Autorskie przedstawienie metody SROI

1. SOCIAL RETURN ON INVESTMENT
STOPA SPOŁECZNEGO ZWROTU Z INWESTYCJI | KRÓTKI PRZEWODNIK
24 lutego 2012
Natalia Matuszak
www.sroi.pl
członkini SROI Network
Licencja, na której udostępniony jest dokument, zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie
utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci
(nietworzenia utworów zależnych).

2. CO TO JEST SROI?
SROI to narzędzie służące rozumieniu, pomiarowi i raportowaniu społecznej, środowiskowej i
ekonomicznej wartości tworzonej przez organizację. Zostało stworzone przez New Economics
Foundation (nef), wiodący brytyjski think-and-do tank, który od 25 lat wspomaga trzy sektory we
wprowadzaniu zasad odpowiedzialności społecznej i zrównoważonego rozwoju. Łączy w sobie
zalety analizy kosztów i korzyści oraz audytu społecznego. Współczynnik SROI w formie
monetarnej przedstawia stosunek inwestycji w przedsięwzięcie do korzyści natury ekonomicznej,
społecznej i środowiskowej, jakie to przedsięwzięcie przyniosło lub przyniesie.
SROI opiera się na pryncypiach wspólnych dla
SROI przedstawia skutki
stosowanych również w Polsce Global Reporting
społeczne w postaci monetarnej
nie dlatego, że pieniądze są Initiative i standardów Accountability, jednak jest
najważniejsze, ale dlatego, że to
narzędziem unikalnym, bowiem przypisuje wartość
nimi najczęściej wyraża się
wartość. finansową inwestycjom i skutkom projektów, które
normalnie nie są wyceniane i przez to zostają pominięte
nie tylko w raportach, ale w procesach decyzyjnych. Czas poświęcony przez wolontariuszy,
spadek wypadkowości osób starszych, nawiązanie nowych znajomości przez osoby samotne,
pewność siebie, zielone i czyste tereny spacerowe na osiedlu tylko kilka przykładów. Podczas gdy
do niektórych – jak do szacowania kosztów wypadków dla służby zdrowia – przywykliśmy, inne
wydają się mniej intuicyjne. Nie znaczy to jednak, że mniej ważne. SROI uwzględnia nie tylko
wyniki danego przedsięwzięcia, ale też jego, często długotrwałe, skutki.
Tylko na pierwszy rzut oka SROI próbuje oszacować nieoszacowywalne. Życie i szczęście
człowieka nie ma ceny. Jednak rzesze ludzi wydają fortunę na dojazdy do domu, gdzie mogą się
cieszyć bliskością przyrody, na wizyty u psychologa, o ubezpieczeniu zdrowotnym nie
wspominając. Cena to po prostu wyrażona pieniędzmi wartość, na którą godzą się sprzedający i
kupujący. SROI pokazuje pełnię skutków działań w powszechnie zrozumiały sposób.
2

3. ZASTOSOWANIA SROI
SROI jest szeroko stosowane w Wielkiej Brytanii i Holandii, a szybko zdobywa popularność w
innych krajach Europy zachodniej oraz Kanadzie i Australii. Znalazło uznanie przede wszystkim w
trzecim sektorze, który z definicji skutki społeczne i środowiskowe stawia na równi z
ekonomicznymi, ale narzędziem tym coraz częściej posługują się przedsiębiorstwa społeczne i
sektor prywatny, który odczuwa presję opinii publicznej i wewnętrzną potrzebę, aby zdawać
sprawę ze swojego wkładu w zrównoważony rozwój oraz lepiej rozumieć mechanizmy
powstawania zmiany społecznej.
Raport SROI może mieć charakter ewaluacji bądź prognozy. W przygotowaniu raportu
prognostycznego, z konieczności pełnego hipotez, ogromną pomocą są raporty SROI z podobnych
projektów. Prognozy tworzone są głównie na użytek zarządu bądź w celu uzyskania
finansowania.
KORZYŚCI ZE SROI
 Zyskanie pełnego oglądu mechanizmu powstawania zmiany w dłuższej perspektywie
czasowej, co umożliwia skuteczniejsze zarządzanie.
 Odkrycie nieoczekiwanych dobrych i czasem złych skutków działań, co często cieszy, a zawsze
jest inspirujące
 Lepsza motywacja pracowników, klientów i świadczeniobiorców – ponieważ ludzie świadomi
swojego wpływu, chętniej działają.
 Wykazanie zysków i oszczędności dla sponsorów i organów państwa – co zwiększa
konkurencyjność w zabieganiu o fundusze.
 Raporty SROI wyjątkowo sugestywnie obrazują potęgę prewencji i aktywizacji.
 Raporty SROI są pisane prostym językiem, jednocześnie dokumentując, jak ludzie
doświadczają zmiany, dzięki czemu czytelnikom łatwiej odnieść sytuację do siebie i docenić
działania, które nie przynoszą czysto finansowych zysków.
3

4. PRZEBIEG ANALIZY SROI
1. USTALENIE ZAKRESU ANALIZY I NAJWAŻNIEJSZYCH INTERESARIUSZY
Często łatwiej jest przeprowadzić analizę SROI dla konkretnego projektu niż dla organizacji jako
całości, zwłaszcza na początku. Najważniejsi interesariusze na ogół obejmują pracowników,
klientów, świadczeniobiorców i ich rodziny, czasem społeczność lokalną. Z pomocą wytycznych
opracowanych przez nef i zdrowego rozsądku wybiera się reprezentatywną grupę interesariuszy z
każdej kategorii.
Przykładowo, interesariuszami w sprawie budowy ścieżki rowerowej są rowerzyści, ale
potencjalnie również NFZ (ze względu na pozytywne skutki dla zdrowia) i inni mieszkańcy (ze
względu na zmniejszenie wydzielania CO2) .
2. TWORZENIE MAPY WPŁYWU POPRZEZ USTALENIE ZWIĄZKU MIĘDZY NAKŁADEM,
WYNIKIEM I SKUTKIEM
Pomyślmy o dobrze znanej akcji PAH-u Pajacyk. Klasyczna analiza przedstawiłaby ilość wydanych
obiadów (wynik1). SROI pójdzie kilka kroków dalej: sprawdzi, czy nakarmione dzieci są zdrowsze i
lepiej się uczą, a także czy rodzinom dzięki takiej pomocy łatwiej wyjść z biedy. SROI odpowiada
na dwa pytania: co zostało zrobione? i co z tego wynika?
SROI stosowane jako narzędzie zarządzania pomaga uniknąć działań fikcyjnych, o które często
oskarżane są instytucje publiczne, ponieważ kładzie nacisk na skutki projektu dla interesariuszy, a
nie na wykonanie planu przez instytucję.
3. DOKUMENTOWANIE SKUTKÓW I ICH WALORYZACJA.
SROI uwzględnia oszczędności państwa i samorządów (zasiłki dla bezrobotnych, wpływy z tytułu
podatków itp.), jednak idzie o krok dalej w szacowaniu skutków działań. Przykładowo, skutkiem
pracy z wolontariuszem jest poprawienie wyników dziecka w nauce. Waloryzacją tego skutku w
1
Nakłady, wyniki, skutki i wpływ oddają odpowiednio angielskie terminy inputs, outputs, outcomes i impact.
4

5. polskiej rzeczywistości może być koszt korepetycji przynoszących porównywalny efekt, przy czym
nie jest istotne dla analizy, czy rodzice dzieci mogliby zapłacić za korepetycje.
4. USTALENIE WPŁYWU
Na tym etapie szacuje się rozległość wpływu, jego trwanie, udział innych podmiotów w
wytworzeniu skutku i na ile sytuacja wyjściowa miałaby miejsce, gdyby badane działanie nie
zostało podjęte.
5. OBLICZENIE SROI
Ukoronowaniem obliczeń jest współczynnik SROI. Jeśli na każdą złotówkę włożoną w projekt,
społeczeństwo zyskuje 5 zł, to współczynnik będzie wynosił 1:5 zł. Stopa zwrotu wyrażona
monetarnie jest z konieczności przybliżeniem i nie może być kryterium dla porównywania
wpływu społecznego różnych organizacji. Rzetelny raport SROI zawiera analizę wrażliwości i
alternatywne obliczenia, jak również uzasadnienie podjętych decyzji.
6. SPORZĄDZENIE RAPORTU
Raport może być sporządzony na potrzeby zewnętrzne, jako narzędzie komunikacji z
interesariuszami czyli PR, a także – dla zarządu i pracowników. Wartym przyjęcia zwyczajem jest
wygospodarowanie miejsca na głos interesariuszy, ponieważ nadaje to raportowi ludzki wymiar.
Ponieważ przed upublicznieniem raport powinien być skonsultowany, często dołącza się doń
opinie interesariuszy. Wiele organizacji sporządza
Zasady SROI raporty SROI samodzielnie, jednak powierzenie
1. Zaangażuj interesariuszy
2. Zrozum, co się zmienia tego zadania osobie z zewnątrz – zwłaszcza przy
3. Wyceniaj to, co istotne pierwszym raporcie i zwłaszcza gdy ma on być
4. Uwzględniaj w raporcie
tylko to, co istotne poddany zewnętrznej ocenie fundatorów lub
5. Nie przypisuj swoich klientów – niesie wiele korzyści. Osoby, które
działaniom za dużo
6. Bądź przejrzysty przeszły trening, mają dostęp do sieci kontaktów i
7. Zweryfikuj rezultaty specjalistycznych materiałów SROI Network Ltd i
nef, dzięki czemu łatwiej im zdobyć informacje i
wskazać sposoby wykorzystania danych uzyskanych dzięki SROI dla poprawy funkcjonowania
projektu. Zapewniają również obiektywizm i zgodność raportu z zasadami SROI. Raport może być
dodatkowo akredytowany. Raporty, których autorzy nie trzymają się wyżej wymienionych zasad,
5

6. nie otrzymują akredytacji, a prawo organizacji do powoływania się na metodologię wypracowaną
przez nef może zostać zakwestionowane. Do najpoważniejszych uchybień należy ograniczenie
badania skutków do poziomu spełnienia celów projektu oraz wykluczenie z waloryzacji skutków
trudniejszych do finansowego oszacowania.
JAK ZACZĄĆ?
Projekty są bardzo różnorodne, i takie też są nakłady potrzebne na ich analizę. Koszty
przeprowadzenia analizy zależą między innymi od:
 Wielkości projektu
 Sposobu i kosztów zaangażowania interesariuszy
 Poziomu dostępności danych potrzebnych do waloryzacji (odbija się to zwłaszcza na czasie)
 Współpracy ze strony organizacji
Doświadczeni praktycy SROI twierdzą, że analiza rzadko zabiera dłużej niż 10 tygodni, nawet przy
ewaluacjach przedsięwzięć o szerokim zasięgu. Najlepszym sposobem na zorientowanie się w
kosztach jest kontakt ze specjalistą: można liczyć na konsultacje dotyczące wprowadzania SROI
jako narzędzia zarządzania, środka pozyskiwania funduszy i PR, co pozwoli im realistycznie
rozważyć raportowanie na przestrzeni lat.
DODATKOWE ŹRÓDŁA INFORMACJI
New Economics Foundation – przewodnik po SROI
SROI Network Intl. – lista polskich członków
European SROI Network – studia przypadków
6