24. Системийн програм хангамж
Системийн програм хангамж нь компьютерийг
эхлүүлж, бусад хэрэглээний програм
хангамжийг ажиллахад бэлэн болгодгоос гадна
компьютерт өгөгдсөн командыг гүйцэтгэх,
принтер, гар, уян диск зэрэг дагалдах
төхөөрөмжүүдийн ажиллагааг зохицуулдаг.
Системийн програм хангамжгүйгээр
хэрэглээний програм ажиллах боломжгүй.
Ийм учраас системийн програм хангамж нь
компьютерийн гол үндэс суурь нь болдог.
24
25. Системийн програм хангамж нь 5 хэсгээс бүрддэг.
Үүнд:
• Үйлдлийн систем – operating systems
• Утилит програмууд – utilities
• Төхөөрөмжийн програм – device drivers
• Сервер програм – servers
• Цонхны систем – window systems
25
Системийн програм хангамж
26. Үйлдлийн систем
Үйлдлийн систем нь компьютер асах үед
автоматаар ачаалагдаж байдаг нэгэн төрлийн
програм хангамж юм. Орчин үеийн үйлдлийн
системийн давуу тал нь хэрэглэгчийн зүгээс
компьютерийн техник хангамж болон
системийн ажиллах зарчмын мэдлэггүйгээр
түүнийг ашиглах боломжтой. Өөрөөр хэлбэл
хэн нэг хэрэглэгч бусдын хийж буй үйлдэлд
нөлөөлөхгүйгээр системийн тохиргоо хийж
чадах нөхцлийг олгож, ачааллыг нь зохицуулж
өгдөг.
26
27. Үйлдлийн системийн нууцлал болон төрлийг
сайжруулах тал дээр үе үеийн програм зохиогч нар
ажилласаар ирсэн.
Үйлдлийн системийн төрлүүд:
• DOS
• Windows
• OS/2
• Unix, Linux
• Mac OS
• Sun OS
• Palm OS ...
27
Үйлдлийн системийн төрлүүд
29. • IBM OS/2 гэсэн үйлдлийн систем зохиогдсон
боловч үүнийг хэрэглэгч цөөхөн компаниуд
байдаг.
• Unix болон Linux нь персональ компьютерт
ашиглагддаг бусад төрлийн үйлдлийн
системүүдийн нэг хэсэг нь юм.
• Apple компанийн үйлдвэрлэдэг компьютер нь
бусад төрлийн компьютеруудаас өөр
үйлдлийн систем ашигладаг.
29
Үйлдлийн системийн төрлүүд
30. Компьютер хэрэглэгчдийн дунд өргөн тархсан
анхны үйлдлийн систем байв. Персонал
компьютер гарахаас өмнө Bill Gates IBM
компьютерт зориулж DOS үйлдлийн системийг
зохиосон бөгөөд үүний эрхийг Microsoft корпорац
худалдан авч нэрийг нь MS-DOS гэж өөрчилсөн.
Персонал компьютерт зориулсан учраас анхны нэр
нь PC-DOS буюу Personal Computer Disk
Operating System гэж байв. DOS нь графикан бус,
командын горимын үйлдлийн систем юм.
Командыг prompt буюу командын мөрнөөс
оруулдаг
30
Disk Operating System -DOS
31. Web client Үйлдлийн
системийн
хэрэглээний хувь. (Эх
сурвалж: Median-с
Үйлдлийн системийн
хэрэглээний хувийг
2010 оно 6-р сарын
байдлаар авав.)
Windows XP (49.17%)
Windows Vista
(19.27%)
Windows 7 (17.16%)
Mac OS X (5.78%)
Linux (1.24%)
iOS (iPhone) (0.86%)
31
32. Утилит програмууд - utilities
Энэ нь компьютерийн үйл ажиллагааг задлан
шинжлэх, ажиллах орчинг бүрдүүлэх, удирдлагын
шийдвэр гаргах, ажиллах нөхцлийг хадгалах зэрэг
системийн үйл ажиллагааг зохицуулж байдаг.
Жишээ нь: Disk storage utilities, Disk defragmenters,
Disk checkers, Disk cleaners, Disk space analyzers,
Disk partitions, Backup, Disk compression, File
managers, Archive utilities, System profilers, Anti-
virus utilities, Hex editors, Data compression,
Cryptographic utilities, Launcher applications,
Registry cleaners, Network utilities, Command line
interface (CLI) and Graphical user interface-GUI
32
33. Төхөөрөмжийн програм –device drivers
Төхөөрөмжийн програм нь аль нэг техник
хангамжийг бүрэн ажиллуулахад
зориулагдсан програм хангамж бөгөөд
тухайн техник хангамжаас шалтгаалж янз
бүрийн хэмжээтэй байдаг. Үйлдлийн
системийг суулгасны дараа төхөөрөмжийн
програмыг суулгадаг.
33
34. Сервер програмууд - servers
Сүлжээнд ажиллахад зориулагдсан нэг болон
олон хэрэглэгчийн ажиллуулж буй програм
хангамжийн ажиллагааг зохицуулах,
удирдахад зориулсан програм хангамж
бөгөөд web servers, print servers, and database
servers гэх мэт олон төрөл байдаг.
34
35. Цонхны систем- window systems
Windowing system нь graphical user
interface (GUI) – н бүрэлдэхүүн хэсэг
бөгөөд дэлгэцийн орчинг бүрдүүлж,
цонхны үйл ажиллагааг зохицуулах,
ажиллахад хялбар төсөр байх үүрэгтэй.
График төхөөрөмж, хулгана, гар, заагч
төхөөрөмжүүдийн үндсэн үйл ажиллагааг
удирддаг.
35
36. Programming software
Програм зохиогч нарт компьютерийн програм
бичих боломжийг олгож буй өөр олон төрлийн
програмчлалын хэлүүд байдаг. Энэ нь доорх
хэрэгслүүдийг агуулдаг. Үүнд:
• compilers – Эмхэтгэгч програм
• debuggers – Алдааг арилгагч програм
• interpreters – Хэлмэрчлэгч програм
• linkers – Холбогч програм
• text editors – Текст эмхэтгэгч програм
• Integrated development environment (IDE) нь
дээрх бүх функцүүдийг агуулсан програм
юм.
36
37. Хэрэглээний програм хангамж
Үйлдлийн систем ачаалагдсаны дараа
ашиглагдаж байгаа програм хангамжийг
хэрэглээний програм хангамж гэнэ.
Хэрэглээний програмуудыг компьютерт
үйлдлийн систем суулгасны дараа Install
хийж суулгах ба эдгээр нь тодорхой
үйлдлүүдийг гүйцэтгэдэг.
37
38. Хэрэглээний програмын төрлүүд:
• Application software нь олон төрөл байдаг
бөгөөд нэг болон олон олон онцлог зорилтыг
гүйцэтгэх зорилготой ашиглагддаг. Үүнд:
• Industrial automation – Үйлдвэрлэлийн
автоматжуулалтын
• Business software – Бизнесийн
• Video games – Видео тоглоомууд
• Quantum chemistry and solid state physics
software – Квант хими ба хатуу биетийн
физикийн
• Telecommunications – Харилцаа холбооны
• Databases – Өгөгдлийн сангийн 38
61. • Мэйл сервер – Mail server
• Вэб сервер – Web server
• Факс сервер – Fax server
• Файл сервер – File server
• Принт сервер – Print server
61
Серверийн төрлүүд:
64. Интернет нь олон төрлийн сүлжээг агуулсан,
дэлхий нийтээр ашигладаг интернет протокол
хэмээх сүлжээний технологид тулгуурлан
ажилладаг дэлхий нийтийн сүлжээ юм.
WWW – World wide web нь вэб сайтуудын
харилцаа холбоо гэж ойлгож болно.
Харилцаа холбоо нь стандарчлагдсан, Internet
Protocol – д захирагддаг ба IP address хэмээх
хаяглалтын системтэй байдаг.
Интернетийн тухай
65. TCP/IP нь сүлжээний технологиуд дээр
тулгуурлагдсан интернетийн орчинд өгөгдөл
дамжуулж буй протокол юм.
FTP буюу File transfer protocol Файл дамжуулах
протокол нь дэлхийн хаана ч байгаа компьютерийн
файлыг харах, сонирхсоноо хуулах боломж
олгоно.
SMTP буюу Simple Mail Transfer Protocol нь
электрон захиаг өөр сервер рүү илгээнэ.
Интернет протоколууд
66. POP3 Server (POP буюу Post Office Protocol)
гаднаас ирж байгаа электрон захиаг зохицуулна.
IMAP буюу (Internet Message Access Protocol)
протокол ирсэн электрон захиаг үздэг. Үүний
давуу тал нь гэвэл захиаг ертөнцийн аль ч
өнцгөөс үзэж дахин унших болно, өөрөөр
хэлбэл захиа маань сервер дээрээ байж л
байдаг.
Интернет протоколууд
67. Анх 1983 онд Paul Mockapetris DNS – Domain
Name System зохион бүтээжээ. DNS нь вэб
хаягийн мэдээллийг дамжуулж буй систем
бөгөөд вэб хаяг болгоныг сүлжээнд давтагдан
оруулахгүйгээр IP хаяглалтын систем рүү
хөрвүүлдэг.
H t t p : / / w w w . g o o g l e . c o m
Http – Hyper text transfer protocol, Вэб хаягийн
эхлэл
www – World wide web
google – domain name буюу вэб сайтын нэр
.com – Top level domains, вэб сайтын төрөл
Домэйн нэр
