1. Компьютерийн зохион
байгуулалт
ЛЕКЦ 7, 8

2. Агуулга
Компьютерийн системийн үйл ажиллагаа
Оролт гаралтын бүтэц
Storage бүтэц
Storage шатчилал
Техник хангамжийн хамгаалалт
Шинэ үгс

3. Компьютерийн системийн зохион байгуулалт

4. Компьютерийн системийн зохион байгуулалт
Төв процессор болон оролт/гаралтын төхөөрөмжүүд зэрэг ажилладаг.
Төхөөрөмжийн контроллер бүр хариуцсан төхөөрөмждөө хандах үндсэн
функцүүдийг агуулдаг.
CPU нь өөрийн регистр (register) болон санах ойн хооронд мэдээллийг
солилцож байдаг.
Төхөөрөмжүүдийн контроллерууд бүр нь өөртөө санах ойг агуулсан
байдаг.
Оролт гаралт гэдэг нь төхөөрөмжөөс хэсэг мэдээлэл төхөөрөмжийн
контроллерийн санах ой руу орж ирэх, төхөөрөмж рүү гарах үйлдлийг
хэлнэ.
Контроллер нь оролт гаралтын үйлдэл дуусвал тусгай тасалдал (interrupt)
ашиглан CPU-д энэ тухай мэдэгдэнэ.

5. Компьютерийн системийн зохион байгуулалт
Ямар нэг төхөөрөмжийн контроллерт хэд хэдэн төхөөрөмж
холбогдож болно. Өмнөх зурган дээр дискний контроллерт 2
диск холбогдсон байгаа.
Контроллер бүр нь өөрийн гэсэн дотоод регистр, буфертэй
(buffer буюу оролт гаралтанд хэрэглэх зорилгоор өгөгдөл түр
хадгалах дотоод санах ой) байж болно. Эдгээр
регистерүүдийн хэмжээ нь харилцан адилгүй. жишээ нь диск
контроллер доторх регистер нь хатуу диск дээр хаяглаж
болох өгөгдлийн хамгийн бага хэмжээ болох секторын
хэмжээтэй ижил буюу 512 байт хэмжээтэй байдаг.
Контроллер нь өөрийн хариуцсан төхөөрөмж рүү мэдээлэл
оруулж гаргах үйлдлийг хариуцна.

6. Тасалдлын үүрэг
Процессорын хийж байгаа ажлыг түр “тасалдуулан”
яаралтайгаар өөр зүйл хийлгэх үүрэгтэй.
Тодорхой тооны тасалдлууд байдаг.
Тасалдал бүр нь өөрийн гэсэн дугаартай.
Санах ойн үйлдлийн системийн тодорхой нэг хэсэгт эдгээр
тасалдлуудыг дугаар болон хаягийг нь (тасалдлын код нь
санах ойн хаана байгааг заасан хаяг) агуулсан хүснэгт
байдаг. Энэ хүснэгтийг тасалдлын вектор (interrupt vector)
гэнэ.
Процессор нь энэ хүснэгтийг ашиглан тасалдлын кодыг олж
ажиллуулдаг.

7. Тасалдал боловсруулалт
Тасалдал гарч ирэхэд процессор нь тухайн
ажиллуулж байсан програмын регистерийн
өгөгдлүүд, тоолуур зэргийг нь түр хадгалдаг.
Ямар тасалдал үүссэнийг тодорхойлно.
Тухайн тасалдлын кодыг тасалдлын векторыг
ашиглан олж ажиллуулна.
Тасалдал ажиллаж дууссаны дараа түр хадгалсан
регистерүүдийн утгыг сэргээгээд өмнө нь
ажиллуулж байсан програмаа үргэлжлүүлэн
ажиллуулна.

8. Storage бүтэц
Шуурхай санах ой буюу RAM нь процессорын хандаж чадах
ганц санах ой юм. Одоогийн байдлаар 3Gb хүртэл хэмжээтэй
RAM ашиглаж байна.
Програм нь ажиллахын тулд заавал үндсэн санах ойд
ачаалагдсан байх ёстой.
Компьютер унтравал шуурхай санах ой доторх мэдээллүүд
арчигддаг.
Хоёрдагч санах ой (secondary memory) нь тог унтарсан ч
мэдээллийг хадгалан үлдэх чадвартай юм (хатуу диск, уян
диск, флаш). Мэдээлэл багтаах хэмжээний хувьд шуурхай
санах ойг бодвол олон дахин их байдаг (энгийн pc-д
дунджаар 100Gb).

9. Storage бүтэц
Хамгийн их тохиолддог хоёрдогч санах ой бол соронзон
диск юм (magnetic disk). (хатуу ба уян дискүүд)
Энэ төрлийн санах ой нь тойрон эргэх дискүүдээс тогтдог.
Нэг диск нь логик замуудад (track) хуваагддаг.
Олон дискний нэг төвшний замуудыг цилиндр (cylinder)
гэнэ.
Зам бүр нь секторуудаас (sector) тогтоно.
Мэдээлэлд хандахдаа “X цилиндрийн Y замын Z секторт
байгаа өгөгдөл” гэж ханддаг.

11. Storage бүтэц
Электрон диск нь флаш диск юм. Соронзон дискийг бодвол илүү хурдтай
боловч хэмжээ нь бага.
Кэш (cache) санах ой. Өгөгдлийг түр хадгалах санах ойн хэсгийг хэлнэ.
Мэдээлэлд хандах хурдыг нэмэгдүүлэх зорилготой. Жишээ нь word
програмыг анх ачаалахад уддаг боловч хаагаад дахин ачаалахад их
хурдан ачаалагддаг. Үүний учир нь анх ачаалахад хатуу дискнээс word
програмын кодыг ачаалсан байна. Word програмыг хаахад үйлдлийн
систем нь уг програмын кодыг шууд санах ойгоос устгадаггүй түр
хадгалсаар байдаг (кэшд хадгалагдаж байна гэсэн үг). Хоёрдахаа
ачаалахад уг програмыг эхлээд кэш дотор байна уу гэж үзээд байвал
тэндээс нь шууд ачаална, байхгүй бол харднаас уншиж ачаална.
Кэш санах ой нь хаана ч байж болно. Шуурхай санах ойд нэг төрлийн
кэш байхад хатуу дискний контроллер дотор ч бас өөр нэг кэш байна.
Хатуу диск дээр ч бас өөр нэг төрлийн кэш байдаг.

12. Storage бүтэц
Жишээ нь интернэт рүү ямар нэг сайт руу анх холбогдоход тодорхой
хэмжээгээр уддаг. Дараа нь интернэтээ хаасны дараа буцаад уг сайт руу
ороход илүү хурдан ордог. Үүний учир нь анх уг сайт руу ороход зураг
болон файлуудыг нь интернэтийн серверээс татаж авна. Уг татагдсан
файлууд нь хатуу дискэн дээр кэшд хадгалагддаг(temporary internet files
гэсэн хавтас дотор). Дараа нь уг сайт руу дахин ороход эхлээд энэ кэш
дотор түүний файлуудаас байгаа эсэхийг үзнэ. Хэрвээ байвал тэндээс нь
ачаалдаг тул илүү хурдан гарч ирж байгаа юм. (интернэтээс татсанаас
хатуу дискнээсээ унших нь хамаагүй хурдан тул).
Энэ тохиолдолд кэш нь хатуу диск дээрх хавтас (folder) хэлбэртэй байна.
Тэгэхээр кэш нь үндсэндээ мэдээлэлд хандах хурдыг ихэсгэх зорилгоор
хамгийн сүүлд ашиглагдсан мэдээллүүдийг түр хадгалдаг санах ойн нэг
хэсэг газар юм.

13. Storage бүтэц
Мөн кэш санах ой гэж тусдаа санах ойн төхөөрөмж бас компьютерт байдаг.
PIV 2.4Ghz, 2Mb L2 cache, 60Gb HD гэсэн үзүүлэлттэй компьютерт 2Mb хэмжээтэй физик
кэш байна гэсэн үг.
Ийм физик кэш нь шуурхай санах ой болон төв процессорын хоорондын өгөгдлийг
дамжуулдаг түр санах ой юм.
Физик кэш нь шуурхай санах ойгоос илүү хурдан боловч процессорын регистрийн хурдаас
илүү бага хурдтай.
Хэрвээ ийм завсрын кэш ашиглахгүй бол бага хурдтай санах ойгоос өндөр хурдтай
процессор руу өгөгдөл оруулахад процессор нь өгөгдөл дамжуулах хооронд удаан хүлээдэг.
Харин процессорыг ажлаа хийж байх хооронд санах ойгоос процессор руу дараачийн
ээлжинд орох ёстой өгөгдлүүдийг физик кэш рүү хуулж байгаад бэлэн болонгуут нь
процессорт илүү өндөр хурдтай кэшээс дамжуулалт хийх замаар холбовол процессор нь
дэмий хүлээж суух нь багассанаар компьютерийн хурд ч гэсэн ихэсдэг.
Мөн санах ойгоос энэ кэш рүү ачаалагдсан өгөгдөл нь түр хугацаанд байсаар байдаг ба
процессорт уг өгөгдөл дахин хэрэг болбол санах ойгоос ачаалахын оронд шууд кэшээсээ
дахин авчихдаг тул хурд бүр ч өсдөг.
Иймээс физик кэшийн хэмжээ нь их байх тусам компьютерийн хурд өндөр болдог.

14. Storage á¿òýö

15. Storage бүтэц
Өгөгдөл ачаалагдах дараалал:

16. Програм гэж юу вэ?
Процессор дотор үргэлж хийдэг хэдэн үндсэн функцүүд
хийгдсэн байдаг:
Нэмэх
Хасах
Үржүүлэх
Хуваах
…
Эдгээрийг “процессорын командууд” гэе.
Програмистууд эдгээр үйлдлүүдийг дахин програмчлах
шаардлаггүй шууд авч ашиглана.

17. Програм гэж юу вэ?
Программистууд програмыг зохионо.
Эхлээд програмын кодыг ямар нэг програмчлалын
хэл ашиглан бичнэ. (жш: .с, .pas, .cpp, .java файлууд)
Дараа нь тухайн хэлнийхээ компиляторыг (compiler)
ашиглан уг кодоо хөрвүүлэн ажилдаг програм
болгоно.(жш windows-ийн хувьд: .exe, .com, .dll
файлууд)

18. Програм гэж юу вэ?
Ингэж хөрвүүлэгдсэн програм нь дотроо зөвхөн
компьютер л ойлгох командуудын дарааллыг
агуулна.
Эдгээр командуудыг instruction гэж нэрлэдэг.
Цаашдаа “захирамж” гэе.
Захирамж нь ихэвчлэн процессорын регистерт утга
олгох, авах, тасалдал дуудах зэрэг үйлдлүүдийг
гүйцэтгэдэг.

19. Програм гэж юу вэ?
Тиймээс програмистын бичсэн ямар ч нарийн програм нь эцэстээ олон
тооны тасалдлууд болон процессорын командуудын дараалалд
хөрвүүлэгддэг.
Эндээс тасалдлууд болон процесорын командууд нь л эцэст нь бүх ажлыг
хийдэг гэж хэлж болно.
Эдгээр захирамжууд нь файл дотроо хоёртын тооллын системд
бичигдсэн байх тул энгийн хүн ойлгодоггүй.
Мөн ихэнх файл доторх эдгээр захирамжууд нь тусгай кодоор
кодлогдсон байдаг ба уг програмыг ажиллуулахын өмнө үйлдлийн
систем нь уг кодыг тайлж захирамжуудыг гаргаж ирээд процессорт
өгдөг. Үүний үр дүнд уг програмын кодыг хамаагүй хүмүүс уншиж
өөрчлөхөөс хамгаалагддаг.

20. Үйлдлийн системийг оруулан
Програм гэж юу вэ? санах ойд байгаа бүх
програмууд төв процессор
ойлгон ажиллуулж чадах
захирамжуудын дарааллаас
Санах ой бүтдэг.
Үйлдлийн
систем Санах ойд
байрласан Word
2003 програмын
… бүтэц:
Захирамж 1
Word 2003 Захирамж 2
Хэрэглэгчийн програм …
програмууд Захирамж N

21. Програм гэж юу вэ?
Эдгээр захирамжууд нь олон процессыг зэрэг ажиллуулах боломжийг
үйлдлийн системд олгодог.
Үйлдлийн систем нь санах ойд байгаа процессуудын захирамжуудыг
ээлж ээлжээр нь төв процессорт оруулснаар эдгээр бүх програмууд нэгэн
зэрэг ажиллаж байгаа мэт сэтгэгдэл хэрэглэгчид төрдөг.
Жишээ нь бид Windows дээр Word, Exel, Photoshop, Winump гээд олон
програмыг зэрэг ажиллуулдаг.
Зэрэг ажиллаж буй мэт санагдаж байгаа боловч хугацааны нэг агшинд
эдгээр програмуудын аль нэгнийх нь л захирамжийг төв процессор
боловсруулж байдаг. Бусад нь энэ хооронд “хүлээлт” төлөвт байдаг.
Захирамж нь төв процессороор үйлчлүүлж байгаа процессыг “ажиллах”
төлөвт байна гэдэг.

22. Програм гэж юу вэ?
Санах ойд байгаа програм бүрт үйлдлийн систем нь
“эрх” (priority) гэсэн утга өгдөг.
Энэ нь бүхэл тоон утга юм.
Өндөр эрхтэй процесс нь бага эрхтэй процессыг
бодвол төв процессороор илүү ихээр үйлчлүүлнэ.
Үйлдлийн систем нь санах ойд байгаа процессуудын
эрхийг харгалзан аль процессыг төв процессорт
оруулахаа шийддэг.

23. Програм гэж юу вэ?
Санах ойд байгаа процесс бүрт үйлдлийн систем
дугаар олгодог.
Энэ дугаарыг ашиглан уг процессыг бусдаас нь
ялгадаг.
Windows-т зэрэг ажиллаж байгаа процессуудыг
харахдаа:
Ctrl + alt + del
Processes хэсгийг нь харна. Доор үзүүлэв:

24. Програм гэж юу вэ?
Windows 2000 систем
дээр ажиллаж байгаа
процессуудыг
харуулав:
PID нь процессын
дугаар.
Mem usage нь санах
ойд ямар зай эзэлж
байгааг харуулж байна.

25. Эдгээр процессийн
Програм гэж юу вэ? эрхээс болоод үйлдлийн
Санах ойд гурван
систем нь янз бүрийн
програм ачаалагдсан
дарааллаар сонгон авч
байна. Үйлдлийн систем
яаж энэпроцессорт өгнө.
гурван програмыг
Санах ой Процессор нь эдгээр
зэрэг ажиллуулахыг
захирамжуудыг өндөр
харъя.
Үйлдлийн
хурдаар боловсруулах
систем
учир хэрэглэгчид эдгээр 3
Захирамж 1 програм тус тусдаа зэрэг
Захирамж 2 Winumpажиллаж буй мэт
… санагддаг.
Захирамж 300
Захирамж 1
Захирамж 2 Word
Хэрэглэгчийн
…
програмууд
Захирамж 1808
Захирамж 1
Захирамж 2 Excel
…
Захирамж 1254

26. Хамгаалалт (protection)
Хоёр горимын хамгаалалт (dual mode)
Оролт гаралтын хамгаалалт
Санах ойн хамгаалалт
Төв процессорын хамгаалалт

27. Хоёр горимын хамгаалалт
Орчин үеийн процессорууд (pentium) нь хоёр горимтой болсон.
Системийн горим (monitor mode)
Хэрэглэгчийн горим (user mode)
Ийм процессор дотор тусгай тохиргооны бит байрладаг. Үүнийг
процессорын горимын бит гэж нэрлэе.
Энэ бит 0 утгатай байвал төв процессор нь системийн горимд
орно.
Энэ бит 1 утгатай байвал төв процессор нь процессор нь
хэрэглэгчийн горимд орно.
Энэ битийг үйлдлийн систем л өөрчилдөг. Хэрэглэгчийн програмд
удирдлагыг өгөхийн өмнө энэ битийг 1 болгоно. Энэ нь одоо
хэрэглэгчийн програм ажиллана гэдгийг процессорт хэлж өгч
байгаа юм.

28. Хоёр горимын хамгаалалт
Процессорын системийн горим нь өндөр
Компьютер асахад процессор нь системийн горимоор эхэлдэг
бөгөөд үйлдлийн системийг ачаалаад удирдлагыг үйлдлийн
системд өгөхөд үйлдлийн систем нь бүх нөөцийг бэлэн болгосны
дараа хэрэглэгчээс команд хүлээсэн байдалд ордог.
Хэрэглэгч команд өгөнгүүт хүссэн програмыг нь ачаалаад
процессорыг хэрэглэгчийн горимд оруулангуутаа уг програмд
удирдлагыг шилжүүлнэ.
Систем ажиллаж байх явцад удирдлага хэрэглэгчийн програмаас
үйлдлийн системд, үйлдлийн системээс хэрэглэгчийн програмд
байнга шилжиж байх бөгөөд шилжихийн өмнө нь процессорын
горим даган өөрчлөгдөж байх ёстой.

29. Хоёр горимын хамгаалалт
Захирамжуудыг
энгийн захирамж
системийн захирамж гэж хоёр ялгана.
Төв процессор нь системийн захирамжуудыг зөвхөн
системийн горимд л ажиллуулдаг.
Төв процессор нь хэрэглэгчийн горимд байхдаа
системийн захирамжийг гүйцэтгэхээс татгалздаг.
Хэрэглэгчийн програм нь дотроо энгийн, системийн
захирамжийн алиныг ч ашиглаж болно.
Системийн захирамжийг зөвхөн үйлдлийн систем л
ажиллуулж чадна. Учир нь үйлдлийн систем л
системийн горимд процессорт орж чаддаг. Харин
системийн захирамж нь зөвхөн системийн горимд л
биелэх боломжтой.

30. Хоёр горимын хамгаалалт
Тиймээс хэрэв хэрэглэгчийн програм нь системийн захирамжыг
ашиглахыг хүсвэл зөвхөн үйлдлийн системээс хүсэхээс өөр аргагүй
болдог
Энэ үед хэрэглэгчийн програм нь үйлдлийн системийг уг системийн
захирамжыг гүйцэтгэж өгөхийг хүсэх бөгөөд үүнийг системийн
дуудалт (system call) гэж нэрлэнэ.
Тэгэхээр хэрэглэгчийн програмыг задлан харвал дотор нь энгийн
захирамжууд болон системийн дуудалтууд байж байдаг.
Системийн дуудалт нь үйлдлийн системд удирдлагыг шилжүүлээд
ямар системийн захирамжийг хэрэглэгчийн програм хүсэж байгааг
танилцуулна.

31. Хоёр горимын хамгаалалт
Системийн дуудалт нь эхлээд процессорын горимын битийг
0 болгоод (процессорыг системийн горимд шилжүүлээд)
удирдлагыг үйлдлийн системд шилжүүлнэ.
Үйлдлийн систем нь хэрэглэгчийн програмын хүсэлтийг
хянаад хэрвээ аюулгүй бол (хандах ёсгүй нөөцөд хандаагүй
бол) хүссэн системийн захирамжийг нь төв процессорт өгч
ажиллуулаад дараа нь процессорын горимын битийг 1
болгоод (процессорыг хэрэглэгчийн горимд тавина)
удирдлагыг хэрэглэгчийн програмын сая дуудагдсан
системийн дуудалтын дараачийн захирамжид шилжүүлнэ.
Хэрэглэгчийн програм цаашаа бие даан ажиллаж эхэлнэ.
Энэ нь чухал үйлдлүүдийг зөвхөн үйлдлийн систем л хийх
боломжийг бий болгоно. Ингэснээр хамгаалалт нэмэгдэнэ.
Үйлдлийн системд мэдэгдэлгүйгээр хэрэглэгчийн програмаас
системд аюултай зүйл хийх боломжийг тодорхой хэмжээгээр
хаадаг.

32. Хоёр горимын хамгаалалт
Процессорын горимын битийг харах, өөрчлөх нь
системийн захирамж юм.
Тиймээс хэрэглэгчийн програм уг битийг өөрчилж
чадахгүй.
MS-DOS зэрэг үйлдлийн систем нь Intel-ийн 8088
архитектурт зориулагдсан ба энэ архитектурт хоёр
горим байдаггүй. Тиймээс DOS дээрх хэрэглэгчийн
програм нь DOS үйлдлийн системийг өөрчлөх,
системийг гацаах болон бусад хориглогдсон олон
үйлдлийг хийх боломжтой байдаг.
Windows 2000 системээс эхлэн энэхүү процессорын
хоёр горимыг хамгаалалтыг ашиглан үйлдлийн
системийн найдвартай байдлыг өндөр төвшинд хүргэж
чадсан.

33. Оролт гаралтын хамгаалалт
Хэрэглэгчийн програм нь дараах байдлаар буруу үйл
ажиллагаа хийн системийн хэвийн үйл ажиллагааг
алдагдуулж болно:
оролт гаралтыг буруу гүйцэтгэх. Жишээ нь хандах ёсгүй
файлыг нээх, устгах г.м
санах ойн үйлдлийн системийн орон зайд хандах.
Үүнээс сэргийлэхийн тулд оролт гаралтад хандах
захирамжуудыг системийн захирамж болгосноор шийдэж
болно.
Ингэснээр хэрэглэгчийн програм нь оролт гаралтыг зөвхөн
үйлдлийн системээр дамжуулж гүйцэтгэх ёстой болно.
Хамгаалалтыг найдвартай болгохын тулд хэрэглэгчийн
програмыг хэзээ ч системийн горимд ажиллаж чадахгүй
байх арга хэмжээг сайн авах ёстой. Жишээ болгож
хэрэглэгчийн програм систем горимд хэрхэн орж болох
тухай харъя:

34. Оролт гаралтын хамгаалалт
Тасалдал үүсэх болгонд процессор нь системийн горимд
шилжээд уг тасалдлын вектор дахь хаягаар уг тасалдлын код
руу очиж түүнийг ажиллуулдаг.
Хэрвээ хэрэглэгчийн програм нь тасалдлын вектор дахь
ямар нэг тасалдлын хаягийг өөрийн санах ой дахь хаягаар
өөрчилж чадвал дараа нь уг тасалдал үүсэхэд процессор нь
системийн горимд шилжээд тасалдлын вектор дахь буруу
хаягаар (өөрчлөгдсөн) шилжин хэрэглэгчийн програмыг
системийн горимд ажиллуулна. Ингэснээр уг програм
системд дуртай зүйлээ хийх боломжтой болно.
Хэрэглэгчийн програм системийн горимд ажиллаж болох
өөр олон арга зам байдаг. Хакерууд энэ аргуудыг бодож
олон системийн чухал өгөгдлийг хулгайлахад хэрэглэдэг.

35. Санах ойн хамгаалалт
Үйлдлийн систем нь санах ойд ачаалагдсан хэрэглэгчийн
програмуудыг санах ойн бие биенийхээ хэсэгт хандах болон,
үйлдлийн системийн хэсэгт хандахаас хамгаалах ёстой.
Жишээ нь: үйлдлийн системд ашиглагдаж буй тасалдлуудын
векторын утга, тасалдлуудын санах ой дахь кодыг үйлдлийн
систем хамгаалах ёстой.
Хамгаалаагүй тохиолдолд хэрэглэгчийн програм тасалдлыг
өөрчилснөөр үйлдлийн системийн үйл ажиллагааг
хүссэнээрээ өөрчлөх боломжтой болдог.

36. Санах ойн хамгаалалт
Хэрэглэгчийн програм бүрт хандаж чадах санах ойн
хязгаартай орон зай өгөх хэрэгтэй.
Үүнийг хэрэгжүүлэх нэг арга нь програм бүрт дараах
хоёр регистерийн утгыг тавьж өгдөг:
Суурь регистер (base register)
Хязгаарын регистр юм (limit register).

37. Санах ойн хамгаалалт
Суурь регистр:
Програмын санах ойд хандаж чадах санах ойн эхлэх физик хаяг.
Хязгаарын регистр:
Програм нь суурь хаягаасаа эхлээд хэдэн байт санах ойд хандаж
чадахыг заасан хязгаарын утга.

38. Санах ойн хамгаалалт
Жишээ нь job 2 програмын
суурь регистр нь 300040,
хязгаарын регистр нь 120900
бол түүний хандаж чадах санах
ой нь 300040-420940 хооронд
байрлана.
Үүгээр Job2 програм нь Job3
болон бусад хэсэгт хандаж
чадахгүй болно гэсэн үг.
Төв процессор нь job 2-г
ажиллуулахдаа түүний зүгээс
ирж буй санах ойн хаяг бүрийг
энэ хязгаарт байгаа эсэхийг
шалгана. Хязгаараас хэтэрсэн
бол уг програмыг алдаатай
ажиллалаа гэж үзээд алдааны
мэдээлэл үзүүлдэг. Харин
үйлдлийн систем нь уг
програмыг хаана.

39. Санах ойн хамгаалалт
Суурь болон хязгаарын регистрүүдийн утгыг зөвхөн
системийн захирамжаар л өөрчилдөг.
Тиймээс зөвхөн үйлдлийн систем л үүнийг
өөрчилнө.
Үүний ачаар үйлдлийн систем нь хэрэглэгчийн
програмыг санах ойд ачаалж, алдаа гаргах юмуу
дууссан тохиодолд санах ойгоос чөлөөлж чаддаг.

40. Процессорын хамгаалалт
Ямар ч тохиолдолд үйлдлийн систем нь системийн
удирдлагыг авч чаддаг байхаар зохион байгуулах
ёстой.
Хэрэглэгчийн програм нь удирдлагыг авчихаад төв
процессорыг үйлдлийн системд өгөхгүй байж
болно.(өөрөө төв процессороос гарахгүй) Жш:
Төгсгөлгүй давталт хийх
Системийн захирамж дуудахгүй байх

41. Процессорын хамгаалалт
Үүнийг шийдэхийн тулд хугацааны тоолуурыг (timer)
ашиглана.
Цаг дуусах болгонд дуудагддаг тасалдал юм.
Үүнийг ашиглан хэрэглэгчийн програм хэтэрхий
удаан ажиллахаас сэргийлж болно. Жишээ авч үзье:

42. Процессорын хамгаалалт
Жишээ нь хамгийн удаандаа 7 мин ажиллаж болох
хэрэглэгчийн програмыг ажиллахын өмнө нь
хугацааны тоолуур утгандаа 420 гэсэн утга өгөөд
ажиллуулна.
1 секунд өнгөрөх бүрт хугацааны тасалдал
дуудагдаж уг тоог нэгээр багасгана. Хэрвээ энэ тоо
0-ээс их байвал системийн удирдлагыг хэрэглэгчийн
програмд буцаан өгнө. Хэрэв -1 болсон бол уг
програмыг дуусгаад удирдлагыг үйлдлийн системд
шилжүүлдэг.

43. Шинэ үгс
bus: Компьютерыг бүрдүүлэгч төхөөрөмжүүдийг холбосон мэдээлэл
дамжуулах шугам. Жишээ нь хатуу дискийг эх хавтантай IDE кабел
холбодог ба энэ нь bus-ийн нэг хэсэг юм. Bus нь эх хавтан дээр схем
дээгүүр нь гүйсэн байдаг.
device: Төхөөрөмж. Компьютерийг бүрдүүлэгч болон түүнд холбогдсон
туслах төхөөрөмжүүд (гар, хулгана, дисплей болон дууны карт, флаш
диск, хатуу диск, санах ой …)
concurrent: Зэрэг ажиллах чадвар.
controller: Контроллер. Компьютерийн төхөөрөмжийг удирдан үйл
ажиллагааг нь зохицуулагч функциональ дэд хэсэг. Жишээ нь RAM-ыг
ашиглах боломжийг түүний controller нь олгодог. Өөрөөр хэлбэл RAM-
аас мэдээлл унших, бичих үндсэн үйл ажиллагааг нь түүний controller нь
гүйцэтгэдэг бөгөөд үйлдлийн систем болон програмууд нь уг
контроллерт хүсэлт тавих байдлаар санах ойг ашигладаг.
Tape driver: Мэдээлэл хадгалах дээр үеийн төхөөрөмж. Файл хадгалдаг
кассет юм.

44. Шинэ үгс
CPU register: Төв процессорын регистр. Процессор нь өөрийн дотор хэд
хэдэн мэдээлэл хадгалах зориулттай регистерүүдийг агуулдаг. Регистер
бүр нэртэй (AX, BX, CD, DX, EX …) Санах ойгоос боловсруулагдахаар
орж ирсэн мэдэээлэл нь эхлээд эдгээр регистер рүү хуулагдаад дараа нь
процессор нь эдгээрийг боловсруулаад буцаан үр дүнг нь регистерүүдэд
хийдэг. Үйлдлийн систем нь энэхүү үр дүнг нь санах ойд байгаа
програмд дамжуулж өгнө. Регистер нь процессорын төрөл, чадлаас
хамаарч 16, 32, 64 битийн урттай байж болно. Илүү их хэмжээтэй байх
тусам илүү их хэмжээний мэдээллийг нэг дор боловсруулах тул тэр
хэмжээгээр процессор нь хурдан байна гэсэн үг.
Storage: Мэдээлэл хадгалах төхөөрөмж. Хатуу диск, уян диск, флаш диск
…

45. Шинэ үгс
Input output: Оролт гаралт. Төхөөрөмжөөс мэдээлэл уг төхөөрөмжийн
санах ой руу орж ирэхийг оролт гэнэ. Эсрэгийг нь гаралт гэнэ.
interrupt: Тасалдал. Яаралтай гүйцэтгэгдэх ёстой програм. Энэ програм нь
CPU-д орж ирвэл CPU нь хийж байгаа ажлаа түр зогсоогоод уг тасалдлыг
гүйцэтгээд тэгээд дараа нь өмнө нь хийж байсан ажилдаа буцаж ордог.
Interrupt vector: Санах ойд дахь тасалдлуудын хаяг, дугаарыг агуулсан
хүснэгт.
trap: Програмаар үүсгэгдсэн тасалдлыг хэлнэ.
Tape driver: Мэдээлэл хадгалах дээр үеийн төхөөрөмж. Файл хадгалдаг
кассет юм.
Secondary memory: Хоёрдагч санах ой. Энэ нь нь тог унтарсан ч
мэдээллийг хадгалан үлдэх чадвартай юм (хатуу диск, уян диск, флаш).

46. Шинэ үгс
Magnetic disk: Соронзон диск. Хатуу диск болон уян диск. Эр
track: Дискний зам. Диск нь тойрог хэлбэртэй логик
замнуудаас тогтдог.
sector: Сектор. Дискний логик зам бүр секторуудаас тогтоно.
Зам болон секторын дугаарыг ашиглан диск дээрх өгөгдөлд
хандана.
Compiler: Програмистуудын бичсэн програмын кодыг
ажиллах командуудын дарааллаас тогтох файлд хөрвүүлэгч
програм.

47. Шинэ үгс
instruction: “Захирамж”: Програмыг бүрдүүлэгч командууд.
Эдгээр захирамжууд нь ихэвчлэн процессорын регистерт
утга хийх, авах, тасалдал дуудах зэрэг үйлдэл хийдэг.
Програм нь ийм захирамжуудын дараалал юм.
priority: Санах ойд байгаа процессийн эрх. Өндөр эрхтэй
процесс нь бага эрхтэй процессоо бодвол төв процессороор
илүү ихээр үйлчүүлнэ.
System call: Системийн дуудалт. Хэрэглэгчийн програм нь
системийн захирамжийг шууд өөрөө ажиллуулах эрхгүй
байдаг. Тиймээс үйлдлийн системээс гуйдаг. Үүнийг
системийн дуудалтаар гүйцэтгэнэ.

48. Шинэ үгс
Base register: Суурь регистр. Програмын санах ой
дахь эхлэлийн хаягийг заана.
Limit register: Хязгаарын регистр. Програм нь санах
ойд ямар хэмжээний зай эзлэхийг заана. Суурь
регистр + хязгаарын регистр = уг програмын санах
ой дахь төгсгөлийн хаяг.