1. SİNDİRİM SİSTEMİ
Prof. Dr. İlknur Arı

2. SYSTEMA
DYGESTORIUM

3. Yaşayan her canlının canlılığını
devam ettirmesi için dışarıdan
enerji alması gerekir.

4. Enerji haline dönüşen ve canlılığı devam
ettiren maddelere besin maddeleri adı
verilir.

5. Besin maddeleri;
Protein
Karbonhidrat
Yağ
Vitamin
Mineraller
gibi çeşitlilik gösterir.

6. Besin maddelerinin
dışarıdan ağız yolu ile
alınmasına alimentatio
(beslenme) denir.

7. Ağız yolu ile alınan besin maddeleri sindirim sisteminde
çeşitli mekanik ve kimyasal işlevlere tabi tutularak
emilebilecek hale gelir.
Bu olaya digestio (sindirme) denir.

8. Sindirime uğramış olan besin maddeleri küçük yapı
taşlarına ayrılır. Bu yapı taşları ise ince bağırsaktaki
intestinal hücrelerden kan ve lenf damarlarına emilir.
Bu olaya da absorptio- resorptio (emilim) adı verilir.

9. Dışarıdan alınan besin maddelerinin tamamı vücutta
emilime uğramaz. Sindirilemeyen veya vücuda faydalı
olmayan maddelerin dışarı atılması işlemine ise
defecatio (dışkılama) denir.

10. ÖzetleÖzetle; sindirim sistemi, alınan
besin maddelerine alimentatio,alimentatio,
digestio, resorptiodigestio, resorptio ve defecatiodefecatio
işlemlerini gerçekleştiren bir
sistemdir.

11. Bir kanal şeklinde olan sindirim sistemi, canaliscanalis digestoriusdigestorius
veya canalis alimentoriuscanalis alimentorius adı verilen bir bölüm ile buna
eklenen bazı yapılardan oluşur.

12. Dolayısıyla sindirim sisteminin sınıflandırılması
aşağıdaki gibidir;
1- Canalis digestorius1- Canalis digestorius
(alimentarius, sindirim kanalı)
2- Adenexa canalis digestorii2- Adenexa canalis digestorii
(eklenti organları)

13. 1- Canalis digestorius1- Canalis digestorius
Ağız’dan başlayıp anus’te sonlanan yaklaşık
9-11 m uzunluğunda bir borudur.
Bu borunun ya da kanalın bölümleri
sırasıyla yukarıdan aşağıya doğru;
cavitas oriscavitas oris (ağız boşluğu), pharynxpharynx (yutak),
oesophagusoesophagus (yemek borusu), gastergaster (ventriculusventriculus,mide), intestinum tenueintestinum tenue
(ince bağırsak) ve intestinum crassumintestinum crassum (kalın bağırsak)’dur.

14. İlk üç bölüm;
cavitas oris, pharynx ve oesophaguscavitas oris, pharynx ve oesophagus
sindirim kanalının üst kısmını,
Geri kalan üç bölüm ise;
gaster, intestinum tenue vegaster, intestinum tenue ve
intestinum crassumintestinum crassum
sindirim kanalının alt kısmını oluşturur.

15. 2- Adenexa canalis digestorii2- Adenexa canalis digestorii
Kendilerine özgü boşaltım kanalları
ile sindirim kanalına bağlanan
organlardır. Bu organlar;
gll. salivariaegll. salivariae (tükrük bezleri),
heparhepar (karaciğer), vesica biliarisvesica biliaris
(vesica felleavesica fellea, safra kesesi )
ve pancreaspancreas’ dır.

16. Ağız boşluğuAğız boşluğu = Cavitas orisCavitas oris
Sindirim kanalının başlangıç bölümüdür.
Önde dudaklar (labia orislabia oris), yanda yanaklar (buccaebuccae), üstte sert
ve yumuşak damak (palatum durumpalatum durum ve palatum mollepalatum molle), altta dil
(linguaelinguae) ve ağız tabanı döşemesi (diaphragma orisdiaphragma oris) ve arkada
bir geçit (isthmus faucium) ile sınırlanmıştır.

17. Ağız boşluğu önde rima orisrima oris adı verilen
dudaklar arasındaki açıklık ile dışarıya
açılırken, arka tarafta isthmus fauciumisthmus faucium
isimli geçit (açıklık) ile pharynx’e açılır.

18. Cavitas oris içinde aşağıdaki yapılar bulunur;
Labia orisLabia oris (dudaklar)
BuccaeBuccae (yanaklar)
GingivaeGingivae (diş etleri)
DentesDentes (dişler)
Palatum durumPalatum durum (sert damak)
Palatum mollePalatum molle (yumuşak damak)
LinguaLingua (glossa, dil)
Diaphragma orisDiaphragma oris (ağız döşemesi)

19. Ayrıca bu yapılar dışında bölgesel konumlarından ötürü
gll. salivariaegll. salivariae denilen tükrük bezleri de cavitas oris içine
dahil edilir. Tükrük bezleri iki grup altında incelenir;
gll. salivariae minores ve gll. salivariae majoresgll. salivariae minores ve gll. salivariae majores

20. Gll. salivariae minoresGll. salivariae minores olarak tanımlananlar
dudak (gll.gll. labialeslabiales), yanak (gll. buccalesgll. buccales),
damak (gll. palatinaegll. palatinae) ve dilde (gll. lingualesgll. linguales)
bulunan küçük bezlerdir.

21. Gll. salivariae majoresGll. salivariae majores denilen,
salgılarını uzun kanallar ile ağız
boşluğuna boşaltan daha büyük
tükrük bezleri ise gl. parotideagl. parotidea, gl.gl.
submandibularissubmandibularis ve gl. sublingualisgl. sublingualis’
tir.

22. Boğaz = FaucesBoğaz = Fauces
Yumuşak damak ile dil kökü
arasında kalan ve ağız boşluğunu
pharynx’e bağlayan geçite
faucesfauces denir.
İsthmus fauciumİsthmus faucium burada yer alır.
Tonsilla palatinaTonsilla palatina (bademcikler)
burada bulunur.

23. YutakYutak = PharynxPharynx
Sindirim sisteminin ağız boşluğundan sonra gelen bölümüdür.
Dikey konumlu bir organ olup 12-15 cm uzunluğundadır.
Tamamen müsküler yapıdadır ve şekli
bir huniye benzer,
yukarıda çapı geniş
altta ise dardır.

24. Arka ve yan duvarları bir bütünlük
sergilerken, ön duvarında yukarıdan
aşağıya doğru üç açıklık gözlenir.
Bu açıklıklar aracılığıyla, yukarıdan
aşağı doğru
sırasıyla
cavitas nasicavitas nasi,
cavitas oriscavitas oris ve
vestibulum laryngisvestibulum laryngis ile
komşuluğa sahiptir.

25. Yukarıda cavitas nasi ile olan komşuluğunu sağlayan açıklığa
choana;choana;
Ortada cavitas oris ile komşuluğunu sağlayan açıklığa isthmusisthmus
faucium;faucium;
Aşağıda vestibulum laryngis ile komşuluğunu sağlayan açıklığa
ise aditus laryngisaditus laryngis denir.
choana
isthmus faucium
aditus laryngis

26. Bu komşuluklarından ötürü de pharynx 3 kısıma ayrılarak
incelenir;
1- Nasopharynx1- Nasopharynx (Pars nasalis)
2- Oropharynx2- Oropharynx (Pars oralis)
3- Laryngopharynx3- Laryngopharynx (Pars laryngea)

27. Pharynx bulunduğu yerden ötürü sindirim sisteminin yanısıra
solunum sisteminin de içinde yer alır.
Burun delikleri aracılığı ile alınan havanın larynx ve trachea’ya
iletilmesinde bir geçiş yolu olarak rol oynar.

28. Bölgede önemli bir oluşum olarak “Waldeyer’in lenfatikWaldeyer’in lenfatik
halkasıhalkası” (Anulus lymphaticus) bulunur.
Pharynx’in üst kısmında lenfatik yapıların oluşturduğu
bir halkadır.

29. Anulus lymphaticus, aşağıdaki lenfoid yapılar
tarafından oluşturulur;
Tonsilla lingualisTonsilla lingualis Tonsilla palatinaTonsilla palatina
Tonsilla tubariaTonsilla tubaria Tonsilla pharyngealisTonsilla pharyngealis
Tonsilla tubaria
Tonsilla pharyngealis
Tonsilla palatina
Tonsilla lingualis

30. Yemek borusu = OesophagusYemek borusu = Oesophagus
Pharynx alt ucundan başlar ve mideye dek uzanır.
Yaklaşık 23-25 cm uzunluğunda, 1-2 cm çapında, müsküler
yapıda bir borudur.
Diaphragma üzerinde bulunan hiatushiatus
oesophagusoesophagus denilen açıklıktan geçerek
karın boşluğuna
girer.

31. Boyunda, göğüs boşluğunda ve karın boşluğunda seyreden
bölümleri olması nedeniyle 3 kısıma ayrılarak incelenir;
Pars cervicalisPars cervicalis
Pars thoracicaPars thoracica
Pars abdominalisPars abdominalis
Pars cervicalis
Pars thoracica
Pars abdominalis

32. Yutulan gıdanın mideye iletilmesinden sorumludur.
Yapısında üst kısımlarında çizgili, alt kısımlarında çizgisiz kaslar bulunur.
Appendix vermiformis’ten sonra sindirim kanalının en dar parçasıdır.
Seyri sırasında yer yer anatomik ve fonksiyonel olmak üzere 4 yerde
darlık gösterir.
Birinci darlık başlangıç yerinde, ikinci darlık arcus
aortae’yı çaprazladığı yerde, üçüncü darlık bronchus
principalis sinister’i çaprazladığı
yerde, dördüncü darlık ise
diaphragma’dan geçtiği
yerdedir.
Bu darlıklar klinik olarak önem
arz eder.
1
2
3
4

33. MideMide = GasterGaster = VentriculusVentriculus
Sindirim kanalının en geniş bölümü olan mide,
karın boşluğundadır.
Müsküler yapıda olan mide
duodenum ile devam eder.
Besin maddelerinin kimus
haline dönüştürüldüğü yerdir.
Etkili bir sindirim ve emilim
için gıdaların kimus haline dönüştürülmesi gerekir.

34. Midenin bir giriş deliği (ostium cardiacum=aostium cardiacum=a),
bir de çıkış deliği (ostium pyloricum=bostium pyloricum=b) vardır.
İki duvarı (paries anteriorparies anterior, paries posteriorparies posterior) ve
iki kenarı (curvatura ventriculi minor=ccurvatura ventriculi minor=c,
curvatura ventriculi major=dcurvatura ventriculi major=d) olan mide
beş bölüme ayrılarak incelenir.
a
b
c
d

35. Midenin bölümleri;
1 - Pars cardiaca1 - Pars cardiaca
2 - Fundus gastricus2 - Fundus gastricus
3 - Corpus gastricum3 - Corpus gastricum
4 - Pars pylorica4 - Pars pylorica
5 - Pylorus5 - Pylorus
1
2
3
4
5

36. İnce bağırsaklarİnce bağırsaklar = İntestinum tenueİntestinum tenue
Midenin devamı olarak başlar ve kalın bağırsaklar ile
devam eder.
Yaklaşık olarak canlıda 5-6 m (ölümden
sonra kas tonusunun kaybı nedeniyle
6-7 m) uzunluğundadır. Mideye komşu
kısmında çapı 4-5 cm iken distal
kısmında 2-2.5 cm’ye düşer.

37. İnce bağırsaklar yukarıdan aşağıya doğru sırasıyla üç
bölümde
incelenir. Bunlar;
duodenumduodenum
jejenumjejenum
ileumileum’dur.
Her bölümün kendine özel yapısı
mevcuttur.

38. İnce bağırsaklar, besin maddelerinin emiliminin
ve sindiriminin gerçekleştirildiği yapılardır.
Bölgesel olarak, görevleri gereği yapısal
farklılıklar gösterirler.
Distal uçta bulunan valva ileocaecalisvalva ileocaecalis aracılığı
ile kalın bağırsaklar ile devam ederler.

39. Kalın bağırsaklarKalın bağırsaklar = Intestinum crassumIntestinum crassum
Sindirim kanalının valva ilecaecalis ile canalis analis
arasında bulunan kısmıdır.
130-150 cm uzunluğundadır.
Çapı 2-8 cm arasında değişir.

40. Kalın bağırsaklar, bağırsak içeriğinin suyunu emerek
su ve elektrolit dengesinde rol
oynarlar.
Ayrıca feçesfeçes olarak vücut dışına
atılana kadar artık besin maddelerini
depolarlar.

41. Kalın bağırsaklar yukarıdan aşağıya
doğru üç bölüme ayrılarak incelenirler.
CaecumCaecum
ColonColon
RectumRectum

42. Colon adı verilen bölümü de
kendi içinde dörde ayrılarak incelenir.
Colon ascendensColon ascendens
Colon transversumColon transversum
Colon descendensColon descendens
Colon sigmoideumColon sigmoideum

43. Kalın bağırsakların ilk bölümü caecumcaecum’dur. Burada
appendix vermiformisappendix vermiformis bulunur. Solucan şeklinde bir
bağırsak çıkıntısıdır. Uzunluğu 5-15 cm, çapı 5-10 mm’dir.
Enfeksiyonu (apandisit) kalın bağırsakların diğer bölümlerine
göre daha sık gözlenir.

44. Kalın bağırsağın caecum’dan sonra gelen colon bölümleri
(colon ascendens, colon transversum, colon descendenscolon ascendens, colon transversum, colon descendens),
karın boşluğu içinde bir çerçeve yapacak şekilde yerleşim
gösterir. Bu çerçevenin içinde
ince bağırsaklar yer alır.

45. Kalın bağırsağın son kısmı olan rectumrectum, 15-16 cm
uzunluğundadır, çapı ise boş ya da dolu oluşuna göre
değişir.
Vücuttan atılması gereken artık besin
maddelerinin atılımının sağlandığı yerdir.

46. Rectum’un distal bölümü canalis analiscanalis analis olarak tanımlanır.
Bu bölümün distal açıklığı da anusanus olarak isimlendirilir.
Feçesin dışarıya atıldığı açıklıktır.
Aynı zamanda sindirim kanalının vücut dışı
ile bağlantılı olan distal açıklığıdır

47. KaraciğerKaraciğer = HeparHepar
Sindirim sisteminin eklenti yapılarından biridir.
Vücudun en büyük iç organı ve salgı yapan bezidir.
Yaklaşık olarak 1500 gr ağırlığında olan karaciğer,
vücut ağırlığının %2’ sini oluşturur.
Karbonhidrat, protein ve lipid
metabolizmasında rol oynayan
karaciğerin pek çok önemli
görevleri vardır.

48. Karaciğer tanımlanırken loplara ayrılarak incelenir.
İki yüzü (facies diaphragmatica, facies visceralisfacies diaphragmatica, facies visceralis)
olan karaciğerin iki de kenarı (margo posteriormargo posterior,
margo inferiormargo inferior) vardır.

49. Safra kesesiSafra kesesi = Vesica biliarisVesica biliaris = Vesica fellaVesica fella
Karaciğerin visceral yüzünde yerleşmiş olan safra kesesi,
karaciğer tarafından yapılmış olan safrayı depolar ve
gerektiğinde sindirim kanalına verir.
Depolamış olduğu safrayı bir kanal aracılığı ile ince
bağırsaklara iletir.
Sindirim sistemi hastalıkları
içinde safra kesesi hastalıkları
oldukça sık gözlenir.

50. PankreasPankreas = PancreasPancreas
Karın boşluğunda, midenin
arka kısmında, karın arka
duvarına yaslanmış olarak
bulunur. 70-100 gr ağırlığındadır,
Önemli enzimleri sentezler ve salgılar. Salgılarının bir kısmını
boşaltıcı bir kanal aracılığı ile ince bağırsaklara verir.
Boşaltıcı kanalı, genellikle safra kesesinin kanalı ile birlikte
ince bağırsaklara açılır.

51. PeritonPeriton = PeritoneumPeritoneum
Seröz bir zar olan peritoneum, vücuttaki en büyük seröz
boşluk olan karın boşluğunu örter. Bu boşlukta bulunan iç
organların çoğunu sarar.
İki kısıma ayrılarak incelenir;
Peritoneum parietalePeritoneum parietale
Peritoneum visceralePeritoneum viscerale

52. Peritoneum parietalePeritoneum parietale, karın boşluğunu sınırlayan
ön, arka ve yan duvarların iç yüzünü sarar.
Peritoneum visceralePeritoneum viscerale, karın boşluğu içinde yer alan
organları sarar.

53. Karın boşluğu içinde olup da peritoneum tarafından
sarılmayan bazı organlar da vardır.
Dolayısıyla; peritoneum tarafından sarılmış organlara
intraperitoneal organlarintraperitoneal organlar, peritoneum
tarafından sarılmamış organlara
extraperitonealextraperitoneal veya
retroperitonealretroperitoneal organlar denir.

54. Sindirim sisteminin organlarının çoğu intraperitonealdir.
Retroperitoneal organlar, karın arka duvarı ile bu duvarı
saran parietal peritoneum arasında kalan
organlardır.

55. Sindirim sistemi içinde yer alan organları besleyen arterlerarterler,
üst kısımda a. carotis externaa. carotis externa ve aorta thoracicaaorta thoracica dallarından
ayrılırlar. Alt kısımda ise aorta abdominalisaorta abdominalis
dallarından köken alırlar.

56. Sindirim sistemi organlarının venöz dönüşüvenöz dönüşü değişiktir.
ÜstÜst kısımda bulunan organların venöz dönüşü, bölgesel venöz
sisteme gerçekleşirken alt kısımda özel bir venöz dolaşım
gözlenir.
AltAlt kısımda bulunan organlardan gelen
venöz kan, önce vena portaevena portae adı verilen
bir ana damar ile karaciğer’e gider.
Daha sonra bu organdan kaynaklanan
venöz kan, bölgesel venöz sisteme açılır.
Alt kısımda gözlenen bu özel sisteme
“portal dolaşımportal dolaşım” denir.

57. Sindirim sisteminin lenfatik dolaşımılenfatik dolaşımı bölgesel lenf
düğümlerine ve bölgesel lenfatik oluşumlara gerçekleşir.

58. Sindirim sistemi organlarının innervasyonuinnervasyonu, otonomotonom sinir
sisteminin sempatiksempatik ve parasempatikparasempatik bölümlerinin,
merkezi ve periferik kısımları tarafından
gerçekleştirilir.

59. Sindirim sistemi fonksiyonları içinde yer gıdaların alımı,
çiğnenmesi, yutulması ve dışarıya atılması işlemlerinde
otonom sinir sisteminin yanı sıra somatik motor sisteme
ait bazı yapılar da rol alır.
Reflekslerin yanı sıra istemli safhalar da vardır.