bss

1. Ներքին էներգիա
Մարինե Իշխանյան
8-4 դասարան

2. Մարմինը կազմող մասնիկների ջերմային շարժման կինետիկ և միմյանց հետ փոխազդեցության պոտենցիալ
էներգիաների գումարը կոչվում է մարմնի ներքին էներգիա։
տաքանալիս մարմնի մոլեկուլների ջերմային շարժման միջին կինետիկ էներգիան
մեծանում է: Բացի կինետիկ էներգիայից, մոլեկուլներն օժտված են նաև
պոտենցիալ էներգիայով, քանի որ նրանք փոխազդում են միմյանց հետ (կախված
հեռավորությունից` ձգում կամ վանում): Դեֆորմացիայի ժամանակ մարմնի
մասնիկների միջև հեռավորությունները փոխվում են, ուստի փոխվում է նաև նրանց
փոխազդեցությամբ պայմանավորված պոտենցիալ էներգիան:

3. Գունդը սալին բախվելու հետևանքով տեղի է ունենում այդ մարմինների մասնիկների կինետիկ և
պոտենցիալ էներգիաների փոփոխություն: Սա նշանակում է, որ մեխանիկական էներգիան, որ փորձի
սկզբում ուներ գունդը, անհետ չի կորել, այն փոխակերպվել է մոլեկուլների էներգիայի: Ներքին էներգիան
նշանակում են U տառով: Մոլեկուլների ջերմային շարժումը երբեք չի դադարում: Ուստի յուրաքանչյուր
մարմին, բացի մեխանիկական էներգիայից, ամեն պահի օժտված է նաև ներքին էներգիայով: Բազմաթիվ
փորձերի արդյունքներն ընդհանրացված և ձևակերպված են էներգիայի պահպանման և փոխակերպման
օրենքում.
Էներգիան ոչնչից չի առաջանում և ոչ մի տեղ չի անհետանում: Էներգիայի քանակն անփոփոխ է, այն կարող է միայն մի ձևից
փոխակերպվել այլ ձևի:

4. Ներքին էներգիայի փոփոխման եղանակներն են աշխատանքը և
ջերմափոխանակությունը: Մարմնի ներքին էներգիան կախված է նրա մոլեկուլների
ջերմային շարժման միջին կինետիկ էներգիայից, որն իր հերթին կախված է մարմնի
ջերմաստիճանից: Հետևաբար, ներքին էներգիան կախված է մարմնի
ջերմաստիճանից:
Տաքանալիս մարմնի ներքին էներգիան աճում է, սառչելիս՝ նվազում:

5. Փորձ
Հենարանի վրա ամրացնենք բարակ պատեր ունեցող արույրե խողովակ: Դրա մեջ մի քիչ եթեր լցնենք և
ամուր փակենք, խողովակի վրա պարան փաթաթենք և դրանով շփենք այն՝ արագորեն մեկ այս, մեկ այն
կողմ ձգելով պարանը: Որոշ ժամանակ անց եթերը սկսում է եռալ, և առաջացած գոլորշին դուրս է նետում
խցանը (նկ. 2): Այսինքն, պարանի միջոցով աշխատանք կատարելով շփման ուժերի դեմ` բարձրացրինք
խողովակի և նրանում գտնվող եթերի ջերմաստիճանը: Իսկ դա նշանակում է, որ մեծացրինք նրանց
ներքին էներգիան: Նմանատիպ եղանակով մեր նախնիները կրակ են ստացել: Դրա համար նրանք
փայտի երկու կտորներ շփել են միմյանց այնքան ժամանակ

6. Ներքին էներգիան կարելի է փոփոխել առանց աշխատանք
կատարելու:
Եթե ջրով լի թեյամանը դնենք գազօջախի վրա, թեյամանը և ջուրը կտաքանան:
Սառը գդալը կտաքանա, եթե գցենք տաք թեյի մեջ: Սենյակի օդը տաքանում է,
երբ այնտեղ վառարան ենք վառում: Արևի ճառագայթներից շենքի տանիքը
տաքանում է: Այս բոլոր դեպքերում մարմինների ներքին էներգիան փոխվում է՝
առանց աշխատանք կատարելու:
Առանց աշխատանք կատարելու մարմնի ներքին էներգիայի փոփոխման պրոցեսն
անվանում են ջերմափոխանակություն: