1. აკაკი წერეთლის “თორნიკე ერისთავი” ქართილი ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი მარინე ჭეიშვილი 2010წელი
2. ათონის წმინდა მთა (ბერძ. წმინდა მთა) - მართლმადიდებელ ბერთა ერთადერთი რესპუბლიკა მსოფლიოში.ის მდებარეობს საბერძნეთში, ნახევარკუნძულის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში , ზღვის დონიდან 2033 მეტრის სიმაღლეზე. ათონის წმინდა მთა ივირონი წმინდა ათანასეს ლავრა
3. გადმოცემის მიხედვით, ათონის მთაზე საქართველოში გამომგზავრებულმა დედა ღმრთისმშობელმა დადგა თავისი წმინდა ფეხი. საქართველოში საქადაგებლად ზღვით მომავალი ღმრთისმშობელი, ღმრთის განგებით, ამოვარდნილმა ქარიშხალმა ათონის წმინდა მთაზე გარიყა. ნაპირზე გადმოსულმა მადლიერების ნიშნად წარმოთქვა შემდეგი სიტყვიბი: "მადლი ჩემგან შობილისა ჰფარავდეს ამ მიწას დღემდე მეორედ მოსვლისა". ათონის მთის მოღვაწენი წმინდა მთას დღემდე ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის მეორე და უმთავრეს წილხვედრს უწოდებენ.
4. მთები,ტყეები,ქარები... ვენახები და ბაღები, განცალკევებული მონასტრები, რომლებშიც ბერები ცხოვრობენ, ზარების რეკვა, ტყეში-გუგულები, მთის წვერზე - არწივები, მერცხლები... დუმილი, ირგვლივ კი ზღვა... და უფალი... - ეს არის ათონი...
5. დღეს ათონის მთაზე მოქმედებს 20 დიდი მონასტერი:ბერძნული, რუსული, ბულგარული,სერბული,რუმინული. ნახევარკუნძულზე მონაზვნების გარდა არავინაა, არც სოფელია, არც ფერმები და ასე გრძელდება უკვე ათას წელზე მეტ ხანს!
6. მე-10 საუკუნეში ბიზანტიის დედოფალმა ქართველებს დიდი განძი უბოძა დახმარებისათვის.მათ ათონის მთაზე მიწა შეისყიდეს და მონასტერი ააშენეს, რომელსაც ივერონი, ანუ ივერიელთა სავანე ეწოდა. გარდა ამისა, ქართველმა ბერებმა მრავალ სხვა მონასტერსაც გაუწიეს დახმარება.
7. თორნიკე ერისთავი ( † 985) ქართველი სახელმწიფო და სასულიერო მოღვაწე, დავით III დიდი კურაპალატის სახელგანთქმული სარდალი, ათონის ივერთა მონასტრის ერთ-ერთი მაშენებელი, ტაოელი დიდებულის ჩორდვანელის ძე.
8. დავით III დიდი კურაპალატი 961-1001 (გამოსახულება ოშკში) მისი მეთაურობით განხორციელდა მისი შვილობილისა - ბაგრატ III-ის გამეფებისა და ერთიანი ქართული სახელმწიფოს შექმნის გეგმა.976-979 წლებში დავით დიდი კურაპალატი დაეხმარა იმპერატორ ბასილი II-ს აჯანყებული ბარდა სკლიაროსის წინააღმდეგ ბრძოლაში. იმპერატორის დასახმარებლად მან გამოაგზავნა 12 000 საუკეთესოდ გაწრთვნილი არმია თორნიკე ერისთავის მთავარსარდლობით, რომელთა დახმარებითაც ბიზანტიელებმა მოახერხეს 979 წლის 24 მარტს აჯანყებული ბარდა სკლიაროსის დამარცხება. ამისათვის იმპერატორმა მას სამმართველოდ გადასცა ,,ზემონი ქვეყანანი საბერძნეთისანი" მთელი სიცოცხლის მანძილზე
9. მე-13 საუკუნეში ათონის მთა ლათინმა ჯვაროსნებმა დაარბიეს.შემდეგ თურქთა მმართველობის ხანა დადგა.ამას დაემატა საქართველოს დასუსტება და ივერთა მონასტერში ბერთა რაოდენობამ იკლო.ბერძნებმა მოინდომეს, ქართველებისათვის მთავარი ტაძარი წაერთმიათ... ქართველი ბერები მონასტერს XIX საუკუნემდე განაგებდნენ. მას შემდეგ, რაც საქართველო რუსეთს შეუერთდა, მას აღარ ჰყავდა მფარველი, ქართველ ბერთა რაოდენობა მნიშვნელოვნად შემცირდა, რის გამოც მონასტრის წინამძღვრებად ბერძნები ინიშნებოდნენ. 1820-იან წლებში ათონის მთა თურქთა ჯარმა დაიკავა. ბერძენი ბერების დიდმა ნაწილმა ივერონი დატოვა. მას მერე, რაც საბერძნეთმა დამოუკიდებლობა დაიბრუნა 1830 წელს, ათონის წმინდა მიწაზე მშვიდობა დასადგურდა. საბოლოო ჯამში შემორჩა მხოლოდ ოციოდე მონასტერი. დღეს წმინდა მთა შეადგენს საბერძნეთის ნაწილს.ქართველებმა სცადეს ივერთა მონასტრის აღდგენა, მაგრამ1920-იან წლებში მდგომარეობა ისე შეიცვალა, რომ ქართველი ბერები იძულებულნი გახდნენ, ივერონი დაეტოვებინათ და საქართველოში დაბრუნებულიყვნენ. დღეს ათონის წმინდა მთაზე რამდენიმე ქართველი ბერი მოღვაწეობს, თუმცა, სამწუხაროდ, ივერონის მონასტერი ჯერ ისევ ბერძნების ხელში რჩება მე-13 საუკუნეში ათონის მთა ლათინმა ჯვაროსნებმა დაარბიეს.შემდეგ თურქთა მმართველობის ხანა დადგა.ამას დაემატა საქართველოს დასუსტება და ივერთა მონასტერში ბერთა რაოდენობამ იკლო.ბერძნებმა მოინდომეს, ქართველებისათვის მთავარი ტაძარი წაერთმიათ... ქართველი ბერები მონასტერს XIX საუკუნემდე განაგებდნენ. მას შემდეგ, რაც საქართველო რუსეთს შეუერთდა, მას აღარ ჰყავდა მფარველი, ქართველ ბერთა რაოდენობა მნიშვნელოვნად შემცირდა, რის გამოც მონასტრის წინამძღვრებად ბერძნები ინიშნებოდნენ. 1820-იან წლებში ათონის მთა თურქთა ჯარმა დაიკავა. ბერძენი ბერების დიდმა ნაწილმა ივერონი დატოვა. მას მერე, რაც საბერძნეთმა დამოუკიდებლობა დაიბრუნა 1830 წელს, ათონის წმინდა მიწაზე მშვიდობა დასადგურდა. საბოლოო ჯამში შემორჩა მხოლოდ ოციოდე მონასტერი. დღეს წმინდა მთა შეადგენს საბერძნეთის ნაწილს.ქართველებმა სცადეს ივერთა მონასტრის აღდგენა, მაგრამ1920-იან წლებში მდგომარეობა ისე შეიცვალა, რომ ქართველი ბერები იძულებულნი გახდნენ, ივერონი დაეტოვებინათ და საქართველოში დაბრუნებულიყვნენ. დღეს ათონის წმინდა მთაზე რამდენიმე ქართველი ბერი მოღვაწეობს, თუმცა, სამწუხაროდ, ივერონის მონასტერი ჯერ ისევ ბერძნების ხელში რჩება
15. ივერონის ყველაზე დიდ სიწმინდეს წარმოადგენს ივერიის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის ხატი, რომელიც ათონზე სასწაულებრივად მოხვდა. IV საუკუნეში ბიზანტიის იმპერიაში საშინელი ხატმებრძოლობა ატყდა, ყველა ხატს ანადგურებდნენ. ამ დროს ერთ პატარა ქალაქში ქვრივი დიდებული ცხოვრობდა, რომელსაც სახლში ღვთისმშობლის ხატი ჰქონდა. მხედრებმა შეიტყვეს, შეცვივდნენ მასთან და ერთ-ერთმა მათგანმა ხატს შუბი აძგერა. უცებ ხატიდან სისხლმა იფეთქა და ღვთიმშობლის სახეზე დიდხანს დიოდა. ქალმა მხედრებს სთხოვა, მცირეოდენი დრო მიეცათ ხატთან გამოსამშვიდობებლად. მან ხატთან მხურვალედ ილოცა და შემდეგ მალულად ზღვაში ჩაუშვა.
16. ხატი დიდხანს არავის უნახავს და აი, რამდენიმე საუკუნის შემდეგ, ხატი ათონის ნაპირებთან გამოჩნდა. ერთ ღამეს რამდენიმე ბერს ყოველადწმიდა ღვთისმშობელი გამოეცხადა და უთხრა, რომ ნებავდა მისი ხატი ათონზე მოღვაწე ქართველ ბერს - გაბრიელს გამოებრძანებინა. სასწრაფოდ მოძებნეს გაბრიელი და ღვთისმშობლის სურვილი გადასცეს.
17. ქართველებმა ხატი ივერონში წააბრძანეს და მთავარ ტაძარში დაკიდეს საპატიო ადგილას, მაგრამ დილას, ტაძარში რომ შევიდნენ, ხატი აღარ დახვდათ. ძალიან შეწუხდნენ და დაიწყეს ძებნა, ბოლოს კარიბჭის თავზე აღმოაჩინეს. ძლიერ გაუკვირდათ და ისევ ძველ ადგილზე დააბრუნეს. მეორე დღესაც იგივე განმეორდა, ასე რამდენიმეჯერ. ბოლოს ბერებს ღვთისმშობელი გამოეცხადა და უთხრა: მე მსურს, ჩემი ხატი კარიბჭის თავზე იყოს, რადგან მე არ მჭირდება თქვენი დაცვა, მე იმისათვის მოვედი, რომ თვითონ დაგიცვათო. მაშინ ქართველებმა ხატს საგანგებო ტაძარი აუგეს კარიბჭესთან, სადაც დღემდე ასვენია ეს სასწაულთმოქმედი ხატი
18. ათონის ივერიის ღვთისმშობლის ხატი (ბერძნ. „კარის მცველი“, „კარიბჭის ღვთისმშობლის ხატი“, „პორტაიტისა“) ღვთისმშობლის უძველესი მართლმადიდებლური ხატი დაბრძანებულია საბერძნეთში, ათონის მთაზე არს(ებულ ივერიის მონასტერში. იქ ხატი 999 წლიდან იმყოფება. ეკლესიის გადმოცემის თანახმად, ხატი დაწერილია წმ. ლუკა მახარებლის მიერ. მრავალი სასწაულის საფუძველზე ხატი აღიარებულია, როგორც ”სასწაულთმოქმედი”. ხატზე ღვთისმშობლის სახეს ამჩნევია ნაიარები. ივერიის ხატი 27 აპრილს გამოჩნდა და დღესასწაული ათონზე ბრწყინვალე შვიდეულის სამშაბათსაა დადგენილი. ამ დროს წმინდა ხატით ლიტანია იმართება ზღვის სანაპიროზე, სადაც ქართველმა განდეგილმა ბერმა გაბრიელმა გამოაბრძანა იგი, და ლიტურღია აღესრულება. წმინდა ეკლესია, ათონელთა მიხედვით, სასწაულმოქმედი ხატის ხსნებას დღესასწაულობს 12 თებერვალს, 31 მარტს, 12 ოქტომბერს და ბრწყინვალე შვიდეულის სამშაბათს.
19. არსებობს გადმოცემა, რომ სანამ კარიბჭის საკვირველთმოქმედი ხატი ივერთა სავანეში იმყოფება, ათონის მთა მთელს ქვეყნიერებას მოჰფენს მართლმადიდებლობის წმიდა ნათელს და ჯოჯოხეთის ძალები ვერ მოერევიან მას. მაგრამ დადგება დრო და ხატი გაუჩინარდება ისეთივე იდუმალი გზით, როგორითაც მოვიდა. მაშინ ბერებმა სასწრაფოდ უნდა დატოვონ წმიდა მთა. სოფლის აღსასრულისა და უფლის მეორედ მოსვლის ერთ-ერთი ნიშანი სწორედ ეს იქნება
20. 2004 წლის მაისში ათონის წმინდა მთას ესტუმრა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი ილია II. ივერიის ღვთისმშობლის ხატთან ივერთა მონასტერში
21. მონასტრის ეზოში კრამიტით გადახურული ერთსართულიანი შენობა არის წიგნთსაცავი, თანამედროვე აპარატურით და კონდინცირებით აღჭურვილი. ქართული ხელნაწერებიც აქ არის სათანადოდ დაცული. დღემდე მონასტრებში არის უნიკალური უძველესი წიგნები, ბიბლიოთეკები, საეკლესიო ძვირფასეულობები, შეუფასებელი ძველი ფრესკები და მოზაიკები. აქვე ინახება უფრო მნიშვნელოვანი ქრისტიანული რელიქვიებიც: ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის სარტყელი, უფლის წმინდა ჯვრის ხის ნაწილები და სხვა.
