GREZIA

1. G
R
E
Z
I
A

3. Penintsula balkanikoan +
Asia txikiko kostan +
Egeo itsasoko irletan bizi
izan zen herria
Izan zen
POLIS /
Hiri estatuetan
Antolatu
ziren
Kolonizatu
zuen
zituzten
sentitzen
zen
Kultura +
hizkuntza batek
elkartutako
komunitatea
Sistema ezberdinak:
Atenas → sistema politiko
demokratikoa
Esparta → aristokrazia gerlariak
zuzendutako sistema politikoa
Itsaso Beltzaren eta
Mediterraniar itsasoaren
kostaldea
ziren
Kolonia
komertzialak
Beren hizkuntza
Beren kultura
Beren ohiturak
Lantzeko lursailak
Produkzioa saltzeko merkatuak
Lehengaiak
Sortu
zuten
Proportzio perfektuak
zituen artea
asmatu zuten
Perspektiba

4. • Greziar zibilizazioa itsasoaren inguruan garatu
zen
– Itsasoko erremintak + komertzioa
– Bidaia asko → artearen garapena
• Filosofiaren sorrera
– Errealitatea/natura ? → interpretazioak
• “Demokraziaren” sorrera → denak herritar
– Herritarren formazioa → oreka + edertasuna

5. • Artearen funtzioa → eredu ideala bilatzea
– Edertasuna
– Fisikoaren – psikikoaren oreka
– Eredu tinko + artisautzatik → esperimentazio +
bilaketara
• Arkitekturan → natura ordenatzea
– Plaza publiko / tenpluak irudiez
• Eskulturan gizakia aztergai
• Artistaren estatusa (sinadura)
– Bere ideien alde borrokatuz + ikasten saiatuz

6. ARKITEKTURA

7. • Forma berrien sortzailea
• Izadiak lege batzuei erantzuten die → gizakiak ere
• Arkitektura paisaiarekin harmonizatua
– ingurunearekin bat
• Arkitekturan “ordena”ren ideia oinarri →
ordena arkitektonikoak
– Zati finkoak + forma zehatzei lotuak
– Xehetasunak + osotasunaren edertasuna
• Zatien arteko proportzioak
• Modulu aritmetiko/geometrikoaren erabilera
• Ikusmen “akatsen” zuzenketa (perspektiba)
• Arkitektura sistema → dinteldua
• Kolosalismotik → giza neurrira

8. Arkitektura ordenak
Arkitektura arau batzuetara egokitzen da; hauek
forma, neurria eta eraikinaren dekorazioa finkatzen
dituzte.

9. • Ordenek harmonia erlazio bat ezartzen dute
elementuen artean + eraikinaren dekorazio
osoan
• Ordena sistema bakoitzak sentsazio estetiko
desberdina transmititzen du:
– Doriarra → soila + sendoa
– Joniarra → garaiagoa + arina
– Korintiarra → dekorazio aberatsekoa + kolosalagoa
• Arkitektoa → ordenak errespetatuz vs.
askatasuna
– Ordenak → modu ezberdinak
– Eraikin berean ordena desberdinak konbinatuz

10. Arkitekturako hiru ordena edo estiloak: Doriar ordena (sendoa
kapitelen soiltasuna); joniar ordena (estilizatuagoa); korintiarra
(joniarraren aldaera; estilizatuena; landare dekorazioa).
doriarra
joniarra
korintiarra
Arkitekturan elementu sostengatzailea → ZUTABEA
Arkitekturan elementu sostengatua → TAULAMENDUA + DINTELA
 ESTALKIA → Taulamenduaren gainean (2 isurikoa gehienetan)
 FRONTOIA → taulamendu - erlaitzaren lerro horizontalaren artean

11. Doriar ordena (eskema)
•Estilobatoa
•Zutabea (basamenturik gabe):
–Fustea
–Kapitela:
oAbakoa
oEkinoa
oKoilarinoa
•Taulamendua/dintela:
–Arkitrabea
–Frisoa (triglifoak + metopak)
–Erlaitza
•Estalkia:
–Estalkia
–Frontoia
*Gargola

12. Joniar ordena (eskema)
•Estilobatoa
•Zutabea:
–Basa
–Fustea
–Kapitela:
oAbakoa
oBolutak
•Taulamendua/dintela:
–Arkitrabea (3 zirrinda)
–Frisoa (etenik gabeko banda)
–Erlaitza
•Estalkia:
–Estalkia
–Frontoia
*Akrotera

13. Korintiar ordena
(eskema)
•Estilobatoa
•Zutabea:
–Basa
–Fustea
–Kapitela (landare dekorazioa):
oAkanto loreak
oKaulikuluak
•Taulamendua/dintela:
–Arkitrabea (3 zirrinda)
–Frisoa (etenik gabeko banda)
–Erlaitza
•Estalkia:
–Estalkia
–Frontoia
*Akrotera

14. Zein estilotakoa da tenplu txiki hau?
FRONTOIA
Frisoa
Arkitrabea
Kapitela
Basa
Estilobatoa

15. Arkitrabea
Kapitela
Fustea
Basa
Estilobatoa
kariatideak

16. Arkitektura generoak
Arkitektura erlijiosoa
Tenemos
Esparru sakratuak → eraikuntza erlijioso guztiak biltzen ditu
•Bide sakratuaren luzeran jainkoei eskainitako tenpluak
•Altxortegiak tenplu sinple antzera
•Tholos-ak
•…

17. Tenplua
Jainkoaren irudikapenaren + altxorraren gordeleku
•Txikia → ez da jendearen babesleku (ez da fededunak biltzeko)
•Kultua + elizkizunak tenpluaren kanpoaldean (aldarea)
•Oinplano angeluzuzena ↑ (Tholos-ak ezik; zirkularrak)

18. Aurrealdeko zutabeen arabera:
–Distiloa (2 zutabe)
–Tetrastiloa (4)
–Hexastiloa (6)
–Oktastiloa (8)
Koloma kokapena:
*In antis
–Prostiloa (aurrealdean bakarrik)
–Anfiprostiloa (aurre+atze)
Tenplua zutabez inguratua:
–Peripteroa (ilara 1)
–Dipteroa (2 ilara)

19. Atenas-eko Akropolisa
Partenoia
Erekteiona
Atenea Nike-ren tenplua
1 Parthenon
2 Old Temple of Athena
3 Erechtheum
4 Statue of Athena Promachus
5 Propylaea
6 Temple of Athena Nike
7 Eleusinion
8 Sanctuary of Artemis Brauronia
9 Chalkotheke.
10 Pandroseion
11 Arrephorion
12 Altar of Athena
13 Sanctuary of Zeus Polieus
14 Sanctuary of Pandion
15 Odeon of Herodes Atticus
16 Stoa of Eumenes
17 Sanctuary of Asclepius
18 Theatre of Dionysus Eleuthereus
19 Odeum of Pericles
20 Temenos of Dionysus Eleuthereus
21 Aglaureion

20. Atenea Nike-ren tenplua
Partenoia
Erekteiona

21. Delfos-eko santutegia
Delfos-eko Orakulua (Tholos-a)
Apoloren tenplua Delfos-en

22. Delfos-eko Orakulua
(Atenea Pronaia-ren Tholos-a)
Apoloren tenplua Delfos-en

23. Olinpiako santutegia
Zeus-en tenplua
Hera-ren tenplua

24. Zeus-en tenplua

25. Hera-ren tenplua

26. opistodomos
Atalak:
Naos / cella
pronaos
kolomak
Cella / Naos → jainkoaren estatua dagoen ganbara angeluzuzena
Pronaos → arkupe irekiak
Opistodomos → kanpotik sarbide zuzena duen atzeko sala
(altxortegia?)

27. Arkitektura zibila
Agora
Alboetan arkupeak (stoak) izaten zituen batzartokia
(bizimodua gehien etxetik kanpora)
Bouleuterioa
Kontseiluaren batzartokia (harmailak +
estalkia + oinplano angeluzuzena)

28. HARMAILAK
Ikuslegoa
ORKESTRA
Korua
ESZENA
Aktoreak
Polisek teatroak zeuzkaten (antzerkia oso maitatua zen)
–Kanpoan egiten ziren, beti muino maldak aprobetxatuz.
–Antzezpenak goizean antzezten ziren.
–Aktoreak gizonezkoak ziren.
–Maskarak.

29. Gimnasioa + palestra
Garrantzitsuak (gorputz ariketa + borroka eskolak)
Etxea
Bi eraikin elkarri ezarriak
→ famili bizitza* + kanpoekiko erlazioak*
*Ginezeoa (emakumeen gela)
*Harrera-sala nagusia + liburutegia
Barru-guneak + patio arkupetsua

30. ESKULTURA

31. • Bi printzipiori erantzunez:
– Gizakia gauza guztien neurria
– Gizaki perfektuaren ideala (akatsik gabea)
• Edertasuna → perfekzio formala/proportzioharmonia
• Gizaki eredua (ez konkretua)
• Kanona (gorputz zatien artean)
• Geometriko/estilizatu/eskematikotik →
errealismo/naturalismora
• Marmol zuria ↑ (brontzea ere)

32. Aldi arkaikoa
 Gizakia artearen ardatz
 Gehienak tamaina naturalean
 Gizonezko biluzia edertasunaren
gorespen (emakumezkoa biluzik
ez)
 Konbentzionalismoak:
aurrekotasuna, hieratikotasuna,
estatismoa, forma hertsiak
(Egiptoko eragina handia) izan zen.
 Gizonezko pertsonaiak KUROI
deitzen ziren eta emakumezkoak
KORAI.

33. Aldi klasikoa
 “Perfektutzat” + edertasunaren eredu
 Edertasun fisiko ideala → giza gorputz
perfektua
–Proportzioa matematikoki
–Naturalismoaren bidetik → artistak hobetuz
Edertasun fisiko + izpirituala(barne edertasuna)
Jainko + heroien mundu mitikoaren gaiak
Harrizkoak + erliebe polikromatuak + argizarigeruza(zati batzuetan) → errealismo bizia

34. Lehen klasizismo aldia:
Miron
Giza gorputzaren perfekzioa + mugimenduan interesa
Diskoboloa
Atenea
Marsyas

35. Fidias
 Idealismoa + arte grekoaren naturalismoa
 Gizaki “perfektuak” + emozio adierazkorrak
Mukulu biribileko eskultura
Atenea Parthenos
Olinpiako Zeus
Parthenoi-ko
dekorazioa

36. Polikleto
 Giza gorputzaren proportzio ideala finkatu (lehen artista)
–Burua gorputzaren zazpirena
Doriforoa
Diadumenoa

37. Bigarren klasizismo aldia:
Arte figuratiboetan balore berriak:
• Errealismoa ↑ → Erretratua ↑
• Giza sentimenduen espresio handiagoa
• Gai erlijiosoen tratamendu arruntagoa
+
Idealismo klasikoak dirau → idealaren eredu berriak

38. Praxiteles
 Aurpegiko espresioa azaltzen hasten da (tristura ↑)
 Pertsonaiek silueta kurbatua → Praxitelesen kurba
Olinpiako Hermes
Apolo Sauroktono
Cnidoko Venus

39. Eskopas
Espresio patetikoa, larrialdia + sentimendu tragikoa
Halikarnasoko mausoleoko frisoa
Menade

40. Lisipo
Edertasun maskulinoaren kanon berria
–Burua gorputzaren zortzirena
Jarrera naturalistagoa
Apoximenos

41. Aldi helenistikoa
 Arte figuratiboan gai oso ezberdinak:
– Patetikoak + gogorrak
– Barnekoiak + finak + samurrak
– Kaleko eszenak + arruntak + samurrak +
umoretsuak
 Errealismoa erretratuetan ↑
– egiazaleak + gordinak + sakontasun
psikologikoa
Dinamismoa ↑
Inspirazioa inguruko bizitzan
Irudikapen erraldoiak ere
Miloko Venusa

42. Pergamoko aldareko erliebeak
Laokonte eta semeak
Farnesio zezena

43. Samotraziaren garaipena

44. PINTURA -ZERAMIKA

45. ZERAMIKA
•Trebetasunak + ontzien formak + koloreen harmoniak
→ originaltasuna
• Forma eta gai anitz dituzte: heroiak eta hauen
istorioak, historiako pasarteak, joko atletikoak eta
eguneroko bizitzako gaiak agertzen zaizkigu adierazita.
Zeramikagilearen eta margolariaren sinadurak agertzen
dira artelanetan, bien lanari garrantzia ematen zaiolarik.

46. • Etenik gabeko garapena:
– Estilo geometrikoa
• Kolore beltzetik → gaztaina ilunerantz
• Marra hutsetik → txori / zaldi / oreinen siluetak + giza irudia
– Aldi arkaikoa
• Irudia handiagotuz + xehetasun handiagoz
• Bi fase → irudi beltzak / irudi gorriak
– Aldi klasikoa
•
•
•
•
Zeramika – pintura ahaidetasuna
Eskortzo + perspektiba
Itzaleztadura
Emozio-espresioa

47. • Estilo geometrikoa
(k.a. X – VIII):
horizontalki
lerrokatutako motibo
geometrikoak dira gai
nagusia. Zentroan
eszenak ageri ohi dira
batzuetan (nagusiki
hileta eszenak),
eskematikoak,estilizatu
ak, planoak diren
irudien bidez;
perspektiba ez dute
izango, eta proportzioa
ez da bereziki zainduko.

48. • Korintiar estiloa
(k.a. VI arte):
animaliak dira gai
nagusiak (errealak
ala ez) eta
horizontalki lantzen
dira, lerrotan, hondo
argiaren, zuriaren
gainean.

49. • Ekialdeko estiloa (k.a. VI
arte): ekialdeko eragina
azaltzen dute; giza irudia
da nagusi, zerrenda -lerro
horizontaletan landua.

50. • Figura beltzen zeramika (k.a. VI.etik): narratibotasuna
nagusitzen da eta zerrendak desagertzen dira. Gai
narratiboa ontziaren lodigunean irudikatzen da.

51. • Figura gorrien zeramika (k.a. VI amaieratik): k.a. V mendean
indartzen da estilo hau. Naturalismo eta espresio adierazpen
handia dute, baita espazio zentzua ere (perspektiba efektuak
…).
• Zeramika
polikromatua
(k.a.
V.etik):
kolore gehiago
gehitzen
zaizkio.

52. PINTURA
• Ia erabat galdu zen.
-literatur aipamenak + zeramika + mosaikoak + erromatarren
kopiak direla eta ezagutzen dugu batez ere.
• K.a. V- IV mendetik zeramikaren eta pinturaren
garapena ez da aldi berean, parekatuta, emango, ordu
arte bezala. Mosaikoek eta erromatarren kopiek
adierazten dutenez, naturalismoa areagotuz joan zen
aldi helenistikoan bolumena eta perspektiba
menperatzen zituztelarik.