1. Burgers tonen lef!
Bijlagenboek
Mieke van der Sanden, MMI 13B, studentnummer 487654, september 2012.

2. Inhoud
Bijlage 1. Essay studiereis New York over sociale inclusie, empowerment in achterstandswijken.
Bijlage 2. ABCD-powerpoint volgens de methodiek van J.Mcknight vertaald naar burgerinitiatief
Hambaken Gym
Bijlage 3. Beleidsnotitie ‘Rol van de gemeente en LSA’
Bijlage 4. Ondernemingsplan Hambaken Gym 2012
Bijlage 5. SWOT van de wijk Hambaken en Bewonersbedrijf
Bijlage 6. Interviewguide narratief onderzoek
Bijlage 7. Uitnodigingsbrief voor geïnterviewden
Bijlage 8. Selectie van sets van narratieven voor de analyse
Bijlage 9. Selectie van kenmerkende uitspraken vanuit de interviews
Bijlage 10. Voorbeeld interview
Bijlage 11. Voorbeeld transcriberen van het interview
Bijlage 12. Voorbeeld codeerformat
Bijlage 13. Verslag ronde tafelgesprek 14-03-2012
Bijlage 14. Powerpoint Hambaken Gym op wijkbewonerbijeenkomst van de LSA op 09-03-2012
Bijlage 15. Radio 5 politiek debatavond
Bijlage 16. Brandbrief en bespreking onderzoek ‘Burgers tonen lef!

3. Bijlage 1
Studiereis New York
Sociale inclusie en empowerment in de
achterstandswijken van New York City (USA)
Mieke van der Sanden, MMI 13B, studentnummer 487654 , februari, 2011

4. Inhoudsopgave
1. Thema:
Aanleiding 3
Visievorming 4
Kernelementen thema 4
Referentiekader analyse 6
2. Aanpak:
Voorbereidingen vóór de reis 8
Gegevens en materiaal verzamelen 9
Gemiste kansen 11
Bronnen raadpleging 12
3. Bevindingen:
Gebruik van verzameld materiaal 14
Analyse en conclusies 24
Theorie versus praktijk 27
4. Resultaat:
Evaluatie aanpak 29
Kansen en mogelijkheden voor innovatief strategisch beleid in Nederland 30
Kansen en mogelijkheden voor het creëren van internationale ketens en netwerken 32
Bijlagen
Bijlage 1: Organizations to visit 33
Bijlage 2: Weekschema in New York 34

5. 1. Thema
Aanleiding
Al 30 jaar woon ik nabij een sociale achterstandswijk in de gemeente ’s-Hertogenbosch (Wijk
Oost). In 1978 verhuisden wij van Tilburg naar deze wijk. Om mensen te leren kennen ben ik
naast mijn werk in het ziekenhuis actief begonnen als vrijwilliger in de wijk waar ik kwam te
wonen. Dit was een wijk waar het vrijwilligerswerk levendig aanwezig was. Ik begon met het
geven van Nederlandse taalles aan allochtonen, vrijwilliger bij de buitenschoolse opvang, tot aan
het opzetten van een rouwverwerkingsgroep aan bewoners die een dierbare verloren hadden.
Deze initiatieven werden geïnitieerd vanuit het Wijkgezondheidscentrum Samen Beter; een
centrum dat werkte vanuit de filosofie van de Basisbeweging. (De Basisbeweging ontstond in de
jaren ‘60 en ’70. Een deel van hen heeft zijn ontstaansgeschiedenis liggen binnen een kerkelijke
gemeente of parochie om het aan de orde stellen van maatschappelijke vragen binnen de
geloofsgemeenschap te stimuleren. Bij de leden van de basisgroepen was de inzet voor een
‘geloof met handen en voeten, ook doordeweeks’, evenals de inzet voor de oecumenische
samenwerking op lokaal niveau, groot. Men stelde zich vrij en onafhankelijk op tegenover
kerkelijke structuren, rituelen en regels).
In 1986 ben ik als professional aangenomen op dit zelfde gezondheidscentrum. De band tussen
vrijwilligers en professionals was groot. Tegenwoordig spreekt men eerder over de
“Presentietheorie van Andries Baart”. De presentietheorie is voortgekomen uit een jarenlang
onderzoek naar het werk van buurtpastores in achterstandswijken. Deze buurtpastores deden
namelijk niet wat er in allerlei boekjes van diverse sociaal werk opleidingen stond. De vraag was
wat ze dan wel deden. De vraag was: “Wat doen goede dienst/zorgverleners?” Vanuit tal van
interviews en verslagen van gesprekken/ervaringen van deze pastores kwam Baart tot zijn
presentietheorie. Buurtpastores gaan heel anders te werk (fietsen, wandelen en eten met
mensen) dan bijvoorbeeld professionals van maatschappelijk- en welzijnswerk. Zijn theorie gaat
over “aansluiten, bijblijven, trouw zijn en omgaan met kwetsbare mensen”.
Hier ligt dus mijn persoonlijke basis voor het huidige “Wijkgericht werken”. Afgelopen jaar ben ik
voor mijn gevoel weer terug bij mijn roots. Werkzaam als Kwartiermaker in de wijk Hambaken,
een andere achterstandswijk in ’s-Hertogenbosch. Hier ervaar en zie ik dagelijks weer dezelfde
dilemma’s waar deze mensen in een de achterstandswijk tegen aan lopen. Alleen nog extremer
dan 25 jaar geleden zie ik maatschappelijk/welzijnsinstellingen die hun best doen voor mensen
in achterstandswijken maar de aansluiting missen met bewoners in deze wijk. Er zijn teveel
verschillende instanties actief in de wijk, zij werken langs elkaar heen tot soms wel 10-15
professionals in 1 gezin. Hoe realiseren we sociale inclusie, empowerment en ontkokering van

6. dienstverleners in een sociale achterstandswijk anno 2011? Hoe verminderen we de wet- en
regelgeving? Hoe vereenvoudigen we de bureaucratie waar zowel de burger als de professional
door de bomen het bos niet meer zien?
Voor de masteropleiding MMI is een buitenlandse studiereis verplicht. Toen mijn mede-student
Thijs Dekker werkzaam bij Stichting Pameijer in Rotterdam, mij uitnodigde om met zijn
organisatie mee te gaan in een uitwisselingsprogramma naar New York heb ik dit met beide
handen aangegrepen. Juist een stad als New York waar verschillende achterstandswijken zijn
(Harlem, The Bronx en Brooklyn) is een uitdaging om daar op bezoek te gaan bij instanties die
hier werkzaam zijn en te kijken op welke manier zij “Empowerment and social inclusion” binnen
deze metropool, aanpakken.
(Thijs Dekker zal zijn essay richten op: Administratieve lastenverlichting/vereenvoudiging van
wet- en regelgeving).
Visievorming
Visie op Wijkgericht werken
Als Kwartiermaker zoek je naar slimme verbanden tussen alle betrokkenen in de wijk waar je
werkt. De hoeveelheid aan professionals in de wijk is voor de kwetsbare burger een groot
probleem geworden. Burgers zien door de bomen het bos niet meer en in plaats van
empowerment veroorzaken instanties (ondanks alle goede bedoelingen) dat de burger(s)
afhankelijker is en juist niet gelooft in zijn/haar eigen kracht. Mijn masterthese zal zich dus
gaan richten op steun aan processen van onderop, vanuit de burgers (individueel of
collectief). Kwetsbare mensen zijn namelijk niet alleen kwetsbaar maar beschikken ook over
veel potentie.
De studiereis wil ik gebruiken door te lezen over de organisaties die we gaan bezoeken in
New York. Luisteren en kijken naar hoe zij te werk zijn gegaan en de dagelijkse praktijk te
ervaren. Wat voor aanpak hanteren zij om kwetsbare mensen meer te empoweren, hoe pakt
men hier sociale inclusie aan, blijft het alleen bij “bonding” of maakt men een duidelijk stap
naar “Bridging”? Welke doelgroepen bedienen zij? Ik verwacht dat, gezien de hele
financiering van gezondheidzorg binnen Amerika anders is vormgegeven dan in Nederland,
dat initiatieven zoals Balticstreet, Alternatives Unlimited e.d. meer van onderop zijn
vormgegeven. Ik hoop hier dan ook kennis op te doen en mensen te spreken die vanuit deze
visie werkzaam/ondersteunend zijn.
Wat ik er hoop te brengen is, dat de visie van “Regie over eigen leven” een visie is die ik kan
delen met deze organisaties. Graag zou ik ook via een powerpointpresentatie hen een kijkje
willen geven hoe we deze visie binnen Brabant proberen vorm te geven. Mogelijk kan er in de
toekomst een eerste contact gelegd worden tussen de Provinciale Raad van Volksgezondheid
in Brabant/Wijkonderneming / St. Door en Voor / Pameyer en instellingen die wij gaan
bezoeken in NY.

7. Kernelementen in het thema Wijkgericht werken:
Het thema Wijkgericht werken is voor mij ten principale verbonden aan burgers en hun
initiatieven. Zowel individueel als collectief. Juist burgers kunnen een kanteling in een wijk
brengen, zij kunnen zorgen voor massa. Professionals kunnen hen daarbij, desgevraagd,
ondersteunen.
Ik ben daarbij echter steeds opnieuw op een drietal belangrijke dilemma’s gestuit:
1. Instanties/organisaties die tal van projecten starten in de wijk maar die in de praktijk
langs elkaar, in plaats van met elkaar werken. Daarnaast legt elke organisatie los van
elkaar verantwoording af omtrent gestelde doelen en behaalde resultaten aan hun
eigen opdrachtgever/financierder. We zitten gevangen in onze eigen systemen. Deze
systemen brengen verantwoordelijke professionals in een spagaat en bovendien in
een onderlinge concurrentiestrijd. Willen we de samenwerking in de wijk echt een
kans geven, dan zullen we het lef moeten hebben om onze systemen en regels te
doorbreken.
2. De houding van veel professionals: “Jullie worden er beter van omdat wij weten wat
goed voor jullie is, wij hebben hier voor gestudeerd.” Dit staat echter haaks op
‘empowerment’. Een aantal professionals zal in staat zijn om met een goede
ondersteuning en begeleiding de nodige omslag in denken en doen te maken. Het zijn
deze professionals, die we moeten afvaardigen in een multidisciplinair wijkteam en
vervolgens ook niet aan hun lot moeten overlaten. Qua deskundigheidsbevordering is
het aan te bevelen om het wijkteam gezamenlijk te scholen in methodieken die
gericht zijn op empowerment zoals “De Eigen Krachtcentrale” of “Sociale
netwerkstrategieën”.
3 Het is een utopie om te geloven dat dienstverlenende/maatschappelijke instanties
kunnen zorgen voor “ zorg/care” in de betekenis van “Community Care”; dit is
voorbehouden aan de gemeenschap/wijkbewoners zelf. Burgerinitiatieven zoals
Marokkaanse gemeenschap, Antilliaanse gemeenschappen, vereniging
Hambakengym, Klankbordgroep e.d. moeten door ons als instanties veel meer
gestimuleerd en gewaardeerd worden op de dingen die zij doen, zodat zij hun
stempel op de wijk kunnen zetten. Zij moeten in staat worden gesteld om ‘het verschil
te maken’.

8. “Community care” is een commitment tussen de ene burger aan de ander. Het is het
enige product dat een instantie/organisatie niet kan produceren. Elke poging van een
instantie om deze community care te vervangen is een surrogaat/nepmiddel.
Natuurlijke “zorg voor elkaar” is een uiting van gemeenschapszin dat zich vertaalt in
mantelzorgers, buren, vrienden, vrijwilligers e.d.”(McKnight, John. The careless
Society).
De belangrijkste kernelementen:
De sleutel naar succes in wijkgericht werken ligt voor mij besloten in meerdere kernelementen
zoals: Empowerment, sociale inclusie, moderne zorg, krachtenperspectief, veerkracht, para-
professionelen, maatzorg, armoede, kwetsbare groepen, sociaal werk.
Vanuit mijn ervaringen binnen de wijkonderneming vind ik het versterken van ‘empowerment’
en ‘sociale inclusie’ het allerbelangrijkste.
Empowerment en Sociale Inclusie.
1. Empowerment
“Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en
gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven
van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie.”
2. Sociale Inclusie
Sociale inclusie gaat om het gevoel van daadwerkelijk “erbij horen” en dit krijgt pas
inhoud als het ook gepaard gaat met sociale participatie of kortweg “meedoen”.
Dit kan op allerlei manieren gebeuren: door deelname aan sport of cultuur, het verrichten
van vrijwilligerswerk of mantelzorg etcetera.
Sociale inclusie houdt ook in solidariteit. Een wijk omarmt zijn “zwakke broeders en
zusters”. In de huidige pluriforme samenleving is dit niet vanzelfsprekend. Verbindingen
maken en herstellen tussen burgers met grote verscheidenheid in culturele en
waardegebonden aspecten, staat vandaag dan ook op de voorgrond. Overigens is mijn
ervaring dat het inzetten op sociale inclusie, ondanks de groeiende pluriformiteit, zeker
geen ‘mission impossible’ is. Door mensen aan te spreken op hun krachten en talenten en
niet op de problemen die ze veroorzaken, krijg je een hele andere en positievere
dynamiek in een wijk, die randvoorwaardelijk is om te komen tot sociale inclusie.
Referentiepunt voor mijn analyse
Referentiepunt voor mijn analyse is mijn huidige werk als Kwartiermaker van de
Wijkonderneming in de Wijk Hambaken.

9. Omdat ik na jarenlang werkzaam geweest te zijn als manager in de zorg/dienstverlening (veelal
achter mijn bureau en overlegtafel) weer met beide voeten in de modder kwam te staan (terug
in een achterstandswijk), ben ik contact op gaan nemen met mijn vroegere collega Mariet Paes
(voormalig-direkteur Gezondheidscentrum Samen Beter en huidig direkteur van de Provinciale
Raad Gezondheid). In 2008 is zij gepromoveerd op Wijkgezondheidswerk, een studie naar 25 jaar
wijkgericht werken aan gezondheid in Den Bosch-Oost. Via haar heb ik diverse mensen binnen en
buiten de Provinciale raad gesproken naar hun ervaringen omtrent het wijkgericht werken in
achterstandswijken in ‘s-Hertogenbosch e.o. maar ook in Boston e.o
Het Wijkgericht werken is een trend, is weer hot in Nederland. Veel initiatieven zie je ontstaan in
den lande, echter velen mislukken met name doordat het lokale beleid te weinig echt de kracht
van de burger ziet en aanboort.
2. Aanpak
Voorbereidingen
Daar ik mijn studiereis gepland had naar Zweden (april 2011) en binnen een week (begin januari
2011) besloot om over een maand (begin februari 2011) mee te gaan in een
uitwisselingsprogramma “Empowerment” van Stichting Pameijer uit Rotterdam naar New York
City heb ik amper de tijd gehad om vooraf veel verwachtingen te hebben. Laat ik het
synchroniciteit noemen. Misschien duidt dat het beste aan wat ik vooraf ervaren heb.
Synchroniciteit:
Door de onduidelijkheid over het voortbestaan van mijn positie als Kwartiermaker na februari
2011 kreeg ik mijn masterthese niet goed geconcretiseerd. Begin januari kwam ik tijdens de
studiedagen in Nijmegen in gesprek met een medestudent Thijs Dekker waarin we behoorlijk
spontaan tot de conclusie kwamen dat het een win-win situatie voor ons beiden zou zijn, als ik
met zijn organisatie mee zou mogen om de studiereis naar New York te maken. Zowel Thijs als ik
werken met dezelfde doelgroepen en zijn gericht op empowerment en sociale inclusie. Eerder
had mijn direkteur van de woningbouwvereniging al eens geopperd dat ook achterstandswijken
in oude engelse steden en New York interessante plaatsen zijn om naar toe te gaan als
studieobjecten. Juist in deze landen werken zij aan een integrale aanpak gericht op zowel de
sociale, fysieke, preventieve en repressieve kant van de wijk. Een aanpak waar ik in mijn
powerpointpresentaties regelmatig naar verwijs. Door de studiereis drie maanden eerder te
doen dan gepland, bood dit mij ook kansen om de masterthese twee maanden op te schuiven
waarbij onder tussen ook meer duidelijk zou zijn over mijn positie als Kwartiermaker.

10. Wat verwacht ik van New York. Een metropool die mij nooit getrokken heeft, een land waar ik
gevoelsmatig weinig mee heb. Eerlijk is eerlijk mijn verwachtingen waren laag ten aanzien van
de stad en zijn bevolking. Vooroordelen tegenover de Amerikaan en de Amerikaanse cultuur had
ik des te meer.
Wel was ik zeer nieuwsgierig waarom het empowerment en sociale inclusie met name zijn roots
heeft in dit werelddeel (en Engeland). Ik denk dat mijn verwachtingen vooral lagen op het vlak
van “ Waarom en hoe” hebben zij dit vorm gegeven. In deze maand van voorbereidingen las ik
wel dat Harlem een “upstanding” wijk aan het worden is en zijn achterstandsetiket aan het
verliezen is. Dit triggerde mij. Ik kon me hier niets bij voorstellen, dus de enige manier om dit te
begrijpen was om het zelf te gaan ervaren, te zien, te horen en te luisteren.
Daar ik met een uitwisselingsprogramma van Stichting Pameijer mee zou gaan ben ik eerst een
hele dag opgetrokken met Thijs bij zijn organisatie in Rotterdam. Op deze wijze kreeg ik een
eerste indruk omtrent hun visie, missie, werkwijze en hun bedrijfscultuur. Een organisatie die
Sociale Inclusie hoog in het vaandel heeft staan, en er ook naar streeft om dit in al hun
werkzaamheden zowel naar binnen (naar en met hun cliënten) als naar de buitenwereld,
probeert uit te stralen. Een vooruitstrevende, actieve en lerende organisatie.
Daarna volgden er diverse gesprekken met beleidsmedewerkers uit het veld. Zoals in de vorige
pagina reeds genoemd, veel namen van mensen die ik kreeg vanuit de Provinciale Raad voor
Volksgezondheid. Met deze mensen heb ik binnen twee weken een vijftal gesprekken gevoerd.
Maar ook beleidsmedewerkers binnen de convenantpartners van de Wijkonderneming, met
name van de gemeente ’s-Hertogenbosch en wooncorperatie Zayaz. Wat is hun kijk en visie op
empowerment en sociale inclusie, hoe geven zij dit vorm, waar lopen zij tegen aan. Hoe “out of
the box”-denkend zijn Nederlanders? Daarnaast heb ik mezelf gestort op de nodige literatuur en
namen die ik van al deze beleidsmedewerkers mocht ontvangen (zie literatuurlijst bij het
bronnenoverzicht).
Gegevens en materiaal verzamelen
Hierna volgt een verslaglegging en overzicht van het proces en de acties die gepleegd zijn in de
maand januari, voorafgaand aan de reis:
Study visit in the context of the Master study Management & Innovation (MMI) 2010/2011,
University of Arnhem and Nijmegen (HAN)
Destination: New York City
Date: February 7th to February 14th , 2011

11. Student: Mieke van der Sanden, manager MEE
Co-Student: Thijs Dekker, manager Pameijer
I want to inquire the following hypothesis:
“Citizen initiative is the basis for the development of local policy” (hypothesis).
The starting point for development and implementation of local policy should be that citizen
initiatives will be considered as a driven force. Citizen initiatives can enforce the local policy and
facilitate the implementation by local government. It has been observed that a proper search is
often accompanied by struggles and frustrations on both sides.
In English vocabulary there is a beautiful expression, namely 'muddling through'. It should not be
reflected in the negative sense of the word mud, but more in the trend of tenacious plug away,
even if it takes time and sweat.
I am of the opinion that this hypothesis is the only way that something new may arise between
citizens, municipalities and social partners. Namely, adequate social support initiatives should
be the driven force for new plans and projects. However, realizing this hypothesis will require
many small steps, in which the perspective should be focused on the process of what happens in
practice and not on the theory. Essential for reaching the final destination of getting together is
space for side roads and knowledge of the pitfalls. This requires not only efforts at local level but
also national support. To obtain this goal renewal of administrative, management training and
the guts of municipalities is necessary, thereby providing space for officers and directors 'new
style'. Real innovation only occurs when everyone in the local organization is accepting the fact
that community initiatives should be the starting point for restructuring and cultural change.
For this hypothesis I will visit several organizations in New York City and one organization in
Withinsville (Massachusetts).
I hope to get answers on the following questions:
Format list Mieke
Who or what was the driving force to start this initiative?
Is it started as a citizens’ initiative, a local municipal project or a government rule?
How did the launch go?
Which people/parties/organizations were initially involved in the start of the project?
Which people/parties/organizations were found to be the most important?

12. Who is the target Group?
What means empowerment for your organization and for the Group itself?
How is the financing arranged? (fundraising, grants en incentives)
How is the balance between costs and income?
What are the succesfactors?
What are the pitfalls?
Is social inclusion a precondation?
Are there support systems or policy developments
Format list Thijs
What does administrative work mean for the organization?
What does the administrative work exists of?
Which administrative work comes from external laws and regulations and what is imposed
internally?
How do different groups of employees experience administrative work?
How is adminisrative work organized and how is it managed?
What are the roles, tasks and responsibilities
How is cooperation between facility management and employees in the primary proces?
How What role does it have?
Are clients and volunteers involved?
Can social media be helpful?
What culture aspects help or hinder cooperation between the primary process and facility
management?
What 5 measures of recent years have contributed the most to reduce administrative
problems?

13. Welke kansen heb ik gemist
Een grote misser mijnerzijds is, dat ik niet in mijn oriëntatie vooraf maar ook niet ten tijde van
mijn verblijf in New York City, ben gaan uitzoeken wat de specifieke rol van woningcorperaties is
bij de renovatie van een achterstandswijk. Juist sociale woningcorperaties kunnen een grote
invloed uitoefenen op achterstandswijken. Zowel op fysiek- als sociaal vlak. Zeker in Den Bosch
staan de sociale woningcorperaties voor de visie dat zij er niet alleen voor de “stenen” zijn maar
ook “voor mens en buurt".
Een andere gemiste kans (achteraf) is om b.v. in The Bronx een dag mee te lopen met een social
worker om aan den lijve te ervaren hoe en hoeveel dak- en thuislozen op straat leven en of er
dan nog sprake is van sociale inclusie?
Kortom: Zittend in het vliegtuig besefte ik dat door de snelheid waarmee ik afgelopen maand
dingen heb moeten besluiten en regelen, ik volledig met een “open mind” de studieweek ben
ingegaan.
Bronnen
Literatuur en Publicaties  Timmers, M., M. Paes en H Penninx.
Elsendorp: small village great people.
2011.
 Wijkgezondheidszorg, wat
wijkbewoners en professionals
verbindt. Congresverslag. 2008.
 Sohier, R en P. Schalken. Hoop en
herstel in Brabant. 2008.
 De gezondheidsagenda voor de
toekomst. PVRMZ. 2010.
 Paes, M. Wijkgezondheidswerk.
Proefschrift. 2008.
 Mcknight, J. The careless society.
1996.

14.  Regenmortel, T. Empowerment als
uitdagend karaktervoor sociale
inclusie en moderne zorg. 2009.
 Oelkers, B. Baas af? Over de grillige
relatie tussen gemeenten en actieve
bewoners. 2007.
 Movisie. Burgers aan het stuur.2010.
 Inclusief. Denken is doen. 1e
editie.Uitgave van de taakgroep
Handicap en sociale samenleving.
2010.
 Draaisma, J. New York investeert in
achterstandswijken.1998.
 Cromwijk, Rianne. Tussen beleid en
praktijk; onderzoek naar
burgerparticipatie in de WMO.
Movisie 2009.
 Kröber, H en Pouwel van de Siepkamp.
Leiding geven en community care.
2004. NIZW.
Websites en links  www.google.nl
 www.wikipedia.org
 www.alternativesnet.org
 www.yai.org
 www.jobpath.org
 www.communityaccess.org
 Empowerment
 Sociale inclusie
 New York
 www.allamerica.nl
 www.coalitievandeinclusie.nl
Personen Vooraf:
 Ad van Gurp, direkteur Zayaz in ‘s-
Hertogenbosch
 Mariet Paes, direkteur Provinciale
raad Gezondheidszorg Brabant
 Roos Sohier, beleidsmedewerker Prov.

15. Raad Gezondheidszorg Brabant
 Gerjan Bömer, coördinator van
Stichting Door en Voor in ’s-
Hertogenbosch.
 Thijs Dekker, manager Pameijer in
Rotterdam.
 Jacqueline van Zwieten, coördinator
Regie over eigen leven Brabant.
Tijdens:
 Dennis Rice, direkteur Alternatives
Unlimited in Withinsville.
 Steve Coe, Chief executive officer van
Community Acces in New York.
 Dwayne Mayes, director of HTH Peer
van Community Acces in New York.
 Fernando Mariscal, Program director
van Community Acces in NY.
 Josh Rubin, director van Yai Network
in NY.
 Fredda Rosen, director van Job Path
in NY.
 Steve Duke, director van Balticstreet
in NY.
 Jan Alblas, direkteur Pameijer in
Rotterdam.
 Mirjam Hopmans,
projectmedewerker empowerment
Pameijer in Rotterdam.
3. Bevindingen
Gebruik van verzameld materiaal
Aan de hand van verslaglegging van onze bezoeken aan de organisaties hoop ik een getrouwe
weergave te kunnen geven van alle impressies en informatie die wij hebben gekregen tijdens
deze reis. Hoewel de vragenlijst van Thijs aan dit verslag is toegevoegd, zal ik hier verder geen
verslaglegging van doen. Wel verwacht ik dat onze twee essays te samen een totaal beeld geven
van de studiereis.
Maandag 7 februari

16. Vertrek van Schiphol en aankomst om 13.00 uur op JFK vliegveld in New York.
Dinsdag 8 februari
Bezoek aan Alternatives Unlimited in Withinsville
Om 6.00 uur op om te ontbijten en daarna met een gehuurde auto naar Withinsville (net onder
Boston) 300 KM verderop. Gelukkig hebben we in de auto navigatie en verloopt de reis goed,
om 11.00 uur komen we aan bij Alternatives Unlimited Inc. We worden ontvangen door Dennis
Rice en Michael Seibold. Enthousiast, bevlogen en toch ook zeer aimabel vertellen zij over hun
werk en de organisatie. Hun organisatie bestaat 30 jaar en hun doelgroep zijn mensen met een
verstandelijke beperking en psychiatrische aandoening.
Alternatives Unlimited Inc. staat voor:
“Real homes/ Real Jobs/ Real Relationships”
Missie: Skills en Supports=Succes
Visie: Real Homes, real jobs and real relationships= satisfaction
Recovery/discovery visie: Human Resilience + Opportunities for menigful Roles = A
New Life Purpose
Zij zijn gestart in een klein dorpje Uxbridge en uitgegroeid tot een grote organisatie in meerdere
regio’s. Veel van hun oorspronkelijk stafleden werken nog steeds bij hen. Hierdoor heb je aan de
basis wel een goede stabiliteit liggen, die nodig is omdat de groei de laatste jaren verdubbeld is.
Het meest trots zijn ze dat mensen de vaardigheden en ondersteuning als positief ervaren zodat
ze betaalde banen, een eigen woning en echte vriendschappen krijgen, waardoor deze mensen
onderdeel worden van een gemeenschap. Ondanks deze groei zijn ze er tevens trots op dat zij
hun basiswaarden van barmhartigheid en betrokkenheid van de gemeenschap op hun werk

17. (core values of compassion and community-involvement) behouden hebben. Uitgangspunt voor
hen is om te kijken naar wat hebben gezonde mensen en mensen met een beperking gemeen
met elkaar in plaats van je af te vragen waar verschillen we in.
Echte banen, betekent geen “beschutte banen”. Tien jaar geleden hebben zij rigoureus besloten
om zowel het beschutte wonen als werken op te heffen. Als Alternatives Unlimited zijn zij er trots
op dat de gemeenschappen in de dorpen hen zoveel geven maar tegelijk vertellen ze erbij dat
deze zelfde mensen ook ervaren dat zij veel terug krijgen van Alternatives. Het is een
gelijkwaardige relatie/band die ontstaat. Neem bijvoorbeeld de renovatie van “de oude molen”
van waaruit het hoofdbureau werkt. Je ziet gewoon een nieuw paradigma ontstaan: Zij zijn met
de renovatie niet alleen een nieuw gebouw aan het opknappen maar wij creëren een open forum
waarbij iedereen van het dorp en omstreken kan leren, werken en spelen (muziekuitvoeringen of
toneeluitvoeringen). Dennis vertelt dat Alternatives net zo sterk is als de omgeving die hun
omgeeft, alleen in zo’n gemeenschap vinden zij oplossingen voor mensen met een beperking om
aan echte banen te komen echte huizen en belangrijke relaties.
Zijn team bestaat uit zeer gepassioneerde mensen en creatieve geesten die met elkaar een
diversiteit aan vaardigheden inbrengen. Een hechte groep waar je van op aan kunt.
Ik heb de vragenlijst naast mij liggen maar merk dat het gesprek vlotter loopt door in contact te
blijven tijdens het gesprek dan steeds op deze lijst te kijken. Het engels praten gerelateerd aan
mijn werk verloopt aanvankelijk (voor mij) stroef. Wat besproken wordt versta ik goed maar
zaken uitleggen en bespreekbaar maken loopt moeizaam, gelukkig heeft Thijs hier minder last
van. Voor wat betreft mijn belangrijkste kernelementen (empowerment en sociale inclusie)
komen we vrij snel tot de kern. Met name hun omkering van het volgende paradigma zet me aan
het denken:
“Namelijk wat kunnen mensen met een beperking doen voor de maatschappij? In plaats van wat
kan de maatschappij doen voor mensen met een beperking?” Het voelt voor mij veel krachtiger.
Het gaat uit van Empowerment. Wat kan jij doen, in plaats van wat heb jij nodig? Je laat hierbij
elke vorm van betutteling door zowel andere burgers als professionals gelijk los.
Niet minder indrukwekkend vond ik de volgende gedachten uit het boekje “The careless society”
van John Mcknight (dit zelfde boekje werd mij 6 dagen later ook geadviseerd door Steve Duke
van Balticstreet inc.:
The big thought
Even though we preach inclusion, our organizations do little to actively counter the decline of
community spirit, and provide services that further isolate all of us.

18. Vert.
Hoewel wij integratie/sociale inclusie verkondigen, doen onze organisaties er weinig aan om te voorkomen dat de
gemeenschapszin/gevoel verder achteruit gaat, en bieden wij diensten aan die ons allen nog verder isoleren.
Hun doel is om te komen van Bonding naar Bridging. Deel uit maken van een gemeenschap in
plaats van alle mensen met een beperking bij elkaar laten wonen of werken.
Een van hun belangrijke diensten is “Shared living”. Een zeer verstandelijk gehandicapte vrouw
gaat samenleven in een jong gezin. Een echtpaar en een baby. Zij leven 24 uur per dag met
elkaar, wonen, slapen, eten, werken, vrije tijd. De vrouw met een beperking zorgt ook soms voor
het kind maar gaat ook overdag naar haar werk. Zie het als een vorm van
persoonsgebondenbudget binnen een gezinssituatie. Het gezin ontvangt 30.000,- dollar voor
kost en inwoning, waardoor de vrouw deel uitmaakt van een samenleving binnen een
gezinssituatie.
Tot slot wil ik het onderstaande paradigma-schema vermelden dat Dennis aan ons mee gaf:
Verschuivende paradigma’s
Verleden Heden Toekomst
Het probleem Persoon met een Persoon heeft zorg Begrensde of geen
beperking nodig mogelijkheden
Oorzaak van het In de persoon zelf In de persoon zijn Gemeenschapsprobleem
probleem beperkingen
Acties van Classificeren, Samenkomen, Ondersteunen,
paradigma samenkomen en zorgen voor en verbinden en
behandelen controleerbaar empoweren
houden
De kracht van de Ligt bij de dokter Aangewezen In de persoon
persoon dienstverleners
Gevolg van het Maak het heel, en Hou het stabiel en Ontwikkel
paradigma verander het bereidt voor tot de vriendschappen
dood
Woensdag 9 februari
Werken aan een verslag over Alternatives Unlimited, de rest van de dag vrij en New York
bekijken als toerist.
Donderdag 10 februari

19. Vanaf donderdag gingen we ontbijten in de wijk die we vervolgens gaan bezoeken. Daarna naar
Job Path. Ook hier worden we hartelijk ontvangen door Fredda Rose (Executive director) en
Alexandra Haselbeck (director of Life Coaching).
Wat is Job Path en waar verschillen zij in met andere bureau´s?
Job Path is begonnen als een project of the Vera institute of Justice en uitgegroeid tot een
zelfstandig draaiende non-profit-organisatie, een organisatie die mensen met een
ontwikkelingachterstand ondersteunt om keuzes te maken in hun leven (werken, wonen en hun
omgeving). De organisatie bestaat 30 jaar. In 2006 hebben zij een apart traject ontwikkeld voor
mensen uit het autistisch spectrum. Dit traject is met name gericht op jonge mensen om samen
met hen te zoeken naar de juiste school , opleiding, werk en zinvolle vrije tijdsbesteding.
Job Path en Beth Mount (Capacity Works) werken veel samen. Helaas ging twee dagen later
onze afspraak met Beth Mount niet door omdat zij wegens familieomstandigheden deze
afspraak moest afzeggen. Daarom zal ik nu een stukje visie over sociale inclusie beschrijven zoals
wij dit gehoord hebben bij ons bezoek met Job Path. Een visie (internationale methodiek:
person-centured planning) al jarenlang uitgedragen door Beth Mount en in samenwerking
overgenomen door de organisatie Job Path.
Visie op sociale inclusie wordt door hen gevisualiseerd in een Quilt
The Every day Heroes quilt was designed to express twelve essential elements of the work of direct support
professionals that facilitates community membership in the lives of people with disabilities. The hands around the
border of the quilt represent the mark on the world made by each Hero through their individual and united efforts

20. to support better lives for people. The center heart resembles a Milagro, a traditional symbol of healing and
protection found throughout the world, particularly in Latin American countries.
Job Path hanteert een eigen concept naar werk op maat (customized employment).
Werk op Maat houdt volgens hen in:
 Gedegen uitzoeken wat de sollicitant heeft aan wensen, interesse en vaardigheden
 Grondige planning van het proces om je te richten op specifieke werkgevers
 Uitzoeken bij en met de werkgevers waar binnen hun bedrijf nog onvervulde behoeften
liggen richting werkplaatsen
 Het doel is om een match te vinden waarbij zowel de werkzoekende als de werkgever
voordelen in ziet
Voorwaarden vooraf:
1. Je moet de sollicitant goed kennen
2. Zoek naar de behoeften van een werkgever. Bouw een band op met de
werkgevers. Zij moeten jou kennen en vertrouwen (kwaliteit en duurzaamheid)
Job Path houdt een uitgebreide intake waarbij zij kijken naar de interesses, competenties en de
vaardigheden die de persoon zelf aan geeft. Na de intake worden vroegere leraren, familieleden,
buren uitgenodigd om te kijken en te luisteren naar de persoonlijke profielschets van de persoon.
Aan hen wordt gevraagd of zij dit herkennen of hier aanvullingen op willen geven. Daarna wordt
een werkgever gezocht die mogelijk werk heeft dat aansluit op de profielschets van deze
persoon. Men gaat dus niet uit van een vacature waarbij men de sollicitant zoekt, maar men
zoekt werkgevers die interesse hebben in deze profielschets en kijken vervolgens of zij
werkzaamheden in hun bedrijf hebben waar deze persoon met zijn vaardigheden in past of
mogelijk een functie voor creëert.
Doel: Een match te ontwikkelen die zowel de werkgever als de werknemer goed past.
Wat voor soort ondersteuning geeft Job Path?
Na een match blijven zij de sollicitant nog ondersteunen zodat hij zich aan kan passen aan zijn
nieuwe werkomgeving en snel leert wat van hem verwacht wordt. Daarnaast adviseren en geven
zij support aan de staf en de andere werkers op de vloer hoe je met de nieuwe medewerker het
beste kunt samenwerken.
Wat zijn de voordelen om iemand van Job Path in te huren?
Voordat de nieuwe medewerker gaat starten is hij door Job Path dusdanig goed begeleid dat de
werkgevers er van uit mogen gaan dat zij een zeer gemotiveerde medewerker krijgen, die er
alles aan zal doen om de verwachtingen waar te maken. 90% van de matching blijft goed gaan.
Wat verstaat Job Path onder mensen met een beperking?

21. Volgens hen zijn zij mens en hebben zij een beperking die zich kan uiten in een langzamer tempo
om zaken op te pakken en te leren, fysiek tegen grenzen aanlopen of hebben moeite om te
communiceren. Maar met een goede begeleiding en sturing kunnen zij uitstekend werk leveren.
Wat voor soorten jobs zoeken en vinden zij?
Door de jaren heen hebben zij 2000 mensen ondersteund en zijn er werkplaatsen gerealiseerd in
kleine en non/profit-organisaties. Zoals in de horeca, postbezorgdiensten, dierenasiel,
verzorgingstehuizen, administratiekantoren, onderwijs e.d.
Bij Job Path ontmoetten we Matthew die ons het adres gaf van “The Brooklyn Tabernacle” waar
we zondagochtend een gospelmis meemaakten. Over sociale inclusie gesproken, juist een
kerkgemeenschap kan een voorbeeld zijn voor sociale inclusie. Voor ons een ervaring op zich, we
werden als nieuwkomers in deze kerk hartelijk ontvangen en opgenomen in het geheel.
’s Middag zijn we per metro naar Harlem gegaan om hier de organisatie Howie the Harp Peer
advocacy and Training center (onderdeel van Community Access.org) te bezoeken. Deze
organisatie is in 1995 opgericht en zij werken voor mensen met een psychiatrische beperking die
vroeger dak- of thuisloos zijn geweest, drugsverslaafd of in de gevangenis hebben gezeten. Zij
geven klassikaal training, verzorgen stages of persoonlijke trainingen zodat mensen weer over
voldoende kennis en vaardigheden komen te beschikken om weer aan het werk komen.
Een collega van Pameijer, Mirjam Hopmans (medewerker en organisator van het
uitwisselingsprogramma van Pameijer met organisaties in NY) is hier ook aanwezig en
introduceerde ons bij de directeur Dwayne Mayes, directeur van Howie the Harp.
Een ongelooflijk persoonlijk verhaal van een man die zelf op jonge leeftijd zeer zwaar mishandeld
werd door zijn moeder, geadopteerd werd door zijn tante en in zijn puberteit in een zware
depressie terecht kwam en dit onderkende toen hij bijna 30 jaar oud door een TV-uitzending
over depressie geïnformeerd werd en dit aangepakt heeft. Therapie gezocht en het programma
van Howie the Harp gevolgd heeft. Momenteel is hij al jaren stabiel en leidt hij Howie the Harp,
waar (ex) psychiatrische mensen in een dagprogramma weer ondersteund worden naar werk.
Binnen Howie the Harp werken bijna alleen maar ervaringsdeskundigen (Peergroup). Dwayne is
een zeer inspirerende man maar ook een voorkomende persoonlijkheid. Zijn hele persoonlijkheid
straalt uit dat hij volledig achter zijn organisatie en werkwijze van zijn team staat. Terwijl we
daar in gesprek zijn, kunnen we langs de zijlijn volgen hoe medewerkers en bezoekers met elkaar
om gaan. Wat me raakt is de openheid waarmee een ieder over zijn psychiatrische problematiek
praat (Zie ook: de DVD waarin mensen aan het woord komen die bij Howie the Harp een training
gevolgd hebben), van terugblikkend op de weg die men gelopen heeft, naar acceptatie tot trots

22. op jezelf, tot dankbaarheid. Deze DVD heb ik thuis al meerdere keren bekeken en blijft me
inspireren doordat ik zo goed kon voelen dat mensen echt in hun kracht gekomen zijn
(empowerment). De training bij Howie the Harp is elke dag en duurt een half jaar. Daarna vindt
92% een betaalde baan, vaak bij gezondheidsorganisaties of maatschappelijk werkorganisaties.
In deze organisaties kunnen zij als ervaringsdeskundigen anderen helpen en ondersteunen. Hun
peer-to-peer trainingsmodel is zowel nationaal als internationaal geaccepteerd.
Hoe werkt het peer-to-peer trainingsmodel?
Training en 6 maanden stage als Assistent met een Levenslange
vaardigheden ervaringsdeskundige voltijd baan tegen toegang tot een
ontwikkelen. Dit om datgene wat je concurrerend loon alumni-
gebeurt via geleerd hebt in de of uitkering programma
intensieve praktijk te brengen
klassikale
instructie
’s Avonds zijn we ontvangen door Steve Coe (CEO) en Cal Hedigan (Deputy CEO) van Community
Access waar Howie the Harp een onderdeel van is. We hebben vooral gesproken over de
organogrammen van St. Pameijer en van Community Access.

23. Tijdens het eten werd er nog een afspraak gemaakt voor de volgende dag bij een Housing and
Dayprogramma van Community Access in The East Village.
Vrijdag 11 februari
Bezoek om 9.00 uur aan Fernando Mariscal, program director bij Community Access bij een
woonvoorziening voor mensen met een psychiatrische beperking.
Drie jaar geleden heeft Community Access dit oude flatgebouw gekocht en volledig opgeknapt.
De helft van de appartementen is verhuurd aan cliënten (zij noemen ze huurders/tenders) en het
andere gedeelte is verhuurd aan bewoners uit de wijk,vaak oudere mensen. Vaak gaat het om
mensen die jaren lang op straat hebben gezworven en er opnieuw aan moeten wennen om in
een huis te wonen. Soms duurt het twee maanden voordat iemand zijn plastic zakken uitruimt en
zijn eigendommen een plekje geeft in het appartement dat hij nu bewoont. Deze
woonvoorziening is gebouwd in een wijk die een paar jaar geleden nog bekend stond als een
achterstandswijk. Huizen waren toen goedkoop, heden ten dage betaal je voor een appartement
gauw 2500 dollar. De bewoners van deze woonvoorziening betalen echter een minimum prijs
omdat dit gebouw ingezet wordt voor sociale woningbouw. Sociale inclusie in de wijk gaat met
deze groep bewoners zeer langzaam. De reden hiervan is dat bewoners dit zelf niet zoeken.
Langzaam aan zie je nu wel vriendschappen ontstaan tussen de flatbewoners. Dit is een eerste
stap. In dit gebouw bepaalt iedereen zelf zijn eigen leefregels. Alleen het gebruik van drugs is
niet toegestaan.
Op het eind van de middag zijn we naar Yai-organization gelopen. Rond 17.00 uur arriveren we
bij directeur Josh Rubin van Yai-organization. Ondanks onze late aankomst neemt hij uitgebreid
de tijd om met ons in gesprek te gaan. Yai is de grootste non-profit organisatie van Amerika. Yai,
een netwerk van Hoop, bestaat al meer dan 50 jaar en de missie van de YAI Network is het
creëren van hoop en kansen voor mensen met leer-en ontwikkelingsstoornissen en hun families.
Zij geloven dat elk individu recht heeft op dezelfde waardigheid, respect en kansen als alle
andere leden van de samenleving. Zij zijn vastbesloten om mensen met een beperking te
ondersteunen om zodoende hun potentieel voor onafhankelijkheid, individualiteit, productiviteit
en sociale inclusie in hun gemeenschappen uit te nutten.
Individualisering

24. Hun visie op sociale inclusie:
Net als leden van hun gemeenschap, willen mensen met een handicap de keuze hebben om in
hun vrije tijd een concert bij te wonen, winkelen bij de lokale supermarkt of genieten van een
balspel op straat. Ze streven er ook naar om te werken in banen waar hun vaardigheden en
bijdragen worden gewaardeerd door hun toezichthouders en medewerkers. Zij worden
gefinancierd door de overheid, echter wil je meer kwaliteit leveren dan is er meer geld nodig. Zij
hebben ver ontwikkelde digitale trainingsprogramma’s voor zowel nationaal als internationaal
gebruik. Dit zorgt voor een extra bron van inkomsten. Regelmatig maken zij gebruik van
fondsenwerving, organiseren evenementen met bekende persoonlijkheden als gast, maar
“zoeken ook bewust de internationale markt om hun trainers te detacheren in het buitenland,
b.v. in oliestaten als Oman of Koeweit. In totaal ondersteunen zij in heel Amerika 20.000 mensen
en bieden zij 450 verschillende programma’s aan.
Zaterdagochtend 12 februari
De afspraak met Beth Mount van Capacity Works ging helaas niet door, zij werd onverwachts
weggeroepen wegens privé-omstandigheden. Heel jammer omdat zij de grondlegger is van de
Personal Future Planning method (PFP-method).
Zondagochtend 12 februari
Vrije dag.
Maandag 13 februari
Bezoek aan Baltic Street inc. in Brooklyn , ook nu weer in gezelschap van Mirjam Hopmans. We
worden bij Baltic Street wederom zeer hartelijk ontvangen door twee zeer stevig gebouwde
Amerikaanse mannen: Steven Duke (oprichter en grondlegger in 1995) en Isaac Brown (CEO).
Baltic Street inc. is een door ervaringsdeskundigen geleide non-profit organisatie die zich richt op
de ondersteuning van mensen met een psychiatrische beperking. Door zich op herstelgerichte
diensten te richten begeleiden zij mensen richting werk, huisvesting, onderwijs en sociale
contacten.
 Zij hechten waarde aan de persoonlijke reis als een onvervreemdbaar recht.
 Zij hechten waarde aan de persoonlijke en professionele ervaringen van de medewerkers
en bestuursleden.
 Zij hechten waarde aan de geestelijke gezondheid van de ontvangers, herstel en
empowerment.
 Zij hechten waarde aan een mentorprogramma filosofie geleid door een staf van vooral
leeftijdsgenoten gediagnosticeerd met een psychische aandoening.

25. Het concept van dienstverlening door ervaringsdeskundigen is de ruggengraat van hunbureau.
Het is essentieel dat het individu als een gelijkwaardige partner betrokken is bij de planning en
uitvoering van hun eigen doelstellingen. Mensen worden aangespoord om "te definiëren, te
ontdekken, en verantwoordelijkheid te nemen voor het vinden van betekenis en doel in hun
dagelijks leven," . De diensten zijn er op gericht om het fysieke en emotionele welzijn van
mensen te verbeteren en kansen te creëren voor het ontwikkelen van vriendschappen en
relaties. Dit proces van herstel om met mensen hun leven te reconstrueren vereist niet alleen
planning, maar ook actie. Hun personeel wordt voortdurend opgeleid om de bevoegde diensten
en partnerschappen; gebaseerd op principes van shared decision making te ontwikkelen. Door
hun relaties met ervaringsdeskundige dienstverleners, zijn veel van hun cliënten in staat geweest
om hun dromen te verwezenlijken door hen stap voor stap doelen te laten stellen om zodoende
vaardigheden te ontwikkelen die hun ambities tot leven brengen. Hun deur staat altijd open
zodat cliënten actief deel kunnen blijven nemen aan hun programma's zo lang als ze willen. Al
hun diensten zijn er op gericht om mensen te helpen om hun leven in balans krijgen en te
houden in de “echte wereld”.

26. Analyse en conclusies
Onderliggend aan mijn bezoek aan New York was de volgende hypothese voor mijn
masteronderzoek:
“Burgerinitiatief is de basis voor lokaal beleid”; kernelementen hierbij zijn Empowerment en
Sociale inclusie. Met name deze twee kernelementen vormen de basis voor mijn bezoek aan de
organisaties in Amerika. Mijn observaties heb ik zoveel mogelijk proberen te beschrijven in de
verslaglegging van de organisaties die we bezocht hebben Een algemeen beeld/analyse zal ik
maken uit alle observaties en impressies die ik heb gekregen van de verschillende organisaties
tezamen.
Totale analyse Empowerment:
Empowerment staat hoog in het vaandel van alle organisaties die wij bezocht hebben. Er zijn
veel overeenkomsten maar ook verschillen in de visie en missie. Of mijn bevindingen ook een
terechte afspiegeling zijn voor heel New York en Amerika, daar durf ik geen uitspraak over te
doen. Een week is tekort om daar harde conclusies aan te verbinden. Mijn essay zal zich dus
beperken tot observaties, voorzichtige analyse van mijn kant maar zeker zal ik een poging doen
om tot conclusies te komen. De gedachte van Empowerment voert terug op de theorie van
Maslow. Op de piramidetrap moet je een bepaald level bereikt hebben om de volgende stap te
kunnen en willen maken. Dit geldt niet alleen voor individuen, maar ook voor organisaties. Als
een nieuwe cliënt zich meldt bij een organisatie zal dus van twee kanten geleveld moeten
worden waar zowel de persoon staat (welke stap op de piramide van Maslow) als wat heeft de
organisatie te bieden voor deze persoon.

27. Theorie van Maslow
Algemene conclusies “Empowerment”:
 Omkering van het paradigma van: “Wat moet de maatschappij doen voor mensen met
een beperking” naar “Wat kunnen mensen met een beperking doen voor de
maatschappij?”. Is voor mij duidelijk een krachtigere gedachte. Juist de eerste gedachte
plaatst mensen meteen in een afhankelijke positie. De omkering zorgt voor kracht vanuit
de mens zelf in plaats van af te wachten wat zijn omgeving doet.
 Organisaties werken veel met een Peergroep (ervaringsdeskundigen). Het was zeer
bijzonder om te ervaren dat deze mensen zichzelf een nieuw en waardevol leven hebben
aangemeten, zonder te ontkennen dat zij een psychiatrische aandoening hebben. De
psychiatrische aandoening is bijzaak geworden in plaats van hoofdzaak. Zij leven als een
volwaardig mens die recht heeft op een volwaardig bestaan.
 Gelijkwaardigheid tussen werkers en cliënten was ook een opvallend element. Veel
eerder dan wat we hier in de Nederlandse maatschappij zien delen professionals net als
hun cliënten kwetsbare zaken uit hun privé-leven. Wat voor impact heeft dat als je
dingen uit je eigen leven vertelt die kwetsbaar liggen? Is het angst die ons tegenhoudt, is
het niet professioneel? Beïnvloedt het macht- en gezagsverhoudingen? Voelen wij ons
beter dan de ander? Maken wij geen fouten? Is ons eigen leven altijd op orde? Hoe
“anders” komt het over als wij als professionals ook laten zien dat ons leven niet altijd in
orde is. Geeft dat niet een gevoel van gelijkwaardigheid en in verbinding staan met
elkaar? Geeft dat juist geen hoop bij de cliënt dat anderen ook zaken niet altijd goed op
de rails hebben? Putten zij daar juist geen kracht/empowerment uit?

28.  Ook in New York is er bureaucratie bij organisaties maar m.i. toch duidelijk minder als in
Nederland. Nederland is een overgeorganiseerd land, waarbij je het voor mensen met
een verstandelijke of psychiatrische beperking behoorlijk moeilijk maakt om hun zaken
op orde te krijgen en te houden door alle wet- en regelgeving. Wat kunnen wij als
maatschappij hier aan doen.?Deze administratieve lasten zijn dwarsliggers om mensen in
hun kracht te laten komen en blijven.
Totale analyse Sociale inclusie (inbedding in sociaal schema):
Domein Subdomein Soc. Indicatoren
Kernbegrip Componenten
inclusie netwerken familieleven
Sociale Sociale 1 % dat zich
Sociale inclusie → Familieleven →
kwaliteit → netwerken → eenzaam voelt
2 Frequentie
Sociale cohesie Burgerrechten Vriendschappen contact met
familie
Sociaaleconomische 3 Niet-financiële
Voorzieningen Contact met buren
veiligheid hulp van familie
Empowerment Arbeidsmarkt
Algemene conclusies “Sociale Inclusie”:
 Sociale inclusie in een dorp (Withinsville) werkt anders dan in een wijk van New York.
Over het algemeen kun je zeggen dat er in een dorp nog steeds een grotere sociale
controle en gemeenschapsgevoel bestaat, waardoor sociale inclusie een meer natuurlijk

29. karakter heeft. In wijken in New York zul je eerder afhankelijk zijn wat instanties met
elkaar georganiseerd krijgen. Ook hier staat aan de basis wel één persoon die zich 30 of
40 jaar geleden heeft ingezet en gepassioneerd is geworden om deze organisatie op te
bouwen tot wat het nu is. Uiteindelijk zijn alle organisaties klein begonnen (zelfs YAI).
 Fundraising is een gangbaar begrip in USA waar deze instanties graag gebruik van
maken. Het heeft alles te maken met sociale inclusie. Iedereen wil zijn steentje bijdragen
ook de beter gesitueerden in Amerika.
 Jaren geleden heeft Amerika besloten om de beschutte woonvormen voor mensen met
een beperking (grote instituten) rigoureus te laten verdwijnen. Reden hiervoor was
tweeledig: vanuit de sociale inclusie-gedachte (iedereen heeft recht op een menswaardig
bestaan) maar ook omdat deze grote gebouwen anders als in Nederland, slecht
onderhouden waren, met als gevolg dat mensen in deze instituten onder erbarmelijke
omstandigheden leefden.
Slotconclusies:
 Toenemende bezuinigingen voor maatschappelijk/welzijnsinstellingen zijn ook in Amerika
aan de orde van de dag. Een goed beleid op fondswerving is dan nog belangrijker.
 In Amerika durft men succesverhalen meer uit te dragen en uit te nutten.
Zonder bescheidenheid maar ook zonder arrogantie wordt trots verteld wat zij met
elkaar bereikt hebben.
 Wees tevreden met kleine stapjes; we praten over processen en cultuurveranderingen.
Deze zijn niet te realiseren in een of twee jaar.
 Soms zijn het kwetsbare organisaties omdat kleine organisaties gedreven worden door
zeer gepassioneerde mensen. Wat gebeurt er als zij onverwachts wegvallen?
 Tussen de Peergroep en de professionals bestaat een grote mate van gelijkwaardigheid.
 Voor de Peergroep zijn een vijftal pijlers belangrijk: voldoende rust, spiritualiteit, goed
eten, beweging/sport, positieve instelling en een goed netwerk.
 De functie van rolmodellen (Door en Voor) is voor mensen met een psychiatrische
beperking zeer belangrijk.
Theorie versus praktijk
Onderwerp Theorie Praktijk

30. Empowerment
“Empowerment is een proces De overtuiging die ik meekreeg
van versterking waarbij vanuit Alternatives Unlimited:
individuen, organisaties en “Niet de maatschappij moet
gemeenschappen greep krijgen zich aanpassen aan mensen
op de eigen situatie en hun met een beperking maar de
omgeving en dit via het vraag: “mensen met een
verwerven van controle, het beperking wat hebben jullie de
aanscherpen van kritisch maatschappij te bieden?”,
bewustzijn en het stimuleren spreekt mij zeer aan. Juist dan
van participatie.” doe je een appel op de
innerlijke kracht en vermogen
van de persoon zelfij in plaats
van wat heb je nodig). Dit is een
iets andere benaderingswijze
maar volgens mij biedt het een
sterker vertrekpunt. Volgens mij
zou dit het uitgangspunt dienen
te zijn voor empowerment.
De inzet van
ervaringsdeskundigen (Peer) is
een krachtig middel om
empowerment te realiseren. In
amerika wordt hier in de
praktijk veel gebruik van
gemaakt.
Sociale inclusie
Met inclusie wordt bedoeld dat De organisaties die wij bezocht
mensen met een beperking er hebben streven dit ook na. Ze
helemaal bij horen in de realiseren dit ook voor een
samenleving. Ze vormen geen grote groep mensen. Zeker voor
speciale groep. Dit betekent dus mensen met een verstandelijke
ook dat iedereen met een beperking. Moeilijker is het om
handicap welkom moet zijn in dit te realiseren voor mensen
een gewoon huis, in een met een psychiatrische
gewone wijk, naar een gewone aandoening. De praktijk wijst
school moet kunnen gaan als uit dat er in New York 40.000
hij/zij dit wil en gebruik moet mensen dakloos zijn en nog
kunnen maken van openbare eens 130.000 mensen
voorzieningen, net als ieder woningproblemen hebben. Van

31. ander mens. deze 40.000 mensen heeft het
merendeel een psychiatrische
aandoening dan wel een
verslavingsprobleem.
Daarom is het zeer de moeite
waard om het gedachtegoed en
de aanpak van organisaties
zoals Howie the Harp en Baltic
Street onder de aandacht te
brengen en er kennis van te
nemen.
4. Resultaat
Evaluatie aanpak
“Synchroniciteit of synchronistische gebeurtenissen komen volgens Joseph Jaworski voort uit
een nieuwe manier om tegen de wereld aan te kijken. Het is een gevolg van, zoals hij dat
noemt, het ervaren van een dieper niveau van realiteit. Dit nieuwe begrijpen vergt wel een
behoorlijke omslag in het denken. Jaworski reikt handvatten aan.”
Vasthoudend aan mijn gevoel van synchroniciteit zoals ik dit ervoer in januari toen ik besloot om
voor mijn studiereis van de MMI naar New York te gaan in plaats van Zweden; kom ik tot de
conclusie dat als je op deze manier in het leven staat er heel veel mogelijk is. Daarnaast geeft het
ook ruimte in je eigen denken. Het feit dat je zaken tegenkomt en deze niet meteen weg redeneert,
biedt onverwachte kansen en mogelijkheden. Uitgangspunt blijft wel dat je met beide benen op de
grond staat en zaken beoordeelt met realiteitszin. Kortom een bepaalde mate van nuchterheid
moet je wel blijven behouden.
Twee belangrijke steeds terugkerende elementen van de afgelopen twee maanden zijn dat vanuit
onverwachse hoek steeds:
1. De schrijver John McKnight mijn pad kruist:
 Eerste keer bij Alternatives Unlimited inc.( The big thought)
 Tweede keer bij Baltic street inc.(The careless society)
 Derde keer bij de Buurtalliantie (Building communities from the inside out, a path
toward finding and mobilizing a communitys assets)

32. 2. De schrijver Andries Baart met zijn presentietheorie regelmatig naar boven komt:
 In een gesprek met Mariet Paes. Bij haar proefschrift was A. Baart haar promotor
 In een gesprek met de wethouder wijkgerichte aanpak. Hij is vroeger als pastoraal
werker/opbouwwerker opgeleid door A. Baart
 Een collega wijkgericht werken bij de woningcorperatie is afgestudeerd op de
presentietheorie van A. Baart
Door de onverwachte wending om naar New York te gaan, zijn de afgelopen twee maanden
zeer intensief geweest. Ik zou het echter zo weer doen. De omstandigheden waren goed, het
moment was goed en de persoon waarmee ik samen de studiereis voorbereidde en ten uitvoer
bracht was zeer prettig en wij vulden elkaar heel goed aan. Synergie alom!
Heb ik zaken gemist door de korte tijd van voorbereiding? Jazeker, de belangrijkste twee heb ik
vermeld in mijn verslag maar deze wegen niet op tegen alles wat ik ervaren en geleerd heb.
Wat heb ik geleerd over de thema’s empowerment en sociale inclusie:
 Het zijn twee thema’s die zowel in Amerika als in Nederland de aandacht verdienen maar
ook zeker krijgen. Niet alleen recentelijk maar al jaren. Mijns inziens kun je misschien wel
voorzichtig concluderen dat door de economische crisis waar iedereen over de wereld
mee te maken heeft, juist deze thema’s weer extra de kop op steken. Immers doordat
organisaties moeten bezuinigen wordt een actieve burgerparticipatie weer meer
verwacht. In Amerika merk je wel dat ondanks deze crisis organisaties nog steeds vaak
een beroep kunnen doen en doet op fondswerving. Mijn idee is dat Nederland hier zeker
van kan leren. Bepaalde vormen van fundraising hebben ook “gemeenschapszin”
ingebouwd in hun visie.
 De visie en een ontwikkeld beleid op ervaringsdeskundigen (Peer-group) is veel verder
doorgevoerd in Amerika als in Nederland. Ik heb hier ten aanzien van empowerment hele
goede voorbeelden en resultaten van gezien.
 De organisaties die wij bezocht hebben, maken duidelijk de stap van “Bonding” naar
“Bridging”. Ervaringsdeskundigen kunnen hier een belangrijke rol in spelen.
 Een goed sociaal verzekeringsstelsel ontbreekt in Amerika (vangnet), zeker in tijden van
economische crisis heeft dit voor veel mensen (huizenbezitters) grote gevolgen. Het
aantal dak en thuislozen groeit aanzienlijk.
 Elke organisatie heeft (ook in Amerika) met bureaucratie te maken. Ik heb echter de
indruk gekregen dat administratieve lasten en protocollen in Amerika beduidend minder
is dan in Nederland. Dit is niet alleen prettig voor de organisatie maar ook voor de mens
die ondersteuning zoekt. Juist de veelheid aan formulieren en administratieve
handelingen kan verlammend werken en heeft een averechtse werking op empowerment
van individuen.

33. Kansen en mogelijkheden voor innovatief strategisch beleid in Nederland:
De bezuinigingsronde in Nederland maakt veel los bij organisaties. Er wordt aan hun
bestaanszekerheid getrokken. Dit heeft een vliegwielwerking met als gevolg dat er opeens
slimme allianties ontstaan tussen verschillende partijen die je eerst niet mogelijk achtte. Ik
noem dit het Senseo-effect.
Dit is goed ook voor het hele maatschappelijk/welzijnsveld. Een soort herijking van
mogelijkheden in de maatschappij. Het doet ook een beroep op het individu en de samenleving.
De sociale zekerheid is niet zo vanzelfsprekend meer. Ik, als individueel persoon, wordt geacht
om mijn steentje bij te dragen (empowerment).
Volgens mij kun je bij het zoeken naar oplossingen twee wegen bewandelen:
1. Blijf de aandacht bevestigen op alle behoeften, gebreken en problemen in de wijk
. Dit legt beslag op het merendeel van de beschikbare financiële middelen en
menskracht.
2. Zoek voor de samenlevingsopbouw in een wijk nar kwaliteiten en vaardigheden
van de bewoners in die wijk (Asset Based Community Development van John
McKnight). Hiervoor is een handboek ontwikkeld met de bedoeling om wijken te
ondersteunen bij het in kaart brengen van hun capaciteiten en deze in te zetten in
het kader van de wijkontwikkeling.
Vanuit de visie “Regie over eigen leven”en de empowermentgedachte gaat mijn voorkeur uit
naar de laatste optie. Een goed voorbeeld in Nederland is de Buurtalliantie die deze visie ook
uitdraagt.
Een tweede mogelijkheid is dat gemeenten (WMO) en Zorgkantoren (AWBZ College voor
zorgverzekeraars) hun handen meer ineen slaan en tot slimme allianties komen tussen
zorgaanbieders en maatschappelijke vraagstukken (b.v. multiprobleemgezinnen, overlast door
mensen met een licht verstandelijke beperking of psychiatrische aandoening).
In ’ s-Hertogenbosch zie je allerlei allianties ontstaan zoals:
 De Wijkonderneming, dit is een convenant tussen gemeente, wooncorperatie,
maatschappelijk werk, welzijnswerk en MEE
 Samenwerking tussen politie, Avans hogeschool (expertisecentrum integrale veiligheid)
 Mogelijke fusie tussen Algemeen maatschappelijk werk en de Welzijnsstichting
 Zorgaanbieders die zaken gemeenschappelijk aan gaan pakken en financieren (Cello-
Vivent-Zayaz-Reinier van Arkel)
In Nederland:

34. Wat doet de Raad Maatschappelijke ontwikkeling?
De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling adviseert regering en parlement over sociale
verhoudingen in Nederland. De sociale infrastructuur staat centraal. Zij doen dat niet vanuit een
ivoren toren. Ze gaan het land in, beleggen expert meetings en praten met sleutelfiguren. Soms
laten ze onderzoek doen om feiten boven tafel te krijgen.
Momenteel loopt er een onderzoek, genaamd:
Stem geven aan verankering
De geschiedenis leert dat een stevige verankering in de samenleving een essentiële
voorwaarde is voor een goede maatschappelijke dienstverlening. De RMO stelt dat de
overheid en maatschappelijke organisaties daarom niet alleen moeten investeren in
betere procedures voor toezicht en verantwoording, maar vooral ook in de relatie tussen
organisaties enerzijds en burgers en cliënten anderzijds.
Vanuit dit onderzoek heeft men mij benaderd om 19 april 2011 in de Universiteit van
Amsterdam deel te nemen aan een brainstormsessie met experts (vanuit mijn expertise:
Kwartiermaker van de Wijkonderneming). Doel van deze bijeenkomst is om in de
afsluitende fase weer een stap verder te komen bij het verankeren van maatschappelijke
dienstverlening in Nederland.
Kansen en mogelijkheden voor het creëren van internationale ketens en netwerken:
Na terugkomst is mij gevraagd om in de kenniskring van de Provinciale Raad Gezondheid Noord
Brabant mee te participeren en te kijken in hoeverre er een uitwisseling kan komen tussen deze
Raad en organisaties zoals Alternatives Unlimited inc. en ook Community access.
Als Provinciale Raad zou ik daarnaast zeker contact zoeken met Stichting Pameijer om te leren
van hun jarenlange ervaring met hun uitwisselingsprogramma en hun contacten in New York.
 Contact en de expertise van Howie the Harp zou verder verspreid kunnen worden in
Brabant. Zij kunnen als geen ander de visie, het nut en de aanpak van
ervaringsdeskundigen overbrengen. Steve Coe komt zowel in april als in het najaar 2011
naar Nederland.

35.  Contact met Alternatives Unlimited inc. kan goed opgepakt worden. Dennis Rice (CEO)
heeft aangeboden om naar Nederland te komen en hier lezingen te houden omtrent hun
aanpak van Sociale inclusie
Rest mij nog te zeggen dat deze studiereis een enorme ervaring voor mij is geweest. Het heeft
mij gesterkt in de richting van het “empowerment-denken” dat van belang is voor elke persoon
of organisatie in de samenleving.
Ik wil bij deze alle organisaties in Amerika bedanken voor hun gastvrijheid, hartelijkheid en
openheid. Zij hebben er mede voor gezorgd dat ik duidelijk heb gekregen op welk manier ik mijn
masterthese aan ga vliegen.
Tot slot wil ik stichting Pameijer, en in het bijzonder Thijs Dekkers en Mirjam Hopmans ,
bedanken dat ik met hun organisatie mee mocht liften en deelgenoot mocht zijn van de
contacten en ervaringen die zij reeds hadden met de organisaties in New York.
Bedankt! Mieke

36. Bijlage 1
Organizations to visit:
1 2
Baltic Street A.E.H., Inc. Community Access, Inc.
250 Baltic Street, 1st floor 2 Washington Street, 9th Floor
Brooklyn, NY, 11201 New York, NY 10004
www.balticstreet.org www.cairn.org
Contactpersoon: Steve Duke Contactpersoon: Steve Coe
sduke@balticstreet.org scoe@cairn.org
T 718-855-5929 T 212-780-1400
3 4
Alternatives Unlimited Inc. Job Path Inc.
50 Douglas Road, 22 West 38th Street, 11th floor
Withinsville, MA 01588 New York, NY 10018
www.alternativesnet.org www.jobpathnyc.org
Contactpersoon: Dennis Rice Contactpersoon: Fredda Rosen
Dennis.rice@alternativesnet.org frosen@jobpathnyc.org
T 508-266-6509 T 212-944-0564
5 6
YAI network CapacityWorks
460 West 34th Street 25 West 81st Street 16-B
New York, NY 10001 New York, NY 10024
www.Yai.org www.capacityworks.com
Contactpersoon: Josh Rubin Contactpersoon: B. Mounth
Emily.lombardi@yai.org capacityworks@aol.com
T 212-273-6191 T 212-362-9492

37. Bijlage 2
Week schedule Dagindeling Afspraken Acties
7-14 februari in New
York
Auto is gehuurd voor 8
februari Budget Car
Maandag 7 Vertrek Schiphol Aankomst
10.13 uur 13.00 uur NYC
Hotel Milford Plaza
Dinsdag 8 Hele dag Alternatives Unlimited Auto halen om 7.00
07.00 uur vertrek Inc. in Withinsville uur bij Budgetcar
Massachutes
Woensdag 9 Ochtend Vrije dag
Middag Werken aan
verslaglegging
Donderdag 10 Ochtend Job Path Inc.
09.30 – 11.00
Middag Howie the Harp
Avond Zakendiner met
Community Access
Vrijdag 11 Ochtend Housing Community
Access
Work Community
Access
Middag YAI Network om 16.00
uur
Zaterdag 12 Ochtend Werken aan
verslaglegging
Middag Beth Mount 12.00 uur
Zondag 13 Vrije dag/ Vrije dag
Maandag 14 Ochtend en middag Baltic Street
Avond Vertrek JFK om 22.00
uur

38. Bijlage 2
Powerpoint bestuur Hambaken Gym volgens ABCD-methode d.d.oktober 2011

42. Bijlage 3
Rol van de gemeente ’s-Hertogenbosch in het proces naar het ideaalplaatje van
LSA/Hambaken Gym. Maart 2012.
De gemeente heeft de regie bij de ontwikkelingen in verschillende wijken, dus ook de Hambaken. Doel:
stimuleren, faciliteren en financieren van de groep professionals die in de wijk werken en de
bewonersprojecten honoreren. Alles met de bedoeling de wijk zo veilig en leefbaar mogelijk te krijgen of
te houden.
Hoe vult de gemeente die rol op dit moment in?
De gemeente voert een beleid op hoofdlijnen en maakt hierover afspraken met organisaties als Divers,
Maatschappelijke Dienstverlening, uitvoeringsorganen betrokken bij de WMO, e.a. Vervolgens krijgen
deze instellingen de opdracht dat beleid uit te voeren. De gemeente verdeelt de subsidies volgens de
door haar opgestelde criteria, ieder krijgt zijn deel (verkokering) Iedere instelling werkt op zijn eigen
beproefde wijze en naar beste vermogen aan zijn opgedragen taken. Op de afgesproken tijdstippen
leggen ze verantwoording af. Daarnaast “Daagt zij de Burger uit (zie beleidsnotitie: Stadskracht 2012) om
meer initiatief te tonen en verantwoording op zich te nemen.
Is hier iets mis aan?
Gezien de verkokerde subsidiëring, de competitie tussen organisaties, de overlappingen in de uitvoering,
de begrijpelijke insteek om het eigen personeel in dienst te houden, de idee fix om de instelling als een
bedrijf te leiden omdat er vooral ‘gescoord’ (productiviteit!) moet worden, zorgt ervoor dat het resultaat
van de inspanningen van de professionals van de instellingen onbevredigend zijn en door
burgers/wijkbewoners regelmatig als ‘onder de maat’ worden ervaren. Het ontbreekt aan
samenwerking, aan gecoördineerd uitgevoerde taken. En vooral aan het aansluiten bij de echte
behoeften van burgers/wijkbewoners. Maar wat te doen met Burgerinitiatieven die wel die Kracht
tonen, de handschoen oprapen en die verantwoording de afgelopen 7 jaar nemen?
Wat zou de gemeente anders kunnen doen?
 De regiefunctie houdt in: ‘sturen’ om zo dicht mogelijk bij de uitvoering van het gemeentelijke
beleidsplan uit te komen.
 Het beleidsplan van de gemeente m.b.t. wijken moet zijn basis hebben in ‘burgerkracht’ met
andere woorden het moet vooral tot stand komen door serieus te luisteren naar de behoeften
van burgers (in wijken) In samenspraak met burgers ontstaat een plan dat gaat over ‘morgen tot
en met over 5 jaar’.
 De gemeente stelt zijn subsidieverstrekking aan instellingen afhankelijk van het principe ‘de
burger centraal’. Dat betekent dat organisaties nauw samenwerken volgens de ketenbenadering.
Bij voorkeur in één gebouw, zodat er direct en snel overleg kan plaatsvinden om bv. problemen
van cliënten te tackelen.

43.  De gemeente gaat serieus om met ‘bottom up’ burgerinitiatieven/projecten. Zo mogelijk worden
deze financieel of in natura ondersteund. Professionals worden ingezet om met hun kennis en
vaardigheden deze initiatieven te ondersteunen.
 De gemeente houdt, weliswaar op afstand, wel de vinger aan de pols. Belangstelling en
betrokkenheid bij de projecten, erbij aanwezig zijn, luisteren en meedenken, de helpende hand
bieden bij acute problemen.
 De gemeente ondersteunt het initiatief van LSA en Hambaken Gym om in een ‘eigen’ gebouw
alle burgerinitiatieven van de wijkbewoners tot ontwikkeling te laten komen met als geplande
uitkomst een selfsupporting wijkcentrum.
 Daarnaast een eigen gebouw voor alle professionals, die a.h.v. de ketenbenadering
dienstverlenend zijn aan de burgers/wijkbewoners. Door burgers en professionals in eigen
gebouwen te plaatsen (‘soort bij soort’) kunnen zij elke een eigen gezicht/identiteit ontwikkelen.
Uitwisselingen tussen beide groepen (bv. hulpverlening, ondersteuning, aanleveren van cliënten,
opdrachten geven) zal veel vruchtbaarder zijn als er twee sterke zelfbewuste groepen staan die
elkaar willen ondersteunen. Het vertrouwen in elkaar zal zo toenemen.
 Een mengeling van de twee groepen heeft grote gevolgen:
- vanuit professionals (kennis en vaardigheden = macht) is er ongewild vaak een ‘top
down’ beweging naar burgers. Zij weten het beter. Dat schept enerzijds een gevoel van
afhankelijkheid, het loslaten van eigen verantwoordelijkheid, het in de slachtofferrol
verzeild raken door burgers, anderzijds het gevoel bij burgers toch nooit serieus
genomen of vertrouwd te worden, niet gehoord te zijn. Dan haken burgers af, dan falen
alle mooie plannen, ondanks goede bedoelingen.
- Een wijkcentrum voor alle bewoners is voor verschillende groepen die apart maar ook
samen activiteiten kunnen ondernemen in hun eigen locatie ideaal. Organisaties van
professionals zijn doorgaans gericht op individuen of gezinnen, betrokken bij het
oplossen van problemen. De aard van hun werkzaamheden verschilt in belangrijke mate
van de burgerinitiatieven /projecten. De activiteiten van burgers en de inspanningen van
de professionals hebben voor een deel dezelfde effecten voor de wijk (verbeteren van
welzijn, veiligheid, leefbaarheid)
Als we de gemeente een advies zouden willen meegeven:
Gemeente heb nu eens de moed om bottom up bewegingen van burgers te honoreren, hun plannen
serieus te nemen, met hen daarover te onderhandelen. Dan ontstaan er prachtige initiatieven, die elkaar
versterken, omdat burgers dan van binnenuit gemotiveerd raken hun wijk te verbeteren en daarin hun
eigen positie. Dan kunnen zij zelf verantwoordelijkheid nemen voor wat erin de wijk speelt, dan neemt
het zelfvertrouwen van burgers toe, dan lossen zij voor een groot deel hun eigen problemen op. Wat een
geweldig resultaat kan dat geven en wat zullen de kosten voor de gemeenschap hierdoor verminderen
zodat het geld op andere fronten ingezet kan worden.
Wederkerige beïnvloeding en samenwerking tussen Burgers en Professionals.

44. Bijlage 4
Ondernemingsplan Hambaken Gym
Huisvestings/Ondernemingsplan
Hambaken Gym
Samen met andere wijkbewoners als bewonersbedrijf binnen de
Noorderpoort
Mei 2012

45. Inhoud
1. Samenvatting 2
1.1 Wat
1.2 Hoe
2. Inleiding 3
3. Huidige situatie Hambaken Gym 3
3.1 Plaats en producten/diensten
3.2 Prijzen en prijsbeleid
3.3 Missie en visie
3.4 Doelstellingen
3.5 Omgeving en stimulering
4. Marketing 8
4.1 Plaats en producten/diensten
4.2 Prijzen en prijsbeleid
4.3 Promotie
5. Organisatie en financiën 10
5.1 Organisatie
5.1.1.1 Bestuur
5.1.1.2 Operationeel (Vrijwilligerskader)
5.2 Investering en Financiën
5.3 Exploitatiebegroting
6. Tot slot…………… 14

46. Samenvatting
Wat
Hambaken Gym is een vanaf 2005 bestaande maatschappelijk betrokken en wijkgerichte
thaiboksvereniging, die met spoed een zelfstandige trainingsruimte zoekt. De huidige locatie BBS
Hambaken voldoet niet meer aan de huidige vraag en het aanvankelijke plan voor sportpark Hambaken
is gewijzigd en in het nieuwe plan is geen locatie vrijgemaakt voor een Dojo. De vereniging dreigt uiteen
te vallen als er geen andere ruimte wordt gevonden.
Een deel van de huidige 80 leden (veelal jongeren uit de buurt) die nu 4 avonden per week trainen
dreigen weer te gaan hangen op straat.
Hambaken Gym heeft zich als partner van een op te richten Bewonersbedrijf aangemeld bij de LSA,
startend in het najaar van 2012. Hambaken Gym wil met de wijkbewoners een situatie scheppen waarbij
mensen zich in de wijk veilig en comfortabel voelen. Zeven jaar geleden heeft Hambaken Gym in feite
een eerste grote stap gezet om de wijk leefbaarder te maken door de kickboksschool te starten.
Hambaken Gym wil meer zijn dan alleen een sportschool, het wil de motor zijn tot veranderingen en
verbeteringen in de wijk, voorwaarden scheppen voor wijkbewoners om hun initiatieven vorm te geven.
De ambitie van de Hambaken Gym kan naadloos verbonden worden aan de activiteit van het
Bewonersbedrijf. (Een BewonersBedrijfvoor de Hambaken; naar een betere toekomst voor de Hambaken, sociaal, economisch, fysiek en
met zeggenschap voor de wijkbewoners. LSA.2012)
Voorbeelden zijn ontmoetingsruimte voor ontmoeting tussen groepen van diverse achtergronden, maar
ook ondersteuning voor en door eigen Hambaken Gym deelnemers en overige bezoekers het
Bewonersbedrijf, computerruimte voor huiswerkbegeleiding, klussen projecten etc., ZZP-ruimte, koffie
corner-lunchcafé, postdistributiebedrijf, muziekzaal annex sportzaal/fitnessruimte etc.
Doel is om via allerlei verbindingen bij te dragen in participatie, ondersteuning en zorg voor mensen. Er
wordt een groei van de vereniging verwacht in kwantitatieve en kwalitatieve zin.
Hoe
1. Er is x m2 beschikbaar voor de boksschool. Er komt een afsluitbare ruimte i.v.m. toestellen en
bokszakken die daar blijven
2. Gebruikmaking van koffiecorner/lunchcafé (voor ontmoeting) en computerlokaal of leslokaal is
mogelijk vanwege de genoemde nevenactiviteiten (zie Bewonersbedrijf LSA).
3. Kleedkamers met douches en keuken zullen ge- en verbouwd moeten worden
4. Openingtijden van 6 dagen per week van 9.00 – 23.00 uur is mogelijk
5. Voor eventuele verbouwingen en financiering zorgt Hambaken Gym zelf. Dit kan in
samenwerking met Zayaz?, Weenergroep? , Fondswerving, en verbouwing en aanbouw kan met
behulp van een werkmeester/timmerman met jongeren uit de wijk
6. Ruildiensten tussen doelgroepen/diensten van de BBS en bedrijven en winkels op Het Wielsem
en Hambaken Gym is bespreekbaar

47. Inleiding
Hambaken Gym is een bestaande thaiboksvereniging die momenteel traint in de BBS (een ruimte die niet
voldoet) en die recent te horen heeft gekregen dat een nieuwe plek op het sportpark Hambaken en in
het plan van de Elzengaard voorlopig van de baan is.
Hambaken Gym heeft een belangrijke maatschappelijke functie in de wijk Hambaken waar zij al sinds
2005 thaibokslessen verzorgd. Mede door de inzet van Hambaken Gym zijn vele “risicojongeren” in de
wijk bereikt en trainen nu bij de sportvereniging waarbij de jongeren ook pedagogisch begeleid worden.
Vechtsporten worden steeds vaker binnen verschillende maatschappelijke thema’s ingezet. Projecten als
‘Opboxen’ in Rotterdam en het landelijke project ‘Tijd voor Vechtsport’ van de Koninklijke Nederlandse
Krachtsport en Fitnessfederatie in het kader van “Meedoen allochtone jeugd door sport” project van
VWS) zijn hier mooie voorbeelden van. Mede door bovengenoemde voorbeelden raken zowel lokale
overheden als het rijk meer en meer overtuigt van de belangrijke maatschappelijke rol die vechtsport
speelt, vooral binnen moeilijke thema’s als veiligheid, agressie en integratie. Vanuit de kern van haar
oorsprong kunnen vechtsporten een bijdrage leveren aan het verhelpen van problemen. Meer dan
andere sporten dragen vechtsporten bij aan zelfontwikkeling, zelfbeheersing, vertrouwen en respect.
Zware woorden in deze tijd, maar alledaagse begrippen in de vechtsport.
Hambaken Gym heeft daarom de ambitie om niet alleen reguliere lessen aan te bieden, maar ook de
maatschappelijke meerwaarde en de aantrekkingskracht van vechtsport op verschillende groepen van
breder in te zetten. Sport is een ideale plek voor binding en voor integratie van mensen in de
samenleving. Om deze maatschappelijke binding vorm te geven zullen er mogelijkheden moeten worden
gecreëerd om dit contact te laten plaats vinden. Zoals aangegeven is de moderne sportvereniging een
ideale plaats om verschillende bevolkingsgroepen tot elkaar te laten komen. Het creëren van ruimte
waarin iedereen in een sportieve setting contact kan leggen is een nieuwe dimensie voor de moderne
sportvereniging. Het kan hiermee de maatschappelijke meerwaarde daadwerkelijk in de praktijk
benutten. Momenteel heeft Hambaken Gym meerdere subsidieaanvragen ingediend bij ZonMW voor
een uitgebreide financiële steun om trainingen en cursussen de komende 2 jaar aan te bieden aan
kinderen en jongeren in de wijk, op basisscholen, Praktijkschool de Rijzert, KWIC, bij zorginstellingen
zoals Cello en Oosterpoort.
Dit bestaande ondernemingsplan heeft alleen betrekking op de onderdelen die tot de exploitatie van
Hambaken Gym zullen behoren. Er wordt in dit zelfde stuk wel de verbinding aangegeven naar het
Bewonersbedrijf.

48. Huidige situatie Hambaken Gym
Plaats en producten/diensten
De huidige Hambaken Gym is gevestigd aan het Wielsem 1 te ‘s-Hertogenbosch. De sportvereniging is in
2005 opgericht. Hambaken Gym is destijds opgericht om de overlast van een aantal “Marokkaanse
jongeren” in de wijk terug te dringen door de jongeren op een laagdrempelige manier bezig te laten zijn
met Thaiboksen. Juist door de financiële laagdrempeligheid en door de bekendheid van de trainer met
de doelgroep zijn de meeste van die jongeren nu lid van de vereniging. 7 jaar later bestaat Hambaken
Gym nu uit ruim 80 leden. De doelgroepen variëren van jong tot oud en bestaat uit mannen en vrouwen.
Recreanten en wedstrijdboksers. Hambaken Gym ziet Thaiboksen als een product om de verschillende
doelgroepen met elkaar te laten sporten en door middel van Thaiboksen de benodigde pedagogische
normen en waarden mee te geven.
Hambaken Gym heeft een grote maatschappelijke functie in de wijk Hambaken en omstreken. Daarom
bieden zij op locatie behalve thaibokslessen daarnaast ook allerlei andere activiteiten, zoals:
 jaarlijkse clubactiviteiten zoals een trainingsweekend en of een kamp ter ledenbehoud.
 vrijwilligerswerk waarbij jongeren klusjes uitvoeren bij maatschappelijke instanties om zo een
steentje bij te dragen in de wijk.
Er is echter een sterke behoefte om het diensten aanbod te verruimen en te koppelen aan andere
maatschappelijke initiatieven
1. computerlessen zoals het halen van rijbewijs en brommercertificaten
2. huiswerkbegeleiding
3. ontmoeting met andere mensen
4. Filmavonden
5. iets terug doen voor de buurt (voor wat hoort wat)
a. uitvoeren van inzamelingsprojecten (kringloop, inzamelacties ontwikkelingslanden)
b. klussen projecten voor de buurt
c. koppeling van thaiboks deelnemers met kwetsbare doelgroepen uit de wijk
Momenteel is hiermee in 2011 een start gemaakt in het verenigingshuis Hambaken Gym op het Wielsem
142. De koppeling van de activiteiten van de kickboksschool en de activiteiten in het Hambaken Gym
Huis binnen de locatie Noorderpoort met het Bewonersbedrijf, zal de wijk een boost geven.
Prijzen en prijsbeleid
Hambaken Gym heeft in de afgelopen jaren veel jongeren binnen weten te halen door financieel
laagdrempelig te zijn. Maatschappelijk gezien is dit natuurlijk goed om zo veel mogelijk mensen te
bereiken door laagdrempelig te zijn, maar juist hierdoor zijn er maar weinig leden die contributie betalen
bij Hambaken Gym. Daar Hambaken Gym de ambitie heeft om een zelfstandige sportschool te worden, is
een verplichte contributie vanaf 01-01-2012 doorgevoerd. Voor jongeren tot 15 jaar € 10,- per maand en
voor jongeren en volwassenen ouder dan 15 jaar kost de contributie € 20,- per maand. Van de 80 leden
zijn op dit moment 50 leden die betalend lid zijn. Voor de zomervakantie zal iedereen als betalend lid

49. ingeschreven moeten zijn. Daarnaast start Hambaken Gym een actieve wervingscampagne in 2012 om
binnen 2 jaar een ledengroei te realiseren van 150 betalende leden. Ook streeft zij er naar om over 2 jaar
30% autochtone kinderen binnen de vereniging te hebben. Op dagdelen dat de Hambaken Gym de
sportzaal niet gebruikt, kan deze gehuurd worden door andere verenigingen zoals Yoga, Fitness, Zuma of
voor een zangkoor of muziekschool om te oefenen.
Uitgangspunten, randvoorwaarden en doelen:
Vechtsporten oefenen een grote aantrekkingskracht uit op met name de doelgroep jongeren van alle
verschillende (culturele) achtergronden.
Binnen Hambaken Gym is het leggen van sportieve contacten tussen verschillende groepen mensen door
het inzetten van de opvoedkundige, pedagogische en maatschappelijke meerwaarde van thaiboksen het
belangrijkste uitgangspunt. Uitbreiding van deze contacten kunnen juist bij een bedrijf zoals een
Bewonersbedrijf. Zeker als het gaat om iets terug te doen voor maatschappelijk kwetsbare groepen die
er ook bij een Bewonersbedrijf zijn. Daarnaast zou het mogelijk zijn om moeilijkere groepen in een
begeleidingstraject op te nemen, waarbij de intrinsieke waarden van de vechtsport worden ingezet om
deze mensen vaardigheden, normen en waarden mee te geven, gecombineerd met de dagbesteding
vanuit het project De Werkmeester.
Andere uitgangspunten en voorwaarden bij de ontwikkeling en realisatie van de nieuwe dojo in het
sportzaaltje zijn van essentieel belang. Dit betreft:
 een laagdrempelig karakter;
 veiligheid is van groot belang, hetgeen eisen stelt aan de inrichting en de afwerking van de dojo;
 thaiboksen niet alleen als vechtsport aanbieden maar ook als pedagogisch middel om essentiële
normen, waarden en vaardigheden aan te leren;
 er moeten heldere afspraken zijn/komen met het Bewonersbedrijf, bijvoorbeeld over het eigendom
c.q beheer van het nieuwe complex.
 Koppelen en samenwerken met het nieuwe wijkteam met doelgroepen zoals LVG, psychiatrische
cliënten en werklozen.
Missie en visie
Voor Hambaken Gym luidt de missie als volgt:
Het faciliteren van een toegankelijke, laagdrempelige en attractieve sport- en ontmoetingsplek voor
verschillende doelgroepen rondom de wijk Hambaken in ’s-Hertogenbosch. Naast sporten dient er ook
ruimte te zijn voor sociaal-maatschappelijke activiteiten.
De visie is opgebouwd rondom de missie en geeft antwoord op de vragen wat, waar en hoe, voor wie en
met wie een en ander zal worden gerealiseerd.
De visie voor de nieuwe situatie van Hambaken Gym is als volgt gedefinieerd.
Wat? Hambaken Gym is een thaiboksvereniging waar zoveel mogelijk doelgroepen de sport
thaiboksen kunnen beoefenen.

50. Waar? Hambaken Gym zal in de wijk Hambaken gevestigd worden, op een strategische plek
waar maatschappelijke en sociale vraagstukken kunnen worden aangesproken, liefst op
een fysieke plek waar voldoende ruimte is voor meerdere projecten en maatschappelijke
diensten, zoals die van het Bewonersbedrijf Noorderpoort.
Voor wie? Tot de primaire doelgroep van Hambaken Gym behoren alle potentieel aan te spreken
doelgroepen door de thaibokssport uit de directe omgeving van Hambaken.
Met wie? Hambaken Gym werkt samen met:
 Woningcorporatie Zayaz
 Gemeente ’s-Hertogenbosch, afdeling sport en recreatie, afdeling Openbare
Orde en Veiligheid, Jeugdregisseur en het nieuwe wijkteam
 Landelijke sportbonden (NIVM)
 Maatschappelijke subsidieverstrekkers (ZonMw en LSA)
 Zorgaanbieders (Cello, Humanitas en Oosterpoort)
 Basisscholen in de buurt, Rijzertschool, KWIC en Avans (in het kader van
huiswerkbegeleiding, stagiaires, en het geven van thaiboksclinics en
agressieregulatietraining;
 vrijwilligers (geïnteresseerden in de thaibokssport zoals ouders van jongeren of
de jongeren zelf);
 het lokale bedrijfsleven dat als sponsor betrokken kan worden;
 Politie
 Stichting Rijp en Groen (generatiedialoog Marokkaanse gemeenschap)
Doelstellingen
Door het creëren van de ruimte en het aanbieden onder positieve condities van thaiboksen, kunnen in
de nieuwe situatie meer verschillende doelgroepen bij de sportvereniging worden betrokken en zullen
onderstaande doelen en resultaten gerealiseerd moeten worden.
Om de missie en visie te kunnen realiseren zijn zowel kwantitatieve en kwalitatieve doelstellingen
geformuleerd. In onderstaand schema zijn de doelstellingen weergegeven. De kwalitatieve doelstellingen
zijn opgesplitst in maatschappelijke doelstellingen en randvoorwaardelijke projectdoelstellingen.
Kwantitatieve doelstellingen
100 nieuwe lidmaatschappen in 2 jaar
Binnen de nieuwe situatie wil de sportschool een groei van 100 nieuwe lidmaatschappen realiseren,
liefst ook vanuit de doelgroep van autochtone wijkbewoners. Deze nieuwe leden zullen mede door

51. de samenstelling van de wijk en de aantrekkingskracht van vechtsport voornamelijk uit jongeren
van verschillende culturele achtergronden uit verschillende groepen bestaan. De sportschool wil
groeien van 50 betalende leden (30 nog niet betalende leden) naar een ledenaantal van 150 leden
betalende leden.
Hambaken Gym heeft al een start gemaakt met het aanbieden van sportlessen voor vrouwen. Met
name deze doelgroep blijft ver achter in sportparticipatie in vergelijking met andere groepen.
Omdat hier ook culturele oorzaken in zijn aan te wijzen, vraagt dit een speciale benadering.
Daarom gaat de sportvereniging in de toekomst voor deze doelgroep aparte trainingen
organiseren. Dit zal gecombineerd worden met weerbaarheidtraining en zelfverdediging. Er vindt
zodoende niet alleen een kwantitatieve groei plaats in het ledenbestand, maar ook kwalitatief zal
een slag worden gemaakt.
In het kader van Sport in de Buurt (Sportimpuls) heeft Hambaken Gym 4 subsidieaanvragen
ingediend bij ZonMW om cursussen aan te bieden. De 4 interventies zijn:
 Vechtsport voor iedereen; verhogen van sportparticipatie in de buurt
 Sportzorgt; inzet van vechtsport gericht op positieve gedragsverandering van jongeren
 Oesh; jeugdteams in de club in de wijk
 Reflectie; Vechtsport in het onderwijs
Eind augustus 2012 zal bekend zijn of deze aanvragen gehonoreerd zullen worde. De aanvragen
varieéren van €10.000,- tot € 150.000,-
Kwalitatieve doelstellingen
Maatschappelijke doelstellingen
Persoonlijke ontwikkeling van jongeren
Vechtsport heeft een duidelijk vormende meerwaarde. Deze vormende waarde zal een prominente
plaats krijgen binnen de keuze en opbouw van de verschillende lessen binnen Hambaken Gym.

52. Een positieve bijdrage leveren aan de integratie
Door de omgangsvormen binnen de lessen, de persoonlijke begeleiding en de inzet in de wijk zal de
sportschool een ontmoetingsplaats in de wijk worden. Door het gezamenlijk beoefenen van sport
thaiboksen wordt er ook samengewerkt en komen verschillende culturen op een positieve manier
met elkaar in contact.
Inzetten van Thaiboksen als preventieve activiteit tegen overlast in de buurt
Door het wijkgericht aanbod en het aanbieden van specifieke methodieken in de Thaibokslessen wil
Hambaken Gym een bijdrage leveren in het terugdringen van de overlast in de buurt. Er worden
lessen aan jongeren aangeboden, gericht op aanleren van gedragsalternatieven. Thema’s als
weerbaarheid, zelfvertrouwen, omgaan met regels en het aanleren van sociale vaardigheden
komen aan de orde. De trainers krijgen vanuit het Oesh project, project Sportzorgt, project Reflectie
de kans om een gerichte opleiding te volgen tot o.a. trainer agressie- en weerbaarheidsregulatie.
Ledenbehoud en sportstimulering
Naast het werven van de leden wil de Hambaken Gym een actief beleid voeren ten behoeve van
ledenbehoud. De ervaring leert dat de jongeren meestal voor enkele maanden geïnteresseerd zijn
in een sport, maar dat jongeren snel weer uitstromen. Daarom organiseert Hambaken Gym elk jaar
nevenactiviteiten om de jongeren te stimuleren en om een saamhorige sfeer te creëren om de
betrokkenheid te verhogen.
Eventueel kunnen andere activiteiten ondernomen worden om de integratie, acceptatie en sociale
omgang binnen de sportvereniging en in de andere activiteiten binnen het Bewonersbedrijf te
bevorderen. Daarnaast wordt de mogelijkheid geboden tot vrijwilligerswerk binnen de club, zoals
het assisteren bij de sportlessen, bestuurlijke ondersteuning, activiteitenorganisatie en
wedstrijdbegeleiding.
Randvoorwaardelijke projectdoelstellingen
Behouden/ bewaken van de financiële laagdrempeligheid van het aanbod van de sportschool
Hambaken Gym wil ook binnen de nieuwe situatie een bijdrage leveren aan het leggen van
duurzame contacten. Één van de voorwaarden hiervoor is dat de sport voor iedereen toegankelijk