1. Investime në kohë të vështira
pro Në mes të krizës
Dilemat dhe zgjidhjet për ndërtimin
A përfundoi recesioni ekonomik?!
E PERMUAJSHME EKONOMIKE - KORRIK 2009 - NUMRI 6 (12) WWW.CCI.AL TVSH, rimbursimi brenda 30 ditëve
Turizmi sfidon krizën
KETE NR - 14 FAQE PROFILE BIZNESI/ ENGLISH INCLUDED
5. PĂ«rmbajtja
proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al 5
26 dilemat e ndertimit
Bllokimi i industrisë së
ndërtimit si krizë likuiditeti dhe
lejesh. Kërkesat për ulje taksash
nga qeveria dhe për kredi nga
bankat. Cila është situata e sek-
torit të ndërtimit në vendin tonë
në këtë periudhë të vështirë
14
29 premtimet ekonomike
Investime në kohë të vështira
Për më tepër se një muaj partitë
Shifrat surprizë të tremujorit.
politike nuk reshtën së reklamuari Investimet e huaja direkte, një nga
elementët më të forta dhe më treguesit që ishte paralajmëruar
se do të prekej më fort nga kriza
premtues të programeve të tyre
financiare, u rritën me 51 për qind
elektorale, duke zgjedhur forma nga në tremujorin e parë të vitit duke
mĂ« tĂ« ndryshmet pĂ«r tâi pĂ«rçuar ato arritur nĂ« 123 milionĂ« euro
34 âSecurity Force sh.p.k
Kompania vepron në fushën
e projektim-tregtim-instalim-
mirëmbajtje të sistemeve të
sigurisë, sistemeve audio-video,
alarmit, zjarrit, akses-kontrollit,
portave dhe barrierave automatike
18
36 siba sh.p.k ne kopertine
Veprimtaria dhe aktiviteti i kom-
panisë, përqendrohen në fushën
Turizmi, sektori që po sfidon krizën Në mes të krizës
Ku po shkon ekonomia
e ndĂ«rtimit. âSIBAâ merr pĂ«rsipĂ«r Parashikimet janĂ« qĂ« turizmi kĂ«tĂ« vit tĂ« shqiptare? Si Ă«shtĂ« prekur
dhe realizon objekte civile ose ajo nga kriza dhe cilat janë
vazhdojë të rritet, ndoshta jo në nivelet 20 për rreziqet e tjera që mund ta
industriale, rikonstruksione, si
kërcënojnë atë
dhe punime infrastrukturore qind si vitet e kaluara, por sërish rritja pritet
të jetë jo e vogël. Ndërkohë investimet publike
38 InfraTrans Project
ITP-InfraTransProject sh.p.k., pritet të kenë impaktin e tyre në këtë sektor
është një nga kompanitë më të
njohura konsulente inxhinerike
staf
në Shqipëri, e cila punon në
botues
fushën e infrastrukturës
Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë, Tiranë
KRYEREDAKTOR GRAFIKA
40 TRAVEL TOURS Edlira Prenga Henrik Vasili
âAntalia TRAVEL/TOURSâ Ă«shtĂ« BASHKEPUNetore FOTOT 20
sqarim
një nga kompanitë më prezente Altin Xhikneli, Klodian Tomorri, Arkivi i Dhomës së Tregtisë
Vangjush Saro, Teuta Xhindi, dhe Industrisë
në treg në fushën e shërbimeve, Pajtim Melani, Oli Xhilaga Internet, Alket Islami A përfundoi kriza?!
posaçërisht në sektorin e turizmit. Rimëkëmbja e ekonomisë
Kompania është themeluar në evropiane humbi vrullin. Kriza
korrik të vitit 2003 ndryshe nga çfarë pritej nuk
përfundon këtë vit. Po ekono-
mia shqiptare si po reagon ndaj
Botim i Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë, Tiranë - Korrik 2009 (Nr.12)
Adresa: Rr. âKavajĂ«sâ, Nr 6, TiranĂ«, ShqipĂ«ri - Tel: (+355) 4 222 8295 - Fax: (+355) 4 2227997 krizĂ«s globale?
Email: probiznes@cci.al - Web: www.cci.al
6. 6 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009
Editorial
Në një vit të tërë botimi jemi përpjekur të sjellim për
lexuesin në përgjithësi dhe biznesin në veçanti analiza
konkrete, i cili ka qenë një nga boshtet kryesore të
saj, profilet e kompanive që operojnë në sektorë të
ndryshëm të ekonomisë së vendit, kanë qenë një pjesë
tjetër e qenësishme e këtij botimi për të sjellë në një
farë mënyre dhe ecurinë e sipërmarrjes shqiptare
Zëri që erdhi për biznesin
Nga Edlira Prenga dhe aktivitetet e vetë institucionit, që kanë
pasur qëllimin e vetëm, përçimin e mis-
R evista âproBiznesâ, sot mbush njĂ«
vit nga dalja e saj për herë të parë në
treg. .....âNevoja pĂ«r informacion tĂ« pĂ«rdit-
ionit të tyre për të qenë kurdoherë në krah të
sipërmarrjes shqiptare. Kjo e ka bërë dhe më
të veçantë këtë botim, duke dalë nga klishetë
shëm, analiza e domosdoshme për çështje të e zakonshme të botimeve periodike dhe duke
ndryshme që shqetësojnë çdo ditë biznesin, krijuar një marrëdhënie mes miqsh si pjesë e
e sjellë në një format më të sofistikuar dhe një familje të madhe që ecën në një rrugë të
elitar, është botimi që synojmë të kemi për përbashkët. Revista dhe gazeta së bashku u
ju. Përpjekja për të pasur një gazetë të për- kthyen kështu në një fushë magnetike për të
javshme me materialet ku pasqyrohen prob- thithur dhe për të servirur në tavolinën tuaj
lematika e ditës, e bëri botimin e revistës më të punës atë që është më e mira për ju.
të domosdoshëm. Ishte gazeta që na çoi tek Ngritja e kësaj reviste përkoi gjithashtu
një ide e tillë, pasi gjatë një viti u vërejt in- në një kohë të mëpasshme dhe me krizën
teres në rritje për të përthithur informacion financiare globale. Që në krisjen e parë të
dhe risiâ. Me kĂ«to fjalĂ« ju drejtua lexuesve tĂ« ndodhur Wall Street ne dhamĂ« alarmin
kësaj reviste kryetari i Dhomës së Tregtisë dhe sollëm masat konkrete parandaluese
dhe Industrisë, Gjokë Uldedaj, për botimin të krizës. Kjo e fokusuar në pika konkrete si
e periodikes më të re të këtij institucioni. biznesi të mbrohet dhe si qeveria të marrë
E duket se pas një viti qëllimi i saj është masat e duhura për të ndaluar shumë prej
arritur. Në një vit të tërë botimi jemi për- këtyre fenomeneve.
pjekur të sjellim për lexuesin në përgjithësi Por ky ka qenë vetëm starti i një pune të
dhe biznesin në veçanti analiza konkrete, i ngjeshur të stafit të revistës dhe bashkëpu-
cili ka qenë një nga boshtet kryesore të saj, nëtorëve tanë. Në rrugën e nisur mbarë dhe
profilet e kompanive që operojnë në sektorë tashmë të konsoliduar do të përforcojmë
të ndryshëm të ekonomisë së vendit, kanë dhe më tepër zërin tonë të qenësishëm me
qenë një pjesë tjetër e qenësishme e këtij rubrika të reja për të qenë pse jo tribuna e
botimi për të sjellë në një farë mënyre dhe duhur ku të shfaqet e gjithë problematika
ecurinë e sipërmarrjes shqiptare e për të apo arritja në vitet e vështira të ndryshimeve
treguar maturimin e saj në të bërit biznes, si të mëdha.
7. 24 JAVORE 30 QERSHOR - 5 KORRIK 2009
JAVORE 30 QERSHOR - 5 KORRIK 2009
JAVORE 30 QERSHOR - 5 KORRIK 2009
DHOMA E TREGTISE DHE INDUSTRISE TIRANE
DHOMA E TREGTISE DHE INDUSTRISE TIRANE
DHOMA E TREGTISE DHE INDUSTRISE TIRANE
DHOMA E TREGTISE DHE INDUSTRISE TIRANE
âQENDRA E KERKIMEVE DHE E TRAJNIMEVE PER BIZNESINâ
âQENDRA E KERKIMEVE DHE E TRAJNIMEVE PER BIZNESINâ
âQENDRA E KERKIMEVE DHE E TRAJNIMEVE PER BIZNESINâ
âQENDRA E KERKIMEVE DHE E TRAJNIMEVE PER BIZNESINâ
âQendra e KĂ«rkimeve dhe e Trajnimeve pĂ«r Biznesinâ e DhomĂ«s sĂ« TregtisĂ« dhe IndustrisĂ« sĂ« TiranĂ«s (DHTIT), nĂ« bashkĂ«punim me partnerin e
âQendra e KĂ«rkimeve dhe e Trajnimeve pĂ«r Biznesinâ e DhomĂ«s sĂ« TregtisĂ« dhe IndustrisĂ« sĂ« TiranĂ«s (DHTIT), nĂ« bashkĂ«punim me partnerin e
saj WIFI Austria (Instituti për Nxitjen e Zhvillimit Ekonomik) i Dhomës Ekonomike Federale të Austrisë, vazhdon organizimin e kurseve të partnerin e
âQendra e KĂ«rkimeve dhe e Trajnimeve pĂ«r Biznesinâ e DhomĂ«s sĂ« TregtisĂ« dhe IndustrisĂ« sĂ« TiranĂ«s (DHTIT), nĂ« bashkĂ«punim me trajnimeve
saj WIFI Austria (Instituti për Nxitjen e Zhvillimit Ekonomik) i Dhomës Ekonomike Federale të Austrisë, vazhdon organizimin e kurseve të partnerin e
âQendra e KĂ«rkimeve dhe e Trajnimeve pĂ«r Biznesinâ e DhomĂ«s sĂ« TregtisĂ« dhe IndustrisĂ« sĂ« TiranĂ«s (DHTIT), nĂ« bashkĂ«punim me trajnimeve
profesionale Kërkimeve dhe Nxitjen e Zhvillimit Ekonomik) i Dhomës Ekonomike Federale të Austrisë, vazhdon organizimin e kurseve të trajnimeve
saj WIFI AustriaMenaxhim. e Nxitjen e Zhvillimit Ekonomik) i Dhomës Ekonomike Federale të Austrisë, vazhdon organizimin e kurseve të partnerin e
âQendra e pĂ«r (Instituti pĂ«r Trajnimeve pĂ«r Biznesinâ e DhomĂ«s sĂ« TregtisĂ« dhe IndustrisĂ« sĂ« TiranĂ«s (DHTIT), nĂ« bashkĂ«punim me
saj WIFI AustriaMenaxhim. Nxitjen e Zhvillimit Ekonomik) i Dhomës Ekonomike Federale të Austrisë, vazhdon organizimin e kurseve të trajnimeve
(Instituti për
profesionale për Menaxhim.
profesionale për (Instituti për
saj WIFI Austrianga lektorĂ« austriakĂ« (me pĂ«rkthim nĂ« shqip). Ădo kurs ka tre module, qĂ« mund tĂ« ndryshojnĂ« nĂ« varĂ«si tĂ« kĂ«rkesave. NĂ« trajnimeve
Kurset zhvillohen Menaxhim.
profesionale për përfundim
Kurset zhvillohen Menaxhim. austriakĂ« (me pĂ«rkthim nĂ« shqip). Ădo kurs ka tre module, qĂ« mund tĂ« ndryshojnĂ« nĂ« varĂ«si tĂ« kĂ«rkesave. NĂ« pĂ«rfundim
profesionale pĂ«r nga ilektorĂ« austriakĂ« (me pĂ«rkthim nĂ« shqip). Ădo kursnĂ« tĂ« tre modulet. Atyre qĂ« ndjekin rregullisht kursin dhe vlerĂ«sohen pĂ«rfundim
tĂ« kursitzhvillohen nga lektorĂ« austriakĂ« (me pĂ«rkthim nĂ« shqip). Ădo kurs ka tre module, qĂ« mund tĂ« ndryshojnĂ« nĂ« varĂ«si tĂ« kĂ«rkesave. NĂ« pĂ«rfundim
Kurset pjesĂ«marrĂ«sit nĂ«nshtrohen provimit, lidhur me njohuritĂ« e ïŹtuara
ka tre module, që mund të ndryshojnë në varësi të kërkesave. Në pozitivisht
tĂ« kursitzhvillohen nga ilektorĂ« austriakĂ« (me pĂ«rkthim nĂ« shqip). Ădo kursnĂ« tĂ« tre modulet. Atyre qĂ« ndjekin rregullisht kursin dhe vlerĂ«sohen pĂ«rfundim
Kurset zhvillohen nga lektorë
Kurset pjesĂ«marrĂ«sit i nĂ«nshtrohen provimit, lidhur me njohuritĂ« e ïŹtuara nĂ« tĂ« tre modulet. Atyre qĂ« ndjekin rregullisht kursin dhe vlerĂ«sohen pozitivisht
ka tre module, që mund të ndryshojnë në varësi të kërkesave. Në
nĂ« provim, u jepet mundĂ«sia pĂ«r njĂ« vizitĂ« 3 ditore nĂ«me njohuritĂ« e ïŹtuara nĂ« tĂ« tre modulet. Atyre qĂ« ndjekin rregullisht kursin dhe vlerĂ«sohen pozitivisht
të kursit pjesëmarrësit nënshtrohen provimit, lidhur Austri.
nĂ« provim, u jepet mundĂ«sia pĂ«r njĂ« vizitĂ« 3 ditore nĂ«me njohuritĂ« e ïŹtuara nĂ« tĂ« tre modulet. Atyre qĂ« ndjekin rregullisht kursin dhe vlerĂ«sohen pozitivisht
të kursit pjesëmarrësit i nënshtrohen provimit, lidhur Austri.
nĂ« provim, u jepet mundĂ«sia pĂ«r njĂ« vizitĂ« 3 ditore nĂ«me njohuritĂ« e ïŹtuara
të kursit pjesëmarrësit i nënshtrohen provimit, lidhur Austri. pozitivisht
në provim, u jepet mundësia për një vizitë 3 ditore në Austri.
në provim, u jepet mundësia për një vizitë 3 ditore në Austri.
Merrni pjesë në kursin e radhës:
Merrni pjesë në kursin e radhës:
Merrni pjesë në kursin e radhës:
Merrni pjesë në kursin e radhës:
Merrni pjesë në kursin e radhës:
âKriza e PĂ«rgjithshme - NjĂ« Shans pĂ«r NdĂ«rmarrjet e Vogla dhe tĂ« Mesmeâ
âKriza e PĂ«rgjithshme - NjĂ« Shans pĂ«r NdĂ«rmarrjet e Vogla dhe tĂ« Mesmeâ
âKriza e PĂ«rgjithshme - NjĂ« Shans pĂ«r NdĂ«rmarrjet e Vogla dhe tĂ« Mesmeâ
âKriza e PĂ«rgjithshme - NjĂ« Shans pĂ«r NdĂ«rmarrjet e Vogla dhe tĂ« Mesmeâ
âKriza e PĂ«rgjithshme - NjĂ« Shans pĂ«r NdĂ«rmarrjet e Vogla dhe tĂ« Mesmeâ
DHE
DHE
DHE
DHE
NĂ TAKIMET E BIZNESIT NĂ AUSTRI
NĂ TAKIMET E BIZNESIT NĂ AUSTRI
DHE
NĂ TAKIMET E BIZNESIT NĂ AUSTRI
NĂ TAKIMET E BIZNESIT NĂ AUSTRI
NĂ TAKIMET E BIZNESIT NĂ AUSTRI
Modulet dhe datat e zhvillimit të seminareve përkatese të këtij kursi, si dhe koha e vizitës në Austri janë si më poshtë:
Modulet dhe datat e zhvillimit të seminareve përkatese të këtij kursi, si dhe koha e vizitës në Austri janë si më poshtë:
Modulet dhe datat e zhvillimit të seminareve përkatese të këtij kursi, si dhe koha e vizitës në Austri janë si më poshtë:
Modulet dhe datat e zhvillimit të seminareve përkatese të këtij kursi, si dhe koha e vizitës në Austri janë si më poshtë:
ModuletI:
Moduli dhe datat e zhvillimit të seminareve përkatese të 2009kursi, si dhe koha e vizitës në Austri janë si më poshtë:
17-18-19 Shtator kĂ«tij Marketimi dhe PlaniïŹkimi i Biznesit
Moduli I:
I: 17-18-19 Shtator 2009
17-18-19 Marketimi dhe PlaniïŹkimi i Biznesit
Moduli II:
I: 24-25-26 Shtator 2009
17-18-19 Shtator 2009 Menaxhimi dhe PlaniïŹkimi i Biznesit Burimet NjerĂ«zore
Marketimi i Projektit â Strategjia dhe
Moduli II:
Moduli II:
I: 24-25-26 Shtator 2009
17-18-19
24-25-26 Shtator 2009 Menaxhimi dhe PlaniïŹkimi i Biznesit Burimet NjerĂ«zore
Marketimi i Projektit â Strategjia dhe
Menaxhimi dhe PlaniïŹkimi i Biznesit
Marketimi i Projektit â Strategjia Eksporteve
Moduli III:
II: 05-06-07 Tetor 2009
24-25-26 Shtator 2009 Financimi, Kontrolli dhe Testimi i dhe Burimet Njerëzore
Moduli III:
Moduli II:
Moduli (për të tri modulet) 05-06-07 Tetor 2009
05-06-07 Tetor 2009
24-25-26 Shtator Financimi, Kontrolli dhe Testimi i dhe Burimet Njerëzore
Menaxhimi i Projektit â Strategjia dhe Burimet NjerĂ«zore
Financimi, Kontrolli dhe Testimi i Eksporteve
Menaxhimi i Projektit â Strategjia Eksporteve
ProvimiIII: 08 Tetor 2009 2009
ProvimiIII:
Moduli III:
Moduli (për të tri modulet) 08 Tetor 2009 2009
05-06-07 Tetor 2009
05-06-07 Tetor Financimi, Kontrolli dhe Testimi i Eksporteve
Financimi, Kontrolli dhe Testimi i Eksporteve
Vizita në(për të tri modulet)
Provimi Austri 08 Tetor 2009
02-06 NĂ«ntor 2009
Vizita në(për të tri modulet)
Provimi Austri
Vizita në(për të tri modulet)
Provimi Austri 08 Tetor 2009
02-06 NĂ«ntor 2009
08 Tetor 2009
02-06 NĂ«ntor 2009
Vizita në Austri
Vizita në Austri 02-06 Nëntor 2009
02-06 NĂ«ntor 2009
GjatĂ« vizitĂ«s 3 ditore nĂ« Austri: i) ïŹtuesve tĂ« provimit u jepen çertiïŹkatat pĂ«rkatĂ«se (nga WIFI Austria), tĂ« njohura nĂ« tĂ« gjitha vendet e EuropĂ«s; ii) organizohet
GjatĂ« vizitĂ«s 3 ditore nĂ« Austri: i) ïŹtuesve tĂ« provimit u jepen çertiïŹkatat pĂ«rkatĂ«se (nga WIFI Austria), tĂ« njohura nĂ« tĂ« gjitha vendet e EuropĂ«s; ii) organizohet
GjatĂ« vizitĂ«s DhomĂ«n e Ekonomike tĂ« AustrisĂ«; iii) u jepen çertiïŹkatat biznesi ndĂ«rmjet tĂ« Austria), tĂ« njohura nĂ« tĂ« gjitha vendet e EuropĂ«s; ii) organizohet
njĂ« takim nĂ« 3 ditore nĂ« Austri: i) ïŹtuesve tĂ« provimitzhvillohet nje forumpĂ«rkatĂ«se (nga WIFI dy vendeve, ku biznesmenĂ«t shqiptarĂ«, qĂ« kanĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ«
GjatĂ« vizitĂ«s 3 ditore nĂ« Austri: i) ïŹtuesve tĂ« provimit u jepen çertiïŹkatat pĂ«rkatĂ«se (nga WIFI Austria), tĂ« njohura nĂ« tĂ« gjitha vendet e EuropĂ«s; ii) organizohet
njĂ« takim nĂ« 3 ditore nĂ« Austri: i) ïŹtuesve tĂ« provimitzhvillohet nje forumpĂ«rkatĂ«se (nga WIFI dy vendeve, ku biznesmenĂ«t shqiptarĂ«, qĂ« kanĂ« marrĂ« pjesĂ« nĂ«
Gjatë vizitës Dhomën e Ekonomike të Austrisë; iii) zhvillohet nje për shkëmbim përvoje të dy vendeve, Organizimi i gjitha vendet e Europës; ii) organizohet
njĂ« takim nĂ« mundĂ«sinĂ« e kontakteve AustrisĂ«; iii) u jepen çertiïŹkatat biznesi ndĂ«rmjet tĂ« Austria), tĂ« njohura nĂ« tĂ« takimeve bĂ«het nga Dhoma Ekonomike
trajnim, kanë Dhomën e Ekonomike të(B2B) me bizneset vendaseforum biznesi ndërmjet e bashkëpunim. ku biznesmenët shqiptarë, që kanë marrë pjesë në
një takim në Dhomën e Ekonomike të(B2B) me bizneset vendaseforum biznesi ndërmjet e bashkëpunim. ku biznesmenët shqiptarë, që kanë marrë pjesë në
një takim e Austrisë, në bazë të një plani paraprak të hartuar sipas për shkëmbimbiznesmenëve vendeve, ku biznesmenët shqiptarë, që kanë marrë pjesë në
Austrisë; iii) zhvillohet nje të dy
trajnim, kanë Dhomën e Ekonomike të(B2B) me bizneset vendaseforum biznesi ndërmjet e bashkëpunim. Organizimi i takimeve bëhet nga Dhoma Ekonomike
trajnim, kanë mundësinë e kontakteve Austrisë; iii) zhvillohet nje për shkëmbim përvoje të dy vendeve, dhe austriakë.
Federale në mundësinë e kontakteve kërkesave të përvoje Organizimi i takimeve bëhet nga Dhoma Ekonomike
trajnim, kanë mundësinë e kontakteve (B2B) me bizneset vendase për shkëmbimbiznesmenëve shqiptarë dhe austriakë.
Federale e Austrisë, në bazë të një plani paraprak të hartuar sipas kërkesave të përvoje e bashkëpunim. Organizimi i takimeve bëhet nga Dhoma Ekonomike
trajnim,programi kushtonbazë Euro (ku përfshihenbizneset vendase për shkëmbimbiznesmenëve shqiptarë dhe përkthyera në gjuhën shqipe, përkthimi simultan
kanë mundësinë 550 të një plani paraprak të hartuar sipas kërkesave trajnimit përe10 ditë, materialet e austriakë.
e kontakteve (B2B) me organizimi dhe shpenzimet e të përvoje bashkëpunim. Organizimi i takimeve bëhet nga Dhoma Ekonomike
Federale
I gjithë e Austrisë, në bazë të një plani paraprak të hartuar sipas kërkesave të biznesmenëve shqiptarë dhe austriakë.
Federale e Austrisë, në shqiptarë
I gjithë programi kushton 550 Euro (ku përfshihen organizimi dhe shpenzimet e trajnimit për 10 ditë, materialet e përkthyera në gjuhën shqipe, përkthimi simultan
Federale e Austrisë, në bazë Euro (ku përfshihen organizimi dhe shpenzimet e trajnimit për 10 ditë, materialet e përkthyera në gjuhën shqipe, përkthimi simultan
I gjithë programi kushton 550 në një plani paraprak të hartuar sipas kërkesave të biznesmenëve shqiptarë dhe austriakë.
të
etj.). Shpenzimet e qëndrimit Euro (ku përfshihen organizimi dhe shpenzimet e trajnimit për 10 ditë, materialet e përkthyera në gjuhën shqipe, përkthimi simultan
I gjithë programi kushton 550 në Austri mbulohen nga Dhoma Ekonomike Federale e Austrisë, ndërsa shpenzimet e udhëtimit mbulohen nga pjesëmarrësit në
etj.). Shpenzimet e qëndrimit Euro (ku përfshihen organizimi dhe shpenzimet e trajnimit për 10 ditë, materialet e përkthyera në gjuhën shqipe, përkthimi simultan
I gjithë programi kushton 550 Austri mbulohen nga Dhoma Ekonomike Federale e Austrisë, ndërsa shpenzimet e udhëtimit mbulohen nga pjesëmarrësit në
etj.).
kurs. Shpenzimet e qëndrimit në Austri mbulohen nga Dhoma Ekonomike Federale e Austrisë, ndërsa shpenzimet e udhëtimit mbulohen nga pjesëmarrësit në
etj.). Shpenzimet e qëndrimit në Austri mbulohen nga Dhoma Ekonomike Federale e Austrisë, ndërsa shpenzimet e udhëtimit mbulohen nga pjesëmarrësit në
kurs. Shpenzimet e qëndrimit në Austri mbulohen nga Dhoma Ekonomike Federale e Austrisë, ndërsa shpenzimet e udhëtimit mbulohen nga pjesëmarrësit në
etj.).
kurs.
kurs.
kurs.
Afati i aplikimit: 18 Gusht 2009
Afati i aplikimit: 18 Gusht 2009
Afati i aplikimit: 18 dhe e Trajnimeve pĂ«r Biznesinâ e DhomĂ«s sĂ« TregtisĂ« dhe IndustrisĂ« sĂ« TiranĂ«s (DHTIT),
Gusht 2009
Afati i aplikimit: 18 dhe e Trajnimeve pĂ«r Biznesinâ e DhomĂ«s sĂ« TregtisĂ« dhe IndustrisĂ« sĂ« TiranĂ«s (DHTIT),
Kontaktoni: aplikimit: 18 Gusht 2009
Afati i âQendra e KĂ«rkimeve dhe e Trajnimeve pĂ«r Biznesinâ e DhomĂ«s sĂ« TregtisĂ« dhe IndustrisĂ« sĂ« TiranĂ«s (DHTIT),
Kontaktoni: âQendra e KĂ«rkimeve Gusht 2009
Kontaktoni: âQendra e KĂ«rkimeve
Kontaktoni: âQendra e KĂ«rkimeve dhe e Trajnimeve pĂ«r Biznesinâ e DhomĂ«s sĂ« TregtisĂ« dhe IndustrisĂ« sĂ« TiranĂ«s (DHTIT),
Kontaktoni: âQendra e KĂ«rkimeve dhe e Trajnimeve pĂ«r Biznesinâ e DhomĂ«s sĂ« TregtisĂ« dhe IndustrisĂ« sĂ« TiranĂ«s (DHTIT),
Tel & Fax: 2262509;
Tel & Fax: 2262509; e-mail: kursi@cci.al
e-mail: kursi@cci.al
Tel & Fax: 2262509;
Tel & Fax: 2262509; e-mail: kursi@cci.al
e-mail: kursi@cci.al
Tel & Fax: 2262509; e-mail: kursi@cci.al
8. 8 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009
Kryeartikull
Turizmi, sektori që po sfidon krizën
Parashikimet janë që turizmi këtë vit të vazhdojë të rritet, ndoshta jo në nivelet 20 për qind si
vitet e kaluara, por sërish rritja pritet të jetë jo e vogël. Ekspertët thonë se Shqipëria këtë vit
mund të ketë avantazhe rajonal në thithjen e turistëve, të cilat burojnë nga konfliktet që kanë
disa vende të rajonit me njëra tjetrën, por edhe çmimet e ulëta në vend
Klodian Tomorri
V itin e kaluar të ardhurat nga
turizmi, sipas bankës së Shq-
ipërisë ishin rreth 1.2 miliardë euro,
më shumë se ato të eksporteve dhe
duke u rritur me 20 për qind kra-
hasuar me një vit më parë. Turizmi
është një nga burimet më të rëndë-
sishme të valutës në ekonominë e
vendit, pavarësisht se bilanci i tij, veç
të hyrave regjistron dhe një fluks të
lartë shpenzimesh. Sipas të dhënave,
gjatë vitit 2008, qytetarët shqiptarë
kanë shpenzuar në udhëtimet e tyre
jashtë vendit, rreth 1.05 miliardë
euro, ose 14 për qind më shumë se
sa në vitin 2007. Bilanci i turizmit
vitin e kaluar rezultoi pozitiv me një
tepricë prej 140 milionë eurosh, duke
kontribuar në bilancet e pagesave të
vendit. Turizmi është duke u bërë numri i përgjithshëm i vizitorëve në det, të mendojnë më shumë për tur-
një nga sektorët më të mëdhenj Shqipëri ishte rreth 549,388 persona. izmin si një mjet për të kompensuar
ekonomik të vendit, dhe me një rritje Nga këto, vizitorë të huaj ishin mbi efektet e krizës në ekonomitë e tyre.
shumë më të shpejtë nga sa kishin 273 mijë. Përsa i takon vizitorëve Këtë vit gara rajonale për thithjen e
parashikuar autoritetet. Strategjia me nënshtetësi shqiptare, të cilët turistëve të huaj, pritet të jetë edhe
kombëtare të turizmit, e cila është janë rezidentë në vende të ndryshme më e fortë se ato të viteve të kaluara.
duke u implementuar, parashikonte numri i tyre u llogarit në rreth 276 Ekspertët thonë se këtë vit Shqipëria
që të ardhurat nga turizmi të arrinin mijë persona. Fluksi në rritje i tur- ka përparësi në krahasim me vendet
në 412 milionë dollarë në vitin 2012. istëve konfirmohet edhe nga agjen- e tjera të rajonit. Konfliktet politike
Por ky rezultat Ă«shtĂ« tejkaluar gati citĂ« turistike. âDeri tani ne shohim mes GreqisĂ« dhe MaqedonisĂ« pĂ«r
me 4 herĂ«, rreth 3 vjet pĂ«rpara kĂ«tij njĂ« situatĂ« optimiste,â thotĂ« Sava çështjen e emrit, janĂ« njĂ« avantazh
afati. Parashikimet janë që turizmi Bardhi, e agjencisë Sava Tours. jo i vogël për Shqipërinë, pasi këto
këtë vit të vazhdojë të rritet, ndoshta konflikte mund të orientojnë drejt
jo në nivelet 20 për qind si vitet e Beteja për turizmin saj një numër më të madh të turistëve
kaluara, por sërish rritja pritet të Pjesa më e madhe e turistëve që maqedonas. Sipas të dhënave zyrtare,
jetë jo e vogël. vizitojnë Shqipërinë, vijnë nga vendet numri i pushuesve nga Maqedonia
e rajonit. Përgjithësisht, përveç Greq- për vitin 2006-2007 u rrit me 19.6%,
Viti 2009 isë, vendet e Ballkanit të ardhurat më ndërsa për periudhën 2007-2008 kjo
Sipas të dhënave zyrtare, periudha të mëdha nga turizmi i marrin prej rritje, po sipas të dhënave të Minis-
janar- prill 2009, krahasuar me të qytetarëve të rajonit. Pritshmëritë trisë së Turizmit ishte 52%. Përpos
njëjtën periudhë të vitit të kaluar janë që edhe këtë vit të verifikohet i kësaj Shqipëria ka avantazhe edhe në
ka patur një rritje 7.6% në numrin njëjti fenomen. Kriza globale, e cila ka çmimet, krahasuar me konkurrentë
e turistëve. Sipas ministrisë së tur- sjellë rënie të eksporteve në të gjitha të tjerë direkt si Mali i Zi dhe Kroacia,
izmit për periudhën janar-prill 2009, ekonomitë e rajonit po i shtyn ven- avantazh që tani në kohë krize është
10. 10 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009
Kryeartikull
shumë i rëndësishëm. Agjencia Kom-
bëtare e Turizmit është optimiste në
shifra dhe thotë se rritja e numrit të
këtyre turistëve mund të jetë në nive-
lin 15%, ndërsa ekspertët e turizmit
thonë se rritja këtë vit do të jetë më
graduale, por jo me ritmin e rritjes
20% të viteve të fundit. Ndërthurja
e elementeve si deti apo edhe malet
në një destinacion të vetëm, e bëjnë
vendin tonë më shumë të kërkuar
edhe në kohë krize financiare. Një
nga pikat e dobëta të dikurshme,
që deri diku mbante peng njohjen
si destinacion të Shqipërisë ishte
pikërisht mungesa e publicitetit,
gabim i cili tashmë ka nisur të kor-
rigjohet. Pas transmetimit të spotit
në kanalin prestigjioz CNN, më pas
në Euronews, Shqipëria merr pjesë
në një tjetër spot rajonal që ka për
qëllim promovimin e vlerave turis-
tike të rajonit.
Strategji rajonale
Për herë të parë Shqipëria doli
këtë vit me një spot të përbashkët
promovues së bashku me Kosovën,
Maqedoninë dhe Malin e Zi. Qël-
limi i spotit është ai i promovimit të
Ballkanit si një zonë me potenciale të Infrastruktura rrugore
në mbështetje të ekonomisë
mëdha turistike. Vendet e Ballkanit e
kanë kuptuar se për turistët që vijnë
nga jashtë rajonit, do të kenë më
shumë sukses nëse do ofrojnë tur- Rreth 120 projekte janë zbatuar apo po zbatohen në rrugët
izmin rajonal. Ministria e Turizmit kombëtare dhe dytësore të vendit. Vetëm në buxhetin e
thotë se pritet që të krijohen edhe vitit 2008, investimet publike arritën në 106 miliardë lekë,
faqe të përbashkëta në internet, të çka do të përbënte një të tretën e buxhetit total
cilat i japin mundësi turistit europian
apo aziatik të vizitojë këto vende VANGJUSH SARO kombëtare dhe dytësore të vendit.
ballkanike. Pra, në 10 ditë pushime, Vetëm në buxhetin e vitit 2008,
turisti të ketë mundësi që të prekë të
gjithë vijën bregdetare të Adriatikut
apo edhe vlerat historike e kulturore.
N Ă« fillim tĂ« viteve â90, ishte njĂ«
sakrificë e madhe të udhëtoje
nëpër rrugët e vendit tënd. E kemi
investimet publike arritën në 106
miliardë lekë, çka do të përbënte një
të tretën e buxhetit total.
Nëse vjen deri në Maqedoni, të ketë fjalën për rrugët kombëtare, se rrjeti Në fakt, infrastruktura rrugore
mundĂ«si tĂ« vizitojĂ« edhe Ohrin e mĂ« vendor gjendej jashtĂ« çdo panorame Ă«shtĂ« njĂ« nga âaksetâ mbi tĂ« cilat âud-
pas tĂ« kalojĂ« nĂ« Pogradec. Gjithsesi sadopak normale. PĂ«r fat tĂ« keq, hĂ«tonâ ekonomia, me gjithĂ« sukseset
pavarësisht bashkëpunimit rajonal, edhe më pas, gjendja nuk u zbut dhe problemet e saj. Në vitet e fundit,
turizmi ashtu siç do sektor tjetër i dukshëm. Në fillim të viteve 2000, kemi edhe një ndryshim të dukshëm
ekonomisë i nënshtrohet ligjeve të diçka filloi të ndryshonte. Por në të vetë konceptit mbi infrastruk-
ekonomisë së tregut, dhe në ekonom- mënyrë të veçantë, pas vitit 2005, turën, në veçanti për atë rrugore.
inë kapitaliste të gjithë përpiqen të infrastruktura rrugore në Shqipëri Duke ndjerë mungesat e pajustifikue-
maksimizojnë fitimin e tij. Se kush do (mund të thuhet se) u transformua shme në hapësirat midis Shqipërisë
ja dalë më mirë këtë do e tregojë vetëm kryekëput. Rreth 120 projekte janë dhe rajonit, administrata shqiptare
përfundimi i sezonit turistik. zbatuar apo po zbatohen në rrugët shpalli si përparësi - në strategjinë e
11. proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al 11
zhvillimit të infrastrukturës rrugore thotë më shumë lëvizje, më shumë
- ndërtimin e rrugëve që lidhen me shkëmbime, më shumë frymëmarrje
korridoret ndërkombëtare, rrugët për të gjithë rajonin.
kufitare dhe ato rajonale. Në fakt, kjo rrugë u bë për mjaft
kohë një nga temat më të preferuara
Tre Korridoret për politikën dhe mediat. Shumë
Zhvillimet ekonomike dhe situata informacion, publicitet dhe komente
e re gjeopolitike e vendit, kërkonin shoqëruan sidomos ndërtimin e seg-
domosdoshmërisht një komunikim mentit rrugor prej 60.85 km, për një
tjetër me rajonin. Kështu, erdhi koha autostradë me katër korsi, përfshirë
që ndërtimi i rrugëve të intensifiko- 6 km (3.7 milje) tunel. Segmenti
hej. Në Shqipëri, po ndërtohen dhe Rrëshen-Kalimash është pjesë e një
do të vazhdojë puna për përfundimin autostrade prej 170 km (105 milje),
e tre korridoreve rrugore: Korridori 8 që midis të tjerave do të përmirësojë
Lindje-Perëndim, Korridori Veri-Jug dukshëm lidhjen me Kosovën. Kjo do
dhe autostrada e re Durrës-Morin. të thotë një rrugë më e shkurtër dhe
Krahas këtyre akseve madhore, Me financim të huaj janë përfun- komode midis portit të Adriatikut
i është kushtuar një vëmendje e në Durrës dhe Morinit, në kufi me
veçantë ndërtimit të rrugëve kom- duar ose po vazhdojnë investimet Kosovën. Autostrada është gati 45
bëtare. Janë ndërtuar dhe po ndërto- për rrugët Lushnjë - Fier, segmenti km (30 milje) më e shkurtër se rruga
hen edhe në vazhdim një sërë rrugësh ekzistuese drejt Kosovës dhe koha e
të reja, sikundër ecet mbi projekte rrugor Fier - Vlorë, (Levan - Vlorë), udhëtimit pritet të ulet me dy orë,
të mëparshme apo realizohen edhe segmenti rrugor Fier (Levan) - Te- (nga gjashtë orë të tanishme).
riparime ose zgjerime jo pa rĂ«ndĂ«si. NĂ«pĂ«r kĂ«tĂ« rrugĂ«, âdo tĂ« udhĂ«toj-
Sidomos nĂ« dy vitet e fundit, admin- pelenĂ«, rruga RrĂ«shen - Kalimash, nĂ«â rritja e vazhdueshme ekonomike
istrata shqiptare financoi një numër rruga Kalimash - Rexhepaj, rruga dhe e shkëmbimeve tregtare. Rruga e
të madh rrugësh të rëndësishme apo re, është shumë e rëndësishme edhe
fragmente të tyre. Plloçë - Korçë, rruga Bulqizë - Bl- ngase shumë turistë, që vizitojnë
latë, segmentit Milot - Rrëshen, etj vendin tonë, janë nga Kosova ose
Segmentet âe munguaraâ Maqedonia. PĂ«r tĂ« kuptuar rĂ«ndĂ«sinĂ«
Nga buxheti i shtetit, u planifikuan e kësaj rruge, mund të përmendim
12.4 miliardë lekë për punime në disa tik dhe mediatik të madh, aksi se vetëm për dhjetëmujorin e vitit
nga segmentet âe munguaraâ nĂ« vend, RrĂ«shen-Kalimash, pjesĂ« e rrugĂ«s 2008, atje kanĂ« shkuar 53 % e inves-
si: Kalimash - Kukës, Kukës - Morin, Durrës-Morinë, është një nga mod- time publike. Madje edhe një pjesë
Qeparo - Sarandë, Rruga Transball- elet e këmbënguljes për të ndërtuar e konsiderueshme e borxhit më të
kanike Vlorë, Rruga Vuno - Sarandë, rrugë moderne dhe me perspektivë. fundit prej 250 milion euro, është e
rrugët paralele Tiranë - Vorë (Krahu Përfundimi i Durrës-Morin, do të destinuar për Durrës-Morin.
i Majtë), Rruga e Valbonës, segmenti
B.Curri - Margegaj, rruga instituti
Kamzë - kryqëzim, rehabilitimi i rrugës
kombëtare Sauk, by pass-i Shkozet,
rrugët paralele Lushnjë - Fier.
Ndërkohë, me financim të huaj
janë përfunduar ose po vazhdojnë
investimet për rrugët Lushnjë - Fier,
segmenti rrugor Fier - Vlorë, (Levan -
Vlorë), segmenti rrugor Fier (Levan) -
Tepelenë, rruga Rrëshen - Kalimash,
rruga Kalimash - Rexhepaj, rruga
Plloçë - Korçë, rruga Bulqizë - Bllatë,
segmentit Milot - Rrëshen, etj.
Edhe njëherë për
Rrëshen-Kalimash
Edhe pse nën një presion poli-
13. proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al 13
Kryeartikull
Hyrjet në Jug dhe Veri
Po iu kushtohet vëmendje edhe
korridoreve dhe hyrjeve e lidhjes në
jug me Greqinë, sa edhe rrugëve lid-
hëse në Veri dhe Verilindje të vendit.
Sigurisht, këto ndërtime të rëndë-
sishme do të fuqizojnë marrëdhëniet
ekonomike me vendet fqinje; (dhe jo
vetëm). Kemi parasysh kështu rrugët
që lidhin Fierin me Gjirokastrën,
Vlorën dhe Sarandën, si një nga akset
më të rëndësishme turistike.
Në po këtë mendësi, është ndër-
marrë financimi i rrugës Shkodër-
Hani i Hotit, çka do të riformatojë
marrëdhëniet ekonomike me Malin
e Zi. Po kështu, rruga Bulqizë-Bllatë,
që do të rrisë dukshëm shkëmbimet
tregtare dhe marrëdhëniet ekono-
mike me Maqedoninë. Në po këtë
strategji ambicioze, zënë vend seg-
mentet rrugore që lidhin vendin me
pikat e kalimit kufitar: rruga e Liqe-
nasit, si dhe rruga Has-Qafë Prush,
përfshirë aksin më të rëndësishëm
Tiranë-Dibër (përndryshe rruga e me katër korsi dhe me një gjatësi prej Me shumë rëndësi, është përfundimi dhe
Arbërit). 36 kilometrash. Po ashtu, parashiko- vënia në punë e rrugëve turistike, si rruga
hen të vendosen edhe 10-12 pika të
e Velipojës, ajo e Butrintit, e Dardhës
Rrugët turistike furnizimit me karburant në çdo 7.2
kilometra në çdo anë të aksit. Këto etj. Po ashtu, ndërtimi i rrugës më të
Me shumë rëndësi, është përfun-
dimi dhe vënia në punë e rrugëve qendra karburantesh do të jenë kom- rëndësishme të bregdetit Jug-Perëndimor,
turistike, si rruga e Velipojës, ajo e plekse, të shoqëruara me shërbime të Dhërmi-Himarë-Sarandë.
Butrintit, e Dardhës etj. Po ashtu, tjera sociale apo ambulante.
Por nuk mbeten jashtë vëmendjes së
ndërtimi i rrugës më të rëndësishme Gjatësia e këtij aksi, parashikohet
të përshkohet brenda 30 minutave, administratës edhe rrugët e tjera dytësore,
të bregdetit Jug-Perëndimor, Dhër-
mi-Himarë-Sarandë. duke iu kursyer rreth 1 orë kohë si rruga Transballkanike Vlorë, rrugët
Por nuk mbeten jashtë vëmendjes mjeteve për çdo kalim. Autostrada paralele Rrogozhinë-Lushnjë, Fushë Krujë-
së administratës edhe rrugët e tjera Tiranë-Elbasan kalon në zonën e
Milot, Lushnjë-Fier, si dhe Berat-Përmet,
dytësore, si rruga Transballkanike Vaqarrit, në Arbanë, vijon në zo-
nën e Baldushkut e deri në zonën e Berat-Skrapar dhe Vlorë-Selenicë
Vlorë, rrugët paralele Rrogozhi-
në-Lushnjë, Fushë Krujë-Milot, Papërsollakut. Sipas Ngjeqarit, këto
Lushnjë-Fier, si dhe Berat-Përmet, janë zonat për të cilat po punohet falë investimeve të pazakonta në
Berat-Skrapar dhe Vlorë-Selenicë, për piketim. Po sipas ideatorëve rrugët kombëtare, në rrjetin lokal
etj. Po ashtu, ndërtimi me sipërmar- të rrugës, taksat që duhen paguar dhe, sidomos, në Korridoret që e li-
rje private i akseve dytësore, si ai nga udhëtarët për të kaluar në au- dhin vendin me rajonin dhe më gjerë.
Qendror Jugor Tiranë -Tepelenë; i tostradën Tiranë-Elbasan janë: 1.5 Më në fund, duhet thënë se ndërtimi
rrugës Rrogozhinë-Thumanë, si dhe i dollarë për veturat, 5 dollarë për i rrugëve, është pjesa më e prekshme
rrugës se Arbërit Tiranë - Dibër (aksi mjetet 10-tonëshe, 8 dollarë për dhe më e dukshme e ndryshimeve
i kufirit), etj. mjetet 20-tonëshe dhe 10 dollarë për të rëndësishme ekonomike, që kanë
mjetet 30-tonëshe. ndodhur në Shqipëri gjatë viteve të
Autostrada Tiranë-Elbasan fundit. Përfitimet ekonomike nga
E një rëndësie të veçantë, është au- *** këto ndërtime në dinamikë, nuk do
tostrada Tiranë-Elbasan. Në projekt, të vonojnë të evidentohen, nesër dhe
është parashikuar të ndërtohet rruga Peizazhi shqiptar ka ndryshuar në vitet që vijnë.
14. 14 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009
Statistikat
Investime në kohë të vështira
Shifrat surprizë të tremujorit. Investimet e huaja direkte, një nga treguesit që
ishte paralajmëruar se do të prekej më fort nga kriza financiare, u rritën me 51
për qind në tremujorin e parë të vitit duke arritur në 123 milionë euro
Klodian Tomorri vetëm që nuk është në rënie, por treguesi i investimeve të huaja
është rritur me 51.2 për qind kra- direkte është në rënie në të gjitha
E fekti i parë i paralajmëruar i
krizës financiare në ekonominë
shqiptare ishte ai i tkurrjes së të
hasuar me një vit më parë. Sipas të
dhënave zyrtare të Bankës së Shq-
ipërisë, investimet e huaja direkte
ekonomitë e rajonit. Por ekonomia
shqiptare edhe këtë herë ka shkuar
kundër rrymës, duke u bërë kështu
ardhurave nga jashtë. Banka e Shq- në ekonominë shqiptare ishin ndër të paktat vende në botë ku
ipërisë, Fondi Monetar Ndërkom- për tremujorin e parë të vitit 123 investimet nga jashtë në vitin 2009
bëtar dhe institucione të tjera të milionë euro nga 81 milionë euro janë me rritje.
specializuara paralajmëruan se që ishin për të njëjtën periudhë të
eksportet, transfertat e emigrantëve një viti më parë. Në kohë krizash, Investimet
dhe investimet e huaja do të ishin aq më tepër si kjo e tanishmja, më e Sipas Ministrisë së Ekonomisë,
më të rrezikuarat. Dy të parat janë rënda që nga koha e Luftës së Dytë investimet e huaja direkte në Shq-
prekur pjesërisht ashtu siç ishte Botërore, investitorët e kanë të ipëri për vitin e kaluar llogaritet
parashikuar, por surpriza vjen nga vështirë të sigurojnë financime për të kenë qenë rreth 600 milionë
treguesi i Investimeve të Huaja projektet e tyre, aq më tepër kur euro nga 450 milionë euro që ishin
Direkte, tendenca e të cilave jo ato janë jashtë kufijve. Për pasojë një vit më parë. Tre vitet e fundit,
15. proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al 15
fluksi i investimeve të huaja direkte
ka qenë në një rritje të fortë kon-
stante. NĂ« vitin 2004, investimet e
huaja, që ishte dhe viti më i mirë,
investimet e huaja ishin rreth 250
Në vitin 2008 në të gjithë vendet e
rajonit, përveç Shqipërisë dhe Maqe-
donisë investimet e huaja direkte kanë
shënuar një rënie të fortë krahasuar
me vitin 2007. Kriza ka tkurrur tregjet
financiare dhe kompanitë duhet të
mbështeten në burimet e tyre
milionë euro, ose pak më shumë se
3 për qind e Produktit të Përgjith-
shëm kombëtar. Por pavarësisht
kësaj rritje, shifra e investimeve
të huaja mbetet ende modeste, kjo
krahasuar edhe me disa vende të
rajonit, ku përqindja e investimeve
që bëjnë shoqëritë e huaja në raport
me produktin e brendshëm është
disa herë më e lartë.
Optimizëm për 2009
Burime nga Ministria e Ekono- Drejtori i CEZ
misë thonë për gazetën se fluksi i
investimeve të huaja pritet të jetë projekteve të tjera të rëndësishëm investimeve të huaja që prej vitit
edhe më i lartë gjatë vitit 2009, në fushën e çimentos, investimet 2002. Por në vitin 2008 në të gjithë
pavarësisht se ky vit do të shënojë e të cilave pritet të jenë rreth 450 vendet e rajonit, përveç Shqipërisë
edhe kulmin e krizës ekonomike. milionë euro. dhe Maqedonisë investimet e huaja
Sipas tyre gjatë këtij viti, pritet të direkte kanë shënuar një rënie të
fillojë realizimi i një sërë projek- Rajoni në krizë fortë krahasuar me vitin 2007. Kri-
tesh të rëndësishme, kontratat e të Gjatë viteve 2006 dhe 2007 in- za ka tkurrur tregjet financiare dhe
cilave janë nënshkruar sakaq. Një vestimet e huaja në rajon shënuan kompanitë duhet të mbështeten
prej tyre është edhe hidrocentrali rekorde historike respektivisht në burimet e tyre. Nga ana tjetër
i Ashtës-s, i cili do të ketë një fuqi me 23.78 dhe 23.73 miliardë euro. edhe vetë të ardhurat e kompanive
të instaluar prej rreth 48.2 mega Rumania ishte vendi më investimet janë prekur nga kriza. Sipas In-
dhe me një vlerë totale prej 160 më të mëdha të huaja me një shifër stitutit Ndërkombëtar të Vienës
milionë euro. Paralelisht me këtë prej 7.141 miliardë euro për vitin për Studime Ekonomike, ato që
vazhdon puna për ndërtimin e disa 2007. Ky vend ka qenë në krye të do të ndjejnë më shumë efektete e
rënies së investimeve të huaja, janë
vendet më një nivel borxhi të lartë
si dhe ato që kanë defiçite të larta
buxhetore si Bullgaria. Gjithsesi
një pjesë e mirë e investimeve të
huaja në rajon, kanë ardhur përmes
privatizimeve të mëdha. Serbia,
Maqedonia, Kroacia, Shqipëria
kanë përfituar nga privatizimet, por
këto janë flukse kapitali që vijnë
vetëm një herë.
16. 16
Deklarata www.cci.al - proBiznes Korrik 2009
Rimbursimi i TVSH-së, brenda 30 ditëve
Mima: âNĂ«se tatimorĂ«t nuk do tâi rimbursojnĂ« TVSH-nĂ« bizneseve brenda 30 ditĂ«ve, atĂ«herĂ«
ditĂ«n e 31-Ă« biznesit i lind e drejta tĂ« ndĂ«rpresĂ« pagesĂ«n e tĂ« gjitha taksave ndaj qeverisĂ«â
Edlira Prenga i është dhënë rëndësi biznesit në Brenda 30 ditësh rimbursim
politikat qeveritare. Nga ana tjetër të TVSH-së
N ë një ekonomi tregu, në një
vend që po hapet gjithnjë e më
shumë drejt globalizmit, biznesi pa
sipërmarrja private shqiptare ka
fituar pjekurinë e saj, duke qenë
një konkurrente e denjë në rajon
Para ca ditësh në një takim me
biznesin, zv/ministri i Financave,
Florion Mima bëri një deklaratë
dyshimin më të vogël merr rëndës- e më gjerë. E vënë në këto kushte, interesante që do të zgjidhte një
inë primare. Kjo dhe për faktin biznesi duhet të jetë në vëmendjen handikap të krijuar për një pjesë të
e thjeshtë të politikave sociale, kryesore të cdo politike të hartuar biznesit shqiptar, që ka të bëjë më
punësimit të njerëzve, rritjes së në parlament. Nuk do të ndalemi rimbursimin e TVSH-së. Shpesh
konkurrencës e si rrjedhojë rritjes në reformën rregullatore që është ndodh që për të marrë rimbursimin
së cilësisë së jetës. Kjo e bën pa- ndërmarrë gjatë këtyre viteve, apo e TVSH-së duhet të kalosh me muaj
shmangshmërisht biznesin gjen- një sërë lehtësish fiskale të krijuara të tërë në degën e tatimeve. Por
eratorin e lëvizjes ekonomike ku për biznesin. Do të ndalemi në një Mima deklaroi në mënyrë të qartë
tashmĂ« dhe nĂ« ShqipĂ«ri ka marrĂ« problem shqetĂ«sues pĂ«r ta qĂ« mund se ânĂ«se tatimorĂ«t nuk do tâi rim-
rëndësinë e tij kryesore. Në thuajse të marrë një zgjidhje konkrete pas bursojnë TVSH-në bizneseve bren-
20 vjet ndërrim sistemi, asnjëherë kushteve të vëna nga vetë Ministria da 30 ditëve, atëherë ditën e 31-ë
më shumë se në këtë periudhë nuk e Financave. biznesit i lind e drejta të ndërpresë
17. proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al 17
pagesën e të gjitha taksave ndaj dhënave, unë mendoj që brenda vi- Sipas Mimës rimbursimi në kohën e
qeverisĂ«â. Sipas MimĂ«s rimbursimi tit 2009-2010 do tĂ« implementojmĂ« duhur i TVSH-sĂ« ka qenĂ« njĂ« problem i
në kohën e duhur i TVSH-së ka një skemë të re të tatimit mbi të ar-
qenë një problem i ngritur gjithnjë ngritur gjithnjë nga bizneset. Në një situ-
dhurat pĂ«r qytetarĂ«tâ, Ă«shtĂ« shpre-
nga bizneset. Në një situatë të tillë hur ai në këtë intervistë duke bërë atë të tillë qeveria po shikon mundësinë
qeveria po shikon mundĂ«sinĂ« e zba- tĂ« qartĂ« se âkjo skemĂ« do tĂ« synojĂ« e zbatimit tĂ« kĂ«tij opsioni, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ«
timit tĂ« kĂ«tij opsioni, nĂ« mĂ«nyrĂ« qĂ« rimbursimin e tatimeve qĂ« pagua- tatimorĂ«t tâi rimbursojnĂ« biznesit TVSH-
tatimorĂ«t tâi rimbursojnĂ« biznesit jnĂ« qytetarĂ«t, duke pĂ«rfshirĂ« kĂ«tu
TVSH-në në kohën e përcaktuar në në kohën e përcaktuar në ligj
edhe TVSH-në. Kjo për qytetarët që
në ligj. Kjo do të sillte një problem kanë të ardhurat më të ulëta. Duke
më pak për biznesin, duke i vënë implementuar kështu një sistem
kështu tatimorët para detyrimeve që përdor më shumë drejtësi në
ligjore me zgjidhje të shpejtë, pasi pagimin e taksave, pra rimbursim
në të kundërt do të ndalohej cdo të taksave që paguajnë individët
lloj pagese e biznesit deri në shlyer- më të ardhura të ulëta. Kjo është do të sjellë më shumë të ardhura
jen e shumës. një reformë shumë e madhe, është për biznesin, pasi konsumatori do
reforma më e thellë që mund të ta ketë më të lehtë të blejë produkte
Reformë fiskale për ndodhë në fushën fiskale. Nga kjo të ndryshme, pasi do të jetë qeveria
qytetarët shqiptarë reformë do të përfitojnë shtresat ajo që duhet ta kompensojë atë.
Nëse për biznesin ky do të ishte me të ardhurat më të ulëta. Ky Këto dy reforma konkrete të de-
një lehtësim i madh, po para disa është modeli që përdorin Shtetet klaruara në kohë fushate, gjithsesi
ditësh Ministri i Financave në e Bashkuara në përllogaritjen e duhet të mbahen në vëmendjen
njĂ« intervistĂ« dhĂ«nĂ« pĂ«r gazetĂ«n taksave. Jam i bindur qĂ« ky Ă«shtĂ« e biznesit dhe qytetarĂ«ve, qĂ« tâju
âPanoramaâ deklaroi surprizĂ«n mĂ« sistemi mĂ« i drejtĂ« nĂ« pagimin e de- kujtohet mĂ« vonĂ« ligjvĂ«nĂ«sve ku-
tĂ« fundit fiskale qĂ« do ju vijĂ« nĂ« tyrimeve tĂ« qytetarĂ«ve ndaj shtetitâ. vendorĂ« se kĂ«to dy iniciativa duhen
ndihmë qytetarëve shqiptarë. Sipas Kjo reformë fiskale nëse arrin të realizuar sa më shpejt, për të mos
tij brenda vitit 2010, qeveria do zbatohet, në dukje politikë sociale, mbetur kështu thjesht deklarata.
të implementojë metodën ameri-
kane të rimbursimit të taksave për
qytetarët. E thënë më thjeshtë, të
gjithë konsumatorët shqiptarë do të
mbajnë faturat e blerjeve që bëjnë
gjatë gjithë vitit. Në fund të vitit
këto fatura do të dorëzohen te zyrat
e tatimeve. Organet fiskale do të
llogarisin konsumin dhe sa pjesë
e këtij konsumi shkon për taksa
dhe do të bëjnë rimbursimin. Ky
rimbursim do të bëhet për qytetarët
dhe konsumatorët me paga mesa-
tare. âAjo qĂ« mendojmĂ« ne tĂ« bĂ«jmĂ«
me regjistrimin e plotë të popul-
latës, pra pas pajisjes së plotë me
kartat e identitetit dhe pasaportat
elektronike, pas përmirësimit që i
kemi bërë sistemit tatimor, pas im-
plementimit të kasave regjistruese
(kasat duhet të bëhen efektive në
qershor, por për shkak të fushatës
mund të bëjmë një shtyrje dhe ta
fillojmë nga korriku), pas imple-
mentimit në masë të gjerë të të
gjithë pajisjeve fiskale elektronike,
të cilat janë të lidhura në mënyrë
online me qendrën e trajtimit të të
18. 18
Analizë www.cci.al - proBiznes Korrik 2009
Klodian Tomorri
G jysma e parë e vitit ishte vlerë-
suar si koha kur ekonomia do
të jepte një pamje më të qartë të
ndikimeve të saj nga kriza ekonomike
globale. Të dhëna dhe tregues të ndry-
shëm dëshmojnë se ekonomia është
prekur nga kriza, ku më shumë e ku
më pak dhe tashmë pyetja që shtrohet
është. A e kemi kaluar më të keqen dhe
se çfarë ndodh pas zgjedhjeve?
Tregtia
Ekonomia shqiptare filloi të shfaqte
shenjat e para të prekjes nga kriza që në
shtatorin e vitit të kaluar, ku eksportet
e mineraleve, një zë i rëndësishëm, me
rreth 20 për qind në totalin e eksporteve
shqiptare, gati u pezulluan plotësisht.
Ky ishte dhe efekti i parë që dha kriza
botërore në Shqipëri. Që nga ajo kohë
tregtia ka vazhduar të ndjejë presionin
e krizës. Eksportet kanë rënë për herë të
parë që nga vitit 2000. Për 4 mujorin e
parë të vitit kanë rënë me rreth 16.5 për
qind krahasuar me të njëjtën periudhë
të vitit 2008. Tkurrja ka prekur edhe Në mes të krizës
kahun tjetër të tregtisë, atë të importeve,
të cilat ranë për katërmujorin me 3 Ku po shkon ekonomia shqiptare? Si është prekur ajo nga
pĂ«r qind krahasuar me 2008. âRĂ«nia kriza dhe cilat janĂ« rreziqet e tjera qĂ« mund ta kĂ«rcĂ«nojnĂ« atĂ«
e shkëmbimeve tregtare nuk është as-
njëherë lajm i mirë, pasi tregon topitje bankar ra me 63 miliardë lekë ose i publikut më frikacak. Personaliteti
të zhvillimit ekonomik, por është edhe rreth 9.5 për qind. Depozitat filluan të i këtyre njerëzve nuk ka ndryshuar
njĂ« sinjal paralajmĂ«rues pĂ«r papunĂ«si,â rriteshin sĂ«rish vetĂ«m nĂ« muajin prill krahasuar me shtatorin, por fakti qĂ«
thotë Selim Belortaja ekspert i tregtisë pas më shumë se 6 muajsh rënie kon- ata po i kthejnë sërish paratë e tyre në
me jashtë. Vitet e fundit norma rritëse stante. Në prill sipas BSH, depozitat sistemin bankar tregon se perceptimi
e shkĂ«mbimeve tregtare nĂ« vend ka qenĂ« nĂ« banka u rritĂ«n me 3 miliardĂ« lekĂ«. i riskut nĂ« ekonomi ka rĂ«nĂ«,â vijon
10 deri nĂ« 25 pĂ«r qind. âNe mendojmĂ« se nĂ« prill depozitat ju Hoxha. Sipas tij, rritja e depozitave
rikthyen prirjes së tyre normale dhe pritet të jetë edhe më e fortë pas zgjed-
Sistemi financiar afatgjatë, asaj të rritjes. Kjo tregon se hjeve me konfigurimin e qeverisë së re
Shqipëria i shpëtoi valës së parë shqiptarëve ju është rikthyer besimi në që do të dalë.
tĂ« goditjes qĂ« solli kriza, atĂ« tĂ« fali- sektorin bankar,â thotĂ« Klodi Shehu
mentimit domino të bankave, të cilat drejtor i Departamentit të Stabilitetit Të ardhurat në buxhet
kulmuan me falimentimin e gjigandit Financiar në Bankën e Shqipërisë. Në fund të muajit maj të ardhurat
Lehman Brothers dhe qĂ« u shoqĂ«ruan âRikthimi i depozitave nĂ« sistemin e mbledhura nĂ« buxhet si pesĂ«mujor
me panik në publik. Efekti psikologjik bankar është treguesi më i qartë që ishin 120.6 miliardë lekë me një rritje
preku dhe sektorin bankar shqiptar. dëshmon se e kemi kaluar pikën më prej rreth 8.6 për qind krahasuar me
Niveli i depozitave nĂ« banka shĂ«noi tĂ« ulĂ«t tĂ« krizĂ«s,â thotĂ« Artan Hoxha, njĂ« vit mĂ« parĂ«. Tatimi mbi vlerĂ«n e
ulje të ndjeshme sidomos gjatë muajve ekspert i ekonomisë dhe President i shtuar si taksa që mat qarkullimin
të fundit të vitit të kaluar, por edhe në Institutit për Studime Bashkëkohore. e mallrave në ekonomi, ose e thënë
muajt e parĂ« tĂ« kĂ«tij viti. Sipas tĂ« dhĂ«- âAta qĂ« tĂ«rhoqĂ«n depozitat nga sistemi ndryshe konsumin ishte 42.42 mil-
nave zyrtare të bankës së Shqipërisë, bankar ishin segmenti i publikut më iardë lekë në fund të pesëmujorit nga
nga shtatori i vitit të kaluar deri në pak riskpranues ose nëse do të mund 40.7 që ishte për të njëjtën periudhë
mars totali i depozitave në sistemin të përdorja një fjalë të tillë segmenti të një viti më parë. Rritja krahasuar
19. proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al 19
me vitin e kaluar është 4.2 për qind normën klasike të rritjes prej 6 për Deficiti buxhetor arriti në fund të 5
dhe po të hiqet efekti i inflacionit rritja qind. Më vonë me përhapjen e krizës, mujorit mbi 20 miliardë lekë nga 15
neto Ă«shtĂ« 2.1 pĂ«r qind. âMe kĂ«to pak tĂ« vlerĂ«simet e FMN u tkurrĂ«n nĂ« nivelin miliardĂ« qĂ« ishte parashikuar si pa-
dhëna që kemi mund të them se para- 3.7 për qind. Por vlerësimi më i fundit, sojë e rritjes së fortë të shpenzimeve
shikimi i Fondit Monetar për një rritje është për një rritje prej 0.4 për qind, i kapitale ose investimeve siç njihen
prej 0.4 për qind është shumë konser- dhënë në mars. Por pak ditë më parë ndryshe, të cilat ishin në raport me
vator. Personalisht pres njĂ« rritje mĂ« Banka BotĂ«rore nĂ« njĂ« raport tĂ« saj tĂ« plani 113 pĂ«r qind. âKy zhvillim kĂ«rkon
tĂ« lartĂ«,â thotĂ« Hoxha. TashmĂ« kriza fundit, mbi zhvillimet financiare nĂ« vĂ«mendjen e duhur tĂ« autoriteteve
ka filluar të zbutet edhe në vendet ku sistemin global vlerëson vlerëson se fiskale, për të bërë të mundur në çdo
ajo origjinoi. Në SHBA disa tregues po ekonomia shqiptare do të rritet me rast një ecuri të balancuar të të ard-
dëshmojnë një rikthim të optimizmit 1.5 për qind. Por ndërkaq Ministria e hurave dhe shpenzimeve buxhetore.
dhe rigjallërim të ekonomisë. Edhe në Financave, thotë se rritja ekonomike Ruajtja e parametrave të planifikuar
EuropĂ« ekspertĂ«t mendojnĂ« s e kriza do tĂ« jetĂ« 4.5 pĂ«r qind. âUnĂ« besoj se buxhetorĂ« do tĂ« ndihmojĂ« kontrollin e
mund ta ketë arritur pikën më të ulët. parashikimi i FMN është shumë kon- ekuilibrave makroekonomikë të vendit
âPĂ«rpos rikthimit tĂ« optimizmit nĂ« servator dhe pres njĂ« rritje shumĂ« mĂ« dhe do tĂ« lehtĂ«sojĂ« administrimin e
ekonomitĂ« e industrializuara kemi dhe tĂ« madhe se aq,âthotĂ« Hoxha. tregut tĂ« brendshĂ«m financiar.â thotĂ«
efektin e pritshëm pozitiv që pritet të Rreziqet Këshilli. Po kështu pozicioni financiar
japë në ekonominë shqiptare sezoni Por pavarësisht përmirësimit të i vendit mbetet një tjetër shqetësim.
turistik,â thotĂ« Hoxha. situatĂ«s globale, ende rreziqet pĂ«r Tremujori i parĂ« i vitit 2009 dĂ«shmon
ekonominë e brishtë shqiptare mbeten për përkeqësim të pozicionit të jashtëm
Me sytë nga kredia prezente. Banka e Shqipërisë rendit të vendit si pasojë e zgjerimit të defi-
Rikthimi i depozitave në sistemin disa prej tyre. Analiza e një sërë treg- citit korent, i cili ka rezultuar rreth 25
bankar konsiderohet nga ekspertët uesish ekonomikë dhe financiarë sug- për qind më i lartë se një vit më parë.
si sinjali mĂ« pozitiv pĂ«r ekonominĂ« jeron pĂ«r njĂ« ngadalĂ«sim tĂ« aktivitetit âNjĂ« zhvillim i tillĂ« Ă«shtĂ« duke u moni-
shqiptare, pasi jo vetëm tregon për ekonomik në vend gjatë vitit 2009, në toruar me kujdesin e duhur nga Banka
rikthim të besimit tek publiku, por ka përgjigje të ndikimeve të krizës ekono- e Shqipërisë, duke vlerësuar impli-
një ndikim të drejtpërdrejt edhe në mike botërore. Ulja e ritmeve të kre- kimet e mundshme të tij për ekuilibrat
çlirimin e kreditimit të ekonomisë. disë, ngadalësimi i zgjerimit monetar, makroekonomikë dhe duke faktorizuar
Sipas të dhënave zyrtare, kredia për zhvillimet në bilancin e pagesave gjatë nevojën për një qëndrueshmëri afatg-
ekonominë ka shënuar muajt e parë të muajve të parë të vitit 2009, ecuria e jatë të pozicionit të jashtëm valutor të
kĂ«tij viti rritjen mĂ« tĂ« ulĂ«t tĂ« 4 viteve disa treguesve fiskalĂ« dhe opinionet e ekonomisĂ« nĂ« vendimmarrjen e saj,â
të fundit. Në fund të prillit totali i kre- biznesit e konsumatorëve, sugjerojnë përfundon banka. Përpos rreziqeve
disë për ekonominë ishte 418 miliardë se kërkesa e brendshme ka ardhur në dhe zhvillimeve, kriza e fundit dëshmoi
lekë dhe krahasuar me prillin e vitit të rënie. Në mbledhjen e fundit, këshilli se ekonomia shqiptare mbetet ndër
kaluar rritja është 28 për qind. Por që Mbikëqyrës i Bankës vëren se rritja e më dinamiket në rajon, aq sa është e
nga muajin nëntor kur në ekonominë deficitit buxhetor dhe përkeqësimi i vetmja në Europë që këtë vit do të ketë
shqiptare filloi ngërçi i kredisë, rritja pozicionit të jashtëm financiar të ven- rritje, edhe krahasuar me ekonomitë e
ka qenë vetëm 5.8 për qind. Ekspertët dit duhet të monitorohen me kujdes. tjera të ngjashme në rajon.
besojnë se rikthimi i depozitave do të
çlirojë sërish kapitalin e nevojshëm për
kreditimin e ekonomisĂ«. âNe besojmĂ«
se rikthimi i depozitave në banka do u
mundësojë bankave më shumë fonde
të lira për të rifilluar kreditimin e
ekonomisĂ« me ritmet normale,â thotĂ«
Shehu.
Beteja e shifrave
Që në fillim të këtij viti vlerësimet
për ecurinë e ekonomisë shqiptare
kanë qenë të shumta dhe gjithmonë në
ndryshim. Në fillim, kur kriza ishte një
problem i izoluar i ekonomisë ameri-
kane, Fondi Monetar Ndërkombëtar
parashikonte për ekonominë shqiptare
20. 20 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009
Analizë
A përfundoi
recesioni?!
Rimëkëmbja e ekonomisë ev-
ropiane humbi vrullin. Kriza
ndryshe nga çfarë pritej nuk
përfundon këtë vit. Po eko-
nomia shqiptare si po reagon
ndaj krizës globale?
Pajtim Melani
K riza më e thellë në historinë
botërore, më e rënda pas Luftës
II Botërore sipas një raporti të datës
24 qershor të OECD-së po zbutet.
Por, një rimëkëmbje e shpejtë e
ekonomisë botërore duket e pamun-
dur të paktën për vitin 2009 ndërsa
një rritje e lehtë por e brishtë mund
të vijë vetëm gjatë vitit të ardhshëm.
Organizata për Bashkëpunim dhe
zhvillim në Evropë konkludoi se kriza
ka prekur fundin dhe se lajmi i keq
është se kjo është kriza ekonomike
më e rëndë që pas luftës së dytë
botërore. Ndërkohë, lajmi i mirë që
vjen nga Parisi për të gjithë ekonom-
inĂ« globale Ă«shtĂ« se âmĂ« e keqja ka
kaluarâ dhe se ekonomia evropiane
dhe ajo globale do të kenë një ritëm
më të lehtë rënie për vitin 2009
sesa ishte parashikuar. Rimëkëmbja
tashmë ka filluar por parashikimet së fundit në perspektivat e zhvillimit. toheshin me këndvështrimin e shumë
mbeten të pakonfirmuara për vitin e Treguesit e menaxherëve të blerjeve analistëve, përfshirë Komisionin
ardhshëm kur pritet të ngadalësohet gjatë muajit qershor për 16 shtetet e Europian dhe Bankën Qendrore Eu-
ritmi i rënies së ekonomive botërore. rajonit u rriten me një shkallë 9-të ropiane që ekonomia do të fillojë të
Shenjat nuk tregojnë qartësisht nëse mujore, duke treguar se recesioni rritet sërish në vitin 2010.
zona e euros do të superojë krizën. më i keq që ka goditur kontinentin e Ekonomia e eurozonës u godit
Për këtë vit ekonomia evropiane do Europës që nga Lufta e Dyte Botërore rëndë nga dobësimi i konfidencës
të rrudhet me 4.8 për qind ndërsa po vazhdon të humbë egërsinë e tij. globale që erdhi si pasojë e dështimit
për vitin tjetër nuk do të ketë as rritje Por shkalla e përmirësimit është të bankës së investimeve Lehman
dhe as rënie ekonomike. Ky para- më e vogël se ç`pritej, dhe kjo rritje Brother Shtatorin e kaluar. Prodhimi
shikim i OECD është më pozitiv se i e ngadaltë është pasojë e një perfor- bruto vendas u zvogëlua me 1.8% në
mëparshmi kur ekonomia evropiane mance të dobët në sektorin e shër- tremujorin e fundit të 2008 dhe me
edhe për vitin 2010 parashikohej të bimit dhe treguesit akoma theksojnë 2.5% më tej në tremujorin e parë
ishte nĂ« recesion. njĂ« tkurrje tĂ« konsiderueshme nĂ« tĂ« kĂ«tij viti â nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« konsid-
Por ajo e cila mund të quhet një aktivitetin ekonomik gjatë tremujorit erueshme më shpejt se në Shtetet e
rimëkëmbje ekonomike në eurozonë të dytë. Këto rezultate, më të dobëta Bashkuara dhe Britaninë e Madhe.
është thjesht një lëvizje e ngadalte seç priteshin, do të shuajnë shpresat
përpara. Kjo sipas një sondazhi të që eurozona do ti rikthehej zhvillimit Sinjalet e qershorit
studiuar me shumë kujdes i cili ka këtë vit, madje dhe nëse ky recesion Chris Williamson, krye ekonomisti
nxjerrë në pah brishtësinë e kthesës kaq i keq do të zhduket, por ato paj- i Markit, i cili përgatiti treguesit e
21. proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al 21
menaxherëve të blerjes, tha se in- të dhënave zyrtarë të raportuara
terpretimi i treguesve të qershorit të premten. Rënia thelloi atë i cili
tregon një ulje me rreth 0.5% ose ishte tashmë recesioni më i keq
0.6% të GDP-së në eurozonë në që nga Lufta e Dytë Botërore në
tremujorin e dytë. Shkalla e lehtësisë kontinentin Europian. Tremujori i
kishte âhumbur njĂ« shpejtĂ«si (vrull) fundit i vitit 2008 pa njĂ« rĂ«nie prej
të konsiderueshme drejt fundit të 1.6% të prodhimit të brendshëm
tremujoritâ, thotĂ« ai, veçanĂ«risht nĂ« bruto. Shkalla e ngadalĂ«sisĂ« theksoi
sektorin e shërbimit, kur kërkesa impaktin dramatik të krizës globale
duket se është goditur nga rritja e në kontinentin Europian. Ekonomia
papunësisë. Dominic Bryant i BNP gjermane e kryesuar nga eksporti,
Paribas përjashtoi mundësinë e një më e madhja në Europë, ra me 3.8%
rimĂ«kĂ«mbjeje tĂ« fuqishme âpĂ«r njĂ« gjatĂ« tremujorit, rĂ«nia mĂ« e madhe
farĂ« koheâ dhe tha se ai priste qĂ« qĂ« nga koha kur shteti filloi tĂ« grum-
ekonomia tĂ« ishte âpak a shumĂ« e bullonte te dhĂ«na trimestrale nĂ« vitin
sheshtĂ« pĂ«r tremujorin e katĂ«rtâ. Ajo 1970. âPranvera akoma sâka ardhur
Indeksi i kombinuar i menaxherëve të
performacĂ« pa interes krahasuar me nĂ« eurozonĂ«,â thotĂ« Julian Callow,
Shtetet e Bashkuara dhe Britaninë e blerjes, që mbulon industrinë për- ekonomisti europian në Barclays
Madhe do tĂ« reflektonte, thotĂ« ai, ânĂ« punuese dhe shĂ«rbimet, Ă«shtĂ« rritur Capital. Ekonomia e Shteteve te
një veprim më pak agresiv të atyre që nga 44.0 në muajin Maj ne 44.4 ne Bashkuara pësoi një rënie prej 1.6%
bëjnë politikat në eurozonë, në fushat muajin Qershor. Indeksi i sektorit të në tremujorin e parë. .
e politikës monetare, asaj fiskale dhe Të dhënat e fundit, të cilat e
industrisë përpunuese u rrit fuqishëm
nĂ« mbĂ«shtetjen e sektorit bankar.â ulin ndjeshĂ«m euron, ndĂ«rkohĂ« qĂ«
nga 40.7 ne muajin Maj në 42.4 por
Megjithatë, treguesit e menaxherëve politikëbërësit europian u bënë më
tĂ« blerjes sugjerojnĂ« se pĂ«rmirĂ«sime indeksi i sektorit tĂ« shĂ«rbimit ra nga konfidentĂ«, duke vrojtuar âshenjat
tĂ« mĂ«tejshme do tĂ« pasojnĂ« nĂ« muajt 44.8 nĂ« muajin Maj nĂ« 44.5 e para tĂ« pĂ«rmirĂ«simitâ nĂ« horizont.
në vijim. Ato tregojnë se raporti i Jean-Claude Trichet, presidenti i
porosive të reja gjatë inventarëve në Bruto në 16 shtetet e rajonit ra me më Bankës Qendrore Europiane, e për-
industritĂ« pĂ«rpunuese, e cila nĂ« tĂ« shumĂ« se ç`pritej 2.5% nĂ« kĂ«tĂ« pe- shkroi ekonominĂ« globale âafĂ«r pikĂ«s
kaluarĂ«n ka qenĂ« thjesht njĂ« guidĂ« riudhĂ«, duke lĂ«nĂ« pas ngadalĂ«simin sĂ« ndryshimitâ. EkonomistĂ«t thonĂ«
drejt tendencave të prodhimit në të e Shteteve te Bashkuara - sipas se tregues progresivë vazhdojnë të
ardhmen, është rritur ndjeshëm këtë
muaj më një rritje 19 mujore. Pritsh-
mëritë rreth aktivitetit në sektorin e
shërbimit, ndërkohë, kapën një rritje
23 mujore.
Indeksi i kombinuar i menax-
herëve të blerjes, që mbulon indus-
trinë përpunuese dhe shërbimet,
është rritur nga 44.0 në muajin Maj
ne 44.4 ne muajin Qershor. Indeksi
i sektorit të industrisë përpunuese
u rrit fuqishëm nga 40.7 ne muajin
Maj në 42.4 por indeksi i sektorit
të shërbimit ra nga 44.8 në muajin
Maj në 44.5
Gjermania, ngadalësohet
motori i Evropës
Recesioni në eurozonë u inten-
sifikua ndjeshëm në tremujorin e
parë, duke pësuar një rënie prej 4%
në ekonominë gjermane e cila mban
peshën kryesore në ekonominë e
eurozonës. Prodhimi i Brendshëm
22. RRC E
22 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009
F O U ITY
SEC
Security Force
- Survejim Audio/Video
- Akses Kontrolli
- Mbrojtje nga Zjarri
- Mbrojtje nga Vjedhjet
Adresa:
Rr. âKavajesâ, Qendra âG-KAMâ, Tirane
Tel : 04 2264 840
Fax : 04 2264 841
Mobil : +355 68 20 96 735
ZITON
23. proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al 23
Analizë
sugjerojnë se më e keqja e recesionit
të eurozonë ka kaluar. Megjithatë, të
dhënat e fundit do të rrisin tensionin
mbi politikanët, të cilët ishin parala-
jmëruar këtë javë nga Fondi Monetar
Ndërkombëtar se rimëkëmbja ekono-
mike në rajon vitin që vjen varet nga
një veprim politik më i fuqishëm dhe
i patrembur.
Marco Annunziata, krye-ekon-
omisti i UniCredit, argumentoi se
kriza e tremujorit tĂ« parĂ« ârriti shan-
set për një performancë më të mirë
nĂ« tremujorin e dytĂ«â, por kishte
vendosur përgjigjet ndaj politikave
të mëparshme në një pikëpamje të
gabuar. TĂ« dhĂ«nat âtreguan se ekz-
istonte një nevojë mjaft e madhe për
një përgjigje të koordinuar fiskale
shumĂ« mĂ« tĂ« fuqishme qĂ« nĂ« fillimâ.
Përveç Gjermanisë, ritmi i rënies
ekonomike ishte veçanërisht i ashpër
edhe në Holandë e cila pësoi një rënie
prej 2.8% të Prodhimit të Brendshëm
Bruto, dhe në Itali e cila raportoi një
rënie prej 2.4%.
Megjithatë, rënia më dramatikë krizën ekonomike globale dhe ndi- (PBB), 38 për qind.
ishte ne Sllovaki â anĂ«tarja mĂ« e re kimin nĂ« ekonominĂ« shqiptare, Qeveria ka nĂ«nshkruar marrjen e
e eurozonĂ« â ku ky prodhim pĂ«soi kryesisht nga rĂ«nia e remitancave, njĂ« kredie sindikale Deutsche Bank
një rënie prej 11.2 % krahasuar me eksporteve, importeve të derivuara dhe Alpha Bank në një shume prej
atë të te muajve të mëparshëm, duke në mosrealizim të të ardhurave të rreth 250 milion eurosh si kufirin
reflektuar kështu varësinë e saj nga parashikuara dhe rrudhje të shpen- maksimal. Kjo kredi do merret ne
eksportet në Gjermani dhe shitjes së zimeve për investim. dy transhe. Interesi i kredisë është
makinave. Realizimi i të ardhurave doganore variabel, dhe përbehet nga indeksi
PĂ«rkundrazi, Franca vazhdoi tâia pĂ«r 4 muajt e parĂ« tĂ« vitit Ă«shtĂ« 88 pĂ«r Euribor plus marzhi prej 9.65%. Kri-
dilte mbanë fare mirë në mes të qind në raport me planin ndërkohë tikave për normat relativisht të larta
stuhive të ekonomisë globale, falë që ka një rënie të lehtë në krahasim të interesit të kësaj kredie ministri i
rolit të madh që luajti kërkesa ven- me një vit më parë(nga 30.769 mil- Financave Ridvan Bode i përgjigjet
dase nĂ« mbĂ«shtetjen e zhvillimit. U iardĂ« lekĂ« nĂ« 4 mujorin e parĂ« 2008 se ânuk ka çmim mĂ« tĂ« madh se sa
raportua një rënie prej 1.2% gjatë në 30.458 miliardë lekë në të njëjtën rënia ekonomike, se sa varfërimi i
tremujorit të parë të Prodhimit të periudhë të vitit 2009). Ndërkohë shqiptarëve dhe se sa futja e ekono-
Brendshëm Bruto. ka një rënie edhe në importe ku për misë shqiptare në krizë. Dhe ne do
4 muajt e parë të vitit janë impor- të bëjmë çfarë është e mundur që
Shqipëria vs krizës tuar 128 miliardë e 498 milionë lekë ekonomia shqiptare të mbetet jashtë
E pĂ«rfshirĂ« nĂ« kulmin e njĂ« fushate ndĂ«rkohĂ« qĂ« pĂ«r tĂ« njĂ«jtĂ«n periudhĂ« vorbullĂ«s sĂ« krizĂ«sâ. Gjithsesi, me
elektorale për zgjedhjet e përgjith- të vitit 2008 shifra ishte 132 miliardë qetësimin e situatës pas zgjedhjeve,
shme, Shqipëria gjithsesi mbetet e 131 milionë lekë. qeverisë që do të dal pas zgjedhjeve,
ndër vendet e pakta që nuk ka prekur Gjithsesi vendi po përjeton inves- e cilit do krah politik të jetë, i duhet
recesionin. Parashikimi i FMN-së i time të mëdha publike të financuara të moderojë me kujdes një buxhet
adreson Shqipërisë një rritje ekono- edhe me një borxh të jashtëm në me shpenzime të parashikuara si-
mike në nivelin 0,4 për qind, në një rritje që për këtë vit pritet të kalojë pas një ritmi të kënaqshëm rritjesh
kohë kur pjesa tjetër e Evropës është vlerën e 500 milionë euro ndërkohë të ardhurash dhe një plan agresiv
e zhytur në recension të thellë. Fak- që borxhi i brendshëm parashikohet mbështetje për biznesin që gjeneron
torët politikë në vend e kanë patur të jetë në të njëjtat nivele në raport më shumë se 70 për qind të produktit
deri diku në qendër të vëmendjes me produktin e brendshëm bruto të brendshëm bruto.
24. 24 www.cci.al - proBiznes Korrik 2009
Trajnime
âQendra e KĂ«rkimeve dhe Trajnimeve himit tĂ« cilĂ«sisĂ«, grupit tĂ« standardeve
ISO 9000 dhe kryerjen e auditiveve të
pĂ«r Biznesinâ vazhdon misionin brendshme. Trajnimi i menaxherĂ«ve
të cilësisë, ishte kështu një shans më
Një bashkëpunim perfekt me GTZ dhe DGQ, organizata shumë për të gjithë pjesëmarrësit,
gjermane e trajnimeve nĂ« fushĂ«n e menaxhimit dhe cilĂ«sisĂ«. pĂ«r tâu pĂ«rgatitur dhe, mĂ« pas, pĂ«r
U mbyllĂ«n me sukses provimet. Certifikata e menaxhimit tĂ« tâu promovuar si menaxherĂ« cilĂ«sie.
Cilësisë njihet në të gjitha vendet evropiane Certifikata e Menaxhimit të Cilësisë,
ka vlerën e një dokumenti - standard
dhe njihet në të gjitha vendet evropi-
VANGJUSH SARO kapitalet e veta në rritje, por edhe me ane. Trajnimi për cilësinë, Moduli I,
pasurinë e madhe intelektuale, që po u drejtua nga Ermira Shyti, lektore e
âQendra e KĂ«rkimeve dhe e Tra- pĂ«rgatitet dhe trajnohet pĂ«r tâu pĂ«rbal- licensuar nga DGQ pĂ«r modulin QMS;
jnimeve pĂ«r Biznesinâ e DhomĂ«s sĂ« lur me detyra komplekse e tĂ« vĂ«shtira ekzaminuese e licensuar e DGQ-sĂ« pĂ«r
Tregtisë dhe Industrisë, po vijon pro- afaristike. provimin Menaxher Cilësie.
gramin e vet të ngjeshur, për trajnimin Sistemet e Menaxhimit të Cilësisë
e biznesmenëve, ekspertëve të kom- Moduli I dhe Auditimi i Brendshëm; Aplikimi i
panive, si dhe për zgjerimin e fushës Trajnimi në menaxhimin e cilësisë, Sistemeve të Cilësisë; Metodat Statis-
së kërkimeve në biznes e sipërmarrje. ishte një bashkëpunim (sa edhe bash- tikore të Vendimmarrjes; këto ishin
Trajnimi më i fundit i organizuar nga këfinancim) i Dhomës së Tregtisë e disa nga temat kryesore që u zhvilluan
kjo qendër, synoi të përgatisë menax- Industrisë, GTZ dhe DGQ, (organizata në modulin e parë të këtij trajnimi dhe
herë të cilësisë, aktivitet që kulmoi në gjermane e trajnimeve në fushën e për të cilat u përgjigjën pjesëmarrësit.
parapërgatitjen për pajisjen me një menaxhimit dhe të cilësisë). Pjesëmar- Ata ishin njohur gjithashtu edhe me
diplomë, që është vetë Certifikata e rësit në këtë trajnim, ishin menaxherë disa aspekte operative të Menaxhimit
Menaxhimit tĂ« CilĂ«sisĂ«. (Ky dokument ndĂ«rmarrjesh, presidentĂ« kompanish, tĂ« CilĂ«sisĂ« (nga âPlanifikimi i cilĂ«sisĂ«
njihet nĂ« tĂ« gjitha vendet evropiane.) por edhe ekspertĂ« tĂ« fushave tĂ« ndry- si aktivitet ndĂ«rdisiplinorâ, deri tek
NĂ« kushtet e rritjes sĂ« pĂ«rgjegjĂ«sive shme tĂ« sipĂ«rmarrjes, prodhimit, shĂ«r- âZbatimi i testimit tĂ« cilĂ«sisĂ«â, etj.) NjĂ«
dhe të konkurrencës në plan rajonal bimeve, etj. Numri i pjesëmarrësve në vend i rëndësishëm në trajnim, i ishte
dhe mĂ« gjerĂ«, sipĂ«rmarrja shqiptare modulin I ishte 25 vetĂ«. Ky modul, jep kushtuar prezantimit tĂ« âFamiljes ISO
duhet tĂ« hyjĂ« nĂ« âlojĂ«â jo vetĂ«m me njĂ« pĂ«rshkrim tĂ« shkurtĂ«r tĂ« menax- 9000â. NjĂ« sĂ«rĂ« standardesh tĂ« kĂ«saj
25. proBiznes Korrik 2009 - www.cci.al 25
familjeje, nga ISO 9000:2000 tek ISO
9000:2001, etj., u vështruan në dritën
e domosdoshmërisë së rritjes së cilësisë
e të menaxhimit, duke i aplikuar këto
të dhëna në kushtet e ndërmarrjeve
e të bizneseve shqiptare. Me rëndësi,
ishin edhe vetë procedurat e certifi-
kimit, si dhe trajtimi i disa aspekteve
ligjore, qĂ« nga kapitulli âSiguritĂ« dhe
garancitĂ«â deri tek âLigji i Produktitâ,
âLigji Kriminalâ, etj.
Moduli II
Me mjaft interes, ishte edhe Mod-
uli II QMA (Aplikimi i Menaxhimit Provimi për trajnimin edhe të stafeve të tyre.
të Cilësisë). Ky modul u drejtua nga Më 17 dhe 18 qershor 2009, pjesë- Me trajnime të kësaj shkalle mjaft
prof. Luan Dervishaj, lektor i liçen- marrësit në trajnimin për menaxhimin përfaqësuese, Dhoma e Tregtisë dhe
suar për Modulin QMA, ekzaminues e cilësisë, iu nënshtruan provimeve Industrisë ofron kontribut të çmuar
i liçensuar i DGQ së për provimin QB me ekspertët shqiptarë dhe gjermanë. në fushën e përditësimit të biznesit me
(përfaqësues i cilësisë dhe auditor i Konkretisht, ekzaminuesit që morën kërkesat e kohës.
brĂ«ndshĂ«m). Temat kryesore kishin tĂ« pjesĂ« nĂ« provim ishin: Gavrosh Zela, âQendra e KĂ«rkimeve dhe e Tra-
bĂ«nin me rritjen e nivelit tĂ« drejtimit lektor i licensuar nga DGQ pĂ«r modulin jnimeve pĂ«r Biznesinâ, siç dihet, u
në sipërmarrjet shqiptare, përgatitjen QMA; ekzaminues i liçensuar i DGQ-së përurua më 15 mars 2009. Ajo u
e Menaxherëve të Cilësisë, si një nga për provimin QB (përfaqësues i cilësisë formatua si rezultat i kërkimeve të
nevojat më konkrete të tregut në dhe auditor i brëndshëm) dhe Mattias ekspertëve në fushën e shërbimeve
vendin tonĂ«. U trajtuan: âRishikimi i Portugal, pĂ«rfaqĂ«sues i DGQ. bashkĂ«kohore pĂ«r sipĂ«rmarrjen;
Modulit QMSâ, âSistemi i Informimit Provimi kaloi me sukses; pjesĂ«- gjithashtu, njĂ« arritje e tillĂ« shprehte
tĂ« Menaxhimitâ, âKostot e CilĂ«sisĂ«â, marrĂ«sit demonstruan pĂ«rgatitje tĂ« vullnetin pĂ«r raporte dinjitoze me
âPromovimi i CilĂ«sisĂ«â, âSisteme tĂ« kĂ«naqshme dhe ripohuan seriozitetin biznesin. Organizimi i kursit tĂ« parĂ«
orientuara nga procesiâ, etj. Numri i dhe domosdoshmĂ«rinĂ« e kĂ«tyre tra- tĂ« trajnimeve profesionale pĂ«r Menax-
pjesĂ«marrĂ«sve nĂ« Modulin II ishte 21 jnimeve. him, ishte edhe âpagĂ«zimiâ i âQendrĂ«s
persona. së Kërkimeve dhe të Trajnimeve për
Njohja e teknikave dhe e metodave PikĂ« mbi i Biznesinâ. Kurset u zhvilluan nga
tĂ« cilĂ«sisĂ« do tâi ndihmojĂ« pjesĂ«mar- NĂ« njĂ« anketĂ« tĂ« realizuar pĂ«r tĂ« lektorĂ« austriakĂ«. Ădo kurs kishte tre
rësit në rritjen e ndërgjegjësimit të vlerëuar nevojën e tyre për vazhdimin module; në përfundim të kursit (tre
punonjësve në lidhje me problemet e e këtij trajnimi, Moduli III dhe Mod- ditë për çdo modul), pjesëmarrësit
cilësisë. Një tjetër element, që u trajtua uli IV, si dhe pajisjen me certifikimin iu nënshtruan një testimi, lidhur me
me pĂ«rparĂ«si gjatĂ« kĂ«tij kursi, ishte âMenaxher i CilĂ«sisĂ«â, pjesĂ«marrĂ«sit njohuritĂ« e fituara nĂ« tĂ« tre modulet.
âMenaxhimi i proceseveâ, qĂ« i trajtuar konfirmuan interesin e tyre pĂ«r va- Qendra e KĂ«rkimeve dhe Trajnimeve
në kuadrin e cilësisë, ndihmon për një zhdimin e trajnimit. Ata konfirmuan për Biznesin e Dhomës së Tregtisë
menaxhim më modern të kompanive. gjithashtu edhe nevojën e mëtejshme dhe Industrisë, në bashkëpunim me
âServizi innovative per lâimpresaâ, nĂ«
kuadĂ«r tĂ« projektit âLiveâ, organizoi
gjithashtu workshop-in për rezultatet
kryesore të projektit me të njëjtin
emĂ«r dhe, mĂ« pas, seminarin âPoli-
tikat ambientaleâ. Qasja e problemeve
ambientale me zhvillimet turistike,
dukej se ishte thelbi i kësaj veprimtarie
trajnuese.
âQendra e KĂ«rkimeve dhe Trajni-
meve pĂ«r Biznesinâ Ă«shtĂ« me tĂ« vĂ«rtetĂ«
gjithnjĂ« ânĂ« kĂ«rkimâ tĂ« projekteve e ve-
primtarive të tjera, për të përmbushur
misionin e saj.
