1. Энцефалит

2. • Халдвар харшлын шалтгаант тархины
үрэвсэлт өвчнийг энцефалит хэмээн
нэрлэдэг.
• Энцефалит шалтгаан зүйн хувьд анхдагч,
хоёрдогч хэлбэрт хуваагдана.

3. Анхдагч энцефалит
Анхдагч энцефалит нь халдварын хүчин зүйл
цус тархины хоригийг нэвтрэн гарч, тархины
эсүүдийг гэмтээх оньсон хүчнээр үүсдэг бие
даасан өвчин юм. Үүнд:
Вирүст энцефалит (Арбовирүст,улирлын хамааралт,
завсрын тээгчээр дамжина. )
• Хачигт хавар зуны
• Японы шумуулт
• Австралийн муррейн хөндийн
• Америкийн сент-луисийн

4. Вирүст, улирлын хамааралт бус
• Энтеровирүст Коксаки
• Херпест
• Галзуугийн үеийн
• Ретровирүст
Тодорхой бус вирүст
• Тахалт энцефалит
Микробын ба риккетсиозын шалтгаант
• Мэдрэлийн тэмбүүгийн үеийн
• Бөөсний хижгийн үеийн
• Нейроборрелизиозын шалтгаант

5. Хоёрдогч энцефалит
Вирүст
• Улаанбурханы үеийн
• Салхинцэцгийн үеийн
• Улаануудын үеийн
• Паповирүст
Вакцинжуулалтын дараах
Микробын ба риккетсиозын шалтгаант
• Стафилакоккт
• Стрептококкт
• Хумхайт
• токсоплазмоэт

6. Удаан халдвараар үүсэх энцефалит
• Цочмогдуу хатууралт энцефалит
• Прионы халдвар

7. Тархвар судлал
• Вирүсийн халдвар хоол хүнс, цус сорогч
шавьж, агаар дуслын замуудаар халдварлана.
• Эх уурхай нь өвчтэй хүн, вирүс тээгчид
хамаарагдана.
• Анхдагч энцефалит дэгдэлт хэлбэрээр буюу
тохиолдлын шинж чанартай гарна.
Арбовирүсийн энцефалит дулааны улиралд,
байгалийн тодорхой бүсэд тохиолдоно.
• Хоёрдогч энцефалит халдварт өвчний дараа 5-
7 дахь өдөр эсвэл вакцины дараагаар үүсч
цочмог илэрнэ.

8. Морфологийн өөрчлөлт
Анхдагч энцефалитын үед:
• Тархины эдэд хаван,
• Цус түрэлт,
• Бичил цус харвалт,
• Үрэвслийн голомтот ба тархмал нэвчдэс,
• Үхжлийн голомт
• Нейроны эвдрэл зэрэг өөрчлөлт зонхилон
тархины бор бодисын хүрээнд
тодохойлогдоно.

9. Хоёрдогч энцефалитын үед:
• Тархины судсыг дагасан үрэвслийн нэвчдэс,
• Цагаан бодисын тархмал гэмтэл,
• Миелит ширхгүүдийн задрал,
• Микроглийн ургалт тодорхойлогдоно.

10. Encephalitis.

11. Эмнэлзүй
1. Ерөнхий халдварын шинжүүд: өвчний эхэн үед
бие сулрах, бүх биеийн булчин өвдөх, халуурах,
хамар, хөөмийн салст улайх, ходоод гэдэсний
хямрал ажиглагдана.
2. Тархины ерөнхий шинжүүд: толгой өвдөх,
бөөлжих, толгой эргэх, уналт таталт өгөх, хөөрөх,
дэмийрэх, ухаан балартах, комын байдалд орох
зэрэг шинжүүд илэрнэ.
3. Голомтот шинжүүд: голомтын байршлынх нь
хамаарлаар тархины баганын, бага тархины, их тал
бөмбөлгийн хүрээний хам шинжүүдэд ангилан авч
үздэг.

12. Тархины баганан хэсэг эмгэг процесст
зонхилон өртсөн тохиолдолд
• Нүдний зовхи буух
• Нүд гадагш юмуу дотогш хялар болох
• Хамар уруулын нугалаас ижил бишдэх
• Дуу хоолой бүдгэрэх
• Гунших
• Юм залгихад хахаж цацах

13. Бага тархи, тэнцвэрийн хүрээний бүтцүүд
нэрвэгдсэн бол:
• Толгой эргэх
• Нүдэнд нистагм илрэх
• Гар хөлийн хөдөлгөөний тэнцвэр алдагдах

14. Тал бөмбөлгийн гадрын бүтцийн
нэрвэгдлийн үед
• Эпилепсийн хэсэгчилсэн ба ерөнхий уналт
таталт
• Саа, саажил
• Эмгэг хөдөлгөөн
• Хэлгүйдлийн шинжүүд илрэн гарч, эдгээр нь
янз бүрийн хослолоор нэгдэн нийлж
голомтот хам шинжүүдийг бүрдүүлнэ.

15. • Шинж тэмдэг бүдэг, хөнгөн явцтай үед
толгой өвдөх, халуурах, толгой эргэх,
хүзүүний булчин чангарах, нүдэнд юм
хоёрлож харагдах, гар хөл бадайрах гэх мэт
мэдрэлийн бичил шинжүүд ажиглагдана.
• Хүнд явцтай үед гэнэт өндөр халуурах,
толгой нэн хүчтэй өвдөх, ухаан алдах, татах,
комын байдалд орох зэрэг шинжээр илэрч
хэдэн цагаас хэдэн өдрийн дотор үхэлд
хүргэнэ.

16. Оношлогоо
• Анамнез
• Ийлдэс судлалын шинжилгээ
• Полимеразын гинжин урвал
• Нүдний уг дурандах
• Тархи нугасны шингэний шинжилгээ
• ЭЭГ
• КТ
• СРТ

17. • ТНШ-ний шинжилгээгээр шингэний даралт
өндөр, лимфоцит эсийн тоо олширсон (1
мкл эзэлхүүнд 20-100 хүртэл), уургийн
хэмжээ ялимгүй ихэссэн үзүүлэлт гарна.
• Нүдний уг дурандахад нүдний угт зарим
тохиолдолд харааны мэдрүүлийн хөлөгт
хаван илэрдэг.
• СРТ-ийн шинжилгээгээр тархины бодист
үрэвсэл, миелин задралын голомтыг
илрүүлж болно.

18. Миелит

19. Тодорхойлолт
• Нугасны хөндлөн огтлол, түүний бор ба
цагаан бодисыг хамарч гэмтээдэг үрэвсэлт
өвчин .

20. Шалтгаан
• Анхдаг цочмог миелит :
вирүсийн шалтгаантай / herpes zoster,
poliovirus, rabdovirus/

21. Шалтгаан
• Хоёрдогч миелит :
 Улаан бурхан
 Томуу
 Галзуу
 ХДХВ-ийн халдвар
 Тэмбүү
 Сүрьеэ
 Лаймын өвчин
 Холбох эдийн тогтолцооны эмгэг
 Идээт голомт, үжил халдварын хүндрэл зэргийн үед
хоёрдогчоор үүсдэг.

22. Шалтгаан
• Гэмтлийн миелит :
нуруу-нугасны ил , битүү гэмтлийн үед
хоёрдогч халдварын нөлөөгөөр гэмтлийн
миелит үүсдэг.

23. Ангилал
• Шалтгаанаар нь :
1. Анхдагч
2. Хоёрдогч
• Эмнэлзүйгээр нь : /миелитийн байршлын
түвшин/
1. Нугасны цээж хэсгийн
2. Нугасны бүсэлхийн хэсгийн
3. Нугасны хүзүүний бүдүүрэлтийг хамарсан гэх
мэт

24. Эмнэлзүйд илрэх шинж тэмдэг
Бие сулрах
Халуурах
Жихүүдэс хүрэх зэрэг ерөнхий халдварын
угтвар шинжүүдээр цочмог эхэлдэг.

25. Эмнэлзүйд илрэх шинж тэмдэг
Үүний дараагаар :
Цээж нуруугаар өвдөх
Хоёр хөл бадайрах шинжүүд илэрнэ
1-3 хоногийн дотор :
• хөдөлгөөний өөрчлөлт
• мэдрэхүйн өөрчлөлт
• аарцгийн эрхтний саа үүснэ.

26. • Мэдрэлийн -
саажлын
шинжүүд нь
миелитийн
байршлын
түвшингээс
хамаарч өөр
өөрөөр илэрдэг.

27. • Нугасны цээжний хэсэг гэмтэхэд доод
мөчдийн хос саа үүсч , мэдрэхүй дамжих
хэвшинжээр алдагдан, шээс хаагдана.
• Өвчин цочмог эхэлж, саа хурдан үүссэн
тохиолдолд булчингийн тонус суларсан,
рефлексүүд үүсгэгдэхгүй, хөдөлгөөний
өөрчлөлт сул саажсан байна.

28. • Нугасны бүсэлхийн хэсгийн миелитийн үед
хоёр хөлд сул хоссаа үүсч, булчингийн тонус
сулран , рефлексүүд арилна , мэдрэхүй
дамжих хэв шинжээр алдагдаж, шээс
задгайрна.
• Аажмаар саажсан мөчний булчин
хатангиршина.

29. • Нугасны хүзүүний бүдүүрэлтийн хэсгийг
хамарсан миелитийн үед дээд мөчинд сул
хоссаажил , доод мөчинд хөшүүн саажил
үүснэ.

30. • Хүзүүний дээд хэсгийн миелит дөрвөн
мөчний хөшүүн саажил, өрцний булчингийн
сулралаар илэрч, заримдаа уртавтар
тархины саажилтай хавсрах тул амьсгалын
дуталд хүргэх аюултай.
• Мэдрэхүй голомтын түвшингээс доош
дамжих хэвшинжээр буурна.
• Өвчин хүнд явцтай тохиолдолд ууц,
өгзөгний орчимд цооролт үүсдэг.

31. • Цочмог үхжилт миелитийн тохиолдолд
эхлээд нугасны бүсэлхий-ууцны хэсэг
гэмтэж, улмаар эмгэг процесс өгсөн,
нугасны дээд хэсэг, түүгээр ч зогсохгүй
уртавтар тархийг хамран саажуулж үхэлд
хүргэнэ.

32. Неврит

33. Тодорхойлолт
• Зах хязгаарын мэдрэлийн эмгэгийг
невропати/ неврит/ гэж нэрлэдэг
• Төв мэдрэлийн тогтолцоо буюу тархи ,
нугаснаас ирэх сэрлийг гүйцэтгэгч эрхтэнд
дамжуулдаг тархи болон нугаснаас гарсан
мэдрүүлүүдийн үрэвсэлт өвчин.

34. Ангилал
I. Мононевропати – нэг мэдрүүлийн эмгэг
II. Олон невропати – захын хэд хэдэн мэдрүүл
нэгэн зэрэг юмуу дараалан гэмтэх
III. Полиневропати, полирадикулоневропати –
хэд хэдэн мэдрүүл биеийн 2 талд тэгш хэмтэй
гэмтэх
IV. Плексопати – мэдрүүлийн сүлжээний гэмтэл
V. Радикулопати – мэдрүүлийн язгуурын эмгэг
VI. Невралги – мэдрүүл янтах өвдөлт

35. Шалтгаан
• Гадаад болон дотоод шалтгаантай. Голлох
тохиолдолд халдварын шалтгаанаар
полиневропати үүсдэг.
• Халдварын
Herpes simplex virus
Varicella zoster virus
Mycobacterium leprae гэх мэтчилэн
вирусууд.

36. Шалтгаан
• Эм , химийн бодисоос шалтгаалсан
• Гэмтлтийн шалтгаант
• Цацрагийн шалтгаант
• Холбох эдийн тогтолцооны эмгэг
• Чихрийн шижин
• Удамшлын гарвалтай биохимийн гажгийн
суурин дээр үүсч болно.

37. Эмнэлзүй
• Аль хэсгийн мэдрэлийн ширхэг үрэвсэж
гэмтсэн бэ гэдгээс шалтгаалж эмнэлзүйд
өөр өөр шинжээр илэрдэг .
• Мэдрэхүйн өөрчлөлт :
Хэсэг газрын өвдөлт
Невралги
• Хөдөлгөөний өөрчлөлт:
Булчингийн парализ.

38. Полиневропати
• Халдвар харшлын шалтгаан:
Herpes simplex virus
Cytomegalo virus
Ebstein barr virus
Corynebacterim diphtheria

39. • Дээд доод мөчинд тэгш хэмт сул саа үүсэх
• Рефлекс арилах
• Мэдрэхүй захын хэв шинжээр
буурах*бээлий , оймс маягаар
• Гар , хөлийн булчин хатангирах
• Арьс хумсны өнгө өөрчлөгдөх
• Хөлрөх
• Вегетатив мэдрэлийн өөрчлөлт.

40. Сахуугийн үеийн полиневропати
• Эрт илрэх залгиур-хоолойн саажил
/миелины уургийн нийлэгжил саатах/
• Хожуу илрэх өгсөх саажил /дархлааны
гажуудалтай холбоотой/
• Залгиурын салст бүрхүүл үрэвссэнээс хойш
2-3 хоногоос эхэлдэг. Халдварын анхны
голомтын хамаарлаар хэл-залгиур,хэрэгч
мэдрэл гэмтсэнээс үүснэ.зөөлөн тагнай,
төвөнх, дууны хөвч, өрц, хавирган

41. Эрт үеийн саа
• Зөөлөн тагнайн саа болж дуу гунших, уусан
зүйл хамраар гоожих
• Хүүхэн хэл эрүү тийшээ татагдана.
• Хүүхэн харааны зохицуулга алдагдаж нүд
бүрэлзэх, номын үсэг танихгүй, жижиг дүрс
ялгахгүй болдог.
• Цөөн тохиолдолд нүдний алим хөдлөхгүй
болж , зовхи буух ба нүүрний мэдрэл
үрэвсдэг

42. Хожуу илрэх саа
• Өвчний 4-5 дахь 7 хоногт
полирадикулоневрит байдлаар илэрнэ
• Шөрмөсний рефлекс суларч , тэнцвэр нь
алдагдаж явдал өөрчлөгдөнө.
• Хүзүү , их биеийн булчин гэмтвэл сууж,
толгойгоо цэх барих чадваргүй болдог.
• Залгиурын саа үүсвэл ханиалгаж, гэдсээ
мэхийлгэж чадахгүй болдог.