1. 1
HISTORIAURREA. Lehen arte adierazpideak.
ARDATZ KRONOLOGIKOA: Kokatu kronologia kontutan izanik ondorengo kontzeptuak
beheko lerroan; horretarako, lehenik, gutxi – gorabeherako data kokatu kontzeptu bakoitzaren
ondoren:
GOI PALEOLITOA
EPIPALEOLITOA/MESOLITOA
NEOLITOA
METALAROA
ESKOLA FRANKO-KANTAURIARRA
LEBANTIAR ESKOLA
ARTE ESKEMATIKOA
MEGALITISMOA
2. 2
HISTORIAURREKO ARTE ADIERAZPIDEAK: Historiaurreko artean, zertan oinarritzen
da gizakia arte sormenean?
ABSTRAKZIOA
→ 4 mota:
GARDENTASUNA
ALDIBEREKOTASUNA
MUGIMENDUA
• Naturan agertzen ez diren forma abstraktuen erabilpena (zirkuluak, kupulak …)
• Animalien formen sinplifikazioa
• Gai natural - sinbolo abstraktuen nahasketa
• Oinarri naturaletik → abstrakziora: jatorrizko formekin identifika ezina
o Irudiaren analisia + ikuspegi desberdinak batuz
o Forma kontzentratuz, sinplifikatuz
o Zati bat bakarrik eginez nahikoa
o Irudikapenaren oinarria: silueta (+ koloreztatu)
o Irudikapena - begirada 2 mundu ezberdin
pentsamendu sinbolikoa:
• begietatik sartzen den informazioa analizatu eta buruak ematen duen
informazioaren adierazpidea da.
Irudiak gardenak + gainjarriak + lerroak garrantzia
• Gorputz-formen lerroak gainjarriz:
o azpian dagoena ezabatu gabe
o Ez aurrean-atzean: gainean + elkarrekin (espazio-denbora
linealaren kontzepturik ez)
o Toki eza?
• Irudi berak barrukoa-kanpokoa ikusten utziz
o zaldia haurdun, zaldikumea ere agertuz; bihotza…
ehiztariaren magia?
Animalien mugimenduan interesa (erakargarria) → irudikapena
• Hormen formen arabera irudia osatuz, siluetaren bidez
• Suaren, suzirien … bidez, piztu-itzaliekin, mugimendua
• Denboraren kontzeptua: GAUR (oraina)
• Denbora bakarra: hildakoak orainaldi berean “izan” ziren
(jakiak hildakoei)
4. 4
SINBOLIZAZIOA. Paleolitoko artean sinbologia adibide esanguratsuenak:
ESKUAK
FORMA ZIRKULARRAK
ERNALKORTASUNAREN SINBOLOAK
SINBOLO ABSTRAKTU HANDIAK
• Bakarrak edo taldeak (gehienetan ezkerrekoa)
• Positiboan zein negatiboan (gehiago)
• Batzuetan falangeak falta dira
• Sarritan esku txikiak (ume/gaztetxoenak)
• Gorriz (gehienetan) zein beltzez pintatuta; kobazuloan barneragotuz, gorriak
areagotuz.
kupulak
harrizko bolak
Zulaketak
kolorezko disko /puntuak
• Biziraupen motza → ugalkortasunak
garrantzia: pertsonak + animaliak
(janaria) → espeziearen iraupena
zakila
alua
bi -sexualtasuna
bularra
• Esanahia ezezaguna
• Gehienetan kobetako leku ezkutuetan
• Ia gehienak gorriz pintatuak
• Lehenengo forma erregularra + forma ugariena
(eguzkia/ilargia?)
• Gizakiak landutakoak
• Banaka zein pilatuta
• zulo semiesferikoak
• harri borobilak zirkuluerdi formako zuloekin
• Emetasunarekin lotzen dira (menhir-ak hartasunarekin; elkarketaz
ernalkortasunaren mitoa: bi sexuen elkarketa)
• Gorriak (gehiago) edo beltzak
• Animaliekin konbinatuta
• Era ia ordenatuan kokatuta
• Eguzkiaren formarekin zerikusia? / ilargia?
• gehienetan arte mugikorrean, orokorrean makila zulo batekin (bi
sexuen elkarketa)
• teknika: zulaketak bi aldetatik hasi + erdian elkartuz
• bi kupulen elkarketa
• herri primitiboetan ernalkortasunaren sinboloa?
• Ernalkortasunaren sinbolorik nagusiena
• Normalean beste sinbolo batzuekin / animaliekin nahastuta
• Gutxitan agertzen da
• Hezurrezko makiletan, arte mugikorrean
• Luma / arrai hezur itxura
• Oso gutxitan bakarrik
• Sarritan bular serieak
• Haitzaren forma naturala aprobetxatuz
• 2 sexuak batuz ernalkortasunaren indarra ↑
• Normalean tresnetan
• Irudikapen desberdinak: zakila eta zuloa batzen dituzten tresnak
(gehienak hezurrez) …
5. 5
ESPAZIOAREN KONTZEPZIOA: Paleolitoko artean espazioaren kontzepzioa.
• Konposizioak: ez dira osoak, beteak, autonomoak, mugatuak
• Antolatua (ez kaotikoa)
• Ardatz / norabide guztiak baliagarriak
• Espazio unibertsala: 360 ⁰
• Irudiak biziak + espazio kontzeptu desberdina
• Hormen erliebeek baldintzatua askotan
• Tokia vs. euskarria: tokia nagusi
6. 6
PINTURA: Zein eskoletakoak dira?
Bete ondorengo taula behean dagoen informazioarekin:
TEKNIKA GAIAK INTERPRETAZIOA
FRANKO -
KANTAURIARRA
LEVANTEKO
ESKOLA
PINTURA
ESKEMATIKOA
TEKNIKA GAIAK INTERPRETAZIOA
GRABATUA
ERLIEBEA
PINTURA
GRABATUA
PINTURA
LEVANTEKO
ARTETIK
GARATUA
ANIMALIAK
FIGURA
ANTROPOMORFOAK
ESKUAK
SINBOLO ABSTRAKTUAK
FIGURA TXIKI ESTILIZATUAK
ESKEMATIZAZIO JOERA
ARTE NARRATIBOA:
ESZENAK
PIKTOGRAFIAK
ZOOMORFOAK
ANTROPOMORFOAK
ERRITUAL MAGIKO -ERLIJIOSOAK:
ERNALKORTASUNA AREAGOTZEKO
EHIZA ERRAZTEKO?
TOTEMISMOA
XAMANISMOA
OROIPENEZKO ARTEA
MAGIKO -ERLIJIOSOA?
LEVANTEKO ARTETIK GARATUA
7. 7
ESKULTURA: ARTE MUGIGARRIA
Zeri deitzen zaio arte mugigarria?
Ze materialetakoak izan ohi dira?
Ze artelan mota ezagutzen dira arte mugigarri moduan?
Ze artelan mota da hau? Zeintzuk dira arte adierazpide mota honen ezaugarri orokorrak?
8. 8
MEGALITISMOA: Izendatu eta irudikatu eraikuntza megalitiko nagusiak:
Ze ezaugarri orokor dituzte? Ze zentzu zuten, ze funtzio betetzen zuten?