2. Índice
Introdución. O século XIX
O galeguismo. Provincialismo e Rexionalismo
A Literatura do XIX: Percusores e Rexurdimento
pleno.
Rosalía de Castro
Curros Enríquez
Eduardo Pondal
Conclusión. A situación da lingua no século XIX
Fontes
3. Introdución. O século XIX
Mapa da división territorial
en España no 1833
No século XIX, no ano 1833, Galiza pasou de
ser un reino con sete provincias estruturadas
en parroquias a unha rexión con catro
provincias e trescentos concellos.
Lei de instrución
Neste século xorden os primeiros textos
pública de 1857
escritos en galego, a causa dos
enfrontamentos entre absolutistas e liberais
e da invasión francesa de 1809. Por causa da
invasión francesa tamén impuxeron o servizo
militar obrigatorio.
A causa da excesiva cantidade de impostos e
as precarias condicións do pobo galego, a
maior parte dos galegos tiveron que irse de
inmigrantes a países, como por exemplo
América.
Tamén tiveron lugar acontecementos como a
creación da Instrución Pública de 1857 que
declara obrigatoria a alfabetización en
castelán e o ensino primario.
4. O galeguismo. Provincialismo e
Rexionalismo Imaxe do xornal
“El Centinela de
Galicia” , un dos
O galeguismo é un movemento social, político e cultural medios de
expansión do
que pretende que Galiza e os galegos recuperen a súa Provincialismo
identidade. Divídese en dúas partes que son
Provincialismo e o Rexionalismo.
O Provincialismo foi un movemento galeguista e
progresista, baseado en denunciar a marxinación social Eduardo Pondal
do país, buscaba a valoración social da súa
arte, costumes e historia. A prensa foi o seu principal
método de divagación. Actuaban en contra da decisión
da rexenta Mª Cristina de dividir o antigo Reino de Galiza
en catro provincias e trescentos concellos. Grazas ao
Levantamento de Solís nace o galeguismo co nome de
Provincialismo; cando o movemento foi sufocado
capturan a Solís e once dos seus homes para fusilalos en
Carral en 1846. Dez anos despois (1856) Eduardo Pondal
decide facer o Banquete de Conxo, conmemorando así
aos Mártires de Carral. Así se lle abríu paso ao
Rexionalismo.
5. O galeguismo. Provincialismo e
Rexionalismo
Manuel
Murguía
O Rexionalismo foi un movemento
conformado por intelectuais como Eduardo
Pondal, Manuel Murguía… , no que
compaxinan cultura con política, facendo da
lingua a súa principal preocupación e
pretendendo que España fose un estado
federal. O Rexionalismo concibe a Galiza como
unha única rexión, e reclama, para Galiza a
súa propia autonomía política. Alfredo
O Rexionalismo divídese en dous sectores, o Brañas
tradicionalista, con Alfredo Brañas como líder
e o Liberal-progresista con Manuel Murguía
como líder.
A finais do século XIX entra en crise, a inicios
do século XX recupérase e permanece até no
1916 dar paso, coas Irmandades da Fala a o
Nacionalismo.
6. Literatura do XIX: Precursores e
Rexurdimento pleno. Libro “A Gaita
Gallega” de Xoán
Manuel Pintos
Os principais precursores son Xoán Manuel Pintos e Francisco Añón,
entre outros, polo feito de teren publicadas obras en galego antes de
1863 e participar no Provincialismo. Cantares
Gallegos
Rexurdimento é o nome que se lle dá ao século XIX na historia da
literatura galega, expresando o que foi unha traxectoria de recuperación
literaria, política, cultural e histórica.
Na etapa de Rexurdimento pleno coincidiron as publicacións de tres
grandes autores como o son Rosalía de Castro, Curros Enríquez e
Eduardo Pondal.
O primeiro libro publicado en galego foi “A gaita gallega” , de Xoán
Manuel Pintos no ano 1852, que tiña cachos en castelán; pero a que
inaugura o Rexurdimento pleno é a publicación feita feita por Rosalía Xornal “O Tío
de Castro no 1863, “Cantares Gallegos”. As obras anteriores adoitan Marcos da
chamarse precedentes aos precursores. Portela
Os principais escritores desta época son, a parte de Rosalía de Castro,
Eduardo Pondal, Manuel Curros Enríquez e Valentín Lamas Carvajal.
En 1856 tivo ,lugar o banquete de Conxo, no que traballadores e
estudantes confraternizaron, e no que o galeguismo tomou
características revolucionarias. Aquí reivindicábase o dereito de Galiza á
súa propia independencia, é dicir, administrar os seus recursos;
participando homes como Eduardo Pondal e Aurelio Aguirre.
No 1876 editase o primeiro dos xornais escrito enteiramente en galego,
chamado O Tío Marcos da Portela, con carácter anticaciquil e moito
éxito entre o pobo.
7. Rosalía de Castro Rosalía
Rosalía de Castro naceu en Santiago de Compostela en
1834, e morreu de cancro en Padrón no ano 1885.
A súa loita por ser escritora, en galego, nun mundo de
homes, fixo que padecera desprezos, naquela época e
en posteriores. Pero, máis tarde converteuse nun
modelo a seguir de rebeldía contra a sociedade
patriarcal da época e en defensora dos dereitos
lingüísticos e políticos do pobo galego. Constituíu un
papel fundamental para o Rexurdimento, e foi a figura
máis importante para a literatura galega.
Rosalía destacou como poetisa, publicando en galego
as seguintes obras:
1. Cantares Gallegos , publicada no ano 1863. Foi a
primeira publicación feita en galego, coa que se
inaugurará o rexurdimento pleno.
2. Follas Novas, publicada no ano 1880.
8. Rosalía de Castro
Adiós, ríos; adiós, fontes;
adiós, regatos pequenos;
adiós, vista dos meus ollos:
non sei cando nos veremos.
Miña terra, miña terra,
terra donde me eu criei,
hortiña que quero tanto,
figueiriñas que prantei,
Prados, ríos, arboredas,
pinares que move o vento,
paxariños piadores, Anaco de
casiña do meu contento. Cantares
Gallegos
9. Curros Enríquez.
Manuel Curros
Manuel Curros Enríquez naceu en Celanova Enríquez
no ano 1851 e morreu na Habana en 1908.
Coa súa poesía denunciaba as inxustizas e
defendía as ideas de progreso, por iso foi un
dos escritores preferidos polo seu tempo. A
poesía que facía tiña carácter anti-clerical
por iso, en máis dunha ocasión tivo
enfrontamentos coa igrexa.
Colaborou no deseño da bandeira de
Galiza, participou co himno galego e foi
unha peza fundamental para a formación da
Real Academia Galega (RAG).
Publicou numerosos poemas en revistas e
xornais da época, destacan dúas obras que
son:
1. Aires da miña terra (1880)
2. O divino sainete (1888)
10. Curros Enríquez
Por cima d'os agros,
D'o monte n'o medio,
Levántase ainda
Hidrópico e negro,
Cal xigante hipopótamo morto,
De vermes cuberto,
Rodeado de trévoas e gramas,
O lombo deforme d'o vello mosteiro.
D'as torres as rexas
Agullas de ferro,
Queixarse parecen
D'a marcha d'os tempos;
E de cote paradas é inmobres,
Semellan os dedos
D'unha mau de Titan q' anda en busca
D'o rayo que tarda d'as iras d'o ceo.
Dend' a alta campana
Cay inda en anélos Poema
de Aires
A forte cadea
Con triste bambeo.
Cando á posta d'o sol, d'as montanas Da Miña
Terra: A
Azóutana os ventos,
Unha serpe arromeda encantada
Que gard' as rüinas fungando e tecendo igrexa
fría
11. Eduardo Pondal Eduardo Pondal
Eduardo Pondal naceu en
Ponteceso no ano 1835 e
morreu en A Coruña en 1917.
Foi o autor da letra do himno
galego, e tentou afianzar o
galego como lingua literaria e
culta. Na súa poesía, trataba
case sempre de defender o
idioma galego.
Consta de dúas obras en
galego:
1. Queixumes dos pinos (1886)
2. Os Eoas
12. Eduardo Pondal
Miniñas da Cruña,
d' amabre despejo,
de falas graciosas
e pasos ligeiros,
deixá de Castilla
os duros acentos:
falade, miniñas,
falade gallego.
Cand’ é que vos ouzo,
a patria esquecendo,
falar esas duras
palabras de ferro,
non sei o que sufro,
non sei o que peno:
falade, miniñas,
falade gallego.
Poema
Mas cando falades
nos patrios acentos,
de
envoltos no voso Eduardo
angélico alento,
parece que escuito Pondal:
un canto do ceo:
falade, miniñas, Falade
falade gallego. gallego
13. Conclusión. A situación da lingua
no século XIX. Rosalía
No século XIX tiveron lugar
moitos acontecementos que Pondal
fixeron que o galego volvese
a reaparecer literariamente.
Segue sendo a lingua falada
pola maioría dos galegos, Curros
pero comeza a Enríquez
castelanización das clases
medias nos núcleos urbanos
dende a metade de século.
Aumenta a diglosia.
