2. Zer daukagu komunean izaki
bizidunok?
• Hiru bizi-funtzioak betetzen ditugu:
nutrizioa, ugalketa eta harremana.
• Osagai kimiko berdinak ditugu:
bioelementuak eta biomolekulak
• Zelula batez edo gehiagoz osaturik gaude.
10. BIOMOLEKULEN SAILKAPENA
Biomolekula
mota?
EZORGANIKOAK
ORGANIKOAK
Nolakoak dira
molekulak,
bakunak ala
konplexuak?
MOLEKULA
BAKUNAK DIRA
MOLEKULA
KONPLEXUAK
DIRA
Karbono
atomoen katez
osaturik daude
molekulak?
EZ
BAI
Adibideak
•URA ( H2O)
•GATZ
MINERALAK
•GLUZIDOAK
(glukosa,
glukogenoa eta
zelulosa)
•PROTEINAK
•LIPIDOAK
•ADNa
Izaki
bizidunetan
soilik topatu
ditzakegu?
EZ, MATERIA
BIZIGABEAN
ERE TOPATU
DITZAKEGU
BAI, SOILIK
IZAKI
BIZIDUNETAN
TOPATU
DITZAKEGU.
11. Zenbat gramo ur eta zenbat gramo karbono ditu
zure gorputzak?
Lurra
Izaki bizidunak
Lurrazala
Uraren portzentaia
%80
%60
%50
13. Zer da zelula?
Osatu zelularen definizioa honako hitz hauek erabiliz:
UNITATE, IZAKI BIZIDUN, TXIKI eta BIZI-FUNTZIO.
Zelula da izaki bizidunek duten eta bizifuntzioak bete ditzakeen unitaterik txikiena.
14. Zelula prokariotoa eta eukariotoa
ADNa (nukleoan)
Zitoplasma
ADNa (zitoplasman)
Mintz plasmatikoa
15. Zelula guztien oinarrizko egiturak
• Mintz plasmatikoa zelula inguratzen duen bilkin
mehea da. Inguruarekin substantzien trukeaz arduratzen
da.
• Zitoplasma zelularen barrukoa da: likidoa gehi
organuluak.
• Material genetikoa (ADN) zuntz-itxurako
substantzia da. Zelularen funtzionamendu osoa
kontralatzen du.
Zitoplasman dago zelula
prokariotoetan.
Nukleoaren barnean dago zelula eukariotoetan.
16. Zelulen konposizioa
Animaliak
Landareak
Bakterioak
Zelula eukariotoak
Animalia-zelula
Mintz plasmatikoa
Zelula prokariotoak
Zitoplasma
Landare-zelula
Zitoplasma
Mintz plasmatikoa
Nukleoa
Material genetikoa
Material genetikoa
Ikusi
desberdintasunak
Mintz plasmatikoa
Zitoplasma
Material genetikoa
Nukleoa
Zelula eukariotoak
Bai
Bai
Bai
Bai
Zelula prokariotoak
Bai
Bai
Bai
Ez
17. Animalia-zelulen eta landare-zelulen arteko desberdintasunak
ZELULA-PARETA
(gogorra)
NUKLEOA
KLOROPLASTOA
(fotosintesia)
BAKUOLOAK
ZITOPLASMA
MITOKONDRIOAK
ANIMALIA-ZELULA
MINTZ
PLASMATIKOA
LANDARE-ZELULA
19. Zelularen organuluak: zelularen funtzioak
betetzen dituzten egiturak dira. Adibidez, kloroplastoak eta
mitokondrioak.
Organulua
Eskema
Mikroskopiozko
irudia
Funtzioa
Kloroplastoa
Fotosintesia
Mitokondrioa
Arnasketa
23. PRAKTIKA: Zelularen behaketa
Ekin
1.- Zerba hosto baten azpialdetik epitelioa
askatu.
2.- Porta garbi bat hartu eta epitelioaren zati bat
jarri.
3.- Metileno-urdinezko tanta batzuk bota itzazu.
4.- Siku dagoenean, ur tanta batzuk bota itzazu,
soberako koloratzailea ken dadin.
5.- Azkenean, estalkiz tapatuko duzu prestakina.
6.- Prestakina mikroskopioan jarri eta begiratu.
Lehenengoz, gutxien handitzen duen
objektiboaren bidez; gero, objektibo
ertainaren bidez; eta, azkenean, objektibo
handienaren bidez.
Erantzun
a.- Ikusi duzuna marraztu.
b.- Zer dira zelula horiek?
c.- Ze funtzio dute landare-epitelioko zelulek?
d.- Ze funtzio dute estomek?
24. PRAKTIKA: Zelularen behaketa
Prozedura
1.Ebaki tipula bi zatitan, eta hartu matxardekin barrualdeko mintz zatitxo fin bat.
2.Moztu, labana erabiliz, 1 cm 2-ko azalera duen laukitxo bat.
3.Jarri porta batean ur tanta pare bat, eta jarraian kokatu, tolestu barik, prestatu duzun mintz
zatitxoa.
4.Bota gainean tanta bat edo bi metileno urdin. Itxaron minutu batzuk lagina urdinez tindatu arte.
5.Ipini estalkia, eta behatu mikroskopioan.
6.Aldatu objektiboak, txikienetik handienera, eta jarraitu behaketarekin .
Galderak
1. Marraztu erabili duzun handipen bakoitzari dagokion irudia
2. Identifikatu duzu unitate edo zelula horien barnean dagoen egituraren bat?
Zein?
3. Identifikatu eta bereiztu dituzun zelulak oinarritzat hartuz, definitu ehuna.
30. Ikerkuntza-lana: Izaki bizidunen erreinuak
SARRERA:
Lurrean, mota askotako izaki bizidunok bizi gara, eta ikasitako 3 ezaugarri
komunean izan arren, alde handiak ere baditugu gure artean. Horrexegatik,
izaki bizidunak taldekatu egin behar ditugu komunean dituzten ezaugarrien
arabera. Horrela sortzen dira ezagutzen dituzuen 5 erreinuak:
Izaki bizidunen
erreinuak
Moneroak
Protoktistoak
Onddoak
Landareak
Animaliak
33. Espezieak
Nomenklatura binomiala
Hibridoak sortzea
Izen arrunta:
Panda gorria
Astoa
Behorra
Izen zientifikoa:
Ailurus fulgens
Mandoa
generoa
Dimorfismo sexuala
Espeziea:
Elkarren artean ugaltzen diren
eta ondorengo ugalkorrak
ematen dituzten antzeko
banakoen multzoa.
arra
emea
Ariketak: Izaki bizidunen bost erreinuak