1. İshalli çocuğa yaklaşımİshalli çocuğa yaklaşım

2. tanımtanım
 Akut ishal en sık 0-5 yaş grubundaAkut ishal en sık 0-5 yaş grubunda
rastlanan ve özellikle ilk 2 yaştaki ölümrastlanan ve özellikle ilk 2 yaştaki ölüm
nedenlerinin başında gelen bir hastalıktır.nedenlerinin başında gelen bir hastalıktır.
 İshal barsakta peristaltik hareketlerinİshal barsakta peristaltik hareketlerin
artması, emilimin azalması ve/veyaartması, emilimin azalması ve/veya
sekresyonun artması sonucu dışkı miktarınınsekresyonun artması sonucu dışkı miktarının
fazlalaşması ile günlük dışkı sayısının artmasıfazlalaşması ile günlük dışkı sayısının artması
ve dışkı kıvamının bozularak yumuşak ve suluve dışkı kıvamının bozularak yumuşak ve sulu
bir görünüm alması olarak tanımlanır.bir görünüm alması olarak tanımlanır.

3.  Yalnızca sık dışkılama, kıvam bozuk değilseYalnızca sık dışkılama, kıvam bozuk değilse
ishal sayılmaz.ishal sayılmaz.
 Özellikle küçük bebeklerde beslenme şeklineÖzellikle küçük bebeklerde beslenme şekline
göre dışkılama sayısı değişir.göre dışkılama sayısı değişir.
 Örneğin yenidoğan döneminde 3-5 kez dışkılama,Örneğin yenidoğan döneminde 3-5 kez dışkılama,
kıvamı normal olmak koşuluyla, normal sayılır.kıvamı normal olmak koşuluyla, normal sayılır.
 Bu sayı geçiş kakası döneminde (3.-15. günler arası)Bu sayı geçiş kakası döneminde (3.-15. günler arası)
günde 8-10’u bulabilir.günde 8-10’u bulabilir.
 Bundan sonraki dönemde, ilk yaşın sonuna kadar,Bundan sonraki dönemde, ilk yaşın sonuna kadar,
dışkı sayısı genellikle günde 2-3’tür.dışkı sayısı genellikle günde 2-3’tür.
 Ancak anne sütü ile beslenen bebeklerde dışkıAncak anne sütü ile beslenen bebeklerde dışkı
sayısı günlük 8’e varabilir.sayısı günlük 8’e varabilir.

4.  Yenidoğan ve süt çocuklarında ileriYenidoğan ve süt çocuklarında ileri
yaşlara kıyasla ishal daha kolaylıklayaşlara kıyasla ishal daha kolaylıkla
oluşur ve daha ağır bir gidiş gösterir.oluşur ve daha ağır bir gidiş gösterir.
Nedenleri:Nedenleri:
 ilk aylardaki çocukların besin bileşimindekiilk aylardaki çocukların besin bileşimindeki
değişikliklere kolay uyum sağlayamaması,değişikliklere kolay uyum sağlayamaması,
 ishal yapabilen bir çok patojenishal yapabilen bir çok patojen
mikroorganizmalara henüz bağışıklıkmikroorganizmalara henüz bağışıklık
kazanmış olmamaları.kazanmış olmamaları.
 Bu yaşta ayrıca kusma sık olması da çocuğunBu yaşta ayrıca kusma sık olması da çocuğun
durumunu ağırlaştırır.durumunu ağırlaştırır.

5.  Akut başlayan ve 14 günden kısa süren,Akut başlayan ve 14 günden kısa süren,
çoğunlukla 7 gün içinde sonlanan ishalçoğunlukla 7 gün içinde sonlanan ishal
akut ishal,akut ishal,
 14 günden uzun süren ishal persistan,14 günden uzun süren ishal persistan,
 1 aydan uzun süren ishal kronik ishal1 aydan uzun süren ishal kronik ishal
olarak tanımlanır.olarak tanımlanır.

6. ÇOCUKLARDA AKUT İSHALÇOCUKLARDA AKUT İSHAL
NEDENLERİNEDENLERİ
 İNFEKSİYONİNFEKSİYON
 Viral (Rotavirus, Norwalk-like virüs,Adenovirus vb)Viral (Rotavirus, Norwalk-like virüs,Adenovirus vb)
 BakteriyelBakteriyel
 E.ColiE.Coli
 SalmonellaSalmonella
 ShigellaShigella
 Diğer (Campylobacter jejuni, Yersinia Enterocolitica,Diğer (Campylobacter jejuni, Yersinia Enterocolitica,
 V.Parahemolticus,V.Cholera O1, Cl.V.Parahemolticus,V.Cholera O1, Cl.
Perfiringens) Perfiringens)
 Protozoa (G.Lamblia, E.Histolytica, Cryptosporidium vb)Protozoa (G.Lamblia, E.Histolytica, Cryptosporidium vb)
 Helmintler ( Ascariasis, Enterobiasis vb)Helmintler ( Ascariasis, Enterobiasis vb)
 Mikozlar ( C. Albicans)Mikozlar ( C. Albicans)

7.  METABOLİK BOZUKLUKLAR (Çölyak, familyalMETABOLİK BOZUKLUKLAR (Çölyak, familyal
klorür diyaresi, disakkaridaz yetmezlikleriklorür diyaresi, disakkaridaz yetmezlikleri
vb)vb)
 NUTRİSYONEL NEDENLER (hiperosmolar sütNUTRİSYONEL NEDENLER (hiperosmolar süt
formülleri, inek sütü proteinine intolerans vb)formülleri, inek sütü proteinine intolerans vb)
 ANTİBİYOTİK ETKİSİANTİBİYOTİK ETKİSİ
 NEOPLASTİK HASTALIKLAR (ganglionöroma,NEOPLASTİK HASTALIKLAR (ganglionöroma,
lenfoma vb)lenfoma vb)
 PSİKOLOJİK STRESPSİKOLOJİK STRES

8.  Ülkemizde infeksiyonlar ishallere yolÜlkemizde infeksiyonlar ishallere yol
açan nedenlerin başında gelir.açan nedenlerin başında gelir.
 Gelişmekte olan ülkelerde 0-2 yaş arasıGelişmekte olan ülkelerde 0-2 yaş arası
çocuklarda akut ishallerin yaklaşıkçocuklarda akut ishallerin yaklaşık
 %50’si rotavirüsler,%50’si rotavirüsler,
 %25’ı Escherichia coli (E. Coli),%25’ı Escherichia coli (E. Coli),
 %10’u salmonella ve shigella enfeksiyonları%10’u salmonella ve shigella enfeksiyonları
sonucu oluşmaktadır.sonucu oluşmaktadır.

9. PATOGENEZ VE PATOLOJİPATOGENEZ VE PATOLOJİ
 Bazı mikroorganizmalar, inceBazı mikroorganizmalar, ince
barsaklarda yerleşir, enterotoksinbarsaklarda yerleşir, enterotoksin
salgılayarak veya enterositlerde hasarsalgılayarak veya enterositlerde hasar
yaparak, iltihap oluşturmadan ishaleyaparak, iltihap oluşturmadan ishale
neden olurlar (Non-inflamatuarneden olurlar (Non-inflamatuar
patogenez).patogenez).
 Diğerleri ise ince ve kalın barsakDiğerleri ise ince ve kalın barsak
mukozasında inflamatuar reaksiyonamukozasında inflamatuar reaksiyona
neden olurlar (İnflamatuar patogenez).neden olurlar (İnflamatuar patogenez).

10. Enterotoksin YapımıEnterotoksin Yapımı
 Vibrio Cholera (V. Cholera) O1 ve enterotoksijenik E.Vibrio Cholera (V. Cholera) O1 ve enterotoksijenik E.
Coli (ETEC) enterotoksin salgılayarak ishal yapanColi (ETEC) enterotoksin salgılayarak ishal yapan
bakterilerdir.bakterilerdir.
 Genel olarak toksinleriyle etkili olanGenel olarak toksinleriyle etkili olan
mikroorganizmalar sekretuar tipte ishale nedenmikroorganizmalar sekretuar tipte ishale neden
olurlar.olurlar.
 Bu ishallerde dışkılar suludur ve genellikle dışkıda kan,Bu ishallerde dışkılar suludur ve genellikle dışkıda kan,
müküs ve lökosit bulunmaz.müküs ve lökosit bulunmaz.
 ETEC sujları ince barsakta yerleşir, ürer ve değişikETEC sujları ince barsakta yerleşir, ürer ve değişik
enterotoksinler salgılar.enterotoksinler salgılar.
 Bu toksinler labil ve stabil toksinlerdir.Bu toksinler labil ve stabil toksinlerdir.
 Bu toksinler c-AMP üzerinden lümen içi osmolariteyiBu toksinler c-AMP üzerinden lümen içi osmolariteyi
arttırarak ishale neden olurlar.arttırarak ishale neden olurlar.

11. Enterosit HasarıEnterosit Hasarı
 Enterosit hasarı yaparak ishale neden olan patojenEnterosit hasarı yaparak ishale neden olan patojen
ajanların başında Rotavirusler gelir.ajanların başında Rotavirusler gelir.
 Rotavirüs villöz enterositleri infekte ederekRotavirüs villöz enterositleri infekte ederek
olgunlaşmış hücrelerin erken parçalanmasına nedenolgunlaşmış hücrelerin erken parçalanmasına neden
olur.olur.
 İltihap reaksiyonu yoktur. Enterosit hasarı emilimİltihap reaksiyonu yoktur. Enterosit hasarı emilim
bozulmasına ve motilitenin uyarılmasına yol açar.bozulmasına ve motilitenin uyarılmasına yol açar.
 Glukoza bağımlı sodyum emilimi de bozulmakla birlikteGlukoza bağımlı sodyum emilimi de bozulmakla birlikte
vakaların çoğunluğunda barsaktaki lezyon, oral sıvıvakaların çoğunluğunda barsaktaki lezyon, oral sıvı
tedavisini engelleyecek derecede değildir.tedavisini engelleyecek derecede değildir.
 Rotavirüs ishallerinde disakkaridaz enzim yetersizliğiRotavirüs ishallerinde disakkaridaz enzim yetersizliği
oluşabilir.oluşabilir.
 Giardia lamblia enfeksiyonunda da ishal enterositGiardia lamblia enfeksiyonunda da ishal enterosit
hasarı sonucu gelişir.hasarı sonucu gelişir.

12. Mukoza İnvazyonuMukoza İnvazyonu
 İnvazyon yapan patojenler epitel hücrelerine girer veİnvazyon yapan patojenler epitel hücrelerine girer ve
burada çoğalırlar.burada çoğalırlar.
 İnce veya kalın barsak duvarı epitel hücrelerineİnce veya kalın barsak duvarı epitel hücrelerine
girerek çoğalan bakteriler iltihabi reaksiyon,girerek çoğalan bakteriler iltihabi reaksiyon,
ülserasyon, kanamalar yaparak hücre harabiyetine yolülserasyon, kanamalar yaparak hücre harabiyetine yol
açarlar.açarlar.
 Zedelenen yerden su ve elektrolit kayıplarına nedenZedelenen yerden su ve elektrolit kayıplarına neden
olur.olur.
 Enteroinvazif etkiyle olan ishallerde iltihabi eksudaEnteroinvazif etkiyle olan ishallerde iltihabi eksuda
barsak lümenine ve dışkıya geçeceğinden özelliklebarsak lümenine ve dışkıya geçeceğinden özellikle
kalın barsak lezyonlarında dışkıda kan, müküs vekalın barsak lezyonlarında dışkıda kan, müküs ve
cerahat hücreleri bulunur.cerahat hücreleri bulunur.
 Shigella, Salmonella, enteroinvazif E.Coli (EİEC),Shigella, Salmonella, enteroinvazif E.Coli (EİEC),
C.Jejuni, Y.Enterocolitica invazyon yaparakC.Jejuni, Y.Enterocolitica invazyon yaparak
enterokolite ve ishale neden olan başlıcaenterokolite ve ishale neden olan başlıca
bakterilerdir.bakterilerdir.

13. bakteriyal ishallerbakteriyal ishaller

14. Aeromanas HydrophilaAeromanas Hydrophila
 Gram (-) bakteridir.Gram (-) bakteridir.
 Sağlıklı insanların gaytasından izole edilebilir.(akutSağlıklı insanların gaytasından izole edilebilir.(akut
gastroenteritli hastaların gaytasında daha sık izolegastroenteritli hastaların gaytasında daha sık izole
edilir)edilir)
 Enterotoksin ve sitotoksin yoluyla hastalık yapar.Enterotoksin ve sitotoksin yoluyla hastalık yapar.
 Klinikte en çok görülen akut, kendini sınırlayan, suluKlinikte en çok görülen akut, kendini sınırlayan, sulu
ishaldir.ishaldir.
 Dizanteri daha azdır.Dizanteri daha azdır.
 Dizanterik formunda trimethoprim-Dizanterik formunda trimethoprim-
sulfamethoksazol (TMP-SMX) kullanımısulfamethoksazol (TMP-SMX) kullanımı
önerilmektedir.önerilmektedir.

15. Compylobacter JejuniCompylobacter Jejuni
 Gram (-) bir basildir.Gram (-) bir basildir.
 Hayvanlar, özellikle kümes hayvanları ve sığırlar rezervuardır.Hayvanlar, özellikle kümes hayvanları ve sığırlar rezervuardır.
 Epitel hücrelerine invazyon göstererek ve bazı sujları toksinEpitel hücrelerine invazyon göstererek ve bazı sujları toksin
salgılayarak sulu ishalden dizanteriye kadar değişen barsaksalgılayarak sulu ishalden dizanteriye kadar değişen barsak
hastalıklarına yol açabilir.hastalıklarına yol açabilir.
 Gaitada kan, mukus ve lökosit görülebilir.Gaitada kan, mukus ve lökosit görülebilir.
 İmmün yetmezliği, malnutrisyonu olan çocuklarda ve yenidoğandaİmmün yetmezliği, malnutrisyonu olan çocuklarda ve yenidoğanda
bakteriyemiye yol açar.bakteriyemiye yol açar.
 Komplikasyonları arasında reaktif artrit, Guillan-BarreKomplikasyonları arasında reaktif artrit, Guillan-Barre
Sendromu, Reiter sendromu ve eritema nodosum yer almaktadır.Sendromu, Reiter sendromu ve eritema nodosum yer almaktadır.
 C.Jejuni gastroenteritinin erken döneminde eritromisinC.Jejuni gastroenteritinin erken döneminde eritromisin
kullanılması hastalığın süresini kısaltmakta, relapsı önlemektedir.kullanılması hastalığın süresini kısaltmakta, relapsı önlemektedir.
 Onsekiz yaşından büyüklerde siprofloksasin veya ofloksasin deOnsekiz yaşından büyüklerde siprofloksasin veya ofloksasin de
kullanılabilir.kullanılabilir.

16. Clostridium DifficileClostridium Difficile
 Spor oluşturan, gram (+), anaerob bir basildir.Spor oluşturan, gram (+), anaerob bir basildir.
 Bu basil insanlarda asemptomatik kolonizasyon, şiddetli ishal,Bu basil insanlarda asemptomatik kolonizasyon, şiddetli ishal,
psödomembranöz enterokolit, toksik megakolon, kolnpsödomembranöz enterokolit, toksik megakolon, koln
perferasyonu ve ölüme yol açabilir.perferasyonu ve ölüme yol açabilir.
 Cl. Difficile sporları çevreden kazanılır veya kolonize şahıslardanCl. Difficile sporları çevreden kazanılır veya kolonize şahıslardan
fekal-oral yolla alınır.fekal-oral yolla alınır.
 İki toksin üretir. Toksin A bir enterotoksin, toksin B birİki toksin üretir. Toksin A bir enterotoksin, toksin B bir
sitotoksindir.sitotoksindir.
 İshalinde kanlı veya kansız gayta gözlenir. Cl. difficile veİshalinde kanlı veya kansız gayta gözlenir. Cl. difficile ve
toksinlerinin erişkinde psödomembranöz kolit veya antimikrobiyaltoksinlerinin erişkinde psödomembranöz kolit veya antimikrobiyal
ajanla ilişkili ishale yol açtığı gösterilmiştir.ajanla ilişkili ishale yol açtığı gösterilmiştir.
 Çocuklarda ve özellikle bebeklerde ise Cl.difficile’nin antibiyotikÇocuklarda ve özellikle bebeklerde ise Cl.difficile’nin antibiyotik
ile ilişkili ishala yol açıp açmadığı açık değildir.ile ilişkili ishala yol açıp açmadığı açık değildir.
 Bir yaşından küçük bebeklerin %50’sinin gaytasında hastalıkBir yaşından küçük bebeklerin %50’sinin gaytasında hastalık
olmaksızın Cl. difficile veya toksinleri bulunabilir.olmaksızın Cl. difficile veya toksinleri bulunabilir.

17. Esherichia ColiEsherichia Coli
 Dünya genelinde insanlarda bakteriyel ishaleDünya genelinde insanlarda bakteriyel ishale
en çok neden olan bakteridir. İshale nedenen çok neden olan bakteridir. İshale neden
olan E.Coli sujları patojenik fenotiplerine göreolan E.Coli sujları patojenik fenotiplerine göre
başlıca 5 gruba ayrılmaktadır:başlıca 5 gruba ayrılmaktadır:
 Enterotoksijenik E.Coli (ETEC),Enterotoksijenik E.Coli (ETEC),
 enterohemorajik E.Coli (EHEC),enterohemorajik E.Coli (EHEC),
 enteroinvazif E.Coli (EİEC),enteroinvazif E.Coli (EİEC),
 enteropatojenik E.Coli (EPEC),enteropatojenik E.Coli (EPEC),
 enteroagretif E.Coli (EAEC).enteroagretif E.Coli (EAEC).

18.  ETEC:ETEC:
 Primer olarak jejenum ve ileum mukozasınıPrimer olarak jejenum ve ileum mukozasını
etkileyerek sekretuar ishal oluşturur.etkileyerek sekretuar ishal oluşturur.
 Kontamine yiyecekler daha az sıklıkta suKontamine yiyecekler daha az sıklıkta su
bulaşmanın temel yoludur.bulaşmanın temel yoludur.
 İnsandan insana bulaşma nadirdir.İnsandan insana bulaşma nadirdir.
 Gaita sulu ve bol miktardadır, kan ve mukusGaita sulu ve bol miktardadır, kan ve mukus
bulunmaz.bulunmaz.
 İshal 3-5 gün içinde kendiliğinden düzelir.İshal 3-5 gün içinde kendiliğinden düzelir.

19.  EHEC:EHEC:
 Genellikle ateş olmaksızın kanlı ishale yol açar.Genellikle ateş olmaksızın kanlı ishale yol açar.
 Toksinleri ile hücre hasarına yol açar.Toksinleri ile hücre hasarına yol açar.
 S.dysenteriae serotip 1 tarafından üretilen sitotoksineS.dysenteriae serotip 1 tarafından üretilen sitotoksine
benzer veya onun aynı olan bir sitotoksini bol miktardabenzer veya onun aynı olan bir sitotoksini bol miktarda
üretirler.üretirler.
 Rezervuarı sığırlardır.Rezervuarı sığırlardır.
 Sıklıkla besinlerle bulaşırsa da insandan insana bulaşabilir.Sıklıkla besinlerle bulaşırsa da insandan insana bulaşabilir.
 Primer olarak terminal ileum ve kolondaki enterositlerdePrimer olarak terminal ileum ve kolondaki enterositlerde
sitotoksinleri ile nekroz olşturur ve hemorajik kolit gelişir.sitotoksinleri ile nekroz olşturur ve hemorajik kolit gelişir.
 EHEC sulu ishal ve asemptomatik enfeksiyona neden olabilirseEHEC sulu ishal ve asemptomatik enfeksiyona neden olabilirse
de en sıklıkla kanlı ishal gelişir.de en sıklıkla kanlı ishal gelişir.
 Ayrıca hemolitik üremik sendroma da neden olmaktadır.Ayrıca hemolitik üremik sendroma da neden olmaktadır.

20.  EIEC:EIEC:
 Antijenik ve biyokimyasal olarak shigellaya benzer.Antijenik ve biyokimyasal olarak shigellaya benzer.
 Kolon epitel hücrelerine invazyon gösterir ve epitelKolon epitel hücrelerine invazyon gösterir ve epitel
hücreleri içinde çoğalır.hücreleri içinde çoğalır.
 Kolondaki enterositlerde nekroz ve kolondaKolondaki enterositlerde nekroz ve kolonda
ülserasyonlar oluşturur.ülserasyonlar oluşturur.
 Bazı EIEC’ler shigella enterotoksin 2 veya EIECBazı EIEC’ler shigella enterotoksin 2 veya EIEC
enterotoksini olarak adlandırılan bir enterotoksinenterotoksini olarak adlandırılan bir enterotoksin
oluştururlar.oluştururlar.
 EIEC genelde dizanteriye bazen de sulu ishaleEIEC genelde dizanteriye bazen de sulu ishale
neden olur.neden olur.
 Genellikle erişkinlerde görülür, bebeklerdeGenellikle erişkinlerde görülür, bebeklerde
nadirdir.nadirdir.

21.  EPEC:EPEC:
 Toksin oluşturmazlar ve enteroinvazif değildirler.Toksin oluşturmazlar ve enteroinvazif değildirler.
 Barsak epitel hücrelerini membranına sıkıca yapışır, hücrelereBarsak epitel hücrelerini membranına sıkıca yapışır, hücrelere
invaze olmaz, ince barsaklarda mikrovilluslarda destrüksiyoninvaze olmaz, ince barsaklarda mikrovilluslarda destrüksiyon
ve fırçamsı kenarlarda bozulmaya neden olur.ve fırçamsı kenarlarda bozulmaya neden olur.
 Bu lezyonlar büyük mitarda absorbsiyon yüzeyinin (fırçamsıBu lezyonlar büyük mitarda absorbsiyon yüzeyinin (fırçamsı
kenar) kaybına neden olur.kenar) kaybına neden olur.
 Osmotik bir ishal gelişir.Osmotik bir ishal gelişir.
 Özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaşayan bebeklerde hemÖzellikle gelişmekte olan ülkelerde yaşayan bebeklerde hem
sporadik hem de epidemik ishallere neden olur.sporadik hem de epidemik ishallere neden olur.
 Büyük çocuklar ve erişkinlerde nadiren ishale neden olur.Büyük çocuklar ve erişkinlerde nadiren ishale neden olur.
 EPEC ishallerinde gayta sulu, yeşil renktedir.EPEC ishallerinde gayta sulu, yeşil renktedir.
 Gaytada genellikle kan ve lökosit bulunmaz.Gaytada genellikle kan ve lökosit bulunmaz.
 Kronik ishal gelişebilir.Kronik ishal gelişebilir.

22.  EAEC:EAEC:
 İntestinal sekresyonu stimüle edebilecek toksinİntestinal sekresyonu stimüle edebilecek toksin
üretir, barsak epiteline invaze olmaz.üretir, barsak epiteline invaze olmaz.
 Gelişmekte olan ülkelerde özellikle bebek veGelişmekte olan ülkelerde özellikle bebek ve
çocuklarda akut ve kronik ishale ve erişkinlerdeçocuklarda akut ve kronik ishale ve erişkinlerde
seyahat ishallerine neden olur.seyahat ishallerine neden olur.
 EAEC ishallerinde ateş, kusma, gaitada kan görülür.EAEC ishallerinde ateş, kusma, gaitada kan görülür.
 EPEC ishallerinde gentamisin, ETEC, EIECEPEC ishallerinde gentamisin, ETEC, EIEC
gastroenteritlerinde TMP/SMX kullanılmasıgastroenteritlerinde TMP/SMX kullanılması
önerilmektedir.önerilmektedir.
 EHEC ve EAEC diyarelerinde antibiyotiklerinEHEC ve EAEC diyarelerinde antibiyotiklerin
yararlı olup olmadığı kesin değildir. yararlı olup olmadığı kesin değildir.

23. SalmonellaSalmonella
 Gram (-) basildir.Gram (-) basildir.
 Salmonella enfeksiyonlarının ençok görülen formu akutSalmonella enfeksiyonlarının ençok görülen formu akut
gastroenteritdir.gastroenteritdir.
 Salmonella gastroenteriti en çok yaşamın ilk yılıSalmonella gastroenteriti en çok yaşamın ilk yılı
içerisinde görülür.içerisinde görülür.
 Gaita genellikle kanlı değildir, suludur, lökosit içerir.Gaita genellikle kanlı değildir, suludur, lökosit içerir.
 Kanlı ishal genellikle küçük çocuklarda görülür,Kanlı ishal genellikle küçük çocuklarda görülür,
erişkinlerde nadirdir.erişkinlerde nadirdir.
 Sağlıklı çocuklarda semptomlar genellikle 2-7 günSağlıklı çocuklarda semptomlar genellikle 2-7 gün
içinde kendiliğinden düzelir(>7 gün olabilir).içinde kendiliğinden düzelir(>7 gün olabilir).

24.  Bazı çocuklarda yüksek ateş, baş ağrısı, halsizlik, konfüzyon,Bazı çocuklarda yüksek ateş, baş ağrısı, halsizlik, konfüzyon,
meningismus, konvulsiyon, abdominal distansiyon görülür.meningismus, konvulsiyon, abdominal distansiyon görülür.
 Bazı hastalarda gastroenteriti septisemi veya ekstraintestinalBazı hastalarda gastroenteriti septisemi veya ekstraintestinal
lokal enfeksiyonlar izler. Salmonella gastroenteriti bazı özellokal enfeksiyonlar izler. Salmonella gastroenteriti bazı özel
durumlarda bakteriyemi, multisistem tutulumu, septik şok vedurumlarda bakteriyemi, multisistem tutulumu, septik şok ve
ölümle sonuçlanabilir.ölümle sonuçlanabilir.
 Üç aylıktan küçük bebeklerde, immün yetmezlikli hastalarda,Üç aylıktan küçük bebeklerde, immün yetmezlikli hastalarda,
bakteriyemi ve sistemik hastalık riskinin artmış olduğu diğerbakteriyemi ve sistemik hastalık riskinin artmış olduğu diğer
durumlarda antibiyotik kullanılmalıdır.durumlarda antibiyotik kullanılmalıdır.
 Bu durumda ampisilin, TMP/SMX, kloramfenikol, sefotaksim,Bu durumda ampisilin, TMP/SMX, kloramfenikol, sefotaksim,
seftriakson ve 18 yaşından büyüklerde siprofloksasin veyaseftriakson ve 18 yaşından büyüklerde siprofloksasin veya
ofloksasin kullanılabilir.ofloksasin kullanılabilir.

25. ShigellaShigella
 Gram (-) bir basildir.Gram (-) bir basildir.
 Kolon epitel hücrelerine invazyonla hastalık yapar.Kolon epitel hücrelerine invazyonla hastalık yapar.
Ayrıca S.dysanteria serotip 1 tarafından shigatoksinAyrıca S.dysanteria serotip 1 tarafından shigatoksin
üretilmektedir.üretilmektedir.
 Shigella türleri primer olarak dizanteriye yol açar,Shigella türleri primer olarak dizanteriye yol açar,
ancak sulu ishal de görülebilir.ancak sulu ishal de görülebilir.
 Çok az sayıda (10-100) mikroorganizma hastalığaÇok az sayıda (10-100) mikroorganizma hastalığa
neden olabilmektedir.neden olabilmektedir.
 Shigella enfeksiyonları en sık 6ay- 4 yaş grubuShigella enfeksiyonları en sık 6ay- 4 yaş grubu
çocuklarda görülür.çocuklarda görülür.
 Gelişmiş ülkelerde basilli dizanterinin en sık nedeniGelişmiş ülkelerde basilli dizanterinin en sık nedeni
S.sonnei iken gelişmekte olan ülkelerde S.flexneri’dir.S.sonnei iken gelişmekte olan ülkelerde S.flexneri’dir.

26.  Enfeksiyon kolonun distalinde görülürse de pankolit tarzındaEnfeksiyon kolonun distalinde görülürse de pankolit tarzında
olabilir. Hastalığın başlangıcında gaita sulu ve bol miktardaolabilir. Hastalığın başlangıcında gaita sulu ve bol miktarda
olabilir. Giderek sık ve az miktarda kanlı, mukuslu ishal görülür.olabilir. Giderek sık ve az miktarda kanlı, mukuslu ishal görülür.
 Gaita incelemesinde lökosit görülür.Gaita incelemesinde lökosit görülür.
 Bazı çocuklarda kanlı ishal görülmezken, bazılarında ise hastalığınBazı çocuklarda kanlı ishal görülmezken, bazılarında ise hastalığın
başlangıcından itibaren kanlıdır.başlangıcından itibaren kanlıdır.
 Basilli dizanterinin en sık görülen gastrointestinal bulgularıBasilli dizanterinin en sık görülen gastrointestinal bulguları
nörolojik olanlardır. Konvulsiyonlar, baş ağrısı, letarji, konfüzyon,nörolojik olanlardır. Konvulsiyonlar, baş ağrısı, letarji, konfüzyon,
ense sertliği ve halüsinasyon görülebilir. S. dysenteriae serotip 1ense sertliği ve halüsinasyon görülebilir. S. dysenteriae serotip 1
ile hemolitik üremik sendrom gelişebilir.ile hemolitik üremik sendrom gelişebilir.
 Tedavide TMP/SMX, sefiksim, seftriakson veya sefotaksim ve 18Tedavide TMP/SMX, sefiksim, seftriakson veya sefotaksim ve 18
yaşından büyüklerde siprofloksasin veya ofloksasin kullanılabilir.yaşından büyüklerde siprofloksasin veya ofloksasin kullanılabilir.

27. Vibrio CholeraeVibrio Cholerae
 Gram (-) bir basildir.Gram (-) bir basildir.
 Enterotoksin üretir.Enterotoksin üretir.
 Su veya yiyeceklerle bulaşır.Su veya yiyeceklerle bulaşır.
 Sekretuar tipte ishal yapar.Sekretuar tipte ishal yapar.
 Koleranın klinik görünümü asemptomatik enfeksiyondan ağırKoleranın klinik görünümü asemptomatik enfeksiyondan ağır
dehidratasyon, hipovolemik şok ve metabolik asidoz ile sağlıklı birdehidratasyon, hipovolemik şok ve metabolik asidoz ile sağlıklı bir
insanı bir kaç saatte öldürecek şiddetli ishale kadar değişebilir.insanı bir kaç saatte öldürecek şiddetli ishale kadar değişebilir.
 Şiddetli formunda gaita bol ve su gibidir.Şiddetli formunda gaita bol ve su gibidir.
 Gaita genellikle beyaz renkte ve kokusuzdur. Bazen balıksıGaita genellikle beyaz renkte ve kokusuzdur. Bazen balıksı
kokabilir.kokabilir.
 Gaitada ufak mukus parçaları bulunduğundan gaita pirinç suyuGaitada ufak mukus parçaları bulunduğundan gaita pirinç suyu
görünümündedir.görünümündedir.
 Kolera bir yaşından büyük çocuklarda dah sık olmak üzere herKolera bir yaşından büyük çocuklarda dah sık olmak üzere her
yaşta görülebilir.yaşta görülebilir.
 Tedavide TMP/SMX, 8 yaşından büyüklerde ise doksisiklin veyaTedavide TMP/SMX, 8 yaşından büyüklerde ise doksisiklin veya
tetrasiklin kullanılabilir.tetrasiklin kullanılabilir.

28. Vibrio ParahaemolyticusVibrio Parahaemolyticus
 Daha çok çiğ deniz ürünlerininDaha çok çiğ deniz ürünlerinin
yenmesiyle bulaşır.yenmesiyle bulaşır.
 Dizanteri benzeri bir tabloya yol açar.Dizanteri benzeri bir tabloya yol açar.
V.parahaemolyticus’un neden olduğuV.parahaemolyticus’un neden olduğu
şiddetli ishal vakalarında antibiyotikşiddetli ishal vakalarında antibiyotik
tedavisi yararlı olabilir.tedavisi yararlı olabilir.
 Organizma genellikle tetrasiklin,Organizma genellikle tetrasiklin,
sefotaksim, gentamisin vesefotaksim, gentamisin ve
kloramfenikole duyarlıdır.kloramfenikole duyarlıdır.

29. Yersinia EnterocoliticaYersinia Enterocolitica
 Gram (-) bir basildir.Gram (-) bir basildir.
 İshalleri kontamine süt veya gıdaların tüketimiİshalleri kontamine süt veya gıdaların tüketimi
ile gelişir. ile gelişir.
 Beş yaşından küçük çocuklarda genellikleBeş yaşından küçük çocuklarda genellikle
kendiliğinden düzelen gastroenterit görülür.kendiliğinden düzelen gastroenterit görülür.
 Gaita kanlı, mukuslu veya sulu olabilir. SuluGaita kanlı, mukuslu veya sulu olabilir. Sulu
ishal daha sık görülür.ishal daha sık görülür.
 Y. enterocolitica ishallerinde antibiyotiklerinY. enterocolitica ishallerinde antibiyotiklerin
hastalığın şiddetini veya komplikasyonlarınıhastalığın şiddetini veya komplikasyonlarını
azaltıp azaltmadığı bilinmediğinden rutinazaltıp azaltmadığı bilinmediğinden rutin
antibiyotik kullanımı önerilmez.antibiyotik kullanımı önerilmez.

30. Viral ishallerViral ishaller

31. Genel özellikleriGenel özellikleri
 Genellikle fekal-oral yolla bulaşırlar.Genellikle fekal-oral yolla bulaşırlar.
 Kaynak hastanın gaytası ile temas eden eller, araçlar veKaynak hastanın gaytası ile temas eden eller, araçlar ve
gıdalardır.gıdalardır.
 Su ile bulaşma nadirdir.Su ile bulaşma nadirdir.
 Özellikle çocuk servislerinde nazokomial bulaşma oldukça sıktır.Özellikle çocuk servislerinde nazokomial bulaşma oldukça sıktır.
Virusler ince barsak lümeninde villuslarda füzyona ve mukusVirusler ince barsak lümeninde villuslarda füzyona ve mukus
tabakasında kalınlaşmaya neden olur.tabakasında kalınlaşmaya neden olur.
 Hastaların çoğu akut dönem boyunca ve iyileşmeden sonraki 48-Hastaların çoğu akut dönem boyunca ve iyileşmeden sonraki 48-
72 saatte bol miktarda virusu gaitaları ile atarlar.72 saatte bol miktarda virusu gaitaları ile atarlar.
 Viral gastroenteritlerin kuluçka süreleri kısadır.Viral gastroenteritlerin kuluçka süreleri kısadır.
 Kansız ishal, kusma, karın ağrısı ve ateş viral gastroenteritin sıkKansız ishal, kusma, karın ağrısı ve ateş viral gastroenteritin sık
görülen semptomlarıdır.görülen semptomlarıdır.
 Kusma hastalığın tek semptomu olabilir.Kusma hastalığın tek semptomu olabilir.
 Semptomlar genellikle 2-5 günde düzelir, ancak adenovirus ishaliSemptomlar genellikle 2-5 günde düzelir, ancak adenovirus ishali
7-10 gün sürebilir7-10 gün sürebilir

32. RotavirüsRotavirüs
 Reovirus ailesinden RNA virusudur.Reovirus ailesinden RNA virusudur.
 Çocukluk çağındaki gastroenteritlerin en sık nedenidir.Çocukluk çağındaki gastroenteritlerin en sık nedenidir.
 En sık görüldüğü aylar aralık-ocaktır. Bu aylardaki çocuklukEn sık görüldüğü aylar aralık-ocaktır. Bu aylardaki çocukluk
ishallerinde %60’ın üzerinde rotavirus gösterilirken, yazishallerinde %60’ın üzerinde rotavirus gösterilirken, yaz
aylarında insidans son derece düşüktür.aylarında insidans son derece düşüktür.
 Rotavirus çoğunlukla dehidratasyonla seyreden ağır diyare veRotavirus çoğunlukla dehidratasyonla seyreden ağır diyare ve
kusmaya neden olur.kusmaya neden olur.
 İshale bağlı hastaneye yatışlarda ilk sırada yer almaktadır.İshale bağlı hastaneye yatışlarda ilk sırada yer almaktadır.
 Özellikle infantlarda ve küçük çocuklarda ağır gastroenteritÖzellikle infantlarda ve küçük çocuklarda ağır gastroenterit
yapar.yapar.
 Her yaşta görülebilirse de en sık 6-24 aylık çocukları etkiler. BuHer yaşta görülebilirse de en sık 6-24 aylık çocukları etkiler. Bu
dönemin sonunda hemen hemen bütün çocuklarda parsiyel birdönemin sonunda hemen hemen bütün çocuklarda parsiyel bir
immünite ortaya çıkar.immünite ortaya çıkar.

33. Rotavirus-devamRotavirus-devam
 Reenfeksiyonlar sık görülür, ancak hafif veya subklinikReenfeksiyonlar sık görülür, ancak hafif veya subklinik
seyreder.seyreder.
 Enfeksiyon genellikle 5-8 gün süreli sulu ishalEnfeksiyon genellikle 5-8 gün süreli sulu ishal
şeklindedir ve ilk 1-3 gün kusma eşlik edebilir.şeklindedir ve ilk 1-3 gün kusma eşlik edebilir.
 İzotonik dehidratasyon, kompanse metabolik asidoz,İzotonik dehidratasyon, kompanse metabolik asidoz,
hafif ateş görülebilir.hafif ateş görülebilir.
 Yenidoğanlarda hastalık genellikle asemptomatikdirYenidoğanlarda hastalık genellikle asemptomatikdir
veya hafif seyreder.veya hafif seyreder.
 Prematür bebeklerde ağır enfeksiyonlar görülür.Prematür bebeklerde ağır enfeksiyonlar görülür.
 Yetişkinlerde de genellikle hafif seyirlidir.Yetişkinlerde de genellikle hafif seyirlidir.
 Rotavirusa karşı, genel olarak barsak mukozasındaRotavirusa karşı, genel olarak barsak mukozasında
bulunan Ig A ve Ig G tipi antikorların koruyucudur.bulunan Ig A ve Ig G tipi antikorların koruyucudur.

34. Diğer viruslarDiğer viruslar
 Enterik adenovirusler:Enterik adenovirusler:
 Ateş, kusma ve solunum yolu semptomları ishale eşlik eder.Ateş, kusma ve solunum yolu semptomları ishale eşlik eder.
 İshalin süresi rotavirus ishallerine göre daha uzundur.İshalin süresi rotavirus ishallerine göre daha uzundur.
 Çocukluk çağı ishallerinin %17’sinden sorumludur.Çocukluk çağı ishallerinin %17’sinden sorumludur.
 İshal yıl boyunca görülebilir, rotavirusteki belirgin mevsimselİshal yıl boyunca görülebilir, rotavirusteki belirgin mevsimsel
dağılım yoktur.dağılım yoktur.
 Norwalk,Norwalk,
 caliciviruslar,caliciviruslar,
 astroviruslar,astroviruslar,
 toravirusler,toravirusler,
 enterovirusler,enterovirusler,
 parvovirusler ishale neden olan diğer ajanlardırparvovirusler ishale neden olan diğer ajanlardır

35. İSHALLİ ÇOCUĞAİSHALLİ ÇOCUĞA
YAKLAŞIMYAKLAŞIM
 Amerikan Pediatri Akademisi tarafından da benimsenen WHOAmerikan Pediatri Akademisi tarafından da benimsenen WHO
tarafından önerilen ishal tedavi yaklaşımının temel prensipleri;tarafından önerilen ishal tedavi yaklaşımının temel prensipleri;
*Sıvı-elektrolit dengesinin korunması*Sıvı-elektrolit dengesinin korunması
İshal başlar başlamaz evde uygun sıvı gıdaların verilmesi,İshal başlar başlamaz evde uygun sıvı gıdaların verilmesi,
Hafif ve orta derecede dehidrate olan vakalarda oral rehidrasyonHafif ve orta derecede dehidrate olan vakalarda oral rehidrasyon
sıvısısıvısı (ORS) tedavisi,(ORS) tedavisi,
ORS tedavisinin uygulanamadığı durumlarda ve ağır dehidrateORS tedavisinin uygulanamadığı durumlarda ve ağır dehidrate
vakalarda intravenöz sıvı tedavisi,vakalarda intravenöz sıvı tedavisi,
*Beslenmenin sürdürülmesi*Beslenmenin sürdürülmesi
Emzirmenin artırılarak sürdürülmesi,Emzirmenin artırılarak sürdürülmesi,
Beslenmeye devam edilmesi,Beslenmeye devam edilmesi,
Dehidrate vakalarda mümkün olan en kısa sürede beslenmeyeDehidrate vakalarda mümkün olan en kısa sürede beslenmeye
başlanmasıbaşlanması
*Antiemetik ve antidiaretik ilaçların kullanılması*Antiemetik ve antidiaretik ilaçların kullanılması
*Antibiyotiklerin sınırlı kullanımı*Antibiyotiklerin sınırlı kullanımı

36. Sıvı elektrolit dengesininSıvı elektrolit dengesinin
korunmasıkorunması
 İshale bağlı ölümler en sık <24 aydaİshale bağlı ölümler en sık <24 ayda
olmaktadır. Bunun nedenleri:olmaktadır. Bunun nedenleri:
 Kusma ve ishal büyüklerden daha şiddetlidir.Kusma ve ishal büyüklerden daha şiddetlidir.
 Birlikte ateş ve takipne olmakta budaBirlikte ateş ve takipne olmakta buda
insensibl kaybı arttırır.insensibl kaybı arttırır.
 Susasa da su kaynağına kendiliğindenSusasa da su kaynağına kendiliğinden
ulaşamaz.ulaşamaz.

37.  Çocuklarda hidrasyonunÇocuklarda hidrasyonun
değerlendirilmesi tedavi yaklaşımınındeğerlendirilmesi tedavi yaklaşımının
temelidir.temelidir.

38. Dehidratasyon riski yüksek olanDehidratasyon riski yüksek olan
çocuklarçocuklar
 İshali başladığında emzirme/beslenmesiİshali başladığında emzirme/beslenmesi
kesilenlerkesilenler
 Su verilmeyenSu verilmeyen
 Anne sütü almamış biberonla beslenenlerAnne sütü almamış biberonla beslenenler
 >8kez/gün sulu ishali olanlar>8kez/gün sulu ishali olanlar
 >2 kez/gün kusanlar>2 kez/gün kusanlar
 <12 ay olan çocuklar<12 ay olan çocuklar

39. Dehidratasyon bulgularıDehidratasyon bulguları
Bulgu/dereceBulgu/derece hafifhafif ortaorta ağırağır
Ağırlık kaybı %Ağırlık kaybı % 3-53-5 6-96-9 <10<10
Susuzluk hissi huzursuzlukSusuzluk hissi huzursuzluk ++ ++++ ??
BilinçBilinç Alert etrafla ilgiAlert etrafla ilgi Letarji irritablLetarji irritabl Dalgın hipotonDalgın hipoton
Göz yaşıGöz yaşı ++ azalmaazalma --
Deri turgoru (CRT)Deri turgoru (CRT) normalnormal 2-4 sn2-4 sn >4sn>4sn
Mukoza kuruluğuMukoza kuruluğu -- ++ ++++
Fontanelde çökmeFontanelde çökme -- ++ ++++
taşikarditaşikardi -- ++ ++++
Soğuk soluk ekstremiteSoğuk soluk ekstremite -- ++ ++
Kutis mormaratusKutis mormaratus -- -- ++
İdrar miktarıİdrar miktarı NN azalmışazalmış Son altı saatte idrarSon altı saatte idrar
yokyok
Kusmaul solunumuKusmaul solunumu -- ++ ++
hipotansiyonhipotansiyon -- -- + <70 mmHg+ <70 mmHg

40. elektrolitlerelektrolitler
 Dalgınlık/konvulzyonDalgınlık/konvulzyon
 Parenteral sıvı ihtiyacı olmaParenteral sıvı ihtiyacı olma
 <3 ay bebekler<3 ay bebekler
 Orta-ağır dehidratasyonOrta-ağır dehidratasyon
 Serum elektrolitleriSerum elektrolitleri
 ÜreÜre
 KreatininKreatinin
 pHpH
 Bikarbonat bakılmalıBikarbonat bakılmalı

41. Sıvı tedavisiSıvı tedavisi
 Amaç:Amaç:
 1- dehidratasyonun düzeltilmesi1- dehidratasyonun düzeltilmesi
(oral/parenteral)(oral/parenteral)
2- devam eden sıvı kaybının önlenmesi2- devam eden sıvı kaybının önlenmesi
3- günlük idamenin karşılanması3- günlük idamenin karşılanması

42. EV TEDAVİSİEV TEDAVİSİ
 İshal olan çocukların çoğunda başlangıçta dehidratasyon yoktur.İshal olan çocukların çoğunda başlangıçta dehidratasyon yoktur.
 Dehidratasyonu olmayan vakalar evde tedavi edilerek devam etmekteDehidratasyonu olmayan vakalar evde tedavi edilerek devam etmekte
olan su ve elektrolit kaybı dehidratasyona girmeden karşılanabilir.olan su ve elektrolit kaybı dehidratasyona girmeden karşılanabilir.
 Dehidrate olmayan çocuğa ORS zorla verilmeye çalışılmamalı, çocuğunDehidrate olmayan çocuğa ORS zorla verilmeye çalışılmamalı, çocuğun
sıvı alımı diğer uygun içeceklerle arttırılmalıdır. sıvı alımı diğer uygun içeceklerle arttırılmalıdır.
Dehidratasyonu önlemek için önerilen sıvılar;Dehidratasyonu önlemek için önerilen sıvılar;
 Su, çorba, pirinç suyu, ayran, elma suyu gibi sıvılardır.Su, çorba, pirinç suyu, ayran, elma suyu gibi sıvılardır.
 6 aylıktan küçük ve henüz ek gıda başlanmamış bebeklerde emzirme6 aylıktan küçük ve henüz ek gıda başlanmamış bebeklerde emzirme
sıklaştırılır.sıklaştırılır.
 Bebek aldığı takdirde aralarda kaynatılmış ılık su verilebilir.Bebek aldığı takdirde aralarda kaynatılmış ılık su verilebilir.
Önerilen sıvı miktarı;Önerilen sıvı miktarı;
 her ishalli dışkıdan sonra 2 yaşın altındakilere 1/2-1 çay bardağı, 2 yaşındanher ishalli dışkıdan sonra 2 yaşın altındakilere 1/2-1 çay bardağı, 2 yaşından
büyüklerde 1/2-1 su bardağı olup daha fazla içmek isteyen çocuklara alabildiğibüyüklerde 1/2-1 su bardağı olup daha fazla içmek isteyen çocuklara alabildiği
kadar verilmelidir.kadar verilmelidir.

43. Beslenmeyi sürdürmek için;Beslenmeyi sürdürmek için;
Anne sütüne devam edilmeli,Anne sütüne devam edilmeli,
Daha sık emzirilmeli,Daha sık emzirilmeli,
Anne sütü almıyorsa her zamanki mamasına devamAnne sütü almıyorsa her zamanki mamasına devam
edilmelidir.edilmelidir.
Bebek 6 aydan büyük ve ek gıda başlanmışsa kısaBebek 6 aydan büyük ve ek gıda başlanmışsa kısa
aralıklarla enerjiden zengin proteinde içeren yumuşakaralıklarla enerjiden zengin proteinde içeren yumuşak
püre şeklindeki yiyeceklerden( yoğurt, iyi pişmişpüre şeklindeki yiyeceklerden( yoğurt, iyi pişmiş
yağsız et, balık, patates püresi, pirinç lapası gibi) tazeyağsız et, balık, patates püresi, pirinç lapası gibi) taze
hazırlayarak verilmelidir.hazırlayarak verilmelidir.

44. Potasyumdan zengin besin olarak muzPotasyumdan zengin besin olarak muz
püresi veya taze sıkılmış meyve sularıpüresi veya taze sıkılmış meyve suları
verilmeli, çocuk yemeye teşvik edilmeliverilmeli, çocuk yemeye teşvik edilmeli
ve günde en az 6 kez yiyecekve günde en az 6 kez yiyecek
sunulmalıdır.sunulmalıdır.
İshali geçtikten sonra da iki hafta süreİshali geçtikten sonra da iki hafta süre
ile bir öğün fazla beslenmelidir.ile bir öğün fazla beslenmelidir.

45. Hiperosmolaritenin önlenmesi için şeker yerineHiperosmolaritenin önlenmesi için şeker yerine
nişastalı yiyecekler (özellikle tahıllı gıdalar )nişastalı yiyecekler (özellikle tahıllı gıdalar )
tercih edilmelidir.tercih edilmelidir.
İshal durana kadar liften zengin besinlerİshal durana kadar liften zengin besinler
(fazla posa bırakan çiğ sebze ve meyveler)(fazla posa bırakan çiğ sebze ve meyveler)
barsak peristaltik hareketlerini arttırdığı içinbarsak peristaltik hareketlerini arttırdığı için
verilmez.verilmez.
Yağ emilimi bozulmamış olmasına karşın çokYağ emilimi bozulmamış olmasına karşın çok
yağlı besinler barsaktan geçişi hızlandırdığıyağlı besinler barsaktan geçişi hızlandırdığı
için bir kaç gün verilmeziçin bir kaç gün verilmez

46.  Çocuğun durumu üç günde düzelmiyor veya;Çocuğun durumu üç günde düzelmiyor veya;
*çok fazla dışkılama,*çok fazla dışkılama,
*tekrarlayan kusmalar,*tekrarlayan kusmalar,
*yemek yiyememe,*yemek yiyememe,
*su içememe,*su içememe,
*ateş,*ateş,
*dışkıda kan görülmesi varsa doktora*dışkıda kan görülmesi varsa doktora
başvurulmalıdır.başvurulmalıdır.

47. ÇOCUK DEHİDRATE İSEÇOCUK DEHİDRATE İSE
 Hafif veya orta derecede dehidratasyonu ( sıvı kaybıHafif veya orta derecede dehidratasyonu ( sıvı kaybı
50-100 ml/kg arasında ) olan çocukların rehidrasyon50-100 ml/kg arasında ) olan çocukların rehidrasyon
için 4-6 saat süre ile sağlık kuruluşunda ORS tedavisiiçin 4-6 saat süre ile sağlık kuruluşunda ORS tedavisi
almaları gerekir.almaları gerekir.
 Dehidrate olmayan bir çocuğa ORS verilmemelidir.Dehidrate olmayan bir çocuğa ORS verilmemelidir.
ORS’nın nasıl hazırlanacağı ve nasıl verileceği aileyeORS’nın nasıl hazırlanacağı ve nasıl verileceği aileye
gösterilir ve belirli aralıklarla çocuğun rehidratasyongösterilir ve belirli aralıklarla çocuğun rehidratasyon
tedavisine verdiği cevap ile sıvı kaybının hala devamtedavisine verdiği cevap ile sıvı kaybının hala devam
edip etmediği kontrol edilir.edip etmediği kontrol edilir.
 Rehidratasyon tedavisi almakta iken, eğer bebek anneRehidratasyon tedavisi almakta iken, eğer bebek anne
sütü alıyorsa emzirme teşvik edilmeli, anne sütüsütü alıyorsa emzirme teşvik edilmeli, anne sütü
almıyorsa tedavi biter bitmez beslenmeyealmıyorsa tedavi biter bitmez beslenmeye
başlanmalıdır.başlanmalıdır.

48. İSHAL SIRASINDAİSHAL SIRASINDA
BESLENMEYE DEVAM ETMENİNBESLENMEYE DEVAM ETMENİN
YARARLARIYARARLARI
 -Kalori kaybının önlenmesi-Kalori kaybının önlenmesi
 -İştahsızlık ve kusmanın önlenmesi-İştahsızlık ve kusmanın önlenmesi
 -Anne sütünün azalmasının önlenmesi-Anne sütünün azalmasının önlenmesi
 -Enzim aktivitelerinin azalmasının önlenmesi-Enzim aktivitelerinin azalmasının önlenmesi
 -Mide asit salgısının artması (bakteri üremesinin-Mide asit salgısının artması (bakteri üremesinin
azalması)azalması)
 -Villüs epitelinin rejenerasyonunun hızlanması-Villüs epitelinin rejenerasyonunun hızlanması
 -Peristaltik hareketlerin azalması-Peristaltik hareketlerin azalması
 -Emme gücünün artması ve karın şişliğinin önlenmesi-Emme gücünün artması ve karın şişliğinin önlenmesi

49.  İlk 4-6 saatte verilecek yaklaşık ORS miktarıİlk 4-6 saatte verilecek yaklaşık ORS miktarı
 Yaş <4 4-11 ay 12-23 ay 2-4 yaş 5-14 yaş >15 yaşYaş <4 4-11 ay 12-23 ay 2-4 yaş 5-14 yaş >15 yaş
 Ağırlık(kg) 5 5-7,9 8-10,9 11-15,9 16-29,9 >30Ağırlık(kg) 5 5-7,9 8-10,9 11-15,9 16-29,9 >30
 ORS(ml) 100-200 400-600 600-800 800-1200 1200-2000 2000-ORS(ml) 100-200 400-600 600-800 800-1200 1200-2000 2000-
40004000
 Hastanın yaşı sadece ağırlığının bilinmediği durumlardaHastanın yaşı sadece ağırlığının bilinmediği durumlarda
kullanılmalıdır. Yaklaşık olarak verilmesi gereken ORSkullanılmalıdır. Yaklaşık olarak verilmesi gereken ORS
miktarı(ml) hastanın ağırlığının(kg) 75 ile çarpılması yoluyla damiktarı(ml) hastanın ağırlığının(kg) 75 ile çarpılması yoluyla da
hesaplanabilir.hesaplanabilir.

50.  Hasta 4-6 saat sonra yeniden değerlendirilir.Hasta 4-6 saat sonra yeniden değerlendirilir.
 Dehidratasyon bulguları yoksa anneye eğitim verilerekDehidratasyon bulguları yoksa anneye eğitim verilerek
evde ishal tedavisi uygulanmak üzere gönderilir.evde ishal tedavisi uygulanmak üzere gönderilir.
 Dehidratasyonu düzelen çocuk idrar yapmaya başlar,Dehidratasyonu düzelen çocuk idrar yapmaya başlar,
yorgun olabileceği için uykuya dalabilir.yorgun olabileceği için uykuya dalabilir.
 Halen dehidratasyon bulguları varsa ikinci kez ORSHalen dehidratasyon bulguları varsa ikinci kez ORS
tedavisi uygulanır.tedavisi uygulanır.
 Eğer evde ORS verilmesini gerektiren bir durum varsaEğer evde ORS verilmesini gerektiren bir durum varsa
anneye her sulu dışkıdan sonra ne kadar ORS vermesianneye her sulu dışkıdan sonra ne kadar ORS vermesi
gerektiği öğretilir ve iki gün yetecek kadar ORSgerektiği öğretilir ve iki gün yetecek kadar ORS
paketi verilir.paketi verilir.
 Her sulu dışkıdan sonra verilecek ORS miktarı ikiHer sulu dışkıdan sonra verilecek ORS miktarı iki
yaşın altında ½-1 çay bardağı ( 50-100 ml ), 2-10 yaş ½yaşın altında ½-1 çay bardağı ( 50-100 ml ), 2-10 yaş ½
-1 su bardağı ( 100-200 ml ), 10 yaş üstünde istediği-1 su bardağı ( 100-200 ml ), 10 yaş üstünde istediği
kadardır.kadardır.
 Paketler kullanılıp bittiği halde çocuğun ishali halaPaketler kullanılıp bittiği halde çocuğun ishali hala
devam ediyorsa ya evde ishal tedavisinde önerilendevam ediyorsa ya evde ishal tedavisinde önerilen
sıvıların verilmesi veya sağlık kuruluşuna gerisıvıların verilmesi veya sağlık kuruluşuna geri
getirilmesi önerilir. getirilmesi önerilir.

51. ORS’nin etkisiz olduğuORS’nin etkisiz olduğu
durumlardurumlar
 -Ağır dehidratasyon-Ağır dehidratasyon
 -Şiddetli ishal ( 15 ml/kg/sa )-Şiddetli ishal ( 15 ml/kg/sa )
 -Tekrarlayan, ağır kusmalar-Tekrarlayan, ağır kusmalar
 -Hastanın ağızdan alamadığı durumlar-Hastanın ağızdan alamadığı durumlar
 -Ağır glukoz malabsorbsiyonu-Ağır glukoz malabsorbsiyonu
 -Belirgin abdominal distansiyon, ileus-Belirgin abdominal distansiyon, ileus

52.  ORS’nin uygun olmayan sıvıların içine katılarakORS’nin uygun olmayan sıvıların içine katılarak
verilmesi;verilmesi;
 ishal sayısını,ishal sayısını,
 dışkı hacmini arttırmakta,dışkı hacmini arttırmakta,
 dehidratasyonu ağırlaştırmakta,dehidratasyonu ağırlaştırmakta,
 hipernatremiye yol açmaktadır.hipernatremiye yol açmaktadır.
 İçinde tuz içermeyen, buna karşılık bolİçinde tuz içermeyen, buna karşılık bol
karbonhidrat içeren ve osmolaritesi kankarbonhidrat içeren ve osmolaritesi kan
osmolaritesinin iki misli olan kolalı içecekler veosmolaritesinin iki misli olan kolalı içecekler ve
hazır meyva suları hastanın dehidratasyonunuhazır meyva suları hastanın dehidratasyonunu
ağırlaştırmaktadırağırlaştırmaktadır

53.  Dakikada bir tatlı kaşığı hızından fazla ORSDakikada bir tatlı kaşığı hızından fazla ORS
verilmesi kusmaya sebep olabilir.verilmesi kusmaya sebep olabilir.
 Normal hızla verildiğinde kusma görülmesiNormal hızla verildiğinde kusma görülmesi
durumunda tedavi kesilmemeli, sadece 5-10durumunda tedavi kesilmemeli, sadece 5-10
dakika kadar bekleyip 2-3 dakikada bir tatlıdakika kadar bekleyip 2-3 dakikada bir tatlı
kaşığı ( daha yavaş hızda) ORS ile tedaviyekaşığı ( daha yavaş hızda) ORS ile tedaviye
devam edilmelidir.devam edilmelidir.
 Hipernatremi riskini azaltmak amacı ile 6Hipernatremi riskini azaltmak amacı ile 6
aydan küçük çocuklara ORS ile birlikte 100-aydan küçük çocuklara ORS ile birlikte 100-
200 cc saf su verilmesi gereklidir.200 cc saf su verilmesi gereklidir.

54. ORS’nin etkisiz olmasıORS’nin etkisiz olması
 saatte birden fazla sulu gaita yapma,saatte birden fazla sulu gaita yapma,
 saatte üçten fazla kusma,saatte üçten fazla kusma,
 ağızdan sıvı alamama,ağızdan sıvı alamama,
 ağır glukoz malabsorbsiyonuağır glukoz malabsorbsiyonu
 abdominal distansiyonabdominal distansiyon

55. YENİ ORS ÇEŞİTLERİYENİ ORS ÇEŞİTLERİ
 G-ORS uygun kullanıldığı takdirde hiponatremi,G-ORS uygun kullanıldığı takdirde hiponatremi,
hipernatremi veya ağır asidozun tedavisinde dehipernatremi veya ağır asidozun tedavisinde de
başarılı olabilmektedir.başarılı olabilmektedir.
 Paketler uzun süre saklanabilmekte, hazırlandıktanPaketler uzun süre saklanabilmekte, hazırlandıktan
sonra ise 24 saat kullanılmaktadır.sonra ise 24 saat kullanılmaktadır.
 Fakat osmolaritesinin hafif yüksekliği nedeni ile dışkıFakat osmolaritesinin hafif yüksekliği nedeni ile dışkı
sayısı azalmamakta, bazen hafif arttırmaktadır.sayısı azalmamakta, bazen hafif arttırmaktadır.
 Sıvı da kompleks karbonhidratların kullanılmasıSıvı da kompleks karbonhidratların kullanılması
osmolariteyi azaltmaktadır.osmolariteyi azaltmaktadır.
 Bu amaçla pirinç unu kullanılması gündeme gelmiştir.Bu amaçla pirinç unu kullanılması gündeme gelmiştir.

56. P-ORSP-ORS
 Osmolaritesi düşük(net su emilimi artar).Osmolaritesi düşük(net su emilimi artar).
 Pirincin hidrolize edilmesi ile ortaya çıkan glukoz, G-Pirincin hidrolize edilmesi ile ortaya çıkan glukoz, G-
ORS’den iki kat fazlaORS’den iki kat fazla
 Bu sıvı içindeki su ve elektrolitlerle birlikte ishalBu sıvı içindeki su ve elektrolitlerle birlikte ishal
sırasında barsağa salgılanan su ve elektrolitlerin birsırasında barsağa salgılanan su ve elektrolitlerin bir
kısmının da emilimini sağlamaktadır.kısmının da emilimini sağlamaktadır.
 Ortama aminoasitler (glisin, lisin, lösin ve izolösin) veOrtama aminoasitler (glisin, lisin, lösin ve izolösin) ve
oligopeptitlerde salınmaktadır. Bunlar sodyum ko-oligopeptitlerde salınmaktadır. Bunlar sodyum ko-
transportuna yardımcı olmalarının yanı sıra barsaktransportuna yardımcı olmalarının yanı sıra barsak
motilitesini de yavaşlatmaktadır.motilitesini de yavaşlatmaktadır.
 Emilmeyen şekerin kalın barsakta fermantasyonu ileEmilmeyen şekerin kalın barsakta fermantasyonu ile
kısa zincirli yağ asitleri oluşur bu da kalın barsaktankısa zincirli yağ asitleri oluşur bu da kalın barsaktan
su ve tuz emilimi sağlar.su ve tuz emilimi sağlar.

57. amaama
 P-ORS hazırlaması daha zor (pişirmeP-ORS hazırlaması daha zor (pişirme
gerektiği için),gerektiği için),
 uzun süre saklanamayan ( 8-12 saat )uzun süre saklanamayan ( 8-12 saat )
 pahalıpahalı
 Sadece suya katılarak hazırlanacak P-ORSSadece suya katılarak hazırlanacak P-ORS
paketleri de hazırlanmıştır fakat bunlarınpaketleri de hazırlanmıştır fakat bunların
maliyeti yüksektir.maliyeti yüksektir.

58. KULLANIMDA OLAN VEKULLANIMDA OLAN VE
ÖNERİLEN ORS İÇERİKLERİÖNERİLEN ORS İÇERİKLERİ
(mmol/lt)(mmol/lt)
Standart ORS Hipotonik ORS Pirinç ORS WHOStandart ORS Hipotonik ORS Pirinç ORS WHO
hipotonhipotonik ORSik ORS
 Na 90 60-75 90 75Na 90 60-75 90 75
 K 20 20 20 20 K 20 20 20 20
 Cl Cl 80 50-66 80 65 80 50-66 80 65
 Sitrat(bikarbonat) 10(30) 10 10 10Sitrat(bikarbonat) 10(30) 10 10 10
 Glukoz(pirinç) 111 75-89 -(50gr/lt) 75Glukoz(pirinç) 111 75-89 -(50gr/lt) 75
 Ozmolarite 311 224-249 280 245Ozmolarite 311 224-249 280 245
 Glu/Na 1.2 1-1.25 - 1 Glu/Na 1.2 1-1.25 - 1

59. ANTİDİAREİK TEDAVİANTİDİAREİK TEDAVİAntidiyareik ilaçlar

60. İlaç tedavisiİlaç tedavisi
 EPEC: gentamisin 5-7,5 mg/kg/gün,EPEC: gentamisin 5-7,5 mg/kg/gün,
 EIEC:TMP-SMX 10 mg/kg/gün po veya ampisilin 100EIEC:TMP-SMX 10 mg/kg/gün po veya ampisilin 100
mg/kg/gün 4 dozda po/ıvmg/kg/gün 4 dozda po/ıv
 ETEC ve EHEC:(ishal toksinler ile) Ancak tedaviETEC ve EHEC:(ishal toksinler ile) Ancak tedavi
verilecekse EIEC gibiverilecekse EIEC gibi
 Salmonella: ampisilin, TMP-SMX, kloramfenikol,Salmonella: ampisilin, TMP-SMX, kloramfenikol,
sefotaksim, seftriakson ve 18 yaşından büyüklerdesefotaksim, seftriakson ve 18 yaşından büyüklerde
siprofloksasin veya ofloksasin, 7 gün, kullanılabilir.siprofloksasin veya ofloksasin, 7 gün, kullanılabilir.
 Sigella: TMP/SMX, ampisilin, azitromisin, sefiksim,Sigella: TMP/SMX, ampisilin, azitromisin, sefiksim,
seftriakson kullanılabilir. Tedavi süresi 5 gündür.seftriakson kullanılabilir. Tedavi süresi 5 gündür.
