"ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ" Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1. ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ
Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΡΟΥΣΣΗ ΜΑΡΙΑ-ΠΕ02

2. (29 Απριλίου 1863
- 29 Απριλίου 1933) είναι ένας από τους
σημαντικότερους Έλληνες ποιητές της
σύγχρονης εποχής
2

3. Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·
δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία·
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.
Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.
(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)
3

4. 4

5. 5

6. 6

7. 7Ο ίδιος είχε κατατάξει τα ποιήματά του σε
κατηγορίες: τα ιστορικά, τα φιλοσοφικά και τα
ηδονικά.
Τα φιλοσοφικά ποιήματα
ονομάζονται από άλλους
"διδακτικά". Ο Ε.Π.Παπανούτσος
τα διαίρεσε στις εξής ομάδες:
ποιήματα με "συμβουλές προς
ομοτέχνους", δηλαδή ποιήματα
για την ποίηση, και ποιήματα που
πραγματεύονται άλλα θέματα,
όπως το θέμα των Τειχών, την
έννοια του χρέους (Θερμοπύλες),
της ανθρώπινης αξιοπρέπειας
(Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον), της
μοίρας κ.α.

8. Από την ιστορία γνωρίζουμε
πως οι Περσικοί Πόλεμοι, η απόπειρα
δηλαδή της Περσίας να καταλάβει την
Ελλάδα, ως ένα πρώτο βήμα για να
επεκταθεί στην Ευρώπη, άρχισαν με την
εκστρατεία του Πέρση στρατηγού
Μαρδόνιου την άνοιξη του 492 π.x
 Οδηγώντας πολυάριθμο στρατό και
στόλο, ο Μαρδόνιος πέρασε από τον
Ελλήσποντο στη Θράκη, με στόχο την
επιβολή της περσικής κυριαρχίας στη
Θράκη και στη Μακεδονία, από όπου
θα επιχειρούσε την κατάληψη και της
υπόλοιπης Ελλάδας.
Το σχέδιο του Μαρδόνιου δεν
ολοκληρώθηκε, όταν ο στόλος
του καταστράφηκε κοντά στο
ακρωτήρι του Άθωνα της
Χαλκιδικής από μια φοβερή
τρικυμία.
Το 490 π. Χ. έγινε η δεύτερη
εκστρατεία των Περσών
εναντίον της Ελλάδας. Αλλά και
αυτή η εκστρατεία απέτυχε,
μετά την ήττα που υπέστησαν
οι Πέρσες στη μάχη του
Μαραθώνα, με αποτέλεσμα να
επιστρέψουν στην Ασία.
8

9. 
 Το πάθημα εκείνο δεν είχε γίνει
μάθημα για τους Πέρσες, οι οποίοι
δέκα χρόνια αργότερα, το 480 π. Χ.,
έκαναν την τρίτη εκστρατεία κατά της
Ελλάδας. Η πρώτη αναμέτρηση των
περσικών και ελληνικών δυνάμεων
έγινε στο στενό των Θερμοπυλών,
όπου είχαν συγκεντρωθεί 7.000
Έλληνες – από τους οποίους 300 ήταν
Σπαρτιάτες – με αρχηγό τον βασιλιά
της Σπάρτης Λεωνίδα.
 Οι προσπάθειες των Περσών να
απωθήσουν τους Έλληνες και να
περάσουν αποκρούστηκαν, και τους
στοίχισαν βαριές απώλειες. Τότε
παρουσιάστηκε στους Πέρσες ο
Εφιάλτης, Έλληνας κάτοικος μιας
γειτονικής κωμόπολης, και
προσφέρθηκε να οδηγήσει ένα τμήμα
του περσικού στρατού, από ένα
μονοπάτι του βουνού Καλλίδρομο, στα
νώτα των Ελλήνων, πράγμα που έκανε.
Ο Λεωνίδας, όταν
πληροφορήθηκε το σχέδιο,
και εκτιμώντας πως
προοπτική για νίκη δεν
υπήρχε, ζήτησε από τους
άλλους Έλληνες να
αποχωρήσουν, για να
χρησιμοποιηθούν αλλού
στον αγώνα εναντίον των
Περσών. Τελικά έμειναν οι
300Σπαρτιάτες και 700
Θεσπιείς, που αρνήθηκαν
να φύγουν, και
αγωνίσθηκαν μέχρι που
έπεσαν όλοι.
9

10. 10

11. 11

12.  Ο Καβάφης αξιοποιώντας το
ιστορικό γεγονός της μάχης
των Θερμοπυλών,
συνθέτει ένα ποίημα για να
επαινέσει όσους θέτουν στη
ζωή τους «Θερμοπύλες»,
όσους θέτουν δηλαδή
κάποιον σημαντικό για
εκείνους σκοπό και τον
υπερασπίζονται μέχρι
τέλους.
 Ο Καβάφης, βέβαια, δεν
καθορίζει τι ακριβώς
συμβολίζουν οι
Θερμοπύλες των ηρώων
της καθημερινότητας,
αφήνοντας έτσι στον
αναγνώστη την
ελευθερία να ορίσει ο
ίδιος ποιος σκοπός
μπορεί να είναι τόσο
ιερός και σημαντικός,
ώστε να ληφθεί ως
Θερμοπύλες που αξίζει
να φυλαχτούν.
12

13.  Ενότητες
α).στ.1-10(1η στροφή):
«Τιμή στους ανθρώπους του χρέους
και τα χαρακτηριστικά τους»
β) στ.11-14 (2η στροφή):
« Η αφοσίωση στο χρέος παρά την
επίγνωση της αποτυχίας»
 Η λέξη Θερμοπύλες χωρίς
άρθρο.Σύμβολο ηθικού
χρέους.
 Διαχρονικό σύμβολο κάθε
δύσκολου αγώνα, με
οποιοδήποτε τίμημα
προκειμένου να
διαφυλαχθούν οι αξίες και
τα ιδανικά της ζωής, η
ασυμβίβαστη αφοσίωση στο
χρέος
13

14. 14

15. 15
Λέξεις κλειδιά στις οποίες πρέπει να επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας είναι αυτές
που απεικονίζουν τις υψηλές ηθικές αξίες που εκφράζουν οι µαχητές
«τιµή», «χρέος», «δίκαιοι κ’ ίσοι», «γενναίοι» σε συνδυασµό µε την ανθρώπινη φύση
τους «λύπη κ’ ευσπλαχνία», «αλήθεια οµιλούντες», «προβλέπουν».
Εκείνο που διακρίνει τους ανθρώπους αυτούς είναι η σταθερότητα των επιλογών
τους και της δράσης τους, η ώριμη απόφαση να αναλάβουν το χρέος και να το φέρουν
σε πέρας.
Έτσι η φύλαξη των "Θερμοπυλών" μετατρέπεται σε έναν κώδικα
βασικών αρχών ηθικής αξιοπρέπειας , που η τήρησή του αρμόζει
σε κάθε στιγμή της ανθρώπινης ζωής, και διέπεται από
μετριοπάθεια και ανθρωπισμό, τα οποία ξεπερνούν κατά πολύ
τον μονοδιάστατο ηρωισμό του σπαρτιάτικου τρόπου ζωής.

16. 16

17. 17
Τα ηθικά γνωρίσματα των ανθρώπων του
χρέουςττα

18. 18
Σταθερότητα , αφοσίωση, αγωνιστικότητα, υπομονή, επιμονή,
δικαιοσύνη, συνέπεια, γενναιοδωρία, φιλαλήθεια, ειλικρίνεια,
κατανόηση στις αδυναμίες και τα ελαττώματα των
συνανθρώπων, αξιοπρέπεια, σταθερή πίστη σε υψηλές αξίες
και ιδανικά, μεγαλοψυχία, ευσπλαχνία, ισότητα, μετριοπάθεια,
ανθρωπισμός.

19. 19

20.  Συμβολισμοί

α) Οι Θερμοπύλες αποτελούν σύμβολο αυτοθυσίας για την προάσπιση
αξιών και ιδανικών. Εδώ συμβολίζουν το καθήκον που επιβάλλεται
στον άνθρωπο κάθε εποχής όχι από την επιταγή του νόμου αλλά από
το εσωτερικό του. Αυτό τον καθηλώνει στην εκπλήρωση του χρέους
του ακόμη κι όταν γνωρίζει ότι όλα προοικονομούν την αποτυχία, την
ήττα.
20

21.  β) Ο Εφιάλτης συμβολίζει την προδοσία (από εξωτερικούς ή
εσωτερικούς παράγοντες) που αναγκάζει τον άνθρωπο να
απομακρυνθεί από τις αξίες και τα ιδανικά του.

γ) Οι Μήδοι συμβολίζουν τον εχθρό, τα αξεπέραστα
εμπόδια που ορθώνονται μπροστά στον άνθρωπο κατά την
προσπάθειά του να πραγματώσει τους υψηλούς στόχους.
21

22. 22Και καθώς οι Μήδοι συμβολίζουν τη βαρβαρότητα που
επέρχεται (ενδεχομένως και τη διαφθορά-αλλοτρίωση) και ο
Εφιάλτης τις εσωτερικές ανθρώπινες αδυναμίες, τους υλικούς
πειρασμούς και τις ενάντιες εξωτερικές συνθήκες που δρουν
ανασταλτικά στην τήρηση του χρέους , η φύλαξη των
Θερμοπυλών, εξελίσσεται σε υπεράσπιση ενός κοινωνικού
πολιτισμού ο οποίος στηρίζεται σε κανόνες και αξίες που
πολλές φορές έρχονται σε σύγκρουση με αυτούς που ισχύουν
(του ατομικισμού και του ανταγωνισμού).

23.  Το βάρος του ποιήματος
βρίσκεται στους
τελευταίους στίχους,
τους οποίους για λόγους
έμφασης ο Καβάφης
ξεχωρίζει από τον κύριο
κορμό του ποιήματος.
 Και περισσότερη τιμή
τους πρέπει
 όταν προβλέπουν (και
πολλοί προβλέπουν)
 πως ο Εφιάλτης θα φανεί
στο τέλος,
 κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα
διαβούνε.
 Με άλλα λόγια, η
μεγαλύτερη τιμή ανήκει σε
εκείνους οι οποίοι
παραμένουν ακλόνητοι στην
εκτέλεση του χρέους, ακόμη
και όταν προβλέπουν την
προδοσία του αγώνα τους
από τους εκάστοτε
Εφιάλτες, και ως εκ τούτου
αναπόφευκτο το τέλος τους.
23

24. 24

25. 25
Η φύλαξη των Θερμοπυλών, εξελίσσεται σε
υπεράσπιση ενός κοινωνικού πολιτισμού ο οποίος
στηρίζεται σε κανόνες και αξίες που πολλές φορές
έρχονται σε σύγκρουση με αυτούς που ισχύουν (του
ατομικισμού και του ανταγωνισμού) που είναι
κυρίαρχοι....ειδικά σήμερα!

26.  Το ποίημα αποτελείται από 14 ιαμβικούς ενδεκασύλλαβους
ανομοιοκατάληκτους στίχους χωρισμένους σε δύο στροφικές ενότητες.
- Η γλώσσα αποτελεί ένα μεικτό και ιδιάζον γλωσσικό σύνολο. Είναι η
δημοτική με λέξεις της καθαρεύουσας και λέξεις
"καβαφικές“,ιδιωματισμούς από την καταγωγή του ποιητή από την
Πόλη.
26

27.  Οι μετοχές
μή κινούντες, συντρέχοντες, ομιλούντες:
- βρίσκονται σε αρχαιοελληνικούς τύπους, συντακτικά
είναι επιρρηματικές τροπικές και προσδιορίζουν τα
ρήματα όρισαν και φυλάγουν έχοντας όλες το ίδιο
υποκείμενο με αυτά. Σημασιολογικά δίνουν κάποια ηθικά
γνωρίσματα των ανθρώπων που όρισαν και φυλάγουν
Θερμοπύλες.
- Η μετοχή ψευδομένους διαφέρει.
Είναι ουσιαστικοποιημένη και δεν έχει βέβαια το ίδιο
υποκείμενο με τις υπόλοιπες.
27

28. 28

29. 29