1. DOKUZUNCU BÖLÜM
İKTİSADİ BİRLEŞMELER TEORİSİ:
GÜMRÜK BİRLİKLERİ VE SERBEST
TİCARET BÖLGELERİ (genişletilecek)

2. II- GÜMRÜK BİRLİKLERİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
Statik etkiler
Fiyat
 Statik etkiler, ekonomik ve
sosyal yapılar sabit kalması
D S
225 A’nın Fiyatı
varsayımı altında, üretim
200
V Y
C’nin maliyeti+gümrük tarifesi faktörlerinin yeniden
e
dağılımı dolayısıyla ortaya
f
150
M I J N
B’nin maliyeti
çıkacak etkileri ifade eder.
S
h
Bir bölge içinde ticaret
D
C’nin maliyeti 
100
E H
engelleri kaldırılınca, bu bu
bölgeyi oluşturan ülkeler
arasında dış ticaret hacmi
O L K E T Miktar
Grafik 1: Gümrük Birliğinin Statik Etkileri
genişler. (Ticaret yaratıcı
etki)
 Bölge dışından yapılan
ticaretteki daralma meydana
gelir.(Ticaret saptırıcı etki)
2

3. II- GÜMRÜK BİRLİKLERİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
Statik etkiler
Fiyat
 Üye ülkelerdeki yüksek maliyetli
üretimin yerine, birlik içindeki
D S
daha verimli ülkenin üretimi
225
V
A’nın Fiyatı
Y
geçer. Bu durum karşılaştırmalı
üstünlüklere uygundur.
200 C’nin maliyeti+gümrük tarifesi
e f B’nin maliyeti
 Gümrük birliklerinin dünya refahı
150
S
M I
h
J N
D
üzerine net etkisi, ticaret artırıcı
ve ticaret saptırıcı etkilerin
C’nin maliyeti
100
E H
göreceli büyüklüğüne bağlıdır.
 Ticaret artırıcı etki, yüksek
maliyetli yerli üretimin azalması
O L K E T Miktar
Grafik 1: Gümrük Birliğinin Statik Etkileri
(üretim kazancı) ve düşük
fiyattan tüketici tüketici
rantındaki artışı (tüketim
kazancı) dan oluşur.
3

4. II- GÜMRÜK BİRLİKLERİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
Statik etkiler
Fiyat  Ticaret saptırıcı etki, en verimli
D S
üreticinin birlik dışında kalması ve
malların ortak gümrük tarifesine
225 A’nın Fiyatı tabi olması nedeniyle, birliğin bu
V Y
200 C’nin maliyeti+gümrük tarifesi
ülkeden yaptığı ithalatın
e durmasından kaynaklanır.
f B’nin maliyeti
150
M I J N
 Bu ülke birlik içinde yer alırsa
S
h D
C’nin maliyeti ticaret saptırıcı etki olmaz ve refah
100
E H
düşüşü yaşanmaz.
 Bu durumları grafik ile açıklayalım.
O L K E T Miktar
A, B, C gibi üç ülke ve bir malı ele
Grafik 1: Gümrük Birliğinin Statik
alalım. Söz konusu ülkelerdeki
Etkileri malların fiyatları sırasıyla, 225,
150, 100 lira olsun.
 Verimliliği en yüksek ülke C, en
düşük ise A olur.
4

5. II- GÜMRÜK BİRLİKLERİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
Statik etkiler
Fiyat  A ülkesi ilk aşamada yerli üretimi
D S
korumak için %100 oranında ad
valorem vergi uygulasın.
B’nin fiyatı 300, C’nin fiyatı 200
225 A’nın Fiyatı

V Y
200 C’nin maliyeti+gümrük tarifesi
olur.
e f B’nin maliyeti
 A ülkesi B’den hiç ithalat
150
S
M I
h
J N
D
yapamaz, tüketiminin bir
bölümünü yurt içi üretimden, bir
C’nin maliyeti
100
E H
kısmını ise C ülkesinden karşılar.
 Grafikte SS ve DD, A ülkesinin
arz ve talep eğrisidir.
O L K E T Miktar
Grafik 1: Gümrük Birliğinin Statik Etkileri
 B ve C ülkesinin fiyatları yatay
doğrular ile gösterilmiştir.
5

6. II- GÜMRÜK BİRLİKLERİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
Statik etkiler
Fiyat
 %100 vergi uyguladığında A
ülkesinin tüketimi OR
D S
225 A’nın Fiyatı
miktardır ve OK miktar yurtiçi
200
V Y
C’nin maliyeti+gümrük tarifesi üretimle, KR miktar ise C
ülkesinden ithal edilir.
e f
A ve B ülkesinin gümrük
B’nin maliyeti
150 
M I J N
S
h
birliği kurduğunu C ülkesinin
D
C’nin maliyeti
100
E H
birlik dışında kaldığını
varsayalım.
Birlik kurulduktan sonra
O L K E T Miktar

Grafik 1: Gümrük Birliğinin Statik Etkileri
uygulanan ortak gümrük
tarifesi A’nın tarife oranı ile
aynı olursa;
 C ülkesinin malı A ülkesinde
200 lira olmaya devam eder.
6

7. II- GÜMRÜK BİRLİKLERİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
Statik etkiler
Fiyat
 Birlik içinde B ülkesinin fiyatı
geçerli olacağından C ülkesi
D S
birliğe mal satamaz.
225 A’nın Fiyatı
200
V Y
C’nin maliyeti+gümrük tarifesi
 A ülkesinin ithalatı LT miktarına
yükselir ve bu ithalat tümüyle B
e f B’nin maliyeti ülkesinden yapılır.
150
A’nın pahalı üretiminin azalması
M I J N
S
h D
C’nin maliyeti

100
E H ve yerine B’nin ucuz üretiminin
geçmesi nedeniyle tüketim RT
miktar artar.
O L K E T Miktar
Grafik 1: Gümrük Birliğinin Statik Etkileri
 Böylece ithalattaki toplam artış
LK+RT miktar olur. (ticaret
yaratıcı etkidir.)
 C ülkesinden yapılan KR miktar
ithalat B ülkesine kayar. (ticaret
saptırıcı etki)
7

8. II- GÜMRÜK BİRLİKLERİNİN EKONOMİK ETKİLERİ
Statik etkiler
Fiyat
 LK miktar yerli üretimin yerine,
B’nin üretiminin geçmesi
D S
nedeniyle refah artışı MVI
225
V
A’nın Fiyatı
Y
üçgeninin alanına eşittir.
200 C’nin maliyeti+gümrük tarifesi
 Fiyat düşüşü sonucu ortaya
e f B’nin maliyeti çıkan RT miktar artışın refahı
150
S
M I
h
J N
D
yükseltici etkisi ise JYN
üçgeninin alanına eşittir.
C’nin maliyeti
100
E H
 C ülkesinin üretim maliyeti B
ülkesinden EI kadar düşük
olduğundan, bu ülkeden KR
O L K E T Miktar
Grafik 1: Gümrük Birliğinin Statik Etkileri
miktarındaki ticaret sapmasını
doğuracağı refah düşüşü EIJH
dikdörtgeninin alanına eşittir.
 MVI+JYN>EIJH olduğunda net
bir refah artışı sağlanır.
8