1. ZELULAREN
ANTOLAMENDUA
•Teoria zelularra
•Zelula motak

2. Teoria zelularra
Ikerketa hauei eta beste batzuei esker (Mathias Schleiden,
Theodor Schwann eta Rudolph Vicchow) , XIX.mendean teoria
zelularra deitzen dena formulatu zen eta honela dio:
1- Organismo bizidun guztiak zelula batez edo gehiagoz
osatuta daude. Unitate estrukturala
2- Organismo bizidun baten erreakzio kimikoak zelula
barruan gertatzen dira.Unitate funtzionala da.
3- Zelula oro lehendik dagoen beste batetik sortzen da.
4- Material genetikoa zelula amarengadik hurrengora
pasatzen da.

3. Zelula motak
Zelula prokariota
Zelula eukariota

4. Zelula eukariotikoa
• Zelularen antolaketa
eta funtzioak

5. Tamaina, forma eta motak
• Tamaina askotakoak izan daitezke, 10 eta 100
µm bitarteko neurrikoak. Orokorrean landarezelulak dira handienak, 20 eta 50 µm artekoak,
animalia-zelulak 10 eta 20µm artean daude.
5

6. Tamaina, forma eta motak
• Morfologia ere oso aldakorra da, forma arruntena
esferikoa da, baina salbuespen pilo dago.
Orokorrean zelulen formak zerikusi haundia du
bere funtzioarekin.
6

7. Zelula eukariotaren egitura
Edozein zelulak hiru osagai nagusi ditu.
MINTZ PLASMATIKOA: zelula kanpo
ingurunetik bereizten du, baina elkartrukea
posible eginez.
ZITOPLASMA: ur disoluzioa, bertan
gertatzen dira erreakzio
metabolikoak.Zitosola.
DNA: material genetikoa, azido
nukleikoz osatua.
ORGANULUAK : Zelula barruan funtzio
ezberdinak betetzen dituzten egiturak.

8. Animalia-zelula
Landare-zelula
Animalia
Zeintzu dira aldeak?
8

9. Tamaina, forma eta motak
Bi talde bereizten dira: animalia-zelula eta landare-zelula
Egitura esklusiboak
Egitura komunak
Egitura esklusiboak
Glukokaliza
Lisosomak
Mitokondria
Pareta zelularra
Mintz plasmatikoa
Erretikulo
endoplasmatikoa
Zentrioloa
Zitosola
Kloroplastoa
Erribosomak
Zilioa
Golgiren aparatua
Bakoulo haundiak
Zitoeskeletoa
Nukleoa
9

10. Zelula eukariotikoa: antolaketa
•
Bilduki zelularra
– Mintz plasmatikoa (beti)
– Glukokaliza: animalia-zeluletan ager daiteke
– Pareta zelularra: zelulosakoa landare-zeluletan, kitinarekin onddoen zeluletan
•
•
Zitoplasma
– Hialoplasma edo zitosola: sistema koloidal konplexua
– Organuloak
Nukleoa: material genetikoa biltzen duena
– Nukleoplasma
– Kromatina
– Nukleoloa
10

11. Zelula eukariotikoa: antolaketa
Mintz plasmatikoa
•Bilduki jarrai oso
fina, zelulari
indibidualtasuna
ematen diona.
•
•
•
•Mikroskopio
– Mintz plasmatikoa (beti)
elektronikoz ikusita
– Glukokaliza: animalia-zeluletan ager daiteke
hiru geruza ikusten
– Pareta zelularra: zelulosakoa landare-zeluletan, kitinarekin onddoen zeluletan
dira(ilunak osmiofiloak
Zitoplasma
eta
– Hialoplasma edo zitosola: sistema koloidal konplexua argiak ez) 80Å
– Organuloak edo morfoplasma
inguruko
Nukleoa:
material genetikoa biltzen duena
lodierarekin eta
– Nukleoplasma
“sandwich” edo
– Kromatina
11
– Nukleoloa
trenbide itxurarekin.
Bilduki zelularra
–

12. Mintzen ereduak
E. GORTER & F. GRENDEL(1925)
H. DAVSON & J. F. DANIELLI (1935)
JS. SINGER & G. NICHOLSON (1972)

13. Mintzaren ezaugarriak
• Mintza ez da simetrikoa lehenengo MEko irudiek erakusten
zuten bezala, baizik eta asimetrikoa.
•Mintzak ez dira egitura estatikoak, dinamikoak baizik
•Mintzak ez dira muga edo hesi pasiboak, egitura aktiboak
baizik, eta energia kopuru handia kontsumitzen dute.
•Mintzak hautazko iragazkortasuna dauka.
•Mintzek leheneratzeko gaitasuna dute.
14

14. Mintz plasmatikoa: mosaiko fluido edo eredu dinamikoa
(Singer eta Nicolson-en eredua,1972)
•Mintzaren konposizioa aldakorra da zelula batetik bestera, baina fosfolipidoak
(45%), proteinak (45%), gluzidoak (5%) eta kolesterola (5%) beti sartzen dira.
•Molekulak era askean mugi daitezke
•Mintzaren egitura asimetrikoa da.
15

15. Mintz plasmatikoa: mosaiko fluido edo eredu dinamikoa
(Singer eta Nicholson-en eredua,1972)
• Fosfolipidoen geruza bikoitza, talde
apolarrak aurrez aurre erdialdean eta buru
polarrak barne eta kanpo ingurunearekin
kontaktuan
• Lipidoak era askean mugi daitezke bai
alboetara nola beren buruaren inguruan
biratuzjariakortasunaren erantzule
• Kolesterola tartekaturik fosfolipidoen artean:
egiturari zurruntazuna emanez.
• Proteinak “itsaso lipidiko” horren barruan
edo bietako aupegiren batean itsatsita (asko
alboko norantzan higi daitezke, beste batzuk
kokapen finkoa dute

16. Mintzaren asimetria
Kanpoko ingurunea
Hialoplasma
•Gluzidoak: 15 bat unitateko oligosakaridoak lipido eta
proteinei lotuta glukolipido eta glukoproteinak eratuz, kanpoko
aurpegian kokatzen dira.
•Proteinak bi motakoak izan daitezke: periferikoak edo
estrinsekoak eta integralak edo intrinsekoak .
17

17. MINTZETAKO LIPIDOAK
GLUKOLIPIDOAK
FOSFOLIPIDOAK
KOLESTEROLA
MOLEKULA ANFIPATIKOAK
BURU
HIDROFILOA
ISATS
HIDROFOBOA

19. Mintzaren asimetria
Kanpo ingurunea
Glikoproteinak
Glikolipidoak
Oligosakaridoak
Lipidoen
geruza
bikoitza
Kolesterola
Kanpo proteinak
Zitoeskeleto
Barne proteinak
Barne ingurunea=Zitosola
zuntzak
•Proteina integralek, ugarienak (%70), geruza bikoitzaren lodiera osoa zeharkatzen dute eta
mintzari estu lotuta daude.
•Anfipatikoak dira:
•Zati apolarra geruzaren erdiko aldean (gantz azidoekin)
•Zati polarra, kanpoko aldera (zelularen barne zein kanpoko ingurunerantz
• Aurpegi batean zein bestean erakusten duten erradikalak desberdinak izaten dira, hau da,
asimetrikoki kokatuta daude.
20

20. Mintzaren asimetria
•Proteina periferikoak(%30). Hidrosolugarriak dira,
mintzaren alde batean zein bestean agertzen dira,
lipidoaren azaleko mutur hidrofiloarekin edo beste proteina
integrala batzuekin lotuta. Ugariagoak dira barruko aldean. 21

21. Mintzaren funtzioak
1.
Egiturazko funtzioa
2.
Sustantzien trukearen funtzioa
 Osmosia eta difusioa
 Garraio pasiboa
 Garraio aktiboa
3. Besikulen eraketaren eta trukearen funtzioa
 Endozitosia
1. Fagozitosia
2. Pinozitosia
1. Exozitosia
• Besteak
1. Informazio-transferentziako funtzioa
2. Identitate zelularreko funtzioa
3. Entzimen euskarria
22

22. Sustantzien trukearen funtzioa
• Osmosia (ura) eta difusioa (soluto txikiak H2O , gasak O2,CO2,N2
eta izaera lipidikoa dutenak, hormona esteroideak, kontzentrazioaren
alde)
•Garraio pasiboa: sustantziak kontzentrazioaren alde trukatzen dira,
proteinek hartzen dute parte baina ez du energiarik behar.
•Garraio aktiboa: proteinek hartzen dute parte, gradiente baten kontra23
gertatzen da “aldapan gora” eta energia kontsumitzen da (ATP)

23. GARRAIO PASIBOA
• OSMOSIA: uraren garraioa ingurune hipotonikotik
hipertonikora, mintz iragazkorrean zehar.
• DIFUSIOA:
– Mintzaren osagaien artetik
– Kargarik gabeko molekula apolar txikiak (O2,N2,CO2...)
– Izaera lipidikoa duten substantziak: hormona esteroideak
• DIFUSIO ERRAZTUA:
– Mintz-proteinen bitartekaritza, lipidoekin kontakturik gabe
– Gluzido bakunak, aminoazidoak, nukleotidoak, ioiak, glukosa...
– Mintz-proteinak: permeasak, kanal proteinak

24. GARRAIO AKTIBOA
• Energia behar du eta kontzentrazio gradientearen
kontra
• Mintz-proteinen parte-hartzea ezinbestekoa.
• GARRAIO AKTIBO PRIMARIOA
– ATP batek aktibatzen du proteina garraiatzailea
– Ioia edo molekula txikia kontzentrazio gradientearen kontra
garraiatua
– Zelula elektrikoki polarizatua mantentzen da, mintz-potentzia
elektrikoa sortuz (barruan -, kanpoan +)
• KOGARRAIOA
– Energia ez da zuzenean gastatzen
– Substantzia batek (glukosak) beste baten (Na+)
gradientearen aldeko “bidaia” aprobetxatzen du, bera
kontzentrazio gradientearen kontra joateko
– Energia gero gastatuko da Na+ berriro kanpora ateratzean

25. Besikulen eraketaren eta trukearen
funtzioa:besikula bidezko garraioa
• Mintz plasmatiko zein
barneko mintzetik
etengabe eratzen dira
besikulak. Besikula
horien barruan zenbait
molekula biltzen eta
garraitzen dira.
Besikulen joan-etorria
oso bizia da,
kanpoaldetik
barnealdera,
organuloen artean eta
barnealdetik kanpora. 26

26. Endozitosia eta exozitosia
Endozitosia:
substantziak zelulara
txertatzeko prozesua da
Fagozitosia:
harrapatutako
partikulak tamaina
handikoak eta
solidoak dira
Pinozitosia:
barneratutako
substantziak
tamaina txikiko
partikulak edo
likidoak dira.
Exozitosia: barneko besikulen mintzak eta mitz plasmatikoa bat
egiten dute eta edukia kanpora isurtzen da.
27

27. Mintzaren funtzioak
1.
Egiturazko funtzioa
2.
Sustantzien trukearen funtzioa
 Osmosia eta difusioa
 Garraio pasiboa
 Garraio aktiboa
3. Besikulen eraketaren eta trukearen funtzioa
 Endozitosia
1. Fagozitosia
2. Pinozitosia
1. Exozitosia
• Besteak
1. Informazio-transferentziako funtzioa
2. Identitate zelularreko funtzioa
3. Entzimen euskarria
28

28. Informazio-transferentziako funtzioa
Identitate zelularreko funtzioa
• Komunikazio zelularra beharrezkoa
da zelularen harreman funtzioak
gauzatzeko eta mintzaren barruan
aurkitzen dira seinaleak jasotzeaz
arduratzen diren errezeptoreak.
• Mintzeko proteina markaitzaileek
zehazten dute zelularen identitatea.
•A,B,O odol sistema
•Errefusaren arrazoia.
29

29. Mintz plasmatikoaren itxura desberdinak
1.
Mikrobiloak: zitoplasmaren
hedaguneak dira. Xurgapenazalera handiagotzea dute
helburu (1)
2.
Elkartze zelularrak hala
nola, desmosomak(),
oklusio elkartzeak (3) eta
“gap” loturak. Zenbait
zelutetan agertzen dira
beraien arteko loturak
mantentzeko edo indartzeko
3.
Seudopodoak zitoplasmaren
hedaguneak dira baina
etengabe aldatzen dira
formaz, mugimendu eta
fagozitosiarekin daude lotuta.
30

30. Elkarren ondoko bi
zelulen mintzen
kanpoko bi erdien
elkartzea. Ezin da
substantziarik igaro
Lotune estua
Itsaspen proteinez
elkarturik. Zitoeskeletoko
harizpiak hauei finkatuta
zuntz-sare konplexua
eratuzEz dago mintzen arteko
kontakturik.
Kanal proteinek, kanal komuna
eratzen dute, zitoplasmak
komunikazioan jarriz
(sinkronizazioa: muskulu
uzkurduran…)
Desmosoma
Gap lotura
Mikrobiloak

31. Glukokaliza

Mintzaren kanpoko aurpegian agertzen da

Lipido eta proteinei lotutako katea gluzidikoez osatuta
dago. Hauei zelulak jariatutako gluzidoak gehi
dakizkioke

Batzuetan mintzarena baino lodiera handiagoa izaten
du. Zenbait ehunetan zelularteko subtantzia edo
matrizea osa dezake.

Babeseko funtzioak betetzen ditu. Identitate
zelularreko funtzioan eta ezagutze zelularreko
mekanismoetan zeregina du.
32

33. Pareta edo horma zelularra
Zelulak berak sortzen duen
jariapen-mintz sendoa da.
Zelulosazko harizpi luzeez
osatuta dago, beste
polisakarido
(hemizelulosa, pektina)
eta glukoproteinekin
batera.
Kanpotik barrura hiru geruza
aurki ditzakegu: erdiko
lamina, pareta primarioa
eta pareta sekundarioa.
Bakarrik landare-zeluletan
aurkitzen da.
34

34. HORMA ZELULARRA: FUNTZIOAK
• Zelulei forma, babesa, gogrtasuna eta
higiezintasunea eman
• Zelulak eztanda es egitea, ura etengabe
sartzearen ondorioz
• Landareari zutik mantentzen lagundu
• Elkarren ondoko zelulak lotu eta
konektatu, substantzien trukea
ahalbidetuz

35. HORMA ZELULARRAREN EGITURA
• TARTEKO ORRIA
– Zatitu berri diren eta elkartuta
jarritzen duten bi zeluen artean
eratzen lehena.
– Pektinaz osatua
– Ura gas eta molekula hidrosolugarrri
txikientzat iragazkorra
• HORMA PRIMARIOA
– Fina eta malgua.
– Meristemoetan (zelula gazteak)
– Zelulosaz, pektinaz eta
hemizelulosaz eratua.
– Ura gas eta molekula hidrosolugarrri
txikientzat iragazkorra
• HORMA
SEKUNDARIOA:
– Zurruna eta deformagaitza.
(ehun eskeletiko eta
eroaleetan)
– Horma primario eta mintzaren
artean
– Zelulosaz eta pektinaz osatua

36. HORMA ZELULARREKO EGITURAK
Plasmodesmoak: zelulen arteko kanalak
Punteadurak: hormaren
estuguneak, soilik tarteko
orria gelditzen da