Recomendados
Mais conteúdo relacionado
Mais procurados
Mais procurados (20)
Destaque
Destaque (12)
Semelhante a Broszura - samorząd terytorialny
Semelhante a Broszura - samorząd terytorialny (20)
Mais de Małopolski Instytut Kultury
Mais de Małopolski Instytut Kultury (20)
Broszura - samorząd terytorialny
- 1. Młodzi Małopolanie Rozmawiają Samorząd terytorialny historia, funkcje, przestrzeń dla aktywnych obywateli
- 2. wydawca: Młodzi Małopolanie Rozmawiają - projekt realizowany Federacja Regionalnych przez Federację Regionalnych Związków Gmin Związków Gmin i Powiatów RP i Powiatów RP we współpracy z III Społecznym Liceum Ogólnokształcącym w Krakowie w ramach programu opracowanie merytoryczne: Warto Pamiętać, finansowanego ze środków Małopolskie Regionalne Centrum Województwa Małopolskiego, koordynowanego przez Informacji Europejskiej Małopolski Instytut Kultury. redakcja: Młodzi Małopolanie Rozmawiają jest projektem Anna Góral o charakterze debat oksfordzkich dla uczniów szkół opracowanie graficzne i skład: ponadgimnazjalnych, którego celem jest podnoszenie Marcin Gołąbek świadomości na temat samorządu terytorialnego oraz budowanie nowoczesnych postaw patriotycznych wśród młodzieży. www.malopolskadebata.pl Publikacja bezpłatna Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP partnerzy: ul. Mikołajska 4, 31-027 Kraków, III Społeczne Liceum regiony.org.pl Ogólnokształcące im. J. Słowackiego www.centrum.krakow.pl STO w Krakowie
- 3. Wstęp......................................................................................................... 4 Rozdział.I.Historia samorządu terytorialnego w Polsce............................... 5 Historia.samorządu.terytorialnego.przed.1989.r..................................... 6 Samorząd.po.1989.r................................................................................... 7 Spis Rozdział.II.Struktura i podział zadań samorządu terytorialnego.............. 10 Czym.jest.samorząd.terytorialny?........................................................... 11 Szczeble.struktury.samorządowej:.......................................................... 11 treści Kilka.słów.o samorządzie.wojewódzkim................................................ 12 Czym.zajmuje.się.samorząd.województwa?........................................... 13 Kto.sprawuje.władzę.samorządową.w województwie?........................... 14 Samorząd.powiatowy.............................................................................. 15 Kto.tworzy.powiaty?................................................................................ 15 Starostwo.powiatowe............................................................................... 17 Miasto.na.prawach.powiatu.................................................................... 17 Samorząd.gminny................................................................................... 18 Funkcjonowanie.gminy........................................................................... 20 Związki.międzygminne........................................................................... 21 Rozdział.III.Partycypacja.spoleczna....................................................... 22 Po.co.większy.udział.obywateli.w rządzeniu?......................................... 23 Jakie.są.najpowszechniejsze.formy.partycypacji.społecznej?................ 24 Wolny.wybór.czy.freewolnośc?............................................................... 26 Przypisy................................................................................................... 29
- 4. Wstęp przygotowaliśmy tę reformę ze strony Rządu Jerzego Buzka, który forsował i firmował tę reformę. W powszechnej opinii reformy samorządowe oraz reformy Balcerowicza uznawane są za najważniejsze i najbardziej udane reformy ustrojowe w III RP. To dzięki tym przemianom samorządy są najbardziej odpolitycznioną obywatelskiego, często ucząc się na strukturą władzy w Polsce, gdyż nie błędach i niepowodzeniach. Dziś przynależność kandydata do takiej czy z dumą możemy mówić, że jest to jeden innej partii gwarantuje zwycięstwo z najbardziej udanych segmentów w wyborach i to nie opinia autorytetów transformacji ustrojowej. Wszyscy decyduje o tym, czy dany kandydat poczuliśmy, że dzięki tym zmianom, dobrze będzie wypełniał swoją misję. mamy realny wpływ na to, co dzieje się w naszym najbliższym otoczeniu. Podkreślenie znaczenia samorządności w 20. rocznicę Fakt, był to trudny okres, wręcz pierwszych wolnych wyborów pionierski. Za to pełen euforii i woli do samorządu gminnego, pracy na rzecz naszych Małych Ojczyzn. podejmowanie tematyki społeczeństwa To było odgruzowanie wielu spraw obywatelskiego i szerzenie wartości po komunizmie, aż po fundamenty. demokratycznych, szczególnie Rozpierała nas duma, bo mieliśmy poprzez wzbudzanie zainteresowania świadomość, że uczestniczymy młodzieży wiedzą o samorządzie, w dziejowych przeobrażeniach. Naszym przyczynia się do lepszego Obchodzimy w tym roku działaniom, sporom, dyskusjom przygotowania młodych ludzi do 20. rocznicę odrodzenia się i emocjom towarzyszyli mieszkańcy, aktywnego uczestnictwa w życiu samorządności lokalnej. Były to powszechnie dyskutując o tym, jakie społecznym w przyszłości oraz pierwsze w pełni demokratyczne sprawy podejmujemy i rozstrzygamy utrwalaniu tożsamości regionów. wybory w powojennej historii Polski, w Radach. Stworzyło to dobry grunt ponieważ działający już pierwszy do przygotowania po dziesięciu latach niekomunistyczny rząd premiera drugiego etapu reformy, poprzez Tadeusza Mazowieckiego powołany powołanie samorządowych powiatów został jak pamiętamy przez tzw. sejm i województw przez rząd premiera kontraktowy, w którym opozycja Jerzego Buzka, którego miałem zaszczyt z „Solidarności” mogła objąć tylko 1/3 być doradcą głównym ds. samorządu Przewodniczący mandatów. 27 maja 1990 r. narodziła terytorialnego oraz sekretarzem Federacji Regionalnych Związków się Samorządna Rzeczpospolita, której stanu w jego Kancelarii Premiera. Gmin i Powiatów RP przedstawiciele – przez kolejnych Wraz z Sekretarzem Stanu w KPRM 20 lat – z trudem i mozołem kładli Michałem Kuleszą i Podsekretarzem podwaliny pod budowę społeczeństwa Stanu w MSWiA Jerzym Stępniem
- 5. Rozdział I Historia samorządu terytorialnego w Polsce
- 6. Historia samorządu terytorialnego możemy dopiero od czasu województwa, powiaty i gminy. w Polsce sięga jeszcze odzyskania niepodległości w 1918. Nowością zapisaną w Konstytucji I Rzeczpospolitej. Ziemie z trzech zaborów różniących była możliwość tworzenia się poziomem i potencjałem związków celowych jednostek Średniowieczne tradycje prawa rozwoju gospodarczego, samorządu, dla wykonywania zadań miejskiego oraz prawa ziemskiego społecznego i kulturowego, zostały szczególnych, o czym mówił artykuł stopniowo ewoluowały. W 1791 roku połączone w jednym organizmie 75 ustawy zasadniczej. W Polsce lat do Konstytucji 3 Maja włączono II Rzeczypospolitej. Jednym trzydziestych istniały 264 powiaty ordynację miejską oraz prawo z ważniejszych wyzwań dla nowego (w tym 23 grodzkich), 611 gmin o sejmikach. Ordynacja miejska państwa była pełna integracja miejskich, 3195 gmin wiejskich stanowiła m.in., że w miastach wszystkich części Polski. oraz ponad 40 tys. gromad, jako królewskich wybierani mogli być jednostek pomocniczych. burmistrzowie i wójtowie. Konstytucja Marcowa z 1921 roku wprowadziła na terenie Normalne funkcjonowanie Gdy Polska utraciła całego kraju trójstopniowy podział i rozwój samorządności zostało niepodległość poszczególne jej administracyjny w postaci: gmin przerwane agresją niemiecką części zostały objęte prawem miejskich i wiejskich, powiatów i wybuchem wojny w 1939 roku. funkcjonującym na obszarze oraz województw. Ważnym W latach 1939-1945 pod okupacjami państw uczestniczących aspektem wprowadzanych zmian w ramach Polskiego Państwa w rozbiorach. W zaborze pruskim była decentralizacja samorządu. Podziemnego stworzono ramowe wprowadzono trójstopniowy 23 marca 1933 roku przyjęto tzw. władze państwowe (delegatury podział administracyjny. Samorząd ustawę scaleniową. Wyłączona z niej Rządu) na szczeblu wojewódzkim występował w gminie, powiecie była największa metropolia kraju, oraz powiatowym i gminnym. Były jak i na szczeblu prowincji. czyli Warszawa, oraz struktury one przygotowane do objęcia władzy W Królestwie Kongresowym, powiatowe na Śląsku, który na po odzyskaniu niepodległości. samorząd terytorialny funkcjonował mocy Statutu Organicznego z 15 W odrodzonej Rzeczypospolitej w bardzo ograniczonym zakresie. lipca 1920 roku był województwem wolne wybory miały Inaczej sytuacja przedstawiała się na autonomicznym. Kompetencje otworzyć również nowy etap obszarze zajętym przez monarchię ustawodawstwa i samorządu w funkcjonowaniu samorządu Habsburgów, gdzie najsilniejsze śląskiego były bardzo szerokie, terytorialnego. Niestety instytucje samorządowe posiadały w tym powołany został jednoizbowy wcielenie wschodniej Polski miasta. Po 1867 roku obszar Sejm Śląski. Wyłączone były jedynie do ZSRR nie pozwoliło tam na zaboru austriackiego został objęty kompetencje z zakresu polityki odbudowę samorządności i życia szerokimi swobodami narodowymi zagranicznej jak i wojskowej. obywatelskiego. Podobnie było i obywatelskimi. na ziemiach położonych na zachód od Bugu, gdzie w nowych Konstytucja kwietniowa z 23 granicach Polski została przez O polskim wymiarze kwietnia 1935 roku podtrzymała Stalina narzucona władza samorządu terytorialnego mówić trójszczeblowy podział na komunistów, których dominacja Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 6
- 7. została ostatecznie utrwalona Rzeczypospolitej. podział administracyjny kraju poprzez sfałszowanie wyborów – administracja państwowa parlamentarnych w styczniu 1947 na poziomie województw roku. Samorząd po 1989 r. i samorządowa na poziomie gmin. Samorząd terytorialny w latach Dopiero odzyskanie 90. uzyskał podmiotowość Hasła przywrócenia niepodległości po 1989 prawną jak i znaczną niezależność zasad Konstytucji Marcowej roku i likwidacja systemu ekonomiczną. wykorzystywane przez komunistów komunistycznego pozwoliły na po 1944 roku były jedynie odbudowę samorządności. Pracami propagandowymi frazesami. Na parlamentarnymi nad pakietem W kwietniu 1993 r., Polska, jako wzór sowiecki wprowadzono reformy samorządowej kierował jeden z nielicznych krajów w całości w całym kraju wojewódzkie, Jerzy Regulski, który następnie, ratyfikował Europejską Kartę powiatowe i gminne rady narodowe, jako pełnomocnik rządu ds. Samorządu Terytorialnego (ang. które początkowo obsadzane były na reformy samorządu terytorialnego, European Charter of Local Self- zasadzie politycznej kooptacji – bez koordynował od 1990 wprowadzanie government). Definiuje ona pojęcie wyborów. W następnych dekadach, jej w życie. W 1990 r. uchwalono samorządu lokalnego, jako prawo aż do 1990 roku w PRL nigdy nie ustawę wprowadzającą samorząd i zdolność społeczności lokalnych, odbyły się wolne i nieskrępowane gminny. W maju 1990 roku w granicach określonych prawem, do wybory ani do parlamentu odbyły się wybory samorządowe – kierowania i zarządzania zasadniczą ani do tzw. „rad narodowych”. pierwsze wolne wybory w Polsce od częścią spraw publicznych na Mimo funkcjonowania w obiegu lat 30. XX wieku. Przeprowadzono ich własną odpowiedzialność urzędniczym i propagandowym je 27 maja 1990 r. Pierwsze wolne i w interesie ich mieszkańców. pojęć takich jak „samorząd wybory Prezydenta RP w grudniu Karta ta to zbiór ogólnych zasad terytorialny” w PRL samorządność 1990 r. i w pełni wolne wybory i postanowień dotyczących nie istniała. Tylko dopełnieniem parlamentarne w 1991 r. stały się funkcjonowania samorządu tego stanu rzeczy była ustawa z 20 potwierdzeniem demokratycznych terytorialnego zobowiązujących marca 1950 roku o terenowych przemian nad Wisłą. do ich przestrzegania państwa organach jednolitej władzy Rady Europy. Propaguje ona ideę państwowej. Do 1950 roku podział samorządu lokalnego, jako głównego administracyjny obejmował Ustawa z 17 października 1992 elementu demokracji. Karta przy 14 województw. Wtedy też r. o wzajemnych stosunkach między podziale zadań i kompetencji wyodrębniono 3 kolejne, przy czym władzą ustawodawczą i wykonawczą pomiędzy poszczególne szczeble dodatkowo miasta Warszawa i Łódź Rzeczypospolitej Polskiej oraz administracji wprowadza zasadę były na prawach województwa. W o samorządzie terytorialnym subsydiarności, w myśl której 1957 roku wyodrębniono kolejno przywracała jednostkom odpowiedzialność i kompetencje Kraków, Wrocław i Poznań. W roku samorządu prawa zlikwidowane w sprawach publicznych powinny 1975 utworzono 49 województw wcześniej przez władzę mieć przede wszystkim te organy i zniesiono powiaty. Taki stan komunistyczną. W latach 1990- władzy, które znajdują się najbliżej rzeczy obowiązywał aż narodzin III 1998 funkcjonował dwuszczeblowy obywateli, a tylko w realizacji Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 7
- 8. zadania przekraczające możliwości za naczelną zasadę ustroju finansowania, w postaci: udziału gmin powinny być w gestii wyższych Rzezczypospolitej. Rozdział VII w podatku dochodowym, udziału szczebli administracji publicznej. Konstytucji jest poświęcony w podatku od osób prawnych, samorządowi terytorialnemu. dotacji i subwencji. Wymienia m.in. zasady Pełnomocnik rządu Hanny samodzielności, subsydiarności Suchockiej do spraw reformy i domniemania kompetencji. Dla upamiętnienia pierwszych administracji publicznej Michał Same zaś organy samorządu, po II wojnie światowej wolnych Kulesza zaproponował projekt poddane zostają nadzorowi co do wyborów samorządowych z 1990 zmiany podziału administracyjnego prawomocności (a nie celowości), roku, w czerwcu 2000 r. Sejm kraju, odziedziczonego po PRL. sprawowanemu przez wojewodę, RP ustanowił 27 maja Dniem Pilotażowy program zakładał Prezesa Rady Ministrów oraz Samorządu Terytorialnego. scedowanie kompetencji z poziomu Regionalną Izbę Obrachunkową centralnego na poziom lokalny, (finanse). utworzenie powiatów oraz Dwa lata później parlament zmniejszenie liczby województw. przyjął ustawę, zgodnie z którą Prace nad tym projektem zostały Nowe otwarcie nastąpiło wprowadzono bezpośrednie jednak wstrzymane przez koalicję w roku 1998, kiedy premier wybory wójtów, burmistrzów oraz SLD-PSL, która objęła władzę Jerzy Buzek wspierany przez prezydentów miast. w 1993 roku. koalicję AWS-UW doprowadził do przywrócenia samorządności na szczeblu powiatowym Podstawowym umocowaniem 1 stycznia 1994 r. uruchomiono i regionalnym (województwa). prawnym samorządu terytorialnego jedynie program pilotażowy Reforma administracji publicznej w Polsce jest Konstytucja RP. Obrany (powiatowy), czyli dobrowolne weszła w życie 1 stycznia 1999 roku. model samorządu ma charakter przejmowanie dodatkowych zadań Liczbę województw zmniejszono samorządu korporacyjnego. Jest przez samorządy największych z 49 do 16. Wydzielono ponad to rozwiązanie silnie akcentujące polskich miast. Na udział w nim 300 powiatów. Większość rolę społeczności lokalnej zdecydowało się 44 spośród 46 miast, które straciły status miast przypisanej do konkretnego wytypowanych miast. Program wojewódzkich, weszły do grupy terytorium. Dodatkowo na zasadzie miał między innymi przećwiczyć powiatów grodzkich, czyli miast na decentralizacji samorząd wykonuje sprawność samorządów przed prawach powiatu. Efektem zmian zadania z zakresu władzy publicznej. ewentualnym wprowadzeniem było zmniejszenie roli wojewody samorządowych powiatów. na rzecz marszałka województwa i samorządu wojewódzkiego. Część obiektów dotąd będąca w gestii Przyjęta w kwietniu 1997 wojewody, przeszła pod zarząd roku, Konstytucja RP zasadę poszczególnych samorządów. Wraz samorządności terytorialnej z ich przekazaniem, stopniowo i decentralizacji władzy uznała przekazywano także narzędzia ich Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 8
- 9. 8 marca 1990 r. - ustawa o samorządzie gminnym oraz ordynację wyborczą do rad gmin 24 marca 1791 – ustanowione zostało prawo o sejmikach 18 Usta - kw wa ie o tn m ia ia 17 sta 91 ch kr ól ew sk ich Czerwiec 2000 r. – ustanowienie 27 maja Dniem Samorządu Terytorialnego 1 stycznia 1999 r. – weszła w życie 20 czerwca 2002 r. - ustawa o bezpośrednim reforma administracji publicznej, wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 9
- 10. Rozdział II Struktura i podział zadań samorządu terytorialnego
- 11. Polska jest dużym krajem, wszyscy obywatele, którzy tworzą w którym dla lepszego zarządzania, z mocy prawa wspólnotę i względnie wprowadzono podział terytorialny. samodzielnie decydują o realizacji Polska podzielona jest na 16 Podział państwa na mniejsze zadań wynikających z potrzeb tej województw, 379 powiatów oraz obszary pozwala na sprawniejsze wspólnoty na danym terytorium.”1 2479 gmin. „Samorządy stały administrowanie oraz na się trwałym elementem ustroju uwzględnienie specyfiki każdego państwa. Dziś trudno by sobie regionu. Łatwo bowiem zauważyć, Według art. 163 Konstytucji RP wyobrazić, jak Polska mogłaby że regiony różnią się między sobą, samorząd terytorialny wykonuje bez nich funkcjonować.”2 każdy z nich ma inny potencjał zadania publiczne niezastrzeżone i inne problemy. Podziału takiego przez Konstytucję lub ustawy dla dokonuje się w oparciu o kilka organów innych władz publicznych. kryteriów, które pozwalają zapobiec rozbiciu społeczności lokalnych. Zatem uwzględnia się kryteria geograficzne, społeczne, historyczne i gospodarcze. Czym jest samorząd W Polsce, od 1 stycznia 1999 roku, obowiązują terytorialny? trzy szczeble struktury samorządowej: Wspomniana społeczność lokalna organizuje się w formie samorządu terytorialnego, który powołany jest w celu pokierowania i zarządzania interesami jej członków. Zatem, według zasady podziału kompetencji im niższy szczebel, tym bliższe obywatelowi sprawy instytucja prowadzi – powołano samorząd terytorialny. „Samorząd gminny to wszyscy mieszkańcy gminy, powiatowy to mieszkańcy powiatu, zaś samorząd samorząd samorząd samorząd wojewódzki to wspólnota wojewódzki powiatowy gminny wszystkich mieszkańców danego regionu. Wbrew temu, co się powszechnie sądzi - samorząd to nie tylko radni albo urząd, lecz Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 11
- 12. Kilka słów o samorządzie województwo miasto.wojewódzkie wojewódzkim dolnośląskie Wrocław Województwa są największymi jednostkami samorządu kujawsko-pomorskie Bydgoszcz, Toruń terytorialnego. Do końca 1998 roku w Polsce funkcjonowało lubelskie Lublin 49 województw, a po reformie wprowadzonej z dniem 1 stycznia lubuskie Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra 1999 roku - 16 województw, różniących się od siebie zasięgiem łódzkie Łódź terytorialnym oraz liczbą ludności. Największym województwem małopolskie Kraków pod względem powierzchni jest mazowieckie - 35 558,14 km², mazowieckie Warszawa najmniejszym zaś opolskie - 9 411,67 km². Najliczniejszym pod względem opolskie Opole ludności jest województwo mazowieckie 5188488, najmniej podkarpackie Rzeszów mieszkańców liczy województwo lubuskie – 1008481 podlaskie Białystok pomorskie Gdańsk Należy mieć na uwadze, iż organy samorządu województwa śląskie Katowice nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru lub kontroli oraz świętokrzyskie Kielce nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym. warmińsko-mazurskie Olsztyn Samorząd województwa posiada następujące kompetencje: wielkopolskie Poznań zachodniopomorskie Szczecin • Wykonuje zadania publiczne o charakterze wojewódzkim, niezastrzeżone ustawami na rzecz organów administracji PRAWO: Działalność samorządu województwa regulują przepisy rządowej. ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa (Dz.U.01.142.1590). • Wykonuje określone ustawami Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 12
- 13. zadania publiczne w imieniu własnym i na własną DEFINICJA: Akty prawa miejscowego wydają wojewodowie i organy odpowiedzialność. administracji niezespolonej, oraz organy samorządu terytorialnego (rady gmin, rady powiatów, sejmiki województw). Akty te muszą być wydane • Posiada osobowość prawną. na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Akty prawa miejscowego obowiązują na obszarze, odpowiednio: województw, • Prowadzi samodzielnie powiatów i gmin a dotyczyć mogą np. spraw związanych z ochroną gospodarkę finansową na środowiska, zapewnieniem porządku i bezpieczeństwa publicznego. podstawie budżetu. • Stanowi akty prawa ZAPAMIĘTAJ! Nie każda uchwała rady gminy, miasta, powiatu czy miejscowego obowiązujące na sejmiku województwa jest aktem prawa miejscowego. obszarze województwa Czym zajmuje się samorząd • kształtowanie i utrzymanie rzecz podnoszenia poziomu województwa? ładu przestrzennego wykształcenia obywateli Samorząd województwa • pielęgnowanie polskości • wspieranie rozwoju nauki poprzez zakres swojej działalności oraz rozwój i kształtowanie i współpracy między sferą w żaden sposób nie narusza świadomości narodowej, nauki i gospodarki samodzielności powiatu i gminy. obywatelskiej i kulturowej Do działań podejmowanych przez mieszkańców • popieranie postępu samorząd należą: technologicznego oraz • pielęgnowanie i rozwijanie innowacji tożsamości lokalnej A. Określenie strategii rozwoju • kształtowanie środowiska województwa przy uwzględnieniu B. Prowadzenie polityki naturalnego, zgodnie z zasadą takich celów jak: rozwoju województwa poprzez: zrównoważonego rozwoju • podnoszenie poziomu • tworzenie warunków rozwoju • promocja walorów konkurencyjności gospodarczego i możliwości rozwojowych i innowacyjności gospodarki województwa województwa • utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej • wspieranie rozwoju kultury • zachowanie wartości i technicznej środowiska kulturowego • ochrona i racjonalne i przyrodniczego • pozyskiwanie środków wykorzystywanie dziedzictwa finansowych kulturowego • pobudzanie aktywności gospodarczej • prowadzenie działań na Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 13
- 14. W szczególności samorząd Organ samorządu województwa województwa wykonuje zadania Zarząd województwa Sejmik województwa w zakresie edukacji publicznej Organ wykonawczy Organ stanowiący i kontrolny (w tym szkolnictwa wyższego), Kadencja: Kadencja: promocji i ochrony zdrowia, Sejmik województwa wybiera zarząd, w tym 4 lata kultury i ochrony jej dóbr, pomocy marszałka województwa i nie więcej niż 2 społecznej, polityki prorodzinnej, wicemarszałków, w ciągu 3 miesięcy od dnia modernizacji terenów wiejskich, ogłoszenia wyników wyborów. zagospodarowania przestrzennego, Ważne! Po upływie kadencji sejmiku województwa ochrony środowiska, gospodarki zarząd województwa działa do dnia wyboru nowego zarządu województwa. wodnej (w tym ochrony Skład: Skład: przeciwpowodziowej), transportu zbiorowego i dróg publicznych, W skład zarządu województwa, liczącego 5 Radni wybrani w wyborach bezpośrednich w liczbie kultury fizycznej i turystyki, ochrony osób, wchodzi marszałek województwa, jako 30 w województwach liczących do 2.000.000 jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 mieszkańców oraz po 3 radnych na każde kolejne praw konsumentów, obronności, wicemarszałków i pozostali członkowie. rozpoczęte 500.000 mieszkańców bezpieczeństwa publicznego oraz Przewodniczący: wybierany spośród radnych przeciwdziałania bezrobociu sejmiku. i aktywizacji lokalnego rynku pracy. Wiceprzewodniczący: maksymalnie trzech. Ważne! Przewodniczący i wiceprzewodniczący Kto sprawuje władzę sejmiku województwa nie mogą wchodzić w skład samorządową zarządu województwa. w województwie? Niektóre zadania: Niektóre zadania: 1. wykonywanie uchwał sejmiku województwa, 1. tanowienie aktów prawa miejscowego, Organami samorządu 2. gospodarowanie mieniem województwa, , 2. uchwalanie strategii rozwoju województwa, 3. uchwalanie programów wojewódzkich, województwa są sejmik 3. przygotowywanie projektu i wykonywanie 4. uchwalanie planu zagospodarowania województwa i zarząd województwa, budżetu województwa, przestrzennego, a ich działalność jest jawna. 4. przygotowywanie projektów strategii rozwoju 5. uchwalanie budżetu województwa, 6. podejmowanie uchwał w sprawie powierzenia Samorząd województwa jest województwa, planu zagospodarowania zadań samorządu województwa innym zobligowany do prowadzenia przestrzennego i programów wojewódzkich jednostkom samorządu terytorialnego, oraz ich wykonywanie, Biuletynu Informacji Publicznej, 7. uchwalanie (w granicach określonych ustawami) przepisów dotyczących podatków a ponadto prowadzi też własną 5. organizowanie współpracy ze strukturami i opłat lokalnych samorządu regionalnego w innych krajach stronę internetową. i z międzynarodowymi zrzeszeniami 8. wybór i odwołanie zarządu województwa regionalnymi, 9. ustalanie wynagrodzenia marszałka województwa 6. kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie 10. rozpatrywanie sprawozdań z działalności działalności wojewódzkich samorządowych zarządu województwa, jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie 11. 11. podejmowanie uchwał w innych Strona internetowa województwa i odwoływanie ich kierowników. sprawach zastrzeżonych ustawami i statutem małopolskiego to województwa do kompetencji sejmiku www.malopolskie.pl województwa. Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 14
- 15. „Samorządność może się DEFINICJA: Biuletyn Informacji Publicznej istnieje w celu rozwijać jedynie w państwie powszechnego udostępniania informacji publicznej w postaci zdecentralizowanym, elektronicznej. Biuletyn ten składa się z witryn internetowych, na obywatelskim, opartym których władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania o organizacje terytorialną publiczne udostępniają informacje publiczne wymagane przez polskie i realizującym funkcje opiekuńcze prawo. tylko w wymiarze lokalnym i regionalnym.”3 Samorząd powiatowy Samorząd powiatowy stanowi Ustawa ta nie reguluje liczby które dodatkowo wykonują drugi szczebel samorządu oraz zakresu terytorialnego funkcje powiatu. Różnice terytorialnego w Polsce, obok powiatów. w porównaniu do powiatu samorządu gminnego i samorządu ziemskiego to: prezydent województwa. Posiada on możliwość miasta zamiast starosty i rada kształtowania własnej wewnętrznej W Polsce istnieje 379 powiatów. miasta w zamian za radę organizacji, m. in. wyboru organów Największym powiatem jest powiat powiatu. Formalnie powiat samorządu powiatowego (rada białostocki natomiast najmniejszym grodzki określa się jako miasto powiatu, zarząd powiatu), a także bieruńsko-leńdziński. Najgęściej na prawach powiatu; stanowienia poprzez te organy zaludnionym powiatem jest powiat prawa miejscowego. Na czele pruszkowski, natomiast najrzadziej • powiaty ziemskie (314) każdego powiatu stoi starosta. zaludnionym bieszczadzki. W tworzone są przez kilka Małopolsce mamy w sumie 22 gmin (wiejskich, wiejsko- powiaty, w tym 3 powiaty grodzkie miejskich, miejskich). Władza Kto tworzy powiaty? i 19 powiatów ziemskich. wykonawcza należy wówczas do starosty i zarządu powiatu. Zgodnie z art. 3 ustawy o samorządzie powiatowym Rada Wyodrębnia się dwa rodzaje Ministrów posiada (wyłączne) powiatów: kompetencje: PRAWO: Działalność samorządu powiatowego reguluje ustawa • powiaty grodzkie (65). Z reguły z dnia 5 czerwca 1998 roku • tworzenia powiatów, są to miasta powyżej 100 o samorządzie powiatowym • łączenia powiatów, tys. mieszkańców z kilkoma (tekst jednolity – Dz.U. z 2001r. • dzielenia powiatów, wyjątkami (Świnoujście, Nr 142, poz. 1592 z późn. zm.). • znoszenia powiatów, Zamość, Grudziądz, Sopot, • ustalania granic powiatów, Biała Podlaska czy miasta na • ustalania nazw powiatów. Śląsku). Właściwie są to gminy, Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 15
- 16. Powiat wykonuje określone Organy samorządu powiatowego ustawowo zadania publiczne. Organ stanowiący i kontrolny Cechą charakterystyczną tych Rada Powiatu zadań jest ich ponadgminny zasięg Radni, wybierani są w wyborach bezpośrednich. i charakter. Działania te realizowane Kadencja Rady Powiatu trwa 4 lata, może ulec skróceniu są w zakresie: edukacji publicznej, w drodze referendum powiatowego. promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, polityki Czym zajmuje się Rada Powiatu? prorodzinnej, wspierania osób • stanowienie aktów prawa miejscowego niepełnosprawnych, transportu • uchwalanie budżetu powiatu zbiorowego i dróg publicznych, kultury i ochrony dóbr kultury, • podejmowanie uchwał w sprawach herbu powiatu i flagi powiatu kultury fizycznej i turystyki, geodezji, kartografii i katastru, gospodarki • podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków nieruchomościami, administracji i opłat architektoniczno-budowlanej, • podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania gospodarki wodnej, ochrony stypendiów dla uczniów i studentów środowiska i przyrody, rolnictwa, • podejmowanie decyzji w sprawach finansowych leśnictwa i rybactwa śródlądowego, związanych z funkcjonowaniem powiatu porządku publicznego Zarząd Powiatu Organ wykonawczy i bezpieczeństwa obywateli, Wybierany i powoływany przez Radę Powiatu. ochrony przeciwpowodziowej, Na jego czele stoi starosta, który pełni rolę przewodniczącego przeciwpożarowej i zapobiegania Zarządu Powiatu, jest także kierownikiem starostwa. Ponadto innym nadzwyczajnym reprezentuje powiat na zewnątrz. zagrożeniom życia i zdrowia ludzi Rada Powiatu może odwołać cały Zarząd albo też pojedynczych oraz środowiska, przeciwdziałania jego członków w ściśle określonych warunkach. bezrobociu oraz aktywizacji Do zadań zarządu powiatu należy w szczególności: lokalnego rynku pracy, ochrony praw konsumenta, utrzymania • przygotowywanie projektów uchwał rady, powiatowych obiektów i urządzeń • wykonywanie uchwał rady, użyteczności publicznej oraz • gospodarowanie mieniem powiatu, obiektów administracyjnych, obronności, promocji powiatu, • wykonywanie budżetu powiatu, współpracy z organizacjami • zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek pozarządowymi. organizacyjnych powiatu. Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 16
- 17. Przykładami działań, których Starostwo powiatowe miastami na prawach powiatu podejmuje się samorząd powiatowy są: Kraków, Tarnów i Nowy Sącz. mogą być: Starostwo powiatowe jest Status ten, po wprowadzeniu jednostką pomocniczą zarządu. w dniu 1 stycznia 1999 roku Składa się on z różnego rodzaju nowego trójstopniowego podziału • nadzór nad szkołami wydziałów, które odpowiadają terytorialnego państwa, otrzymały: ponadgimnazjalnymi, za konkretne rodzaje spraw. • dbanie o drogi powiatowe, Wydziałami, które zazwyczaj • rejestracja pojazdów oraz znajdują się w starostwie są: • miasta liczące ponad 100 tysięcy wydawanie prawa jazdy, mieszkańców, • nadzór nad szpitalami rejonowymi, • wydział finansowy, • dawne stolice województw, • dbanie o powiatowe biblioteki, muzea, teatry. • wydział geodezji, • niektóre miasta w dużych aglomeracjach miejskich (np. • wydział gospodarki Jastrzębie-Zdrój, Jaworzno, Powiatowa administracja nieruchomościami, Mysłowice, Sopot, Świnoujście) zespolona składa się z trzech rodzajów urzędów. Stanowią ją: • wydział rolnictwa, Konsekwencje nadania miastom praw powiatu: • wydział kultury i sportu, 1. starostwo powiatowe, 2. powiatowy urząd pracy, będący • wydział oświaty, • organy w mieście na prawach jednostką organizacyjną powiatu (tj. rada miasta powiatu, • wydział zarządzania i prezydent miasta) wykonują 3. jednostki organizacyjne kryzysowego. kompetencje właściwe dla - stanowiące aparat pomocniczy odpowiednio - rady gminy kierowników powiatowych Pamiętaj! Pisząc pisma i wnioski i rady powiatu oraz wójta służb, inspekcji i straży. kierujemy je do zarządu powiatu, (burmistrza) i starosty, a nie do starostwa powiatowego. • organ wykonawczy miasta na DEFINICJA: Administracja prawach powiatu jest organem zespolona jest elementem Miasto na prawach powiatu monokratycznym, rządowej administracji terenowej. Są to urzędy, które W miastach na prawach powiatu • rada nie wybiera organu pomagają zarządowi powiatu nie ma starostwa powiatowego, jego wykonawczego i nie może go w wykonywaniu zadań własnych zadania wykonuje urząd miasta. odwołać, i zleconych. Określa je ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie • radni składają ślubowanie wg tekstu powiatowym. W województwie małopolskim roty z art. 23a ustawy gminnej. Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 17
- 18. • Widzimy zatem, iż powiat Możemy wyróżnić trzy rodzaje gminy znajdzie się w sąsiadującym realizuje zadania na wielu gmin: mieście. płaszczyznach. Poszczególne kompetencje znaleźć można w konkretnych ustawach •. miejskie Do zakresu działania gminy szczególnych. należą wszystkie sprawy publiczne Gmina miejska to gmina, o znaczeniu lokalnym. To właśnie Pamiętaj! Powiat wykonuje która zawiera się w granicach wymiar lokalny jest niezwykle zadania zlecone właściwe dla administracyjnych miasta. Gmina istotny, gdy mówimy o gminie, jej administracji rządowej (np. taka ma prawo do tworzenia tzw. zadaniach i działaniach. Gmina w zakresie opłat za użytkowanie jednostek pomocniczych – czyli po może wykonywać zadania zlecone wieczyste). prostu dzielnic czy osiedli. Zdarza jej przez organy administracji się (ale sporadycznie), że taką rządowej. Wszystkie zadania jednostką pomocniczą wchodzącą własne wykonuje na własną Samorząd gminny w skład gminy miejskiej zostaje odpowiedzialność. sołectwo. Sytuacja taka występuje 8 marca 1990 roku Sejm RP np. w Mikołowie (Śląsk). uchwalił ustawę o samorządzie Podstawowym zadaniem gminy terytorialnym oraz ustawy jest zaspokajanie podstawowych wprowadzające ją w życie. Tym •. miejsko–wiejskie potrzeb mieszkańców z jej terenu. samym określił rolę i zadania gminy Przykładami takich działań mogą w Polsce. W skład gminy miejsko- być sprawy związane z: wiejskiej wchodzi miasto oraz ewentualnie kilka wsi. Siedziba Gmina jest podstawową gminy ma miejsce niemal zawsze • gospodarka jednostką samorządu terytorialnego w mieście. Wyjątkiem jest gmina nieruchomościami, w Polsce. Nowe Skalmierzyce, która jest • ochrona środowiska jedyną gminą miejsko-wiejską • ładem przestrzennym, w Polsce, której siedzibą nie jest • drogami, miasto. Siedziba gminy mieści się • wodociągami i kanalizacją, CIEKAWOSTKA: Słowo gmina we wsi Skalmierzyce, nie w mieście • transportem zbiorowym, pochodzi od niemieckiego Nowe Skalmierzyce. • edukacja publiczną, Gemeinde oznaczającego • ochroną zdrowia, wspólnotę, społeczność. • pomocą społeczną, •. wiejskie • cmentarzami gminnymi, PRAWO: Działalność samorządu • porządkiem publicznym, gminnego reguluje ustawa Gmina wiejska to taka • targowiskami o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku, jednostka, na terytorium której nie • promocji gminy, Dz.U.2001.142.1591) znajdziemy miasta, jedynie wsie. • bibliotekami gminnymi oraz Może się jednak zdarzyć, że siedziba innymi instytucjami kultury. Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 18
- 19. PRAWO: Dokładny wykaz tematyki zadań, których podejmuje się gmina znaleźć można w art. 7 ustawy o samorządzie gminnym. Masz prawo głosu: Mieszkańcy mają prawo do podejmowania decyzji dotyczących własnej gminy w drodze referendum gminnego, albo za pośrednictwem organów gminy. Organy gminy Organ stanowiący i kontrolny Rada Gminy Kadencja: 4 lata. Wyboru Rady dokonują pełnoletni mieszkańcy gminy. Na czele rady Gminy stoi przewodniczący Rady Gminy. Rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy W skład rady wchodzą radni w liczbie: 1. piętnastu w gminach do 20.000 mieszkańców, 2. dwudziestu jeden w gminach do 50.000 mieszkańców, 3. dwudziestu trzech w gminach do 100.000 mieszkańców, 4. dwudziestu pięciu w gminach do 200.000 mieszkańców oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte 100.000 mieszkańców, nie więcej jednak niż czterdziestu pięciu radnych. Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, w szczególności: • uchwalanie budżetu gminy • ustalanie wynagrodzenia wójta • uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego • podejmowanie decyzji w sprawach finansowych gminy Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 19
- 20. Wójt (burmistrz, prezydent Organ o charakterze wykonawczym miasta) • Wójt stoi na czele Zarządu gminy wiejskiej • Burmistrz stoi na czele Zarządu gminy w mieście do 100 tys. mieszkańców) • Prezydent stoi na czele Zarządu gminy w mieście powyżej 100 tys. mieszkańców Wójt (burmistrz, prezydent miasta) stoi na czele Zarządu Gminy i powoływany jest na 4-letnią kadencję. Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz, opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Do zadań wójta należy w szczególności: 1. przygotowywanie projektów uchwał rady gminy, 2. określanie sposobu wykonywania uchwał, 3. gospodarowanie mieniem komunalnym, 4. wykonywanie budżetu, 5. zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Wójt wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy. Funkcjonowanie gminy Sołectwo jest jednostką pomocniczą gminy, charakterystyczną dla Jednostki pomocnicze. W terenów wiejskich. Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie gminie funkcjonują jednostki wiejskie, a wykonawczym - sołtys. Działalność sołtysa wspomaga pomocnicze, których organizację rada sołecka. Sołectwo może obejmować jedną miejscowość (np. wieś i zakres działania określa rada bądź przysiółek), część miejscowości lub kilka miejscowości. W jednej gminy odrębnym statutem. Takimi miejscowości może być także ustanowione kilka sołectw. jednostkami są sołectwa i dzielnice, ewentualnie osiedla. W dzielnicy (osiedlu) organem uchwałodawczym jest rada o liczbie członków ustalonej według art. 17 ustawy o samorządzie gminnym, nie więcej jednak niż 21. Organem wykonawczym dzielnicy (osiedla) jest zarząd, na czele którego stoi przewodniczący. Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 20
- 21. Związki międzygminne. wspólnej działalności, zyskach samorządnego. i pokrywania strat związku, Aby efektywnie i skutecznie wykonywać wspólne zadania 7. zasady przystępowania Społeczeństwo demokratyczne publiczne gminy mogą tworzyć i występowania członków oraz musi być budowane oddolnie. Nie związki międzygminne. Związek zasady rozliczeń majątkowych, można być podmiotem wspólnoty taki, wykonuje zadania we demokratycznej nie będąc własnym imieniu i na własną 8. zasady likwidacji związku, aktywnym i nie wykorzystując odpowiedzialność, posiada tez przyrodzonych praw oraz nie osobowość prawną. Gmina 9. inne zasady określające realizując nałożonych obowiązków. musi poinformować wojewodę współdziałanie. Istotnym faktem jest, iż to właśnie o zamiarze przystąpienia do poprzez udział w wyborach władz związku. Organem stanowiącym każdego szczebla mamy, jako i kontrolnym związku jest obywatele udział w kształtowaniu zgromadzenie związku, zwane naszego społeczno-gospodarczego Utworzenie związku wymaga dalej zgromadzeniem. W jego otoczenia i dzięki temu w sposób przyjęcia jego statutu przez skład wchodzą wójtowie gmin aktywny wykorzystujemy swoje rady zainteresowanych gmin uczestniczących w związku. prawa nadane nam przez państwo bezwzględną większością głosów Organem wykonawczym jest demokratyczne. Okazuje się, że ustawowego składu rady gminy. zarząd, powoływany i odwoływany większość rozstrzygnięć, które przez zgromadzenie spośród jego dotyczą lokalnych społeczności członków. dokonuje się przez wybranych Statut związku powinien przedstawicieli. określać: *** To przecież wybrani przez nas 1. nazwę i siedzibę związku, - mieszkańców konkretnej gminy radni, a następnie zatrudnieni przez 2. uczestników i czas trwania nich urzędnicy, działają dla nas związku, W Polsce samorząd terytorialny i na nasze życie mają bezpośredni został przywrócony w 1990 roku. wpływ. 3. zadania związku, Jego odtworzenie było integralnym elementem procesów zmian 4. organy związku, ich strukturę, systemowych, polegających na zakres i tryb działania, budowie demokratycznego państwa i tworzeniu gospodarki rynkowej. 5. zasady korzystania z obiektów Istota samorządu terytorialnego i urządzeń związku, w wymiarze społecznym obejmuje wartości, które składają się 6. zasady udziału w kosztach na koncepcję społeczeństwa Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 21
- 22. Rozdział III Partycypacja społeczna
- 23. Po co większy udział obywateli nie coraz częściej, ale nadal zbyt Tak zdefiniowane partnerstwo w rządzeniu? rzadko, traktując je wciąż jako mało publiczno-prywatne wynika przydatną formalność. z trzech zasadniczych przesłanek: Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat możemy zaobserwować pojawiające się Nowe tendencje w zarządzaniu • prawnych – samorządność na scenie publicznej nowe formy sprawami publicznymi (tzw. oznacza nie tylko prawo, i organy mające na celu pobudzenie administracja. obywatelska), ale także powinność aktywności obywatelskiej – np. mają na celu zwiększenie dostępu oddziaływania na wiele organizacje pozarządowe; rośnie do informacji oraz wpływu lokalnych struktur społeczno- rola mediów w inicjowaniu obywateli(zarówno jednostek gospodarczych, dla dobra i prowadzeniu debaty publicznej jak i organizacji obywatelskich) lokalnej społeczności (tradycyjnie było to domeną na decyzje władz dotyczące polityków), a coraz popularniejsze, ich codziennego życia. Dzięki • społecznych – rozwój lokalny nowe technologie (Internet) temu społeczność lokalna może nie może dokonywać się bez znacznie ułatwiają komunikowanie jakąś inicjatywę zablokować aktywnego współdziałania się i dostęp do informacji szerokiemu lub poprzeć, może zmienić jej mieszkańców gronu odbiorców. Rzeczywistość kształt lub zbudować koalicję na społeczna stopniowo przestaje rzecz jej wprowadzenia. Dzięki • finansowo-technicznych – więc być hierarchiczna, jak do tej udziałowi obywateli w procesie skuteczne działania na rzecz pory, a nabiera bardziej płaskiego, podejmowania decyzji rządy mają rozwoju lokalnego wymagają współzależnego, sieciowego możliwość otrzymania lepszej partnerstwa publiczno- charakteru. wiedzy o problemach, potrzebach prywatnego. i preferencjach społecznych oraz większą akceptację Na Zachodzie istnieje wiele społeczną dla swoich planów. możliwości wpływu (konsultowania, W rezultacie mogą nawet uzyskać współdecydowania) na decyzje współodpowiedzialność obywateli publiczne, co jest regulowane za uzgodnione z nimi programy przez prawo, lokalne tradycje działań. i społeczne zwyczaje. A. w Polsce? Podobnie jak to się zdarza w innych dziedzinach, tak i tutaj mamy Pojęcie partycypacja społeczna oznacza udział obywateli w zarządzaniu regulacje prawne, mamy narzędzia, sprawami społeczności, której są członkami. Patrząc na to pojęcie mamy odpowiednie instrumenty— z szerszej perspektywy partycypację społeczną można uznać za podstawę ale niestety rzadko ich używamy. społeczeństwa obywatelskiego, którego członkowie dobrowolnie biorą Dotyczy to zwłaszcza administracji udział w publicznej działalności. W węższym rozumieniu oznacza natomiast centralnej, która mając możliwość partnerstwo publiczno-prawne samorządu gminnego i mieszkańców przeprowadzenia konsultacji służące podejmowaniu działań na rzecz rozwoju lokalnego.4 społecznych, decyduje się na Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 23
- 24. Informowanie, konsultowanie społecznościami lokalnymi lub o ich zdanie, np. czy zgadzają i współdecydowanie to trzy grupami branżowo-zawodowymi, się na budowę nowej odmienne formy uczestnictwa doradcze rady obywatelskie, obwodnicy miasta? obywateli w decyzjach i nie procedury skargowe, wiele form tzw. należy ich ze sobą mylić. Zanim „e-demokracji”, a także referenda. •. Konsultacje.społeczne. bowiem społeczność lokalna Konsultacje mogą dotyczyć uzyska jakąkolwiek możliwość różnorodnych zagadnień, wpływu na decyzje, musi być o niej Do. klasycznych. narzędzi. np. mogą być pytaniem poinformowana. partycypacji.społecznej.zalicza.się. o sposób rozwiązania 5.instrumentów: pojawiającego się problemu lub pytaniem o opinię Konsultowanie zaś jakiejś w sprawie proponowanych decyzji przez organa administracji, •. Wybory. Wybór rozwiązań. Konsultacje nie oznacza jej negocjowania – przedstawicieli, który mogą tez przyjmować władze zbierają opinie od grup, dokonywany jest przez różną formę, mogą to być które są ważne dla podjęcia mieszkańców gminy zarówno spotkania władz i udanego wdrożenia danej w praktyce oznacza ich gminy z zainteresowanymi decyzji. Największy wpływ opowiedzenie się za pewnym, mieszkańcami, jak obywatele uzyskują oczywiście określonym kierunkiem i specjalistyczne badania wtedy, gdy mogą negocjować rozwoju gminy. Wybory można ankietowe. (współdecydować) treść programu, uznać również za pewną formę działania czy regulacji prawnej, z jej kontroli społecznej (co cztery •. Postępowanie. autorami lata działania samorządów administracyjne. Zgodnie poddawane są kontroli z Konstytucją RP każdy społecznej. Jeśli mieszkańcy obywatel czy organizacja Jakie są najpowszechniejsze gminy uznają, że są zadowoleni społeczna ma prawo składać formy partycypacji z prac samorządu może liczyć wnioski i skargi związane społecznej, czyli udziału on na poparcie w kolejnych z administracją publiczną. obywateli w procesie wyborach, jeśli nie, to podejmowania decyzji przez mieszkańcy zagłosują na kogoś •. Akcje.bezpośrednie. organa władzy? nowego). Coraz częściej spotykamy się z demonstracjami, Najczęściej są to: komisje •. Referendum. Jest to happeningami, formami i komitety doradcze, stałe lub metoda wykorzystywania okupacji lub blokad – są to doraźnie funkcjonujące przy zaangażowania mieszkańców właśnie formy pokojowych urzędach, „białe” i „zielone” księgi w podejmowanie istotnych akcji bezpośrednich będących oraz inne publicznie dostępne z punktu widzenia formą wyrażania swojego dokumenty konsultacyjne, społeczności lokalnej decyzji. zdania lub opinii przez wysłuchania opinii publicznej, Referendum może być prostą różne grupy lub organizacje otwarte spotkania dyskusyjne ze próbą zapytania mieszkańców społeczne.5 Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 24
- 25. *** (wtedy też za pominiecie tego pracodawcy i związki zawodowe, Partycypacja społeczna etapu grożą jej sankcje). W Polsce rozwiązując problemy na drodze w Polsce dopiero się rozwija. W Unii — oprócz Konstytucji — zachęcają negocjacji i zawierania porozumień. Europejskiej, gdzie praktykuje się j (lub zobowiązują) do tego liczne Aby wpływać na podejmowane od początku lat dziewięćdziesiątych, ustawy i akty prawne niższej rangi, przez rząd lub samorządy jest ona wszechobecna. Dla Polski a zwłaszcza przyjęte przez rząd decyzji, organizacje pozarządowe najbardziej inspirujące, a zarazem „Zasady dialogu społecznego”6. wykorzystują uprawnienia płynące zobowiązujące w tym zakresie są z ustawy o organizacjach pożytku zasady i standardy, które regulują publicznego i o wolontariacie. udział obywateli w podejmowaniu Partycypacja społeczna, czy W sumie w Polsce istnieje około decyzji na poziomie władz UE, w szczególności konsultacje, może 100 różnych ciał doradczo- bo przecież jeśli jest to możliwe być prowadzona zarówno na konsultacyjnych, gdzie w Komisji Europejskiej, to dlaczego poziomie administracji centralnej, najrozmaitsze organizacje nie w polskich ministerstwach? jak również przez samorządy otrzymują informacje o planach terytorialne na podstawie ustaw administracji i opiniują projekty i uchwał rad odpowiedniego nowych uregulowań.7 Udział obywateli w stanowieniu szczebla. Najpowszechniejsze są prawa i podejmowaniu decyzji konsultacje prowadzone w 16. może być dla administracji wojewódzkich. komisjach. dialogu. dobrowolny lub obowiązkowy społecznego, gdzie spotykają sie Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 25
- 26. Wolny wybór czy freewolność? By mówić o obywatelskości i charakteryzować aktywnego obywatela należy najpierw powiedzieć czym są takie pojęcia jak wolny wybór, poczucie sprawstwa oraz inicjatywa. Wolność, o której mówimy w kontekście obywatelskości różni się zasadniczo od wolności rozumianej przez młodych ludzi. To nie jest „freewolność”, o której mój 16 letni siostrzeniec powiedział – „wszystko jest bez prawa, wszystko jest takie jakie Ty chcesz”. Immanuel Kant ujął to trochę inaczej: „Postępuj wedle takich tylko zasad, co do których możesz jednocześnie chcieć, żeby stały się prawem powszechnym.” Ten niemiecki filozof żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku sformułował zasadę, która powinna być najważniejszym przykazaniem obywatela. Żeby to wyjaśnić, posłużę się przykładem: Weźmy za przykład nieuczciwego biznesmena i urzędnika samorządowego. Ten pierwszy żeby wybudować swój sklep w miejscu, w którym jest Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 26
- 27. najwięcej turystów dał łapówkę biznesmen nie zastosował się starsza kobieta ze swoją wnuczką. Są urzędnikowi. Jeżeli zastosujemy do ogólnych zasad społecznych bardzo biedne a mała Ania nie radzi zasadę „freewolności” biznesmena i zrobił to, na co miał ochotę, sobie w szkole. Długo nie myśląc dojdziemy do wniosku, że nie zaś to, co powinien. W zaproponował sąsiadce pomoc. Nie najważniejszy jest dobry pomysł przypadku sugerowania łapówki przewidział tego, jak wiele pracy i realizacja własnych celów, bo przez nieuczciwego urzędnika trzeba by włożyć, żeby pomóc im we gdybyśmy byli na jego miejscu, powinnością biznesmena wszystkich problemach. Wracając tego właśnie byśmy chcieli. Jeśli byłoby również powiadomienie ze szkoły mógł zrobić zakupy przyjmiemy punkt widzenia odpowiednich służb. i naprawić cieknący kran. Ale jak urzędnika, stwierdzimy, iż należy znaleźć czas na odrobienie lekcji mu się czasem jakiś dodatkowy z Anią sprzątanie i inne rzeczy, które dochód, bo mało zarabia Gdy już zrozumiemy czym były tak potrzebne? jest wolny wybór wykraczający Oba przytoczone tu poza nasze własne interesy rozumowania są wadliwe, będziemy cieszyć się z możliwości Sam – jak mi mówił – nie a związany z nimi dylemat jest robienia rzeczy, o których z dumą wiedział kiedy to się stało ale poczuł pozorny, ponieważ koncentrują się powiedzielibyśmy, że powinny się odpowiedzialny za tą rodzinę. one na partykularnych interesach być powszechnie przestrzegane Wiedział, że można zrobić dla - raz to nieuczciwego biznesmena, i respektowane. nich o wiele więcej, i że ktoś musi a raz urzędnika. Tymczasem idea mu pomóc. Rozwiązanie przyszło zaproponowana przez Kanta samo i bardzo szybko. Przeglądając wyraża zasadę ogólną. Zgodnie Powoli zaczynamy stawać swojego Facebook`a stwierdził z powszechnym prawem, zarówno się świadomymi obywatelami. jak wiele energii jego koleżanek biznesmen, jak i urzędnik, powinni Zaczynamy rozumieć, że i kolegów marnuje się tylko po się zgodzić co do tego, że dawanie współpracując z naszymi to żeby zająć czymś czas. Szybko łapówek jest złem, bo gdyby było koleżankami i kolegami możemy założył grupę pomocy Pani Marii inaczej, należałoby sobie życzyć, aby zrobić coś dla siebie, dla swojego i Ani, na której powstał grafik wszystkie istoty rozumne omijały otoczenia czy dla ludzi, którzy chętnych osób, mogących poświecić prawo dając łapówki bądź ich potrzebują pomocy. Zaczynamy kilka godzin w tygodniu, żeby zrobić żądając. W tym miejscu widzimy czuć coś, co w nauce znane jest coś dla drugiego człowieka. jak w gruncie rzeczy prosta i słuszna pod pojęciem poczucia sprawstwa idea staje się trudna do realizacji – widzimy, że to co robimy ma przez większość ludzi. sens przynosi określone efekty W ten sposób dzięki naszej a my chcemy czuć się za to zadanie inicjatywie budujemy coś, co dla odpowiedzialni. każdego dojrzałego społeczeństwa Jeżeli natomiast wykroczymy obywatelskiego jest równie ważne jak poza sfery takich lub innych PKB, choć nie tak łatwo policzalne. prywatnych interesów, stwierdzimy, I znowu przykład z życia: Działając choćby tylko w obszarze że urzędnik powinien zgłosić Pewien młody człowiek dowiedział swojego najbliższego otoczenia, przestępstwo policji, ponieważ się, że na jego osiedlu mieszka pomnażamy kapitał społeczny. Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 27
- 28. Profesor Janusz Czapiński wiele już wyborów, a także do wyrażania w szkole po aktywność na razy ogłaszał, że Polska ma bardzo swej woli poprzez referendum. forach internetowych. Od pracy słaby kapitał społeczny. Jednym Teoretycy i praktycy społeczeństwa wolontariackiej po uczestnictwo z jego wyznaczników jest poziom obywatelskiego boleją nad niską w wyborach władz. Od zbiórki zaufania. A my nie ufamy sobie frekwencją wyborów – szczególnie pieniędzy wśród sąsiadów nawzajem. samorządowych. Jeszcze gorszy przeznaczonej na zakup karmy dla obraz partycypacji społecznej zwierząt, po prace w stowarzyszeniu dają wyniki badań dotyczących pomagającemu chorym na W gazecie Metro z 21 maja 2009 konsultacji społecznych oraz białaczkę. Od wolnego wyboru do czytamy: społecznej kontroli nad władzami samoorganizacji. lokalnymi. • „97% Polaków nigdy nie pracowało jako wolontariusz Zbyt rzadko jednak definiuje dla żadnej organizacji się aktywność obywateli na charytatywnej poziomie własnego podwórka, a społeczeństwo obywatelskie ma • 92% nie utrzymuje bliższych początek w naszym zaufaniu do kontaktów a sąsiadami sąsiadów, przekładającym się na chęć do kooperacji – czyli choćby • 90% młodych uważa, ze nie ma wspólnych sąsiedzkich inicjatyw. żadnych zobowiązań wobec Kapitał społeczny to również nasza swojego kraju, miasta, osiedla.” inicjatywa i potrzeba kreacji, to chęć by nasze otoczenie się zmieniało, by Według Profesora skutki tego to co nas otacza było estetyczne – po stanu mogą być opłakane – „Chodzi prostu ładne. Jednym z najbardziej o kapitał społeczny, którego istotą wyrazistych poligonów (nomen są więzi międzyludzkie oparte na omen) doświadczalnych zaufaniu. Istnieje realna groźba, że społeczeństwa obywatelskiego przestaniemy się rozwijać”. „Obecny jest ruch uliczny. Tam na co dzień kryzys minie, a to o czym ja mówię, możemy sprawdzać, czy zmienia jest dużo bardziej niebezpieczne”. się nasz kapitał społeczny w jego definicyjnych określeniach: zaufanie, kooperacja, zasada Mówiąc o aktywności obywateli, odwzajemniania. podkreśla się często, że umożliwia ona korzystanie przez społeczności lokalne z przysługującego im Naszą aktywność obywatelską prawa do wyłaniania władz możemy rozwijać zawsze i wszędzie. samorządowych w drodze Od wspólnych akcji realizowanych Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 28
- 29. Przypisy 1. www.poradnik.ngo.pl 2. prof. J. Regulski, Samorząd wojewódzki osiągnięcia, problemy, dylematy rozwoju. Wprowadzenie do dyskusji, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, zob. na http://www.frdl.org.pl/downloads/profRegulski.pdf 3. prof. J. Regulski, Samorząd wojewódzki osiągnięcia, problemy, dylematy rozwoju. Wprowadzenie do dyskusji, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, zob. na http://www.frdl.org.pl/downloads/profRegulski.pdf 4. Hausner, J. (red.), Komunikacja i partycypacja społeczna, Kraków 1999, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej, s. 41. 5. Hausner, J. (red.), Komunikacja i partycypacja społeczna, Kraków 1999, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej, s. 42-43. 6. Zasady Dialogu Społecznego. Dokument programowy przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 22 października 2002. Dostęp: http://www. kprm.gov.pl/archiwum/3585_8041.htm 7. Długosz, D., J. J. Wygnański Obywatele współdecydują. Przewodnik po partycypacji społecznej. Partycypacja obywatelska w Polsce, Warszawa 2005, Stowarzyszenie na rzecz Forum Inicjatyw Pozarządowych, 82 ss. Młodzi Małopolanie Rozmawiają Strona 29
- 30. © Federacja Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP Kraków 2010 r.