπιση των μόνιμων
προβλημάτων της, αυτών που ονομάζουμε συνεχώς επανερχόμενα. Το ειδικό βάρος κάθε
θεσμού διαφέρει ανάλογα με τη σημαντικότητά του για τη λειτουργία της κοινωνίας.
Σήμερα, μιλάμε για κρίση κάποιων θεσμών ή για την ενίσχυση κάποιων άλλων.
α) Ποιους θεσμούς θεωρείτε σημαντικούς για τη λειτουργία της κοινωνίας;
β) Ποιων θεσμών επιβάλλεται, κατά τη γνώμη σας, η ενίσχυση και γιατί;
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
Θεσμοί: είναι οι σταθερές κοινωνικές διαδικασίες, με τις οποίες η κοινωνία επιχειρεί τη λύση
των μόνιμων προβλημάτων της.
Κατηγορίες θεσμών: οικογενειακοί, κοινωνικοί, πολιτικοί, πολιτιστικοί, οικονομικοί
(καλύπτουν όλους τους τομείς της σύγχρονης ανθρώπινης δραστηριότητας).
Σήμερα: οι θεσμοί δυσλειτουργούν, αμφισβητείται η αναγκαιότητά τους.
ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ:
Οι θεσμοί προάγουν τον άνθρωπο, συμβάλλουν στην ολοκλήρωσή του: υλική –
πνευματική – ηθική –κοινωνική – πολιτική.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΘΕΣΜΟΙ:
α) Η οικογένεια: 1. Εξασφαλίζει την υλική και ηθική προστασία των ατόμων, 2. την
αναπαραγωγή του είδους, 3. αναλαμβάνει ρόλο διαπαιδαγωγητικό για τους νέους
ανθρώπους – διαμορφώνεται μέσα στην οικογένεια το θεμέλιο του νεαρού χαρακτήρα, ξεκινά
η διαδικασία προετοιμασίας του νέου για την ένταξή του σε άλλες μορφές κοινωνικής ζωής, 4.
ασκεί κοινωνικό έλεγχο εξασφαλίζεται έτσι η συμπεριφορά εκείνη, που ανέχεται η
κοινωνία.
β) Η εκπαίδευση: 1. Αποβλέπει στην πνευματική – ηθική ολοκλήρωση του ανθρώπου, τη
διάπλαση και καλλιέργεια των κοινωνικών γνωρισμάτων που συνθέτουν την ανθρώπινη
ύπαρξη, 2. παρέχει τη θεωρητική κατάρτιση του ανθρώπου και μια στάση ζωής, 3. καλλιεργεί
το πνεύμα συλλογικότητας, 4. οι παιδαγωγικές μέθοδοι προσδιορίζουν το περιεχόμενο της
ελευθερίας του ατόμου, υποβάλλουν σε πνεύμα πειθαρχίας, 5. αναλαμβάνει την
επαγγελματική προετοιμασία του νέου.
γ) Η εργασία: 1. αναγκαία για την κάλυψη προσωπικών και κοινωνικών αναγκών, 2.
απόκτηση ανεξαρτησίας  χειραφέτηση του ανθρώπου και καταξίωσή του, 3. αποτελεί μέσο
αυτοέκφρασης του ατόμου, 4. βοηθά την οικονομική δραστηριότητα και συντελεί στην
οικονομική αυτοτέλεια της κοινωνίας.
δ) Το δημοκρατικό πολίτευμα: 1. Κατοχυρώνει κάθε μορφή ελευθερίας (δημοκρατική
διοίκηση, ισονομία πολιτών, ίσες ευκαιρίες ανάδειξης), 2. ο άνθρωπος είναι πολιτικό ον,
ενδιαφέρεται για τα κοινά.
ε) Η θεσμοθέτηση της πληροφόρησης: 1. Είναι αποτέλεσμα της ανάγκης ενίσχυσης των
δημοκρατικών θεσμών, 2. ο κοινωνικός διάλογος διευρύνεται, 3. η αρχή της δημοκρατίας
προασπίζεται, 4. επιτυγχάνονται οι ρυθμοί πνευματικής και πολιτιστικής αναβάθμισης (το δ
και ε συνδέονται).
Υπάρχουν και άλλοι θεσμοί λιγότερο σημαντικοί, στους οποίους μπορεί να γίνει
αναφορά π.χ. στη δικαιοσύνη, που εναρμονίζει τις κοινωνικές και τις διαπροσωπικές σχέσεις
με τους νόμους.
Οι θεσμοί αμφισβητούνται, γιατί αδυνατούν να λειτουργήσουν ικανοποιητικά, να
ανταποκριθούν στο σύνολο των αναγκών – προβλημάτων του σύγχρονου ανθρώπου.
ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΘΕΣΜΩΝ:

2. α) της οικογένειας: 1. Άρνηση από τους νέους να αποδεχτούν την αναγκαιότητά της, 2.
κοινωνική απόκλιση των νέων και ιδιαίτερα αυτή που αποκτά τη μορφή εγκληματικότητας,
3. αυστηρότητα και αυταρχισμός των γονέων  χάσμα γενεών  ανασταλτικός παράγοντας
η οικογένεια, της ελεύθερης ανάπτυξης της νεανικής προσωπικότητας, 4. λύση: κατανόηση
των ιδιομορφιών της νεολαίας, προσαρμογή του θεσμού στο πνεύμα της εποχής μας.
β)της εκπαίδευσης: 1. ανεπάρκεια στο γνωστικό περιεχόμενο  αδιαφορία για τη γνώση –
το σχολείο ταυτίζεται με την πλήξη  επιπτώσεις στις σχέσεις δασκάλων – μαθητών
(μειώνεται το κύρος του δασκάλου) και στις σχέσεις μαθητών μεταξύ τους (βαθμοθηρική
συμπεριφορά). 2. είναι άμεσα δεμένη με την οικονομική παραγωγική δραστηριότητα μιας
κοινωνίας, αλλά απουσιάζει απ’ αυτήν η πρακτική  ανούσια θεωρητικολογία, 3. πολιτική
διαπαιδαγώγηση των νέων – μαθητικές κοινότητες  κομματικοποίηση των νέων.
γ) της εργασίας: 1. ελλιπής κατάρτιση , 2. ανεργία, 3. ειδίκευση – μηχανοποίηση 
τυποποίηση  η εργασία δεν είναι τρόπος αυτοέκφρασης και προσωπικής δημιουργίας, 4. ο
θεσμός του συνδικαλισμού χρειάζεται ενίσχυση, γιατί έτσι ενισχύονται οι δημοκρατικές –
κοινωνικές διαδικασίες, ενεργοποιείται ο πολίτης, αναπτύσσεται ο κοινωνικός διάλογος.
δ) του πολιτεύματος: 1. Ο συγκεντρωτισμός και η γραφειοκρατική πρακτική
αποδυναμώνουν την αποτελεσματικότητα της πολιτικής πράξης και της άσκησης κριτικής και
δημιουργούν κινδύνους πολιτικής αλλοτρίωσης  ανάγκη ενεργοποίησης του πολίτη,
ανάληψη ρόλου πολιτικού από τον πολίτη  ενίσχυση του θεσμού της
ε) πληροφόρησης: αποφυγή ελέγχου του τύπου και της τηλεόρασης, ισότιμη παρουσίαση της
άποψης της πλειοψηφίας και της μειοψηφίας, άσκηση κοινωνικού ελέγχου στα Μ.Μ.Ε.
ΘΕΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΘΕΣΜΩΝ:
1. Κοινωνικοποιούν τα άτομα και τα βοηθούν να συνειδητοποιήσουν τις ευθύνες και τα
δικαιώματα που έχουν.
2. Δραστηριοποιούν τους πολίτες, ώστε να συμμετέχουν στις κοινές υποθέσεις.
3. Καλλιεργούν τη συνεργασία και το ομαδικό πνεύμα.
4. Θέτουν τις βάσεις πάνω στις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να οργανώσει σωστά την
προσωπική του ζωή. Σωστή οργάνωση της ζωής σημαίνει δημιουργία γερού κοινωνικού
οικοδομήματος.
5. Καθορίζουν τις ανθρώπινες σχέσεις και εκδηλώσεις.
6. Διασφαλίζουν τα απαραίτητα δικαιώματα του ανθρώπου (ελευθερία, ζωή, δικαιοσύνη,
ισότητα, ισονομία).
7. Ενισχύουν την κοινωνική συγκρότηση και συνοχή.
8. Βοηθούν στην παγίωση και διατήρηση ηρεμίας, τάξης, ασφάλειας.
ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΘΕΣΜΩΝ:
1. Συχνά περιορίζουν, μέσα σε στενά και ασφυκτικά πλαίσια, τη συμπεριφορά των πολιτών.
2. Περιέχουν, κάποιοι παλιοί κυρίως θεσμοί, συντηρητικά στοιχεία, με αποτέλεσμα να
εμποδίζουν την κοινωνική πρόοδο.
3. Περιορίζουν τους πολίτες  χάνουν την ενεργητικότητα και φαντασία τους.
4. Τοποθετούν σε αυστηρά «καλούπια» τη συμπεριφορά των νέων που από τη φύση τους είναι
αυθόρμητοι και γεμάτοι ενεργητικότητα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
Ανακεφαλαίωση των προηγουμένων και εξαγωγή συμπερασμάτων.