Tema organización política e territorial de España para 3º de ESO.

1. 1
Organización Política e Territorial de España
Dende 1978, coa actual Constitución Española, o Estado español organízase
territorialmente en Concellos, Provincias e Comunidades Autónomas.
Raíces históricas:
España non sempre foi España, nin Galicia foi sempre Galicia. Vemos
exemplos nestes mapas históricos:
Cando a Península Ibérica era provincia de Roma:
Durante a reconquista, cando gran parte da Península era musulmá:

2. 2
Cos Reis Católicos se forma por primeira vez un Estado español: conquistan o
reino de Granada e Fernando o Católico anexiona o Reino de Navarra. Pero a unión
destes reinos foi só política, é dicir, tiñan os mesmos reis, pero diferentes normativas e
organización, coma se foran países distintos. Cada un tiña os seus órganos de xustiza,
leis, impostos diferentes, organismos de administración distintos, etc. Isto verémolo
noutro tema.
A organización territorial:
Administración local:
Son administracións locais o municipio e a provincia.
O concello (municipio).
A organización municipal é a que máis achegada está
ao cidadán e á cidadá. Os concelleiros e concelleiras elíxense
mediante sufraxio universal1
, libre, igual,directo e secreto
pola poboación do municipio maior de 18 anos. Os
concelleiros e concelleiras forman o pleno municipal, que é o
1 Sufraxio Universal:o que inclúea toda a poboación dun Estado. Antes de haber sufraxio universal
houbo sufraxio censatario,no que só podían votar determinadas persoas incluídasnun censo
(normalmente varóns cun determinado nivel de rendas). Despois houbo o sufraxio universal masculino
no que podían votar todos os homes independentemente do nivel de renda ou raza .Ao final chegouse
ao sufraxio universal.

3. 3
órgano lexislativo do municipio. O alcalde ou a alcaldesa é elixido polos concelleiros e
concelleiras.
O concello lexisla e organiza os asuntos propios do municipio tales como
organización urbanística, servizos públicos municipais, alumeado público, recollida de
residuos, limpeza das rúas, abastecemento de auga, sumidoiros, etc.
A provincia:
É unha agrupación de municipios e cumpre
actividades do Estado Español, non da Autonomía. As
deputadas e deputados da Deputación Provincial elíxense
de forma indirecta. Son os concelleiros e concelleiras dos
municipios os que os elixen de entre eles mesmos. As
deputacións coordinan servizos municipais.
En cada provincia hai tamén un
Gobernador Civil ou gobernadora, que é quen representa ao Goberno
Español Central na provincia.
Comunidades Autónomas:
Cada unha das Comunidades Autónomas do Estado Español ten un
parlamento con poder lexislativo, un goberno, con poder executivo e un tribunal
superior de Xustiza, con poder xudicial. Son os mesmos poderes que ten o Estado
Español, que lle foi cedendo competencias ás Autonomías.
As Asembleas Lexislativas, Cortes o Parlamentos das
Comunidades Autónomas, elíxense mediante sufraxio
universal, libre, igual, directo e secreto. Son elixidas nas
eleccións autonómicas cada catro anos. A poboación de
cada provincia elixe unha cantidade de deputados do
parlamento. Os deputados e deputadas elixen ao presidente
e o presidente escolle aos seus conselleiros que formarán
con el ou con ela o goberno autonómico.
Administración central do Estado:
A nivel estatal taménhai unhascortesque sonas que teñenopoderlexislativocentral.
Esas Cortes Xerais divídense en dúas cámaras: O Congreso dos deputados e o Senado.
Os deputados e deputadas do congreso elíxense por sufraxio universal, libre, igual,
directo e secreto pola cidadanía de cada provincia de España.
O Senadoelíxese porunsistemamixto:parte dos senadores e senadoras elíxense por
sufraxiounivesal,libre,igual,directoe secretodapoboación de cada Comunidade Autónoma;
e otra parte elíxese de forma indirecta, xa que os elixen os parlamentos autonómicos.

4. 4
O congresoelixe aopresidentedogobernoe este nomeaaosministrose ministrasque
formarán o seu equipo de goberno, que será o poder executivo.
Con respecto ao poder xudicial a nivel nacional temos:
- O Tribunal Supremo.
- A Audiencia Nacional.
- O Tribunal Constitucional.
A organización política de España:
España é un Estado unitario perodescentralizado.
Estado unitario é o contrariode Estado Federal:unEstadounitarioé aquel noque hai unha
únicaunidade políticaque teno poder,a soberanía, aínda que lle pode ceder competenciasa
outrosorganismos,comopasa en España coas autonomías.
Un Estado Federal estáformadopor estados
nación,ou sexa,variasunidadespolíticasque
teñenopoder,a soberanía,e que lle ceden
competenciasaogobernocentral.
Estados Federados no mundo.
Un Estado centralizadoé aquel no que as instituciónsterritoriais(concellos,provincias,
departamentos),debenaplicarasdecisiónsdopodercentral e teñenpoucosaspectosque
poidandecidirelas.
Un Estado descentralizadoé aquel noque asinstituciónsterritoriaisteñencompetenciaspara
decidire resolverdeterminadascuestións.

5. 5
Hoxe endía Españaé taménunhamonarquía e non unharepública.
Unha monarquía é a forma de gobernona que o
xefe de Estado é unha persoaque exerce oseu
poderde forma vitalicia(durantetodaa súavida,
nonsendoque abdique).Asmonarquíassoenser
hereditarias.EnEspañao rei é Filipe VIdende a
abdicaciónde CarlosI no verándo2014. Segundoo
poderque teñao/a monarca,ou as limitaciónscoas
que goberne,asmonarquíaspodenser:
- Absolutas:o rei oua raíña concentratodos ospoderesdoestadosen
limitación.EnEspañaeraa monarquíapropiado AntigoRéxime,entre os
séculosXVIe XVIII.Hoxe endíaaínda hai monarquíasabsolutasenalgúns
paísesÁrabes.
- Constitucionais:o monarcaestá limitadopolaconstitución,peroaíndaten
moitocontrol sobre os poderesdoEstado2
.Pode ternas súas mans o
poderexecutivoe dereitoavetaralgunhasleis,porexemplo.Éa
monarquíaque tivoEspaña no séculoXIX.
- Monarquía parlamentaria: o monarca
reina pero non goberna, é representante do
Estado, pero está limitado polo parlamento
constitucional. É a que ten España hoxe en día.
Quen goberna non é o rei senón o presidente do
goberno e os seus ministros. E quen lexisla
tampouco é o rei, senón o parlamento.
Unha república é
a forma de goberno na
que o Xefe de Estado é
unha persoa elixida
polo pobo para exercer
o cargo por un tempo
determinado. Na
república o Xefe de
Estado e de Goberno
poden ser persoas
distintas ou a mesma persoa.
2 Poderes do Estado:
- Poder lexislativo:o que fai as leis.
- Poder executivo: o que goberna, o que xestiona todo o necesario para que as leis secumpran,a
través da organización da administración,das forzasdeseguridadee defensa, etc.
- Poder xudicial:interpreta as leis en caso de dúbida e as fai respectar.

6. 6
España é unha democracia e non unha ditadura.
- Unha democracia é a forma de goberno na que a soberanía (é dicir, o poder) o ten a
poboación.Para que un sistema sexa de verdade democrático ten que ter unha serie
de características:
o Pluralismopolítico:hai diferentes partidos políticos que se crean libremente.
o Eleccións democráticas:
 O sufraxio ten que ser universal, igualitario e secreto.
 As eleccións deben celebrarse con certa periodicidade e certa
frecuencia.
- A democracia soe ir asociada ao Estado de Dereito (a lei protexe os dereitos da
cidadanía). Normalmente existe unha Constitución na que figuran os principios
fundamentaisdoEstadoe outrasleisque defendenosdereitos da poboación entre os
que nas democracias están o dereito de opinión, de asociación, de reunión, de
manifestación, etc.
- Nas democracias os tres poderes (lexislativo, executivo e xudicial) deben dividirse,
para que se controlen os uns aos outros.
Réximes non democráticos: ditaduras e totalitarismos.
Nos réximes non democráticos o poder o
exerce unha soa persoa ou un pequeno grupo,
sen contar coa opinión libre da cidadanía.
Normalmente chegan ao poder a través dun golpe de estado.
Moitas vecesestes réximes xorden en situacións de crise na que o ditador se presenta
como a solución a tódolos problemas, pero para o que necesita ter poderes especiais ou
extraordinarios. Así que con esa escusa suspende a Constitución e o Estado de Dereito
impoñendo no seu lugar a vontade do ditador ou o seu grupo político ou militar. Polo xeral
preséntanse como unha solución transitoria para poñer orde e sanear o pais, prometendo o
regreso á democracia cando a situación se normalice. Pero polo xeral logo perpetúanse no
poder mentres poden. O exército constitúe o principal apoio do ditador que, na maioría dos
casos é un militar.
Existen ditaduras de dereitas (fascismos) e de esquerdas (democracias populares).
As características que soen ter son:
- Non existe división de poderes.
- Non existe control ao goberno.
- Non se recoñecen os dereitos da cidadanía (especialmente os dereitos de
opinión, asociación, reunión, etc.).
- Non existe pluralidade política. Pode haber eleccións pero dentro dos
candidatos dun mesmo partido, o partido legalizado do ditador.

7. 7