1. طراح معمار روش
یو ی
سرمقاله
Architectural Design and Method
Kamran Afshar Naderi کامران افشار نادری
در جوامع م‌قبل صنعت وسایل ارتباط محدود بوده و هر محدودة جغرافیایی ا پیش از صحبت در خصوص «روش» یا «رو های» طراحی معماری بهتر
ش
- فرهنگی، معماری خاص خود را پرورش م داده. انسجام این معماری و وجود
ی است ببینیم روش چیست. آلوار آلتو م گوید: «معماری مثل ماهی قز آال یا
ل ی
ارتباط گون شناسی بین بناها، نشا دهندة وجود روشی معین بوده که اغلب تا
ن ه ماهی آزاد است که دور از دریا و محل زندگی خود متولد م شود. زندگی او
ی
کوچ ترین جزئیات معماری را تعیین م کرده. کافی است به معماری بومی
ی ک صدها مایل دورتر از محیط زیست خود آغاز م شود، جایی که رودخان ها،
ه ي
گیالن، بوشهر یا یزد توجه کنیم تا متوجه حضور یک روش معین فکر کردن و جویبارهای باریکی هستند که از کو ها، سرچشم های زالل و اولین قطراتی که
ه ه
ایجاد اثر معماری بشویم. از یخچا های طبیعی م چکد شك م گيرند،...
ل ي ی ل
متأثر از مؤلفة زمان بود اند، اگ چه تا حدی
ر ه معمار های سب ساز عمدتاً
ک ی چقدر زمان الزم است که تخ های ماهی به موجوداتی بالغ تبدیل شوند؟
م
از شرایط مکانی نیز تأثیر م پذیرفت اند. ب همين دليل در ایران سبک صفوی،
ه ه ی هما قدر زمان الزم است تا چیزی که در جهان تفکر، متولد م شود تکامل یابد
ی ن
تیموری، سلجوقی و... داریم و در اروپا باروک، گوتیک و روکوکو. آثار معماری و به فرم اصلی خود برسد.»1
سب ساز عمدتاً بناهاي خاص از قبیل مسجد، مدرسه، کلیسا و قلعه هستند. ک در این گفته، آلتو به فاصلة کمی و کیفی بین اید های آغازین، و محصول
ه
شاخصی بود اند که از سرزمینی به سرزمین
ه معماران سب ساز افراد نسبتاً
ک ساخته شدة معماری اشاره م کند. سؤالی که مطرح م شود این است: چه
ی ی
دیگر سفر م کرد اند و دانش خود را به صورت یک راز حرف ای فقط با خواص
ه ی ه مکانیسمی موجب م شود نطف های اولیة معماری به بلوغ و دست آخر به دریا
ه ی
ً
و همقطاران خود در میان م گذاشت اند. از این رو مثال کارهای مشابهی را
ه ی برسند؟
از سبک گوتیک در آلمان، انگلستان، فرانسه، اتریش و ایتالیا م بینیم که در
ی ماهی آزاد مسیر خود را از روی غریزه پیدا م کند. اگرچه در انسان غریزة
ی
اصول و حتی جزئیات بسیار به یکدیگر شبی اند. در اینجا حتی مدارک مکتوب
ه ساختن سرپناه وجود دارد، ولی مسئلة معماری امروز پیچید تر از آن است که
ه
به دست آمده از گذشته نیز وجود رو های مشخص طراحی را در معماری
ش بتوان با غریزه و یا به تعبیر امروزی آن، «سلیقه» فاصلة بزرگ بین تجرید و
سب ساز تأیید م کند.
ی ک عینیت را طی کرد و معماری به وجود آورد. فرایند آگاهانة دستیابی به پروژه و
یکی از قدیم ترین این مدارک رسال های معروف ویتروویوس تئوریسین رم
ه ی تدقیق آن را فارغ از اینکه به چه صورت باشد، روش طراحی معماری م نامیم.
ی
باستان است. در دورة مدرن، معماران مؤلف و مهم مدرن هر یک شیو ای اتخاذ
ه روش مجموع ای از اصول و دستورالعم هایی است که به معمار اجازه م دهد
ی ل ه
کردند و بعضی در دورة فعالیت حرف ای خود قال ها و معیا های مطرح شدة
ر ب ه فرایند طراحی معماری را به گون ای منسجم و پیوسته از آغاز تا انتها هدایت
ه
خویش را بارها بازنگری و حتی خالف آ ها عمل کردند. این مسئله موجب شد،
ن کند. شاید نکتة فوق بدیهی به نظر برسد ولی با بررسي شیوة آموزش معماری
مدارس معماری از پیشنهاد روشی مشخص برای طراحی صر نظر کنند.
ف در دانشگا ها و همچنین شیوة کار معماران مختلف متوجه م شویم پراکندگی
ی ه
با جنبش پست مدرن کلیت مدرنیسم مورد تردید قرار گرفت و بحث و عدم انسجام فراوانی در روش انجام طراحی معماری وجود دارد. بخشی از این
ساختا شکنی پیش آمد. تزلزل رو ها در دورة معاصر با افزایش اهمیت خالقیت
ش ر عدم انسجام ناشي از فاصل ای است که از دیرباز بین تئوری، عمل و معماری
ه
و ابداع در معماری همگام و متناسب بود. با نگاهی عمیق به تحوالت معاصر وجود داشته و موجب شده عد ای فکر کنند «مهارت» در طراحی و «سلیقه»،
ه
د م يابیم که کثرت رو ها و تحوالت سریع آ ها به معنی فقدان روش نیست.
ن ش ري م تواند جایگزین روش شود. بخش دیگر، از تردید در خصوص عدم قطعیت ی
اختالف بر سر روش کار در همة رشت ها وجود دارد و حتی علوم حساسی
ه روش که همواره ذهن طراحان را به خود مشغول کرده، نشئت م گیرد.
ی
نظیر پزشکی، درگیر مسائلی از این قبیل هستند. گذشته از اختالف شیوة بنابراین بهتر است باقی صحبت را در قالب پاسخ به تعدادی سؤال عنوان
برخورد بین طب کالسیک، سنتی، سوزنی و ...، در طب کالسیک نیز اختال نظر
ف کنم؛ سؤا هایی که برای نگارنده نیز مطرح بوده و هستند و اغلب در گفتگوهای
ل
در روش درمان بیمار ها وجود دارد كه به معنای فقدان روش نیست، بلکه هر
ی معمارانه نیز شنیده م شوند.
ی
روش در یک سیستم فکری مشخص قابل بررسی است. مسئله تدریس روش
از آنجا دچار بحران م شود که ما در دنیای امروز با یک سیستم فکری روب رو
ه ی آیا طراحی معماری نیازمند روش اس ؟
ت
نیستیم. بحران ناشی از تحوالت صنعتی موجب شد بینش انتقادی، جایگزین پاسخ به این سؤال را م توان با مراجعه به تاریخ بررسی کرد و نخست پرسید آیا
ی
پاسخ بدیهی جوامع قبل از صنعت شود و برای شرایط مشخص و یکسان، در گذشته خلق آثار معماری، در مرحلة ایده و طرح، نیازمند روش بوده است؟
پاس های متفاوت و سیست های فکری مختلف وجود داشته باشند. یعنی به
م خ در نگاهی کلی معمار های گذشته را م توان به دو دستة کلی تقسیم کر :
د ی ی
عبارتی، دچار کثرت روش هستیم نه فقدان آن. معماری بومی و معماری سب ساز.
ک
اخیرا ً آقای ناصر نصیر از دو اصطالح معماری زمین گرا و زمان گرا برای این
ه ه
منظور از روش طراحی معماری چیس ؟
ت دست بندی استفاده کرده، که بسیار مناسب و در ضمن خو آهنگ هستند.
ش ه
موناری، طراح مشهور ایتالیا، م گوید: هر پروژه نیازمند ساختاری است که
« ی دستة اول که شاخ ترین نمونة آن معماری مسکونی بومی است، در طی تاریخ
ص
کلیت فرم بنا را تعریف م کند، سپس جزئیات شکل م گیرند. البته در فرایند
ی ی متأثر از مؤلف های مکان بوده است.
ه
1/1
2. The last supper, Paolo Veronse شام آخر، پائولو ورونزه
In discussing ‘method’ or ‘methods’ of architectural design, I would like to method, rather, it is more about having some kind of manners or attitude
ask some questions which have intrigued me in the past and still do and or an open set of varied tools, which differ in case of every project and are
which are heard in nearly every conversation on architecture: particular to it while showing certain resemblances to other projects as well.
Such commonalities make it possible to compare different methods and
Does architectural design need method? find certain common principles.
In a general view, the architectural styles of the past can be divided into two
groups: vernacular architecture and stylist architecture. Does application of design methods not contradict creativity and
In pre-industrial societies the means for communication were limited innovation?
and each geographic-cultural region developed its particular architecture. Although the role of creativity in defining the fate of architectural projects
The consistency and typological connections between buildings indicates has always been an indispensible part of architecture, yet such an axial
the existence of a particular method defining up to the smallest details. It role was assigned in the Renaissance period. Before Renaissance and for
suffices to look at the vernacular architecture of Gilan, Booshehr or Yazd to the greatest part of the history of Iranian architecture, architectural quality
recognize the presence of a particular mode of thinking and architectural relied on the skill of the architect. Although every architect could contribute,
creation. according to his talent and courage, to the knowledge of the past, the start-
Stylist architectures are greatly influenced by time, although as a factor, ing point for design was not a concept.
place was also influential. This is why one comes across different styles The application of creativity and innovation in the Renaissance period
such as Safavid, Timurid, Saljukid and other architectural styles in Iran, comes hand in hand with an admiration of human thinking. In his essay, On
or similarly, Baroque, Gothic or Rococo styles in Europe. The main types Painting, Leon Battista Alberti writes, ‘Even more precious than the gold, is
of building in stylist architecture are special buildings such as mosques, the golden colour, for, it is the product of human intellect.’
madresahs, churches or castles. The architects of stylist architecture were Although innovation and creativity became part of artists’ agenda from
comprised of usually distinguished people who could travel from one land the Renaissance onwards, the word ‘invention’ was used for expressing
to another. both scientific and artistic innovations.
In the modern period, each important author-architect followed his The term creativity was used for the first time with regards to artworks
distinct method. Many of these architects repeatedly reconsidered and by Maceij Kazimierz Sarbiewski, a Polish poet of the 17th century. He,
changed their frameworks and criteria or even acted against them. As a re- of course, considered it particular to the art of poetry. In the 19th century,
sult, architectural school also tried to avoid teaching a fixed design method. creativity became the main issue in painting to which experimentation was
With the start of the postmodern movement, modernism as a whole came regarded as being inseparable. In this period, the challenge between the
under attack and the idea of deconstruction was introduced. At the same subject matters of art as a unique condition for the creation of an artwork
time when application of fixed methods was slackening, innovation and as well as the intellectual process and artistic research of the creator of the
creativity started gaining evermore importance in contemporary architec- work (who considered art a means for following his artistic goals) came to
ture. A deeper insight into contemporary evolutions shows how plurality of the forefront.
methods and their fast pace of development cannot be translated into a In this period, important innovations and inventions in construction was
lack of method. brought about by by engineers such Eifel, Enebeg and Stevenson, includ-
ing embodiment of new material like reinforced concrete and steel in forms
What is meant by architectural design method? fitting to structural behaviour of buildings.
In architectural design, there is no set of step-by-step sequential regula- F
rom the late 19th century architecture brought about a considerable
tions guiding the architect from the moment he starts thinking about the change in this field, following the progress of painting and sculpture in that
project until finalization of the smallest details. Although architecture always century and the important evolutions of civil engineering responsible for the
starts with generalities answering the main problems of the project first, in developments of that architecture. In modern architecture, innovation and
order to the deal with the whole, one also needs to evaluate the possibility creativity ranked among the highest priorities of all architects.
of embodying a general concept in details, and as such, a designer usu-
ally moves between the general and the particular in order to design the Is design method an individual or collective problem?
project. Here, creativity does not mean working spontaneously without any From the beginning of the contemporary period, the problem of design
2/2
3. اگرچه ابداع و خالقیت از دورة رنسانس ب صورت عملی در دستور کار
ه طراحی بسیار اتفاق م افتد ایدة اصلی از کار روی یک مسئلة جزئی یا برعکس
ی
هنرمندان قرار گرفته بود، ولي واژة «اختراع» برای بیان هر نوع نوآوری علمی و یکی از موضوعات محوری پروژه حاصل شود و چنانچه قابلیت داشته باشد
هنری به کار م رفت.
ی رفت رفته به دیگر موضوعات فرعی یا اصلی پروژه معنی بخشد.»2
ه
اصطالح خالقیت در مورد آثار هنری نخستین بار توسط تئوریسین شعر ای پیوسته از قواعد وجود ندارد که معمار را
در طراحی معماری مجموعه
لهستان در قرن هفدهم، مسيج كازيميرز7 استفاده شد. از لحظة فکر کردن به پروژه تا تکمیل جزئیات آن هدایت کند. اگرچه معماری
او البته خالقیت را ویژة شعر م دانست. در قرن نوزدهم، خالقیت مسئلة
ی همواره از کلیتی شروع م شود که مسائل محوری و اصلی پروژه را پاسخ
ی
مهم هنر نقاشی شد و همزمان مسئلة تجربه و آزمایش ب عنوان جزء الینفک
ه م گوید ولي برای پرداختن به کل، گاه نیاز است امکان توسعة یک مفهوم کلی ی
آن مطرح شد. آثار بسیاری از نقاشان امپرسیونیست همچون مونه8 بیش از آنکه را در جزئیات امکا سنجی کرد، از این رو طراح اغلب با حرکت رفت و برگشتی
ن
نشا دهندة یک اثر تمام و کامل باشد، به محصول مطالعه در زمینة نور، رنگ، و ن بین کل و جزء، پروژه را طراحی م کند. اگرچه هما طور که موناری اشاره
ن ی
ترکی بندی م ماند. مونه در سال 2981 به مطالعة تأثیر نور بر منظره پرداخت.
ی ب ولي روش م کند: «خالقیت به معنی بداهه کار کردن بدون روش نیست.»3 ی
او تابلوهای متعددی از نمای كليساي جامع شهر Rouenترسیم کرد. در همة طراحی بیشتر به آداب یا مجموعه ابزارهای باز و متنوع م ماند که در هر مرحله
ي
این تابلوها منظره واحد، ولی شرایط جوی و نور مختلف است و این اختالف، از کار، عمل متناسب با شرایط پروژه را تعریف م کنند. به گفتة گاردال رو های
ش ی
ترکی های رنگی بسیار متفاوتی را ب وجود آورده.
ه ب طراحی به پاس های قطعی ختم نم شوند؛ شمایی از حقیقت را به ما نشان
ی خ
در این دوره چالش بین الزامات موضوع اثر هنری، به عنوان شرایط منحصر 4
م دهند ولی هرگز آن را تعیین نم کنند.
ی ی
به فرد خلق اثر، و روند فکری و پژوهش هنری خالق اثر، که کار هنری را بهان ای
ه هر پروژة معماری دارای خصایص مشترک با پروژ های دیگر و ویژگ های
ی ه
برای پیشبرد اهداف هنرمندانه خویش م داند، شاخص شد.
ی منحصر به فرد است. آن بخش از مشترکات موجب م شود بتوان رو ها را
ش ی
در این دوره ابداعات و ابتکارات مهم ساختمانی مثل ارز گذاری مصالح
ش با هم مقایسه کرد و به اصولی مشترک دست یافت. از طرف دیگر نحوة تفکر
جدید همچون بتن مسلح و فوالد در قالب شکلی، منطبق بر رفتار ساز ای این
ه انسان، حل مسائل و خالقیت مرتبط با مکانیسم مغز انسان و عملکرد آن است،
مصالح توسط مهندسانی همچون ایفل، ان بگ و استیفنسن9 صورت گرفت.
ه از این رو در اصول کلی معماری مشابهت زیادی بین رو های مختلف وجود
ش
از اواخر قرن نوزدهم، معماری به پیروی از نقاشی و مجسم سازی که در
ه دارد. برای مثال پنج مرحله ابداع ایدة اصلی پروژه به گفته لوکوربوزیه يعني نگاه
،
قرن نوزدهم پیشرفت فراوانی کرده بود و با توجه به مهندسی ساختمان که همة کردن، مشاهده کردن، دیدن، تصور کردن و ابداع کردن، مورد پذیرش بسیاری از
تحوالت مهم معماری قرن نوزدهم را به خود اختصاص داده بود، در مدت زمان محققان رو شناسی طراحی معماری به عنوان اصول کلی طراحی است.
ش
کوتاهی تحولی اساسی در این رشته ب وجود آورد؛ در معماری مدرن، خالقیت و
ه هما طور که هر اثر معماری کلیت و جزئیاتی دارد، روش طراحی معماری ن
ابداع اصل ترين دغدغة معماران شد.
ي نیز دارای کلیاتی در خصوص نحوة فکر کردن و خلق اید های پای ای معماری
ه ه
مکتب آرنوو در فرانسه و معادل آن در کشورهای دیگ : یوگند اشتیل در
ر ( است و پس از آن نوبت خلق فرم معماری است که در اینجا اختالف رو ها
ش
) ، اولین سبک دوران معاصر آلمان، زسسیون در اتریش و لیبرتی در ایتالیا01 پررن تر م شود.
گ ی
بود که به دلیل دور شدن از قواعد دست و پا گیر کالسیک به خالقیت رو آورد. در مرتبة سوم مجموع ای از نکات، تجربیات طراحی و آداب برخورد با
ه
خالقیت و ابداع به صورت رو افزون در معماری مورد تأکید قرار گرفت، چنا که
ن ز مسائل و مهار های طراحی هستند که آ ها هم تا حدی قابلیت اشاعه و انتقال
ن ت
لوکوربوزیه ایجاد کانسپت پروژة معماری را فرایندی مبتنی بر پژوهش و آزمایش دارند.
م داند که نهایتاً به ابداع ختم م شود.
ی ی
آیا ب کارگیری روش با خالقیت و ابداع منافات ندارند؟ه
آیا روش طراحی مسئل ای فردی است یا جمع ؟
ی ه به کارگیری خالقیت در تعیین سرنوشت پروژة معماری اگرچه همواره جزء
در اينجا هم باید به تاریخ رجوع کنی . آنچه مسلم است، در معماری بومی،
م تفکی ناپذیر معماری بوده است، ولي نقش محوری آن از دورة رنسانس شکل ک
روش جمعی بوده و این مسئله انسجام گون شناسی را تضمین م کرده است.
ی ه گرفت. پیش از رنسانس و در اغلب مقاطع تاریخ معماری ایران، کیفیت معماری
در معماری سب های گذشته نیز چنا که اشاره شد، رو های مشترکی وجود
ش ن ک به مهارت معمار مرتبط بود. اگرچه هر معماری م توانست به فراخور استعداد و
ی
داشت اند، اگرچه از رنسانس به بعد تصر های فردی در رو های جمعي افزایش
ش ف ه جرئت خوی ، دانش گذشتگان را ارتقا بخشد ولي نقطة شروع طراحی، خلق ایده
ش
یافت. نبوده است.
از آغاز دورة معاصر روش طراحی به سطوح مختلف تجزیه شده و بنابراین با رنسانس، معماران و نقاشان مدعی مقام، ادیب و دانشمند شدند و
روش ب عنوان مسئل اي واحد مورد ارزیابی قرار نگرفته. توضیح این مسئله با
ه ه خواستند محتوا و مبانی کار خود را نیز بر اساس تشخیص شخصی خود تعیین
مثال آسا تر است. آنتونی گائودی معمار اسپانیایی قرن نوزدهم در طراحی
ن کنند. دفاعیة پائولو ورونزه5 در دادگاه تفتیش عقاید، به خاطر تصویر گستاخان ای
ه
ً
از رو های خاصی استفاده کرده، مثال برای
ش کلیسای معروف ساگرادا فاميليا11 که از شام آخر بر اساس استنباط دنیوی خود از آن ترسیم کرده بود، نقطة
استفاده طراحی سازه، به روش بسیار ابتکاری از خواص زنجیرهای آویخته21 عطفی در تاریخ هنر است. او گف : «من نقاش هستم و این تصویر را بر اساس
ت
کرد. او م دانست که منحنی انتقال نیروها در یک زنجیر آویخته بر فرم زنجیر
ی تفکر خود ابداع کردم؛ نقاشان همچون دیوانگان و شعرا آزادند آنچه م خواهند
ی
منطبق است، یعنی درون آن هی گونه ممان (گشتاور) شکل نم گیرد. بنابراین
ی ُ چ را بیان کنند.» این گفته ورونزه در قرن شانزدهم در شرایطی بود که تفتیش
فرم Catenaryمنطبق با معکوس یک قوس (یا سازة طاقی) کامل و اید ال است.
ه عقاید کلیسا برای مسائلی ناچیزتر از این، افراد را زنده در آتش م سوزاند. در
ی
از دورة رنسانس بعضی از مهندسان و معماران از خواص این قوس اید ال که
ه دورة رنسانس هنرمند، جایگزین دانشمند، فیلسوف و مهندس شد و از «ترسیم»
بهترین شرایط ایستایی را دارد، استفاده کردند؛ ولي به میزان محدود، گائودی در ب عنوان ابزار شناخت جهان استفاده کرد. ترسیمات لئوناردو داوینچی از طبیعت، ه
اين كليسا قصد داشت مجموعة عظیم و پیچید ای از ساز های طاقی را بر اساس
ه ه آناتومی بدن انسان و حیوانات و همچنین ماشی آالت و ادوات جنگی، معماری و
ن
این خاصیت به وجود آورد، بنابراين يك ماکت بزرگ از ریسما های آویخته
ن شه سازی اثبات کنندة این ادعا هستند.
ر
ساخت که توسط کیس های کوچک شنی در نقاط مختلف بارگذاری شده بود. او
ه ب کا گیری خالقیت و ابتکار در دورة رنسانس با ارز گذاری تفکر انسان
ش ه ر
این ماکت مطالعاتی را ب گون ای ساخت که معکوس فرم کاتدرال را در مقیاس
ه ه همگام است. لئون باتيستا آلبرتی در رسالة «در باب نقاشی» م گوید: «با
ی
کوچک تولید کند. با استفاده از این روش توانست فرم اصلی کلیسای خود را که ارز تر از طال، رنگ طالیی است، زیرا محصول فکر انسان است.».6ش
3/3
4. A war chariot, Leonardo Da Vinci طرح يك ارابة جنگي، لئوناردو داوينچي
Imola city plan, Leonardo Da Vinci ، لئوناردو داوينچيImola طرح شهر Anatomic researches, Leonardo Da Vinci مطالعات كالبدشكافي، لئوناردو داوينچي
method was segregated into different levels and therefore, ‘method’ was which differ among men and have their roots in education and childhood.
not a single phenomenon to be evaluated on its own. This can be easier As mentioned above, it is within a system that one can meaningfully
elucidated by the help of an example. Antoni Gaudi, the Spanish 19th speak of a method and it is this system that suggests certain criteria for
century architect used a unique method for designing the famous Sagarda the evaluation of architectural works.
Familia church. In designing the structure he made use of catenary chains. Schultz writes, ‘Tradition, habit and taste present forms that are mean-
He knew that the catenary curve of forces in a free-hanging chain fits the ingless without a system.’
form of the chain, i.e. there is no bending moment within it. Therefore, the In teaching method, one needs to first teach the theoretical princi-
mirrored image of the catenary made the ideal pattern for a load-bearing ples of the system. The system is also connected with cultural and social
vault. During the Renaissance period some engineers and architects had conditions. For instance, although today we need to know the theoretical
used this ideal load-bearing vault in a limited scale. In this church, how- principles of modernism, we are unable to create works that are compa-
ever, Gaudi intended to create an enormous and complicated set of vaults rable to those of masters such as Mies van der Rohe, Gropius or Wright.
based on this principle and therefore made a large model made up of But even if it was possible to do so, such projects would have not been
hanging ropes loaded on certain parts with small sandbags. He made his valuable today. Each artwork and method belongs to its own time. With re-
pilot model in such a way that it created the mirrored form of the cathedral gards to ‘time’ it should be said that each period is known by the ‘radicals’
in a smaller scale. With the use of this method, he managed to create the of that period, a fact applying to sciences, arts and politics. In medicine,
main form of the church which, on one had fitted the structural behaviour many engage in treating patients while others are busy in laboratories and
of the vaults and on the other was reminiscent of Gothic architecture. research centres discovering new ways of treatment. Architecture is very
In fact, without having a particular design method, Gaudi was not able much the same. Professional architecture applies existing methods. In this
to design the church and the method was uniquely his. kind of architecture, methods can be taught and learnt.
Of course, the more creative architects are those who bring about an
evolution in principles and not in details. Many modern architects changed In which stage of design can a method be applied?
the principles of architectural design method. For instance, they substi- In systematic thinking, one first analyzes certain limited important and
tuted typology and style with composition. It was common to all modern main topics and axes and then attends smaller details.
architects to follow the rules of composition taken from visual arts. It is This is not an absolute process and it is natural if through engaging
certain that the human brain has potentials such as abstraction, generali- with the generalities, the designer is forced to consider the possibilities for
zation and imagination and can create things using these powers. What developing the design towards details so that he will not make mistake in
differentiates different domains is a technical and cultural matter; thus, not the main concept. However, most important architectural works contain
only different architectural styles share certain principles, there are com- limited number of main and distinguished ideas originating from the
munalities between architecture and other fields of design. For instance, main axes of the theme of the project or the independent theories of the
the method used for designing a chair, a house or a school have much in designer. Secondary subjects might be devoid of a particular concept and
common. only benefit from skill and professionalism. Therefore, one cannot claim
in any project that all general elements or details are innovative. A great
Can a method be taught? deal of the work owns much to other preexisting projects. For instance,
From a scientific viewpoint, we should admit that any method can be staircases, vertical and horizontal access paths and elements such as the
taught. The only problem is whether a taught method or process is actually doors or windows might be informed by tried and tested patterns or techni-
useful or will it remain at the level of general knowledge and information? cal needs or resources. On the other hand, the organization of the interior
The author believes that methodological design skill can be instructed space, external form and aesthetic details are topics that are usually chal-
the way sport skills can, however, its application needs much talent and lenged in the domain of architectural design.
practice. By talent, I do not mean genetic inborn capabilities, rather those
4/4
5. ندارند.»41از یک سیستم معنی از یک طرف، بر منطق رفتار ساز ای طا ها استوار بود و از طرف دیگر یادآور
ق ه
برای آموزش روش به صورت کامل باید مبانی فکری سیستم آموخته شوند. معماری گوتیک، طراحی کند.
ً
سیستم با شرایط فرهنگی و اجتماعی نیز مرتبط است و از این رو مثال هر در واقع گائودی بدون داشتن روشی مشخص، نم توانست این کلیسا را
ي
چند امروز همة مبانی نظری مدرنیسم را بدانیم، نم توانيم اثری قابل مقايسه
ي طراحی کند و از طرف دیگر روش او منحصر به فرد بود.
با کارهای اساتیدی چون میس وندرروهه، گروپیوس و رایت به وجود آوریم. از یکی از موضوعات مهم مرتبط با این بحث، «خلق روش» ب عنوان مقدمة
ه
طرف دیگر حتی اگر این كار امکا پذیر شود، پروژ ای از این دست امروزه فاقد
ه ن خالقیت و ابداع است. گائودی همچون برونلسکی، معمار رنسانس، ناچار بود
ارزش است. هر اثر و هر روش فرزند زمان خود است. در شناخت زمان باید گفت روش خود را ابداع کند. اگر روش را به معنی فرایند در نظر بگیریم، بخش مهمی
هر دوره از «رادیکا های» زمان خود شناخته م شود و این دوره در علوم، هنرها
ی ل از فعالیت طراحی معماری، متأثر از نحوة فکر کردن انسان به موضوعات و یافتن
و سیاست معتبر است. در علم پزشکی افراد زیادی به معالجة بیماران مشغول را حل است. آلدو روسی م گوی : هیچ معماری خوبی، از جزء به کل به وجود
ی د ه
هستند و عد ای در آزمایشگا ها و مراکز تحقیقاتی، رو های درمان جدید را
ش ه ه نیامده است؛ اگر نخواسته باشیم نظری تا این حد افراطی داشته باشيم، حداقل
کشف م کنند. معماری نیز به دو گونه اس : معماری تخص گرا که مبتنی بر
ص ت ی م توانیم بگوییم بيشتر پروژ های خوب معماری معاصر، از کل به جزء رفت اند.
ه ه ی
ب کارگیری رو های موجود است و در ای گونه معماری، روش قابل آموزش و
ن ش ه چنا که گفتیم در کلیات رو شناسی، فصل مشتر های بیشتری وجود دارند و
ک ش ن
فراگیری است. معماری دیگر، معماری رو ساز، که در پی گسترش مرزهای
ش اختال ها بیشتر در جزئیات پدید م آیند.
ی ف
این حرفه و تجربة شیو های جدید شکل گرفته است. این معماری از رو های
ش ه البته معماران مبتکرتر آ هایی هستند که بیشتر در اصول تحول پدید
ن
موجود فاصله گرفته و آ ها را مورد تردید قرار م دهد. طبیعی است که در
ی ن آوردند تا در فروع و جزئیات. معماران مدرن بسیاری از مبانی روش طراحی
هنگام آموزش معماری نم توان معماری رو ساز را هدف قرار داد و هنوز روش
ش ی معماری را تغییر دادند؛ برای مثال بحث ترکیب را جایگزین گون شناسی و سبک
ه
را نشناخته، به ابتکار روشی جدید دست زد. برای این‌کار نخست باید شرایط و کردند. پیروی از قواعد ترکیب بین معماران مدرن مشترک، و از هنرهای تجسمی
رو های موجود را شناخت و سپس با نقد آ ها انرژی الزم برای جلو رفتن را
ن ش کسب شده بود. آنچه مسلم است، مغز انسان قابلی تجرید، تعمیم و تصویر را
ت
پیدا کرد. دارد و با استفاده از این قابلی ها چیزهایی را خلق م کند. تفاوت رشت ها یک
ه ی ت
مسئلة فنی و فرهنگی است؛ پس نه فقط اشتراک برخی مبانی در سب های
ک
روش در چه مرحل ای از کار طراحی مورد استفاده اس ؟
ت ه مختلف معماری وجود دارد بلکه بین معماری و دیگر رشت ها که با طراحی
ه
در روش فکر کردن سیستماتیک انسان نخست محورها و موضوعات اصلی و مهم سروکار دارند، مشترکاتی وجود دارد. برای مثال، روش طراحی یک صندلی با یک
را که محدود هستند، بررسی م کند و به سرانجام م رسان ، سپس به جزئیات و
ی د ی خانه یا مدرسه، اصول مشترک زیادی دارد.
نکات کوچ تر م پردازد.
ک ی هر دو از مطالعة موضوع و کاربری، شناخت نیازهای بهر بردار و ... شروع
ه
این فرایند مطلق نیست و طبعاً طراح، در ضمن پرداختن به کلیات ناچار م کنند، سپس به کانسپت م رسند و بعد از آن با شناخت مسائل فنی نظیر
ي ی
م شود احتماالت مختلف گسترش طرح به سوی جزئیات را بررسی کند تا ي ایستایی و مصالح و سپس از طریق ترسیم طر های مختلف و ماکت به طرح
ح
در کانسپت اصلی دچار خطا نشود. به هر حال اغلب آثار مهم مقدار محدودی نهایی دست م یابند. روش فکر کردن به پروژه نیز در رشت های مختلف هنری
ه ی
ایدة اصلی و برجسته دارند که از پرداختن به محورهای اصلی موضوع پروژه یا ، معمار، گرافیست و طراح صنعتی معروف مشابه است. یکروز از اتوره سوتساس31
نظریات مستقل طراح به وجود م آیند. موضوعات فرعی م توانند فاقد اید ای
ه ی ی اتریشی، پرسیدم، تفاوت روش در طراحی در این سه رشته چیس ؟ پاسخ دا :
د ت
خاص باشند و صرفاً از مهارت و تخصص مایه گیرند. به همین دلیل در هیچ
«هیچ، فقط تکنیک متفاوت است، همه چیز از یک کنجکاوی شروع م شود.»
ی
پروژ ای نم توان ادعا کرد همة عناصر کلی و جزئی پروژه ابداعی هستند و
ی ه
همواره بخش مهمی از کار در پروژ های دیگری وجود داشته اس . برای مثال
ت ه آیا روش قابل آموزش اس ؟
ت
پلکا ه، سازماندهی مسیرهای حرکت عمودی و افقی، عناصری نظیر در و پنجره نا اگر به مسئله به صورت علمی نگاه کنیم، ناگزیر هستیم بگوییم هر روشی قابل
م توانند برگرفته از الگوهای امتحان شده یا نیازها و امکانات فنی باشن ، از طرف
د ی آموزش است. بحث این است که آیا روش یا فرایند در معماری، که از دیگری
دیگر سازماندهی فضای داخلی، فرم بیرونی و جزئیات زیبای شناسی موضوعاتی
ی ً
انتقال یافته است، عمال قابل استفاده است یا در حد اطالعات و دانش عمومی
هستند که بیشتر در بحث خاص معماری به چالش کشیده م شوند.
ی باقی م مان ؟
ی د
در پرداختن به موضوعات کلی داشتن روش بسیار اهمیت دارد، زیرا به نظر نگارنده، مهارت طراحی که روشمند است، همچون مهار های
ت
محورهای کلی پروژه باید بتوانند مسائل اصلی را حل و نیازهای پای ای کاربردی،
ه ورزشی قابل آموزش است، ولي کاربرد آن به استعداد و تمرین زیاد نیاز دارد.
زیبای شناسی و فنی را برآورده کنند، در غیر این صورت ابداعا ، اگرچه نو،
ت ی منظورم از استعداد، نوع ژنتیکی آن نیست، بلکه توانمند ها و توجهاتی است
ی
در جهت اهداف پروژه نخواهند بود. بخ هایی از کار که به اعمال الگوها و
ش که در انسا های مختلف، متفاوت است و ریشه در تربیت و دوران کودکی دارد.
ن
دان های موجود، از قبیل تیپولوژی فضاها، سیست های توزیع، روابط درونی و
م ش معماران عموماً پس از سن بلوغ و پایان دوران تحصیالت دبیرستان، به این رشته
ارزشمند هستند. ولي اغلب این رو ها در
ش سرانة کاربر ها مرتبط باشند، قطعاً
ی رو م آورند، ولی تأثیر سا هایی که پشت سر گذاشت اند محسوس است. استفاده
ه ل ی
کتا هاي مرجع معماری وجود دار .
د ب از خالقیت و ابداع در طراحی از نوعی واکنش خالق نسبت به محیط و مسائل
زندگی ناشي م شود که جزئی از شخصیت افراد است. فرایند انجام یک کار
ي
تا چه حد روش در تعیین فرم مؤثر اس ؟
ت خالقه، با فرایند تولیدی یا کار اداری متفاوت است که اصوالً مرحله به مرحلة آن
اگرچه تاکنون در خصوص اهمیت روش صحبت کردیم ولی نم توان پذیرفت
ی از پیش تعریف و تعیین شده است. خالقیت به عوامل متعددی بستگی دارد که
شکل پروژه صرفاً از یک روش منتج شود. نه فقط جزئیات هنری بلکه کلیات یک بخشی از آن آموزشی است، ولی آمادگی ذهنی، هوش عمومی، شرایط اجتماعی،
طرح نیز نم توانند یک سره از کار روشمند حاصل شوند. در واقع روش یعنی
ی مهارت، امکانات فنی در اختیار فرد و سالمت روحی نیز در آن مؤثر هستند.
پی بینی. هر روش به معنی دانستن مراحل انجام کار از قبل است. معماری
ش چنا كه گفته شد، وقتی صحبت از روش به میان م آید، این روش در قالب
ی ن
خوب به معنی آفریدن چیزی است که از قبل وجود نداشته و این دو موضوع با یک سیستم معنی پیدا م کند و همین سیستم است که مبانی ارزیابی اثر را
ی
یکدیگر متناقض به نظر م رسند. پس باید دید روش کجا تحقق م یابد و در
ی ی توصیه م کند.
ی
کجا طراحی از روش خارج م شود.
ی شولتز م گوید: «سنت، عادت و سلیقه فر هایی را تداعی م کنند که خارج
ی م ی
5/5
6. Sagrada Familia structure studies, Antonio Gaudi مطالعات ساز كليساي ساگرادا فاميليا، گائودي
ة
To what extent does method define the form? new project the fundamental principles of design can also be redefined.
Although much is said about the importance of method one cannot accept However, design characteristics are different in the case of every project
that the form of a project is the result of a single method applied. Not only and designers, based upon their professional judgment, accordingly
artistic details but also the generalities of a design cannot originate entirely change their strategies in reaching desirable forms. A designer such as
from a systematic process. In fact, applying a method is to anticipate; to Richard Meier has done all his projects using a single design method and a
know in advance what stages the project will go through. Good architecture single distinct stylistic quality. Therefore, many of his works are similar.
is about creating something which did not exist in the past; and the two
appear contradictory. Therefore, we should look to see in which points a Does method influence the quality of the design or is it merely a
method is realized and where the design falls off the track of method. tool?
To bring in an example from outside the domain of architecture, I would If we consider method a process, then it becomes obvious that by changing
say that design resembles backgammon more than chess or any other the process, the product also changes. Architectures of the past were creat-
intellectual game. The success in backgammon is partly dependent on ed with the help of patterns, such that one could easily distinguish in every
process and partly on the chance of getting the best numbers. The moves building the traces of patterns and rules of combining spatial elements.
of a player are determined by the sequence of random numbers. I want In the past, the form was related to a (typological) pattern and the
to imply that a designer experiments while applying a method and then structure supporting the space. With the help of reinforced concrete tech-
tries to direct the result of such experimentation in the best path possible. nology and metal structures, in modern architecture the structure was de-
Therefore, the method is systematic at certain stages of the design proc- tached from curtain walls and hence the form was no longer dictated by the
ess, while at other stages, the strategy is oriented towards more flexibility in structure. Le Corbusier’s Open Plan is the embodiment of this concept in a
problem solving. new rule: ‘structure and form constitute two independent systems.’ This is
how architectural forms could finally approach abstraction and be inspired
Can subject of project and its conditions determine method? by abstract painting and sculptures of the contemporary period rather than
Naturally, every architect has his own method. This is a starting point but by established and common patterns of classical architecture.
is also considered an ending point for many. In fact, every project is a pos-
sibility of experimentation and examination of a new design method. Each Are designs formal embodiments of design methods?
design is a product and if we want to have a different product, speaking in Each design method is different both in its general qualities and details.
an industrial terminology, the production line should also change. Hence, That is to say, it consists of a hierarchy of tools used for thinking, creat-
a designer is able to seriously change architecture through changing his ing forms and defining the details of a project. Design is a vast subject
design method. For instance, architects of the 80s such as Eisenman came informed by factors such as time, place, the size of the project, land use,
to this conclusion that design had entered a vicious circle of combining expectation, etc. Moreover, design is in times a macro and in other times
different volumes and no new concept was emerging from that. Design is a micro issue. As mentioned before, design method resembles more a set
composition based on aesthetic decisions for forms, and as such, is influ- of ‘manners’ than a predetermined process of production. If we speak of
enced by the imaginative powers of designers. a formal embodiment of a design method, what we mean is nothing but
This group of architects had this idea that through experimentation the process of image creation in a project. This is to say that the form can
based upon arithmetical processes of formal creation, they can achieve explain the story of its creation. Or in other words, the geometrical structure
concepts that are not conceivable for the human mind but possible with the upon which the form is created or the strategy that a designer chooses for
help of computers. This was a prelude to parametric architecture which is a creating his forms, turn into a part of the aesthetics of the building.
new design method, naturally producing results which are different.
If we consider method from the viewpoint of generalities, each designer * Kamran Afshar Naderi graduated in Architecture from Tehran University & Genoa
in Italy started his professional career in Italy, working for Renzo Piano Building
chooses certain design methods during his professional lifetime and
Workshop. He teaches in university and from the beginning has collaborated with
although these might develop through time, one cannot accept that in every Memar and has been one of the Memar Award jurors.
6/6
