1. ‫اﻟﻤﻤﻠﻜﺔ اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ اﻟﺴﻌﻮدﻳﺔ‬ ‫وزارة اﻟﺘﻌﻠﻴﻢ اﻟﻌﺎﻟﻲ‬‫ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻹﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﻮد اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ‬ ‫א‬‫א‬  ‫א‬‫א‬‫א‬  ‫א‬‫א‬ E٢٠١١L١٠L٥–٣‫א‬‫א‬F١٤٣٢L١١L٧–٥  ‫א‬‫א‬  ‫א‬‫א‬‫א‬–‫א‬  ‫א‬  ‫א‬‫א‬  ‫א‬  ‫א‬‫א‬‫א‬    ‫א‬‫א‬  ٢٠١١ J١٤٣٢

4.  

5. ‫א‬‫א‬ ‫א‬KK ‫א‬‫א‬ ©ÕBrªA f¿ä ≈I AfJß.e ∆B¿ŒºnªA f¿ä ≈I fŒ¿áAfJß.e BŒ A œ∑jM ≈I f»Ø .e ŒN®ªA ifI ≈I µºÒø .e fŒ¿áA fŒõ ≈I lÕl®ªAfJß.e ≈qîªA f®m OƒI ¡Õjø .e –føB¨ªA f¿ä ≈I iÃvƒø .e –j«lªA AfJß ≈I f®m .e k ùA ¡Œ«AjIG ≈I AfJß .e iBŒÒªA Bu ≈I fßBnø .e    ‫א‬‫א‬ æ›»JªA f¿ä ≈I ifI  ‫א‬‫א‬ fŒ¿áA fŒõ ≈I lÕl®ªAfJß.e  ‫א‬‫א‬ Jq æE ”mÃø ≈I œºß –iBv√‹A f¿ä ≈I AfJß œ√BÒZ¥ªA AfJß ≈I fŒ»Ø “JÕjÜA lÕl®ªAfJß ≈I ¡Œ«AjIG٥

6. ‫א‬‫א‬ ,f®IÀ A æÃmi ”ºß ¬›nªAÀ —›vªAÀ f¿áAœ_¿≥jªA ‘Ã_N A “ßBƒ_u Ã_ç B_∑AjY — _afiA “_√À‡A ü f»q œIj®ªA B®ªA ∆C µŒØÃNªA ≈nY ≈¿Ø ı≈_ø —eB_Ø‚A B_»ƒøÀ ,“_ÕÃŒáA “ßBƒvªA h —fÕfß PAkBŒNøA ≈ø ©Œ¿ÜA …n¿ºÕ Bù “VŒN√ πªgÀ ,œIj®ªAeBv_N≥‹A l_Õl®MÀ ,“_Øj®ùA ∂B_Ò√ ™Bn_MAÀ ,œ_¿º®ªA ‘ÃN A ü “∑iBrùAÀ ,—juB®ùA “Œƒ¥NªA PB¥ŒJÒNªA .“øf¥NùA æÀfªBI ∂BZºªAÀ , êA¡ßf_ª ( B_ßiÀ A …_§∞Y) lÕl®ªAf_Jß ≈_I Af_Jß π_ºùA î∞ÕjrªA îøjáA ¬eBa —ieBJø Ω∏rMÀ“_®øBU PieB_I f_≥À .¡»ùA æB A Ah« ü — nùA “ºuAÃø Ãç B¥ºÒƒø O√ √‚A “∏Jq ü œIj®ªA ‘ÃN A ı©_ø ¡Y›N_ªAÀ , BÕBz_≥ “_ÜB®øÀ ,©¿N A “øfa ü B»NªBmi µºÒƒø ≈ø “Œø›m‚A eîm ≈I f¿ä ¬Bø‚ABÕBz_¥ªA s≥B_ƒÕ –h_ªA œùB_®ªA œ_¿º®ªA jó¤_ùA Ah_« “øB≥G æ›a ≈ø —ieBJùA h« ΩŒ®∞M ïG ,…MAfVNnøPAieB_JùA ”_ºß ≤j_®NªAÀ ,œ_Ij®ªA ‘Ã_N A ”_ºß lŒ∑ ªA ©ø O√ √‚A “∏Jq ü ‘ÃN A —iAeHI “¥º®NùA .iB¿zùA Ah« ü “ŒIj®ªA—jRß jVY Ω∏rM BñiÀ , “ŒIj®ªA eûÜA — nø ∂îM f≥ ªA PBŒªB∏q‚A |®I ∫Bƒ« ∆C ©≥AêAÀ‹ “_ÕlŒºå‚A “_¨ºªA ∆C gG .“_Õ躪A “_Œ¿≥jªA —Ã_V∞ªA B»Nøf¥ø üÀ , œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu ¬BøCü “_uBa) Lj_®ªA îRYB_JªA “_ŒJªB´ ©Øf_Õ –h_ªA j_øfiA , “_Œ¿º®ªA PB_øú®ùA “ßBƒu ”ºß ≈¿Œ»M æAlM,“_ŒùBß —j»_q µ_Œ¥Ñ ~j_¨I “_ÕlŒºå‚A “_¨ºªBI jr_ƒªAÀ “_IBN∏ªAÀ S_ZJªA ïG (“_Œƒ¥NªAÀ ¬Ãº®ªA P‹Bâ B_®ªA î_I —Ã_V∞ªA h_« ©Œ_mÃM ”ºß œªBNªBI fßBnÕ Ah«À .îRYBJªA ≈ø ≈∏û efß ∑C ©ø ΩuAÃNªAÀ—eÃ_U ”_ºß jQ¤_ÕÀ ,“_Œ√À ∏ª‚A “_ŒôeB∑fiA “◊ŒJªA ü “ŒIj®ªA “¨ºªA ©UAjM ”ºß Ω¿®ÕÀ ,œIj¨ªAÀ œIj®ªA .œIj®ªA ‘ÃN A,“Œº_ufiA ¡»N¨ª ¨I jrƒªA ïG “JbƒªA ’‹¤« ©ØfM ªA LBJmfiA œv¥M ïG ÃßfM “ŒªB∏q‚A h«Àü ‘Ã_N A ±®y œªBNªBIÀ ,œIj®ªA œ¿º®ªA æBvM‹A ¬B§√ ”ºß “ŒJºm iBQE ≈ø πªg ”ºß KM Õ f≥ BøÀ¬f_ßÀ ,œ_Ij®ªA B_®ªA ü eBv_N≥‹AÀ ¡Œ_º®NªA jÕÃ_ÒM ü O_√ √‚A ≈_ø —eB_Ø‚A “Jn√ œ√fMÀ ,“¨ºªA h«“_ŒôeB∑fiA PBnm¤ùA ∆C B¿∑ . ΩRøfiA Ω∏rªBI “∏JrªA h« ≈ø “ŒIj®ªA “¨ºªBI î¥ BƒªA ¡§®ø —eB∞NmAœ_»Ø Pf_UÀ ∆GÀ ,“ºøB∏ªA xÃvƒªBI “ŒIjß PBÕiÀfª PB√BŒI fßAÃ≥ ØÃM ≈ß —lUBß æAlM ‹ “ŒIj®ªA ٦

7. ¬Ã_º®ªA ü ”_q›NM eB_∏MÀ ,“_ŒßB¿NU‹AÀ “Œ√Bn_√‚A ¬Ã_º®ªA æÃ_Y B_»NŒJªB´ ü l∑ MÀ ,—ifƒªA “ÕB´ ü .“Œ¥ŒJÒNªA ©_yÀ ≈ø µºÒƒM “ßBƒvªA h “ŒIjß “ŒVŒMA mG —iúI KºÒNM œIjß içƒø ≈ø ‘ÃN A “ßBƒu ∆G “_Õ⁄i ¡Õf_¥M ïG “ºŒºÜA “Œ¿º®ªA “JmBƒùA h« ≤f»MÀ .B»»UAÃM ªA PBŒªB∏q‚A œßAjMÀ ,“ŒIj®ªA “◊ŒJªA , “_Õ躪A “_Œ¿≥jªA —Ã_V∞ªA PBÕf_Ñ ∆BJn_áA ü h_aDM “ºøB_q “øçƒø ≈ø µºÒƒM “ÕÃŒáA “ßBƒvªA h , —Ã_V∞ªA h_« ±_ºa ±_¥M _ªA Ω_øAîªA “mAie æ›a ≈ø πªgÀ , B “JmBƒùA æúáA eBèG æÀBÑÀ “_¨ºªA iÃz_Y l_Õl®M …_MAg O_≥êA üÀ ,“Õ躪A —ÃV∞ªA µŒŒzM ”ºß Ω¿®Nm ªA Ω÷AfJªA eBèG œªBNªBIÀ œ_¿º®ªA jó¤_ùA Ah_« “_øB≥‚ œ_¥Œ¥áA lØB_áA ë ≤f A Ah« µŒ¥Ñ ∆B∑ f≥À .“ŒùB®ªA “∏JrªA ü “ŒIj®ªA .–ÃŒáA “_®øBU — n_ø “_ÕBßi ü A ¡»§∞Y “∑iBJùA e›JªA h« —eB≥ eÃ»Ä fŒqC ∆C ¬BNàA ü ØjrÕÀ ,lÕl®ªAf_Jß ≈_I Af_Jß π_ºùA î∞ÕjrªA îøjáA ¬eBa ¡»Nøf¥ø üÀ ,“Œø›m‚A eîm ≈I f¿ä ¬Bø‚A o_ºâ oŒ÷j_ª œ√B_RªA K_÷BƒªA Ã_ À , lÕl®ªAfJß ≈I ∆BÒºm øfiA œ∏ºùA ÿnªA KYBu f»ß œªÀÀ j∏r_ªA ¬f_≥C πªh_∑À .B_®Œö A ¡»§∞Y , lÕl®ªAfJß ≈I ±ÕB√ øfiA œ∏ºùA ÿnªA KYBu ’AikêA ı B»ŒIÃn_ƒøÀ “_®øBVºª …øf¥Õ Bø ”ºß –j¥ƒ®ªA f¿ä ≈I fªBa iÃN∑fªA gBNmfiA œªB®ªA ¡Œº®NªA jÕkÀ œªB®ù .“ÕBßiÀ ¡ße ≈ø ≈_ø jó¤_ùA Ah_« `B_åG ”_ºß AÃ_º¿ß ≈_ø ©_Œ¿Ü jÕf¥NªAÀ j∏rªA wªBÇ ¬f¥MC ∆C œª KŒÒÕ B¿∑ B»MiAeG ”ºß îØjrùAÀ PBnºÜA ’Bm⁄iÀ “ºøB®ªA ∆BVºªAÀ î¿∏ AÀ î∑iBrùAÀ îRYBJªA  ‫א‬  ‫א‬‫א‬KK  ‫א‬‫א‬٧

8.  ‫א‬‫א‬ ,f®IÀ A æÃmi ”ºß ¬›nªAÀ —›vªAÀ f¿áA“_¥ØAÃùBI PB_øú®ùAÀ K_mBáA ¬Ã_ºß “_Œº∑ ü “_ºRû “Œø›_m‚A eî_m ≈_I f¿ä ¬Bø‚A “®øBU OØjq f¥ª/ 11 / 7 – 5 — _∞ªA æ›_a ,PBYÿҪAÀ PBÕfZNªA : O√ √‚A ü œIj®ªA ‘ÃN A jó¤ø “øB≥G ”ºß “ŒøBnªA∆f_ª ≈_ø “_ôj∏ªA “¥ØAÃùA ≤jrI “Œ∏ºùA “øj∏ùA h« OUÃMÀ ,(¬2011 /10/ 5 – 3 µØAÃùA ) _«1432 .j󤿺ª …NÕBßjI ( BßiÀ A …§∞Y) lÕl®ªAfJß ≈I AfJß πºùA î∞ÕjrªA îøjáA ¬eBa ¬B¥øo_∏®Õ B_û “_ŒùBß ‘j_aC PAjó¤_ø “øB≥G PBøú®ùAÀ KmBáA ¬Ãºß “Œº∏ª µJm …√C A ΩzØ ≈øÀL›_ÒªAÀ î_ÕiAe‚AÀ oÕif_NªA “_◊Œ« ’Bz_ßC ≈_ø B_»ŒØ îºøB®ªA PBYÿ À ,B«lŒóÀ “Œ¿º®ªA B»MB®ºÒM“_Œƒ¥M æB_â ü PAiÃÒNªA “J∑AÃø ü “J´i πªgÀ ,“ŒùB®ªA “ºYjø ïG “Œº∏ªA h« ΩvM ∆C ü PBJªBÒªAÀ . TAfYfiAÀ PAiÃÒNªA “ßjnI ¡nNÕ –hªA æB A Ah« ü K∑jªBI ∂BZºªAÀ ,PBøú®ùAjó¤_ùA Ah_ “Œø›_m‚A eî_m ≈_I f_¿ä ¬B_ø‚A “_®øBÄ PBøú®ùAÀ KmBáA ¬Ãºß “Œº∑ ¡Œ§ƒM ∆G¡_ße ü “_¥Õj®ªA PB_®øBÜA ≈_ø f_®M gG ,B»NªBmjª ›Œ®∞MÀ “®øBÜA ≤Af«fi AıfŒnÉ f®Õ –ÃŒáA œ¿º®ªA ıœIj®ªA iÃzáA ¡ßeÀ ,œ¿≥jªA œIj®ªA ‘ÃN A ’AjQGÀ ,“ŒIj®ªAÀ “ŒßjrªA ¬Ãº®ªA “JmÃY “uBÇÀ ,“Œƒ¥NªA .O√ √‚A “∏Jq ”ºß“ßBƒv_ª ≈«Aj_ªA ©_yêA “r_≥BƒøÀ ,îRYB_JªAÀ ’B_¿º®ªA ’B_¥ºª “_ujØ jó¤_ùA Ah« ∆Ã∏Õ ∆C ΩøD√À“_Õ躪A PBÕf_ZNªA kjIC ≈ß ±r∏ªAÀ ,æB A ü “ŒIj®ªA PAieBJùA kjIC fuiÀ ,œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A.“_ŒJƒUfiA PB_¨ºªA “n_ØBƒø ”_ºß “_ŒIj®ªA “_¨ºªA —if_≥ ≈_ø œªBNªBI fÑ BñiÀ ,‘ÃN A “ßBƒu …UAÃM ªAPBŒ_uÃNªAÀ PB_Y ¥ùA ¡Õf_¥MÀ ,“Œ¿º®ªA “◊ŒJªA ü “ŒIj®ªA “¨ºª “ŒºJ¥NnùA ∂B؇A ≤AjrNmA ”ºß —À›ß . “Œ¿≥jªA “◊ŒJªA ü “ŒIj®ªA “¨ºªA ©UAjM “ŒªB∏qG ¡≥B∞M ≈ø fÑ ∆C ≈∏ô ªA f_»ß œ_ªÀÀ ,lÕl®ªAf_Jß ≈I AfJß πºùA î∞ÕjrªA îøjáA ¬eBa j∏qC ∆C ¬BNàA ü œª KŒÒÕÀKYBu ’AikêA oºâ oŒ÷jª œ√BRªA K÷BƒªA à À , lÕl®ªAfJß ≈I ∆BÒºm øfiA œ∏ºùA ÿnªA KYBu¡Œ_º®NªA j_ÕkÀ œªB_®ù æÃ_uÃø j∏r_ªAÀ .B_®Œö A ¡_»§∞Y ,lÕl®ªAfJß ≈I ±ÕB√ øfiA œ∏ºùA ÿnªA ı≈_I f_õC iÃN∑f_ªA œªB_®ø œªB_®ªA ¡Œº®NªA jÕkÀ K÷B√À ,–j¥ƒ®ªA f¿ä ≈I fªBa iÃN∑fªA gBNmfiA œªB®ªA≈_I ∆B¿Œº_m iÃN∑f_ªA gBN_mfiA “Œø›_m‚A eî_m ≈_I f_¿ä ¬Bø‚A “®øBU jÕfø œªB®øÀ ,±ŒnªA f¿ä .ΩŒàA BIC AfJß¡Õj∏ªAf_Jß ≈_I ¡Œ«Aj_IG pf_ƒ»ùA ©IB_ÒùA ¬B_ß jÕf_ø —eB®n_ª jÕf¥NªAÀ ’BƒRªA wªBa ¬f≥C ∆C MÃ∞Õ ‹ÀΩ∏r_ªBI jó¤_ùA Ah_« XAj_aG ü ¡»mC ≈ø ©ŒöÀ ,jó¤ùA ü “ºøB®ªA ‘jafiA ∆BVºªAÀ ,“Œ¿º®ªA “ƒVºªÀ ,fŒ¿Œ A—ÃafiA πªh∑À ,Ω¿ß ∂AiÀCÀ “Œ¿ºß TÃZJI î∑iBrùA ≈ø P›ŒølªAÀ ’›ølªA ïG “ØByG .…NŒ¿«DI µŒºÕ –hªABƒº¿ß Ω®è ∆CÀ ,©Œ¿ÜA µØÃÕ ∆C ïB®M …ªBmCÀ ,…ŒØ “∑iBrùAÀ jó¤ùA Ah« iÃzá —ÃßfªA AÃJª ≈ÕhªA PAÃafiAÀ .…MB∑jIÀ A “õiÀ ¡∏Œºß ¬›nªAÀ .¡Õj∏ªA …»Uê BvªBa ı  ‫א‬‫א‬‫א‬‫א‬‫א‬  ‫א‬‫א‬‫א‬K ٨

9.  ‫א‬‫א‬ …_ªE ”ºßÀ , f¿ä B√fŒm ,îºmjùAÀ ’BŒJ√fiA ≤jqC ”ºß ¬›nªAÀ —›vªAÀ ,îùB®ªA Li f¿áA :f®IÀ ,î®öC …JZuÀ ,“_¿»ùAÀ “ÕÃŒáA PBßÃyÃùA îI ≈ø (O√ √‚A) “ŒùB®ªA “ŒMÃJ∏ƒ®ªA “∏JrªA ü œIj®ªA ‘ÃN A f®ŒØ –h_ªA œ_¿º®ªA Ω_∞ A Ah_« “Œø›_m‚A eî_m ≈_I f¿ä ¬Bø‚A “®øBU O¿§√ f¥Ø “Œ¿«fiA h AıfŒ∑DMÀ Ãç —ÃÒb∑ πªgÀ ,B»I “¥º®NùA K√AÃÜA ©Œö B®ÕÀ ,“Œz¥ªA h« “Œ¿«DI µŒºM —iÃvI Xjë ∆C ”ƒ¿N√ ü ¡»n_M ªA PBŒuÃNªAÀ PBY ¥ùA `j À ,“Œ¿º®ªA PBmAifªA ≈ß “¥RJƒùA PBŒÒ®ùA ≈ø “ßÿâ JM îŒ_ƒ®ùAÀ îRYB_JªA î_I œ_¿º®ªA ’B_¥ºªA xj_Ø “YBMG ïG “ØByG .O√ √‚A “∏Jq ü œIj®ªA ‘ÃN A ’AjQG .œIj®ªA ‘ÃN A ¡ßfª “ŒIj®ªA PAieBJùA “mAieÀ ,“Œ¿≥jªA —ÃV∞ªA PA QDM kAjI‚ jøfiBI B_«kjIC ≈_ø efv_ªA Ah_« ü “Œ_mBmC K_√AÃU jó¤_ùA iÀBä Oƒ¿zM f¥Ø PB®ºÒNªA h« µŒ¥ZNªÀ ,œ_√À ∏ª‚A ¡Œº®NªA ¡ße ü ‘ÃN A iÀeÀ ,—eÃÜAÀ ™ÃƒªAÀ ¡VáA SŒY ≈ø œIj®ªA ‘ÃN BI ±Õj®NªA î√AÃ_¥ªAÀ ,“_ŒIj®ªA “_¨ºªA ¡_ßeÀ K_Õj®NªA PB_Œƒ¥M πªg ü Bñ œ¿≥jªA ‘ÃN A P‹Ã∑ÃMÀjIÀ PBŒƒ¥MÀ “_Œ∏ºùA “_ÕBõ PAieB_JøÀ ,œ_¿≥jªA jr_ƒªA BÕBz_≥À ,“Õj∏∞ªA “Œ∏ºùA ∂Ã¥Y) æB A Ah« ü PB®ÕjrNªAÀ œ_Ij®ªA ‘Ã_N A ’Aj_QG ü B»øB»mG ‘føÀ “ŒIj®ªAÀ “ŒªÀfªA LiBVNªA Aı aCÀ ,(“Œ¿≥jªA “◊ŒJªA ü “Õj∏∞ªA .œ¿≥jªA j_øfiA Ah_« Ω_RóÀ ,îmiB¿ùAÀ îRYBJªAÀ ’A àA ΩJ≥ ≈ø J∑ LÀBVNI jó¤ùA ™ÃyÃø œ§Y f≥À “_Œ¿º®ªA PB∑iBr_ùA ¡_VYÀ ,î∑iBr_ùA Ω_®Ø eÀei ≈_ø Bƒn_ù –h_ªA jÕf¥NªAÀ ’BƒRªA æ›a ≈ø BŒºU ı ) B_»ƒŒI ≈ø ,“ŒªÀC PBvºbNnø Ω∏q ”ºß “∑iBrø ( 197 ) “Œ¿º®ªA “ƒVºªA OºJ¥NmA f¥Ø .“ŒRZJªAÀ ,TÃ__ZJªA h__« ¡Œ__Œ¥M f__≥À .Ω__øB∏ªA B»v__ƒI Ω__¿ß ∂AiÀCÀ TÃ__Å Ω∏__q ”__ºß “∑iBr__ø ( 92 S_ŒY ,B_»UiBaÀ “Œ¿º®ªA “ƒVºªA ΩaAe ≈ø Ω≥fiA ”ºß î¿∏ä ΩJ≥ ≈ø œ¿º®ªA ¡Œ∏ZNºª B»ßBzaGÀ —jr_ƒªA ü B_»Œºß xÃv_ƒùA ¢Àjr_ªA ∆BJn_áA ü h_aDM “_ÕiBŒ®ù B¥ØÀ “Œ¿º®ªA PB∑iBrùA ©ø ΩøB®NªA ı —f_ÜBI “_Œ¿º®ªA —eBùA ¬BnMAÀ , iÀBZñ B» BJMiAÀ ,jó¤ùA ™ÃyÃù TÃZJªA “ø’›øÀ ,j󤿺ª “Œ∞Õj®NªA ü œ_¿º®ªA W»ƒ_ùA ±_Œ£ÃMÀ ,“_Œ¿º®ªA ©_UAjùA “ªB_uCÀ ,SYBJºª “Œ¿º®ªA “ŒvbrªA kÀjIÀ ,iB∏NI‹AÀ .“ŒV»ƒùAÀ “Œ¿º®ªA “ŒYBƒªA ≈ø B»Œºß ≤iB®NùA ‘jafiA juBƒ®ªA ≈ø πªg ÃçÀ ,SZJªA ”_ºß (34) B_»ƒø ,ı›_¿ß ( 50 ) æÃ_J≥ jó¤_ùA ü “∑iBr_ùA TÃZJºª œ¿º®ªA ¡Œ∏ZNªA ≈ß WN√À æÀf_ªA ≈_ø “ßÿ⠔ºß PB∑iBrùA OßkÃMÀ .Ω¿ß ∂AiÀC Ω∏q ”ºß (16) À ,“Œ¿ºß TÃÅ Ω∏q PihNßA f≥ “Œ¿º®ªA “ƒVºªA ∆C ïG —iBq‚A ifÉÀ .“ŒJƒUfiA æÀfªA |®I ïG “ØByG ,“Œø›m‚AÀ “ŒIj®ªA٩

10. ÀC ,—eB_U “_Œ¿ºß “ØB_yG Ω¿Ñ ‹ ªA ÀC ,—ef A ÕB®ùA ©ø µ∞NM ªA PB∑iBrùA ≈ø “ßÿâ ≈ß .TÃZJªA ∂AiÀC æBJ¥Nm‹ “ƒº®ùA “Œ÷B»ƒªA fŒßAÃùBI ¬lNºM Af_Jß ≈_I ∆B¿Œºm iÃN∑fªA gBNmfiA œªB®ù jÕf¥NªAÀ j∏rªA wªBÇ ¬f¥MC ∆C ¬BNàA ü œª KŒÒÕÀ _∑fiA Ωz_∞ªA –Ã_ƒ®ùAÀ –eBùA …¿ßfª ∆B∑ –hªA j󤿺ª BŒº®ªA “ƒVºªA oŒ÷iÀ “®øBÜA jÕfø ΩŒàA BICΩ_Œ∑À eÀAf_ªA f_õ ≈_I ≈õjªAf_Jß iÃN∑f_ªA —eB®m j∏qC B¿∑ ,“ºŒºÜA “Œ¿º®ªA “JmBƒùA h« `BåG üAıf_«BU Ω_¿ß –hªA j󤿺ª “Õ zZNªA “ƒVºªA oŒ÷i œôeB∑fiA eB¿Nß‹AÀ jÕÃÒNªAÀ PBmAifºª “®øBÜA .B»ºYAjø |®I ü “Œ¿º®ªA “ƒVºªA O»UAÀ ªA PBJ¥®ªA ©Œö ΩŒªhM ”ºß‹ AıeÃ_»U Aêh_I ≈Õh_ªA P›Œøl_ªAÀ ’›øl_ªA ≈ø “Œ¿º®ªA “ƒVºªA ’Bzßfi πªh∑ æÃuÃø j∏rªAÀiÃN∑f_ªAÀ ,–f_øB¨ªA f_¿ä ≈_I iÃv_ƒø iÃN∑f_ªA :¡_«À ,“_¿Œ¥ªA iB_∏ØfiA ≈_ø fÕf®ªA AÃYj À ,j∏ƒM, Œ_N®ªA if_I ≈_I µ_ºÒø iÃN∑fªAÀ ,©÷BrªA f¿ä ≈I AfJß iÃN∑fªAÀ ,∆B¿ŒºnªA f¿ä ≈I fŒ¿áAfJßf_Œõ ≈_I lÕl®ªAf_Jß iÃN∑f_ªAÀ ,≈_qîªA f®_m O_ƒI ¡Õjø —iÃN∑fªAÀ ,BŒ A œ∑jM ≈I f»Ø iÃN∑fªAÀ≈_I Af_Jß iÃN∑f_ªAÀ ,iB_ŒÒªA Bu ≈I fßBnø iÃN∑fªAÀ ,–j«lªA fŒ®m ≈I f®m iÃN∑fªAÀ ,fŒ¿áA .æ›»JªA f¿ä ≈I ifI gBNmfiA “Œ¿º®ªA “ƒVºªA îøC ïG “ØByG ,k ùA ¡Œ«AjIGïG œ¿º®ªA ΩVnªA Ah« XAja‚ —eBU eûU ≈ø …NªhI Bø ”ºß “®øBÜA ©IBÒø j∏qC ∆C MÃ∞Õ ‹À“_®UAjùA µ_ÕjØ “_uBÇÀ B_»øB»ø kB_å‚ “_Œ¿º®ªA “_ƒVºªA ¡»I O√B®NmA ≈ø ©Œö πªh∑À ,eÃUêA lŒY∂AiÀC ÀC TÃZJI PB∑iBrùAÀ î∑iBrùA ©ŒöÀ ,“Œƒ®ùA ‘jafiA ∆BVºªA ü îºøB®ªA “ØB∑À ΩI ,“Õ躪A~iC ”_ºß j»§M ∆C “ºŒºÜA “Œ¿º®ªA “JmBƒùA h KN∑ Bù “Œ¿º®ªA ¡»MBøB»mG ‹ÃºØ ,jó¤ùA Ah« ü Ω¿ß .“Œ¿º®ªA ¡»N√B∏ñ µŒºÕ –hªA jÕf¥NªAÀ ’BƒRªA B®Œö ¡»ºØ ,©≥AêA ıµ_¥ê ∆CÀ ,“_ŒIj®ªA “_JN∏ùA ü £Ã_ZºùA ÆAj_∞ªA f_m ü œ_¿º®ªA ΩVn_ªA Ah_« ¡»nÕ ∆C ü ΩøD√À .¡Õj∏ªA …»Uê BvªBa Bƒº¿ß Ω®è ∆C ïB®M …ªDn√À ,…ºUC ≈ø fßC –hªA ≤f A ı  ‫א‬‫א‬  ‫א‬KK ١٠

11.  ‫א‬‫א‬ :…I ±Õj®NªAÀ œIj®ªA ‘ÃN A “mAie …ßAÃ√CÀ œIj®ªA ‘ÃN A ¡VY • …MAÀeCÀ œIj®ªA ‘ÃN A jr√ ÕB®ø • æÀfiA ià A jÕÃÒNªA KŒªBmCÀ —eÃÜA • O√ √‚A ”ºß “ŒIj®ªA “Œ¿≥jªA —ÃV∞ªA j«B§ø • œ√À ∏ª‚A jrƒªA • œ√À ∏ª‚A ¡Œº®NªA ¡ße ü ‘ÃN A iÀe jr__ƒªA “__∑jY “__Œ¿ƒM ü “__Œ¿Œº®NªA PBn__m¤ùA iÀe • œ√BRªA ià A œIj®ªA ‘ÃNZ¿ºª “Œ√À ∏ª‚A œ¿≥jªA ‘ÃN A P‹Ã∑ÃMÀjIÀ PBŒƒ¥M “Œ¿≥jªA PBßeÃNnùA À CMS ‘ÃN A —iAeG “¿§√C • SªBRªA ià A “ŒIj®ªA “¨ºªA ¡ßeÀ KÕj®NªA PBŒƒ¥M • œ¿≥jªA ‘ÃN A ¡Œ§ƒMÀ “Œº∏Œ« ÕB®øÀ P‹Ã∑ÃMÀjI • PB®ÕjrNªAÀ î√AÃ¥ªA “Õj∏∞ªA “Œ∏ºùA ∂Ã¥Y —iAeG • ©IAjªA ià A œ¿≥jªA jrƒªA BÕBz≥ • “Œ√À ∏ª‹A “◊ŒJªA ü “Õj∏∞ªA “Œ∏ºùA “ÕBõ PAieBJø • “ŒIj®ªAÀ “ŒªÀfªA LiBVNªA œIj®ªA ‘ÃN A ¡ßfª “ŒIj®ªA PAieBJùA • O___√ √‹A ü œ___Ij®ªA ‘Ã___N A ‫ ﻣ ﻮﻓﺮي‬LiB______É • oøBàA ià A Content providers PBßÀjr_ø ”_ºß B_»MB¥ŒJÒMÀ “_RÕfáA PB«BÉ‹A • .œIj®ªA ‘ÃN A١١

12.  ‫א‬“Z∞vªA ™ÃyÃùA œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu PBŒªB∏qG 17 BnªA f¿ä ≈I Bm .e.C .“ŒùB®ªA “Œ¿≥jªA “JN∏ùA ü “ŒIj®ªA “Œ¿≥jªA PBßÿ A 65 –jIBÜA AfJß ≈I ±Œm .e ü B_«iÀeÀ O_√ √‚A “∏J_q ”ºß “ÕeînªA PB®øBVºª “Œ¿º®ªA P› A 83 .“Œ¿ŒŒ¥M “mAie :œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A ’AjQG œ¿®RàA A ΩŒae OƒI —j∞nø.e ”_ºß “Œ¥ŒJÒM “mAie :O√ √‚A “∏Jq ”ºß ”Ij®ªA ”¿≥jªA ‘ÃN A ¡ŒŒ¥M125 .“ŒIj®ªA “Œ√À ∏ª‚A PBÕiÀfªA ”ƒŒrŒrªA “∞Œºa “¿nI “ŒºŒºÑ “mAie :PBøú®ùAÀ PBJN∏ùA æBâ ”Ø “Œ¿≥jªA “ŒIj®ªA PBÕiÀfªA179 .‘ÃNZ¿ºª ‘eB A fJß ”ZNØ f¿ä.e.C .œIj®ªA ≈ êA ”ºß B»MBŒßAfMÀ B«j«B§ø “Œ¿≥jªA —ÃV∞ªA227 œôjªA f®m ¨u fŒõ .e .…¿ße ΩJmÀ “ŒMÃJ∏ƒ®ªA ”ºß œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A fUAÃM PBŒªB∏qG289 œ¿Œºy ≈mÃm .e À –j«ÃU ∂ÀiBØ —lß .e .œ¿º®ªA SZJªA ü O√ √‹A PBZ∞uÀ ©≥AÃø ü µ÷BQêA î¿zM361 ‫ﺧﺎﻟﺪ أﺑﻮ دﻳﺔ‬ PB_∞Œ∞∏ªA PB_JªBÒºª “_»UÃùA “ŒmAifªA PAij¥¿ºª œ¿≥jªA ‘ÃN A ’BƒI399 lÕl®ªAfJß πºùA “®øBÄ “Õ zZNªA “ƒnºª KÕj´ Plß —fUBø .e - œ¨IAjªA ”ºß ¡Õi .e ١٢

13. Ã__ç :O__√ √‚A ”__ºß œ__√À ∏ª‚A ‘Ã__N A ’Aj__QG ü PB__®øBÜA iÀe 439 —j«B¥ªA “®øBÜ “ŒVŒMA mG î«Bq ΩøB∑ ±Õjq .e.C PB_JN∏ùA ¬Bn≥C ü PAij¥ùAÀ W«BƒùA jÕÃÒM ü œ√À ∏ª‹A ¡Œº®NªA iÀe 517 O√ √‹A ß PBøú®ùAÀ ieB¥ªAfJß înY ΩøC.e S__ZJªA À ¡Œ__º®NªA ü B__«iÀeÀ (O__√ √‹A “__ØB¥Q ) “__ŒUêÃ∏NªA “__ùîªA 545 ∆eifiA ü œ¿º®ªA eAÃÜA fJß «k “ƒŒRI - Lj®ªA ΩŒºa œÅi ’B A.e -—fqAÀjªA ’›ß.e ¡Œ___º®NªA ¡___ße ü O___√ √‚A “∏J___q œ___ºß œ___Ij®ªA –Ã___N A iÀe 583 (“ÕeBvN≥‹A À “ŒßB¿NU‹A —iÀjzªA)œ√À ∏ª‚A ‫د. ﻣﺠﺪي ﻣﺤﻤﺪ إﺑﺮاهﻴﻢ‬ œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃNZ¿ºª æÃuêA lÕl®M ü “ªÃ¿ A ±MAà A ¬AfbNmA 623 …MBøÃ¥øÀ œ∏ºm›ªA jrƒªA PBJºÒNù “mAie fŒnªA f¿ä œ√BøC .e ïG æÃ__uêA l__Õl®M ü B__«iÀeÀ ‘Ã__N A Ω__ŒºÑ ü “__ÕiBÜA PB__»UÃNªA “Œ¿≥jªA ieBvùA 677 fõC XjØ fõC .e        ١٣

14.   ١٤

15.      ‫א‬‫א‬  ‫א‬‫א‬‫א‬‫א‬  K‫א‬‫א‬‫א‬‫א‬ •  K‫א‬‫א‬‫א‬ •  K‫א‬‫א‬ •  K‫א‬‫א‬‫א‬‫א‬ • K‫א‬‫א‬ •١٥

16.   . œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu PBŒªB∏qG -1 BnªA f¿ä ≈I Bm .e.C .“ŒùB®ªA “Œ¿≥jªA “JN∏ùA ü “ŒIj®ªA “Œ¿≥jªA PBßÿ A -2 –jIBÜA AfJß ≈I ±Œm .eO__√ √‚A “∏J__q ”__ºß “Õeîn__ªA PB__®øBVºª “__Œ¿º®ªA P›__ A -3 .“Œ¿ŒŒ¥M “mAie :œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A ’AjQG ü B«iÀeÀ œ¿®RàA A ΩŒae OƒI —j∞nø.e“Œ¥ŒJÒM “mAie :O√ √‚A “∏Jq ”ºß ”Ij®ªA ”¿≥jªA ‘ÃN A ¡ŒŒ¥M -4 .“ŒIj®ªA “Œ√À ∏ª‚A PBÕiÀfªA ”ºß ”ƒŒrŒrªA “∞Œºa “¿nI“_mAie :PB_øú®ùAÀ PBJN∏ùA æBâ ”Ø “Œ¿≥jªA “ŒIj®ªA PBÕiÀfªA -5 .‘ÃNZ¿ºª “ŒºŒºÑ ‘eB A fJß ”ZNØ f¿ä.e.C .œIj®ªA ≈ êA ”ºß B»MBŒßAfMÀ B«j«B§ø “Œ¿≥jªA —ÃV∞ªA -6 œôjªA f®m ¨u fŒõ .e .…¿ße ΩJmÀ “ŒMÃJ∏ƒ®ªA ”ºß œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A fUAÃM PBŒªB∏qG -7 œ¿Œºy ≈mÃm .e À –j«ÃU ∂ÀiBØ —lß .e.œ¿º®ªA SZJªA ü O√ √‹A PBZ∞uÀ ©≥AÃø ü µ÷BQêA î¿zM -8 “Õe ÃIC fªBa ١٦

17. ‫א‬‫א‬‫א‬  ‫א‬KK  ‫א‬‫א‬  ‫א‬‫א‬ SALEM2@HOTMAIL.COM :(“ŒIj®ªA “¨ºªBI) wºbNnùA œ_Ij®ªA ‘Ã_N A “ßBƒ_u …UAÃM ªA PBŒªB∏q‚A kjIC “mAifªA h« OªÀBƒM ,“__Œƒ∞ªAÀ “__Œƒ¥NªA PB__J¥®ªAÀ ,“__Õ躪A —Ã__V∞ªA π__ªg ü B__ñ ,O__√ √‚A “∏J__q ü ¡Õf_¥M Ã_ç —Ã_Òb∑ π_ªgÀ ,“_ÕiAe‚AÀ ,“ÕjrJªAÀ ,“ŒªBùAÀ ,“Œ√Ã√B¥ªA PB≥îùAÀ eB_èG æÀB_ÑÀ ,PBŒªB∏_q‚A h_« ∆BJn_áA ü haDM “ÕÃŒáA “ßBƒvªA h “Õ⁄i ¬AfbN_mA f¥Ø œ¿ºß Ω∏rI SZJªA fŒ≥ ™ÃyÃùA “ÜB®ùÀ .B “JmBƒùA æúáA B_ø kj_IC ≈_ø ∆B_∑À .œ¥÷B_QêA Ω_ŒºZNªA W»ƒø ”ºß lŒ∑ ªA ©ø ,œ∞uêA W»ƒùA ©ÕiBrùAÀ LiBVNªA ≈ø fÕf®ªA eÃUÀ ¡´jI …√C PBŒÒ®ø ≈ø “mAifªA …I OUja ∂Ã_®M ªA PBÕfZNªA |®I …UAÃM B»√HØ œIj®ªA ‘ÃN A ’AjQG æBâ ü PAieBJùAÀ “__ºßBØ ©ÕiBr__ø ïG B__»NöjM B__»ƒø Ω__Œº¥ªAÀ ,“Œª›¥N__m‹BI ¡n__NMÀ ,B__»N≥›Ò√A Ω÷Af_IÀ æÃ_ºY eB_èG —iÀj_y “_mAifªA PBŒuÃM ¡«C ≈ø ∆B∑ AhªÀ .“mÿºøÀ ü “_ŒIj®ªA “¨ºªA ¡ßfª —fYÃø “ŒVŒMA mG “Òa JMÀ ,PBŒªB∏q‚A “ÜB®ù “Œº¿ß .œ¿º®ªA ΩuAÃNªA ü “ŒºßBØ jR∑C B»º®UÀ ,O√ √‚A “∏Jq١٧

18. :(“ÕlŒºå‚A “¨ºªBI) wºbNnùA This study examined problems faced by the Arabic content on the Internet,including the gap of language, technical, legal, financial, human, andadministrative obstacles, as a step towards providing a vision for this vitalindustry to take into account these problems, and try to find appropriatesolutions. Descriptive approach was used, with a focus on analysis of thedocumentary as a method of research. One of the highlights as I got out of thestudy data that, despite the presence of many projects and initiatives in the areato enrich the Arabic content, they are independent, and a few of them have beentranslated into concrete and effective projects. Therefore, the most importantrecommendation of the study was the need to adopt a unified strategic plan tosupport the Arabic language in the Internet, and make it more effective in thescientific communication. : œV»ƒùA iB ‚AÀ ΩafùA : “ŒªB∏q‚A∆C fŒI .œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu Ãç Bı∑AjY — afiA “√À‡A ü œIj®ªA B®ªA f»rÕ“ßBƒu ¬BøC —jRß jVY Ω∏rM BñiÀ , — nùA ∂îM f≥ ªA PBŒªB∏q‚A |®I ∫Bƒ« “_Œƒ¥NªA PB_J¥®ªAÀ ,“_Õ躪A —Ã_V∞ªA π_ªg ü Bñ , O√ √‚A “∏Jq ü œIj®ªA ‘ÃN A,“__ÕiAe‚AÀ ,“Õjr__JªAÀ ,“__ŒªBùAÀ ,(±ŒªD__NªA ∂Ã__¥Y) “__Œ√Ã√B¥ªA PB__≥îùAÀ ,“__Œƒ∞ªAÀS_Å ∫j_ä) ∞v_NªA ”_ºß —fßBnùA PAÀefiA ïG B»MAg “∏JrªA j¥N∞M B¿∑ .B« ´À±®zI ¡nNÕ “YBnªA ü jØAÃNùA œIj®ªA ‘ÃN A “ŒJªB´À ,( oŒøAÃ≥ ,“ŒªE “öjM,œIjß .(¬2009:lÕl®ªAfJß πºùA “ƒÕfø) “Œ¿º®ªA …MeBøœ_Ij®ªA œ_¿≥jªA ‘Ã_N A “ßBƒ_u ∆C µ÷B¥áA h« ≈ø ±rNn√ ∆C ©ŒÒNn√À“_Œ¿º®ªA P‹B_ A ü “_uBa , “_ŒIj®ªA “_¨ºªBI î¥ BƒªA ef®I BmBŒ≥ AıfU “®yAÃNø ı PB_¨ºªA ü ™iBn_Nø Ω∏r_I eAel_Õ “ßBƒv_ªA h_« ¡_VY ∆C î_Y ü ,“Œƒ¥NªAÀµºÒƒM “ÕÃŒáA “ßBƒvªA h “ŒIjß “ŒVŒMA mG —iúI KºÒNÕ –hªA jøfiA .‘jafiA ١٨

19. —j_∏Ø Pkj_I Ah_ªÀ .B_»»UAÃM ªA PBŒªB∏q‚A œßAjMÀ ,“ŒIj®ªA “◊ŒJªA ©yÀ ≈ø “ºøBq “øçƒø ≈ø µºÒƒM ©yêA “ÜB®ù “Õ⁄i ¡Õf¥M ïG ¿ÒM ªA “mAifªA h« .B “JmBƒùA æúáA eBèG æÀBÑÀ ,PBÕfZNªA h« ∆BJnáA ü haDM : “mAifªA ≤f« kj_IC “_mAie Ã_« …_¥Œ¥Ñ ïG “_mAifªA h_« ¿ÒM –hªA oŒ÷jªA ≤f A ∆G K_ÕÃJM æ›a ≈ø πªgÀ ,œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu …UAÃM ªA PBŒªB∏q‚A _ªA “_Œßj∞ªA j_uBƒ®ªA ≈_ø “_ßÿâ B»ƒß WNƒÕ — J∑ iÀBä ü PBŒªB∏q‚A h« ≈_ß WN_ƒÕ ∆C Ω_ø¤ùA ≈_øÀ .—juB®ùA PBÕfZNºª ≈«AjªA ©yêA B»º¿â ü oŒ¥M …UAÃM ªA PBÕfZNªA h« “ÜB®ø ü ¡»nM PBŒÒ®ø ©yAÃNùA œ¿º®ªA f»ÜA Ah« ≈_∏ô PAj_q¤ñ iAj_¥ªA –h_bNø eÀlMÀ ,“ŒIj®ªA “◊ŒJªA ü œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu .eÃrƒùA ‘ÃNnùA ïG B»I ’B¥Mi‹AÀ , “ßBƒvªA h« ¡ße ü B»ƒø ∂›Ò√‹A : “mAifªA “º◊mC ≈_ø “º◊_mfiA ≈_ø efß ≈ß “IBU‚A æ›a ≈ø …ŒªG iBrùA ≤f A µŒ¥Ñ ≈∏ô : œMDÕ Bø B»¿«C ?œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu æBâ ü —f÷AjªA PAieBJùA ¡«C Bø .١ ?“ŒIj®ªA “◊ŒJªA ü œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu …UAÃM ªA PBŒªB∏q‚A kjIC Bø .٢ ?PBŒªB∏q‚A h« ΩRø “ÜB®ù “Y ¥ùA Ω÷AfJªA ¡«C Bø .٣ œ_¿≥jªA ‘Ã_NZ¿ºª “ßBƒ_u ¬BŒ¥ª “Y ¥ùA “ŒVŒMA m‚A “Õ⁄jªA ø›ø ¡«C Bø .٤ ?œIj®ªA : “mAifªA æBâ –h_ªA œ_¿≥jªA œ_¿º®ªA ‘Ã_N A ”_ºß “mAifªA h œßÃyÃùA æB A jvN¥Õ _ß …_ŒªG æÃ_uêA Ω»nÕ –hªAÀ , “ŒIj®ªA “ŒôeB∑fiA “◊ŒJªA ¬B¿N«A j«ÃU Ω∏rÕ “∞_qifiAÀ , œ_√À ∏ª‚A jr_ƒªA ‘ÃN A Ah« ∂BÒ√ ü ΩafÕÀ . O√ √‚A “∏Jq١٩

20. “_ÜB®ùAÀ ,K_ÕêA ≈_ø œ√B_RªA Ω_ŒÜA PB¥ŒJÒMÀ ,“YÃN∞ùA ieBvùAÀ ,“Œ√À ∏ª‚A“¨Jv_ªBI kB_Nô ‹ –h_ªA –j_∏∞ªA XB_NƒªA ∂B_ÒƒªA Ah_« ≈ø ”ƒRNnÕ B¿ƒŒI .“Õ躪A,PB__ßÃùAÀ “Œ∞Zv__ªAÀ “Œv__brªAÀ “__ÕiBJa‚A ©__≥AÃùA πªh__∑À ,“__ŒôeB∑fiA —eB_U “_Œ¿ºß —eB_ø Ω_¿ê ‹ B_û B«ÃçÀ ,“ŒßB¿NU‹AÀ “ŒØB¥RªAÀ “øB®ªA P› AÀ .œôeB∑fiA ¡»º¿ß ü Lj®ªA ∆ÃRYBJªA B»I ”ƒ®Õ©ÕiBr_ùAÀ PAieB_JùA Ω¿r_Õ SŒÅ ,“ŒªBáA “mAifºª üAj¨ÜA ∂BÒƒªA ©nNÕÀ _ªA PBÕf_ZNªAÀ PBIîvªA ”ºß lŒ∑ ªA ©ø ,“¥ÒƒùA æÀe ±ºNã ü LiBVNªAÀ .“ŒIj®ªA ©ÕiBrùA h« ΩRø Ω≥j®M f≥ : “mAifªA “Œ¿«CPB__øú®ùA PB__mAie ü “__Õj«ÃU “Œz__≥ ‘Ã__N A “ßBƒ__u ™Ã__yÃø Ω__Rô ’B_¿º®ªA ¢Br√ iÃä f®M “Œ¿≥jªA PBøú®ùA ∆C πªg ,œ¿º®ªA æBvM‹AÀ ¬›ß‚AÀ¬f_¥NªA “_∑jÅ ©ØfMÀ ,œùB®ªA ‘ÃNnùA ”ºß “Øj®ùA æeBJM ü ¡»nMÀ , îRYBJªAÀ ü œ_¿º®ªA S_ZJªA ü B_£ÃZºø B∞®y ∫Bƒ« ∆C B¿∑ . ¬BøfiA Ãç —ÃÒa œ¿º®ªA ı ıAh__« ü —Ã__VØ eÃ__UÃI œYÃ__Õ B__û ,(¬2009:π__I a) ‘Ã__N A “ßBƒ_u æB__â .—ÃV∞ªA h« fm ü ¡»nM “Œ¿ºß “mAifI ¬BŒ¥ªA —iÀjy œªBNªBIÀ ,efvªA ‘Ã_Nä “ßBƒ_u “_øB≥G ü B_»YBVƒI B_¥º®ø “_ŒIj®ªA “_øfiA v_ø J_uC f¥ª ı _ªA “_Œ¿≥jªA —Ã_V∞ªA LCiÀ ,PBøú®ùA jvß æÃae ΩUC ≈ø …ƒø fI‹ ¢jr∑¡_«C Ã_« ‘ÃN A ∆C πªg . ¬f¥NùA B®ªAÀ œIj®ªA B®ªA îI B¥¿ßÀ BßBnMA eAelM ı ıLj_®ªA “øgj_q P‹ÀB_ä “_»IBâÀ ,œ_Ijß Ω_N∏M µºà ≈«AjªA O≥êA ü Ωafø ¥N_ªAÀ œ_¿º®ªA ¬B»_m„ª “ŒIj®ªA æÃ¥®ªA ¬BøC “uj∞ªA jØAÃM πªh∑À , BŒMBøú®ø ı .(211 ,¬2006 :œªÃNø) “ŒMBøú®ùA “ßBƒvªA ü ٢٠

21. : “mAifªA “ŒV»ƒø _ªA “º◊_mfiA ≈_ß “_IBU‚AÀ , “_mAifªA h_ B∞º_m ¬ÃmjùA ≤f A µŒ¥ZNª ı ”_ºß l_Œ∑ ªA ©ø , œ∞uêA W»ƒùA SYBJªA ¬fbNmA f¥Ø , B»ŒªG —iBq‚A O¥Jm µ_ºÒÕ B_¿∑ N_∏ùA S_ZJªA ÀC ∆ÿz_ùA Ω_ŒºÑ W»ƒø ) œ¥÷BQêA ΩŒºZNªA W»ƒø Lefi wYB__∞ªA ’Aj¥N__m‹A ≈__ø µ__ºÒƒÕ –h_ªAÀ ,( “__ŒV»ƒùA ’B__¿ºß |__®I …__Œºß .S_ZJªA °ä ™Ãyÿºª ≈«AjªA ©yêA o∏®M PAjq¤ñ XÀjàA “Œ¨I ™ÃyÃùA “_®UAjø B»ƒŒI ≈ø —AeC ≈ø jR∑DI “√B®Nm‹A æ›a ≈ø “IúÒùA PBøú®ùA ©ö À _´À —iÃr_ƒùA jÕiB_¥NªA ≈_ø ™ÃyÃùA ¬fë Bø ”ºß ™› ‹AÀ ,–j∏∞ªA XBN√‚A ±_Œ£ÃMÀ ,“_ŒIj®ªA PAieBJ¿ºª “Œ√À ∏ª‚A ©≥AÃùA |®I ΩŒºÑ πªh∑À ,—iÃrƒùA .SZJªA °ä æB A ü …MA aÀ SYBJªA PB§Y›ø : “mAifªA PBZºÒvñ ±Õj®NªA :œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu.1 ACCESS TO “_Øj®ùA “_YBMHI “_¥º®NùA “Òr_√fiA ©_Œö “ßBƒv_ªA h« Ω¿rM , œ_√À ∏ª‚A jr_ƒªAÀ , “_ƒ¿≥jªA BÕBz_≥ ≈ø πªhI µº®NÕ BøÀ , KNOWLEDGE ,K_ÕêA ≈_ø œ√B_RªA Ω_ŒÜA PB¥ŒJÒMÀ ,“YÃN∞ùA ieBvùAÀ ,“Œ√À ∏ª‚A “∞qifiAÀ PBøf_àAÀ PB_VNƒùA ©_ÕkÃMÀ —iAeGÀ ¡Œ¿v_MÀ ’Br√G πªh∑À .“Õ躪A “ÜB®ùAÀ .“Òr√fiA h« “øB≥G ü ¡»nM ªA PBŒƒ¥NªAÀ “Œ¿≥jªA :PBŒªB∏q‚A.2 PBÕf_ZNªAÀ OBSTACLES PB_≥îùA ™AÃ_√C ±_ºNã ºÒv_ùA Ah« ≈¿zNÕ ,œ__¿≥jªA ‘Ã__N A “ßBƒ__u ’B__ƒI ü œ__Ij®ªA B__®ªA …__UAÃM _ ªA CHALLENGES٢١

22. Ω∏r_ªBI “ßBƒv_ªA h_« ¬B_Œ≥ ∆Àe æÃÑ P›∏rø ÀC PBIîu œªBNªBI Ω∏rMÀ .B»M nø Ω≥j®M ÀC ,LúÒùA : –j§√ iB G ü œ¿≥jªA ‘ÃN A“_ØB¥RªAÀ ∆Ã_ƒ∞ªAÀ ≤iB_®ùAÀ ¬Ã_º®ªA ≈_ø “_øfiA XB_Nƒª “®øBU “¿º∑ ‘ÃN A ”_ºß f_ÕAlNùA æB_J≥‚BI ¡nNÕ –hªA jv®ªA Ah« eAk ë ‘ÃN A ∆C B¿∑ ,TA ªAÀfv_¥ÕÀ .—f_ÕfU PB_øú®ø LBn_N∑AÀ ,¡º®NªA ”ºß xjáAÀ ,“Øj®ùA ≈ø ¡»ƒªA“_IÃN∏ùA “_Œ¿º®ªA —eB_ùA DIGITAL CONTENT ARABIC œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN BI°÷B__mêA ±__ºNbñ ,O__√ √‚A “∏J__q ü pB__ƒªA “__øB®ª “__YBNùAÀ ,“__ŒIj®ªA “_¨ºªBI æB∏_qC ü ‘Ã_N A j»§Õ SŒY ,WøA ªA ±ºNbñÀ ,“Œ÷jùAÀ “ßÿnùAÀ —’Àj¥ùA,FORUMS PBÕf__NƒùAÀ ,WEBSITES “__Œ√À ∏ª‚A ©__≥AÃùA B__»ƒŒI ≈__ø —f__Õfß≈__ø B__« ´ÀMAILING GROUPS “__ÕfÕ ªA PB__ßÿ AÀ ,BLOGS PB√Àf__ùAÀ .(BAKKAR:2008) “Øj®ùA Ω¥√ °÷BmÀœ_Ij®ªA ‘Ã_NZ¿ºª œßÃ_ƒªA ∂BÒƒªA ∆C (¬2009) œºøB∏ªA ieB¥ªAfJß ‘jÕÀ“__uBa K__N∏ªA π__ªg ü B__ñ œ__Ij®ªA Ω__¥®ªA XB__N√ ©__Œö …__NÑ Xif__ƒÕ ∆C ≈__∏ô,“_Œ jªA “_ŒøÃ∏áA ieBvùAÀ ,“Œ¿º®ªA PBmAifªAÀ TÃZJªAÀ ,“ŒQA ªAÀ “Œø›m‚A“ŒmBŒn___ªA P›Œ___ºZNªAÀ iB___JafiAÀ ,“___Œø›ß‚A eAÃ___ùAÀ ,“___Œ¿Œº®NªA W«B___ƒùAÀ “_ŒßB¿NU‹A PBÕfNƒùAÀ ,“Œ√À ∏ª‚A —iBVNªAÀ ,B« ´À “ŒßB¿NU‹AÀ “ÕeBvN≥‹AÀ .B«ÃçÀ PB¥Œº®MÀ iBJaCÀ iÃu ≈ø …º¿Ñ BñΩ∏r_I …_≥› G AgG ‘ÃN A •∞ª ∆C ïG (¬2011) î«Bq ¬BnI K«hÕÀ , (ÃÕf_Œ∞ªA) “_∑jZNùAÀ ,“_NIBRªA “_Œ÷jùA eAÃùAÀ ,“ŒvƒªA PBøú®ùA …I fv¥ŒØ ¬Bß,“_Œ≥iêA _´À “_Œ≥iêA PB_ßÃJÒùAÀ ,“Œ√À ∏ª‚A ©≥AÃùA B»ƒ¿zNM ªA “ŒMÃvªAÀ ٢٢

23. ªA eAÃùA “ØB∑ pBmfiA Ah« ”ºß ‘ÃN A ≈¿zNÕÀ .PBJN∏ùAÀ ,¬›ß‚A Ω÷BmÀÀ Xif_ƒM _ªA °÷B_mêA h_« ™ÃƒM ©øÀ . ieBvùAÀ °÷BmêA πºM ß B eBJM ¡NÕ .∂BŒnªA Ah« ü —iAfvªA l∑jø ΩNÑ xÃvƒªA ∆HØ ‘ÃN A “º§ø OÑ Ω_∑ KßÃNn_Õ SŒÅ ,œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A ¬Ã»∞ø ü ©mÃNÕ ≈ø ∫Bƒ«À ≈_ø “_Œ√À ∏ª‚A “ŒMBøú®ùA °÷BmêA æ›a ≈ø …§∞YÀ …NÜB®øÀ …ªÀAfM ≈∏ô Bø ,“_ŒIj®ªA “¨ºªBI ∆Àfø –ÿƒMÀ œø›ßGÀ –iBÉÀ œßBƒuÀ üB¥QÀ œ¿Œº®M ‘ÃNä ∂›____ ‹ Ω____¿ß “____qiÀ) Lj____®ªA îRYB____Jºª …____UÃøÀ ,ıB_ __ŒIjß WN____ƒøÀ ¬f_ë –h_ªA ‘Ã_N A ∂B_ÒƒªA Ah_« O_Ñ XifƒÕ ∆C ≈∏ôÀ .(¬2011:PAieBJø .“ŒJƒUC PB¨ºI BIÃN∏ø ∆B∑ ê ”NY “ŒIj®ªA “ØB¥RªA ı ¬B»_mG KßÃNn_Õ ¬Ã_»∞ø ‘Ã_N A “ßBƒu ∆C ïG (¬2009) πI a rÕÀ °÷B__mÀ ü B__»UAjaGÀ ,“__¿Œ¥ªA PAg PB__øú®ùA ’B__ƒI ü PBn__m¤ùAÀ eAj__ØfiA °÷B_mêA ≈_ø B_« ´À “_âfùA xAj_≥fiAÀ O_√ √‚A æ›_a ≈_ø B_»RIÀ ,—ef®Nø ±__Œ¥RNªAÀ ¬›__ß‚AÀ ¡Œ__º®NªA “__øfa ~j__¨I “Øf»Nn__ùA PB__◊∞ªA ïG “__Œ√À ∏ª‚A .…ŒØ ªAÀ “_√À‡A ü œ_¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒvI ¬B¿N«‹A l∑jM f¥Ø “ŒëiBNªA “ÕÀAlªA ≈øÀ ¬B_ß h_ƒø œªÀf_ªA ‘ÃNn_ùA ”_ºß (“_Øj®ùA “_YBMG) ¬Ã_»∞ø kÀ _ª “VŒN√ — afiA ü –j«Ã__U æÃ__Ñ TÀf__Y π__ªg ≈__ß WN__√À .“__ùîªA l__Õl®M ~j__¨I ¬2003 “_Œƒ¥NªAÀ “_Œ¿º®ªA P‹B A ü “uBa “Øj®ùA ∫›NøA JuC SŒY ,œùB®ªA eBvN≥‹A .“Õj∏∞ªA “Œ∏ºùA ∂Ã¥Y “Œ¿«C PeAkÀ ,œùB®ªA eBvN≥‹A `Ài ΩRô٢٣

24. ªA PBŒª‡AÀ PBßÃyÃùAÀ BÕBz¥ªA ≈ø fÕf®ªBI “Øj®ùA —iAeG “øçƒø ”ƒ®MÀf_õC B»và f≥À .©mAÀ ∂BÒ√ ”ºß “Øj®ùA jr√ ü ΩßBØÀ œIBèG Ω∏rI ¡»nM :œM‡A B«kjIC K√AÃU “ßÿâ ü (¬2009) ±ŒÒºªAfJß ifvùA “YÃN∞ùAÀ —jáA PBŒâ ªA : ‹ÀC ıî¿÷B¥ºª ŒNM ªA πºM FREE SOFTWARE —jáA PBŒâ ªA ºÒvñ fv¥Õ“__YBMGÀ în__ÑÀ ©__ÕkÃMÀ ΩŒ¨r__M) PB__ÕjáA ≈__ø B®__mAÀ ‹B__â B»ºŒ¨r__M ”__ºß ı ıΩŒ¨r_M) OPEN SOURCE SOFTWARE ifvùA “YÃN∞ø PBŒâ ªAÀ ,(iû¿Vºª .(©ÕkÃMÀ ΩÕf®M ∆Àe `ÃN∞ùA ifvùA PAg “Œ√ÀB®NªA ™AfI‚A XgBò :BŒ√BQ ıPAg “_Œ√ÀB®NªA ™AfI‚A XgBò ”ºß KvƒÕ — afiA PAÃnªA ü ¬B¿N«‹A CfI¡_ße ~j_¨I OPEN SOURCE COLLABORATIVE MODLES `Ã_N∞ùA ifvùAO_Ñ Xif_ƒÕÀ .“_ÕÃŒáA “Œƒ¥NªAÀ œôeB∑fiA jrƒªA ΩRø —fÕfß P‹Bâ ü ∆ÀB®NªA¬B_ß ü Cf_I –h_ªA WIKEPEDIA “_ŒªÀfªA ≤iB_®ùA —j_÷Ae ™Àjr_ø iB_ ‚A Ah«î_®ºÒ¿ºª ¿n_ÕÀ ,O_√ √‚A µ_Õj ≈_ß B√Bâ PBøú®ùA ŒNÕ Ã«À , ¬2001 ı .∆ÃßÃÒNø B«jÕjZNI ¬Ã¥Õ ªA B»MBÕÃNä ΩÕf®NI B»Œºß œßAfI‚A ™BrùA : BRªBQ ı“_√jø wŒaAj_M CREATIVE COMMONS œßAfI‚A ™BrùA ºÒvñ fv¥ÕB_»Œºß ≤jr_MÀ ,—ef_ä PBøAfbN_mA Ω_UC ≈_ø B√Bâ “ŒßAfI‚A æB¿ßfiA “YBM‚ ıü œßAf_I‚A ™Br_ùA ©_≥Ãø Œ_NÕÀ .¬2001 ¬B_ß B«⁄Br_√G “ŒÅi ´ “¿§ƒø“__ŒßAfI‚A æB__¿ßfiA LBZ__ufi WWW.CREATIVECOMMONS.ORG O__√ √‚AKƒÉ ~j¨I πªgÀ ,wŒaA ªA ≈ø efß æ›a ≈ø iû¿Vºª ∂Ã¥áA |®I ƒø ٢٤

25. h« ∆C ¡´jIÀ .“Øj®ùA “YBMG ”ºß ±ŒªDNªA ∂Ã¥Y PB®ÕjrM B»yj∞M ªA eÃŒ¥ªA “∑iBrùBI “ªÀe 47 OøB≥À ,œªÀfªA ‘ÃNnùA ”ºß Aı J∑ BJŒYjM PfUÀ —ieBJùA ı “_√À‡A üÀ .—ieB_JùA h_« ü “∑iBr_ùA ü Aıee _ø œ_Ij®ªA B®ªA æAlÕ ›Ø ,B»ŒØ WWW.ARABCOMMONS.ORG .(“ŒIj®ªA PBŒøÿ®ªA) —ieBJø Pj»£ — afiA .œIj®ªA B®ªA ü œßAfI‚A ™BrùA “ØB¥Q jr√ ≤f»I ±ª¤ùA µY æBâ ü PA’BƒRNm‹AÀ eÃŒ¥ªA :B®IAi ı eÃ__Œ¥ªA ±__Œ£ÃM “__Øj®ùA “__YBMG “__∑jY B__»I ”__ƒ®M _ ªA BÕBz__¥ªA î__I ≈__ø PB_◊∞ªA Bv_ª “_Õj∏∞ªA “_Œ∏ºùA ∂Ã_¥Y PB®Õjr_M B»ƒ¿z_NM ªA PA’BƒRNm‹AÀ ∆B__∏ø‚BI ≈«Aj__ªA O__≥êA ü J__uC f__≥À .PB__JN∏ùAÀ îRYB__JªA ≈__ø “Øf»Nn__ùA ≈Õja‡A ”ºß …®ÕkÃMÀ œvbrªA ‘ÃN A jÕÃÒM ÀC œ¿≥jªA ‘ÃN A ”ºß æÃváA ∆C ü ≈_¿∏M “ŒªB∏_q‚A ∆C f_ŒI .‘ÃN A ©ÕkÃMÀ ’Br√G PAÀeC “Œ Aj¥ôe Ωz∞I PAÃ_m h_ƒø B_»NŒJªB´ ©_yÀ “_Õj∏∞ªA “_Œ∏ºùA ∂Ã_¥Y “ÕB¿á “ŒªBáA î√AÃ¥ªA iB«ekAÀ Ãò ©ø ΩßB∞NÕÀ ,“Œƒ¥NªA PAfVNnùA K∑AÃÕ Ω∏rI iÃÒNM À , “ºÕà .(¬2009 :“ºÕà ) œ¿≥jªA ™AfI‚A “∑jY “_¨ºªA ¬AfbN_mA) ∆AÃƒß Ω¿Ñ ªA B»NªB¥ø ü (¬2009) AfJß Bqi ‘jMÀ h_« ü “_Œº A “_¨ºªA ¬AfbN_mA ∆C (O√ √‚A “∏Jq ”ºß œIj®ªA ‘ÃN AÀ “ŒIj®ªA ‘Ã_N A “ßBƒ_u ∆C πªg .“ŒøBƒªA æÀfªA …UAÃM ªA BÕBz¥ªA ∑C ≈ø f®Õ “∏JrªA ≈«Aj_ªA ©_yêA ’Aj¥N_mA æ›_a ≈_ø îJ_M f_¥Ø . æÀf_ªA h_ Aı J_∑ BÕfÑ ΩRó ı …NJn_√ ∆G gG ,…_Œºß fn_ê ‹ ©_yÀ ü …_√C O√ √‚A “∏Jq ü œIj®ªA ‘ÃNZ¿ºª “∏Jr_ªA ”_ºß “ŒIj®ªA “¨ºªA œøfbNnø Ãò P‹f®ø ∆C ”ºß —À›ß ,“ÕB¨ºª “Œ√fNø .œIj®ªA ‘ÃN A Ãò P‹f®øÀ BŒ÷B»√ KmBƒNM ‹ ı٢٥

26. “_ŒIj®ªA “_¨ºªA ¬AfbN_mA ¢BòC “mAie æ›a ≈ø B»n∞√ “RYBJªA PfUÀ B¿∑ h_« ∆ÃøfbNn_Õ ¡_»√C O_√ √‚A œøfbNnø ≈ø Lj®ªA L›ÒªA ≈ø “ƒŒß ‘fª≈_ø j_R∑C “_ŒƒŒM›ªA ≤Àj_áA ∆ÃøfbNn_Õ ¡_»√C ≈_ß ›z_Ø ,ΩŒ◊y Ω∏rI “¨ºªA ı“∏J__q ”__ºß œ__Ij®ªA ‘Ã__N A w__¥√ ü ¡»n__Õ –h__ªA j__øfiA .“__ŒIj®ªA ≤Àj__áA ≈_øÀ ,“∏JrªA ü œIj®ªA ‘ÃN A “Œ¿ƒM ∂îM PBÕfÑÀ PBJ¥ß ∫Bƒ«À .O√ √‚A“__Œƒ¥NªAÀ “__Œƒ∞ªA “__Øj®ùA ±®__yÀ ,“ŒIÃ__mBáA “__ØB¥RªA ±®__yÀ ,“__ŒøfiA B__«kjICfƒß “Õ⁄jªA `ÃyÀ ¬fßÀ ,î√AÃ¥ªAÀ , ‘ÃN A “ßBƒu ü ¬fbNnM ªA PAÀefiBI . lØAÃáA LBŒ´À ,≈ÕfŒ∞NnùA“_øfà œ_Ijß ‘Ã_Nä ¡Õf_¥M —iÀjy ïG AfJß Bqi Oße f¥Ø …Œºß ’BƒIÀ“_ØB¥Rºª µ_ØAÃø) “_Õà A œ_Ijß ∆Ã∏Õ SŒÅ ,O√ √‚A ü “ŒIj®ªA “¨ºªA œøfbNnøjr_√ æ›_a ≈ø πªg µŒ¥Ñ ≈∏ôÀ .(œIj®ªA B®ªA ü “ŒƒÕfªA PAf¥N®ùAÀ “Õà AÀAh_« ü “_Œø›ß‚A eÃ_»ÜA ±_ŒR∏MÀ , B_»NŒ¿«DI œßÃ_ªA —eBÕkÀ ,O√ √‚A “ØB¥Q©_≥AÃø Ω_¿ß ”_ºß eAjØfiA KÕifMÀ .œIj®ªA ‘ÃN A ’AjQG ü B»øB»mGÀ ,iB¿zùA . “ŒØj®ùA ¡»MBøB¿N«BI “uBa “ŒIj®ªA “¨ºªBI PBZ∞uÀ ‘Ã_NZñ “_¥º®NùA µ÷B_¥áA |®I ïG (¬2009) œqAjàA ¡Œ«AjIG rÕ B¿∑ :œMDÕ Bø πªg ≈øÀ , “ŒIj®ªA “¨ºªA ü O√ √‚A “∏Jq .KmBƒø œø›mGÀ œIjß ‘ÃNä ïG O√ √‚A “∏Jq j¥N∞M .١ ef_ß ∆C î_Y ü ,O_√ √‚A ‘Ã_Nä ≈_ø %1 ≈_ß œ_Ij®ªA ‘ÃN A fÕlÕ ‹ .٢ . B®ªA ∆B∏m œªBöG ≈ø %5 ïG ΩvÕ Lj®ªA ∆B∏nªA“_ŒIj®ªA “_¨ºªBI ∞v_NªA ”_ºß —fßBn_ùA PAÀefiA ïG O_√ √‚A “∏Jq j¥N∞M .٣ .( A ... , oŒøAÃ≥ ,“ŒªE “öjM ,œIjß SÅ ∫jä) Ω_øAÃß kj_IC ≈_øÀ ,œ_Ij®ªA ‘ÃN A ±®y ü “¥IBnªA ¢B¥ƒªA O¿»mC f¥ª :œMDÕ Bø ±®zªA Ah« ٢٦

27. .œIj®ªA ‘ÃN BI “uBa “ŒVŒMA mG eÃUÀ ¬fß jÕÃ_ÒMÀ “_ŒIj®ªA “_¨ºªA ¬AfbN_mA ü jÕÃ_ÒNªAÀ S_ZJªA eûU ±®y .“ŒIÃmBáA B»MAÀeC .‘ÃN A “ßBƒuÀ jÕÃÒNª —l∞ A “◊ŒJªA ±®y .“ŒIj®ªA “¨ºªA ¬fbNnM ‹ —ifN¥ùA “¥JÒªA ü eBv_N≥‹AÀ ¡Œ_º®NªA jÕÃÒM ü O√ √‚A “∏Jq ≈ø —eB∞Nm‹A ±®y .œIj®ªA B®ªA O__√ √‚A “∏J__q ≈__ø “__ŒIj®ªA “__¨ºªBI î¥ B__ƒªA ¡__§®ø —eB∞N__mA ¬f__ß .ΩRøfiA Ω∏rªBI PA’B_¥ºªA ≈ø fÕf®ªA ¡Œ§ƒM “ŒIj®ªA “¥ÒƒùA Pf»q “ŒyBùA PAÃnªA æ›aÀ “_ƒ¿≥i) ∆AÃ_ƒ®I —Àf√ B»ƒŒI ≈øÀ . œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A “Œz≥ B®M ªA “Œ¿º®ªA 8 – 7 — _∞ªA æ›_a O_ÕÃ∏ªA “_ªÀe B»NØBz_NmA _ªA (œ_Ij®ªA ‘ÃN A jÕÃÒMÀ “¨ºªBI ¬B¿N«‹A —iÀjy PBŒuÃM ≈ø …NYj Bø kjIC ≈ø ∆B∑À , ¬2006 jÕA Ø —iÃv_I B«iBr_N√A ”_ºß Ω_¿®ªAÀ ,“_Œ√À ∏ª‚A “_◊ŒJªA ü B»¿VY —eBÕkÀ ,“ŒIj®ªA µŒn_ƒMÀ , O_√ √‚A ü œ_Ij®ªA ‘Ã_N A ¡ßf_ª “_ŒIjß “ŒVŒMA _mG JMÀ ,ΩzØC .efvªA Ah« ü eûÜA œ_¿≥jªA ‘Ã_N A “ßBƒ_u æÃY æÀfiA êA jó¤ùA µrøe ü ¡Œ≥C πªh∑À π_I a iB_¿ß ¬f_¥M S_ŒY ,¬2009 / 6 / 15 – 13 — _∞ªA æ›_a œIj®ªA h_« ±®y ±ºa ±¥M ªA LBJmfiA ≈ø “ßÃ¿â …ŒØ s≥B√ SZJI ( ¬2009) : œM‡A B«kjIC ≈øÀ ,œIj®ªA ≈ êAÀ ,BÕiÃm ü “ßBƒvªA . PBŒâ ªA “ßBƒu ±®y .١ .‘ÃN A “ßBƒvª “øk›ªA PBuBvNa‹A ü w¥√ .٢٢٧

28. .‘ÃN A “ßBƒu æBâ ü œ¿º®ªA SZJªA ±®y .٣ .“ŒNZNªA PAlŒ»VNªAÀ “ŒƒJªA ±®y .٤ .“ŒVŒMA m‚A LBŒ´À “Õ⁄jªA iÃv≥ .٥ .…Nƒ¿≥jI ¬B¿N«‹A ü ‘ÃNZ¿ºª “VNƒùA PBnm¤ùA “ÕfU ¬fß .٦“ßBƒv_I “_¥º®NùA “_ŒªÀfªAÀ “_Œ¿Œº≥‚A ΩØB A ü –iÃnªA iÃzáA ±®y .٧ . œ¿≥jªA ‘ÃN A“ßBƒ__u O__ªÀBƒM _ ªA …N__mAie ü (___«1431) Bn__ªA B__m Ω__uÃM B__¿∑ …_UAÃM _ªA PBÕf_ZNªA ¡_«C ≈_ø ∆C ïG “Õeîn_ªA “ŒIj®ªA “∏º¿ùA ü PBøú®ùA , “_Œƒ¥NªAÀ “_ŒØB¥RªA “_ŒøfiA —j«B_£ iBrN√A œIj®ªA B®ªAÀ “∏º¿ùA ü “Øj®ùA ©¿Nâ “ßBƒv_I “_¥º®NùA PB®Õjr_NªA LBŒ´À , PBøú®ùA “Œƒ¥M æBâ ü ΩŒ«DNªA ±®yÀµŒn_ƒNªA LB_Œ´À , “_ŒJƒUfiA PB_¨ºªA —eBUG ±®yÀ , “ùîªA PBÕfÑÀ , “Øj®ùA “ßBƒ_u “_∑jY Ω_≥j®M Ω_øAîªA h« ©ŒöÀ . “Øj®ùA “ßBƒvI “Œƒ®ùA PB»ÜA îI .œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN AO_ÜBß B_»√C “¥IBn_ªA PB_mAifºª “v_YB∞ªA —’Aj¥ªA ”ºß ’BƒI æÃ¥ªA ≈∏ôÀ “ŒªBáA “mAifªA lŒô Bø Ah« Ω®ªÀ , “ŒºøB∏M “øçƒø ü B»®yÀ ≈ß æl®ñ “Œz¥ªA“øçƒø ü PBŒªB∏q‚A Ω ≈ø O¥ºÒ√A Bƒ« “ÜB®ùA ∆G SŒY , B»MB¥IBm ≈ß,“_Œƒ∞ªAÀ “_Œƒ¥NªAÀ “ÕeBv_N≥‹AÀ “_Õ躪A eB_®IfiA ≈_ø “ßÿâ B»ƒß ™j∞NÕ —fYÃø .“mAifªA h “Œ¥Œ¥áA “Œ¿«fiA k M µºÒƒùA Ah« ≈øÀ : œ¿≥jªA ‘ÃN A ’BƒI æBâ ü —f÷AjªA PAieBJùAïG “ŒøAjªA “ŒùB®ªA LiBVNªAÀ ©ÕiBrùAÀ PAieBJùA ≈ø fÕf®ªBI “YBnªA jalM,“_¿»ùA “_ŒIÀiÀfiA LiB_VNªA ≈_ø “_ÕfƒªjÕ‹A “IjVNªA f®MÀ ,œ¿≥jªA ‘ÃN A ’AjQG ٢٨

29. “_Œ¿«C O∑ieC SŒY ,“ªÀfªA ΩJ≥ ≈ø “øÃßfø “ŒVŒMA mG “Òa ≈ø µºÒƒM œ«À f_≥À .–eBv_N≥‹A ÿƒªA ”ºß P‹BvM‹AÀ PBøú®ùA “Œƒ¥M QDMÀ ,“Øj®ùA eBvN≥A —l÷BU (VISITDUBLIN.COM) “ÕfƒªjÕ‹A ≈ºIe “ƒÕfù œ jªA œYBŒnªA ©≥ÃùA æB√ . (CONTENT VILLAGE : 2011) ¬2005 ¬B®ª O√ √‚A ü ‘ÃNä ΩzØC jÕÃ_ÒM ü “_ŒøBƒÕe BŒ_mE ∆Af_ºI j_R∑C ≈ø “ŒIÃÜA BÕiÃ∑ “Õiûö f®M B¿∑ ¬1998 ¬B__ß ü “__ÕiÃ∏ªA “__øÃ∏áA O®__yÀ S__ŒY ,œ__º A œ__¿≥jªA ‘Ã__N A kj_IC ≈_øÀ . “Øj®ùA ©¿Nâ ïG æÃuêA ~j¨I ,CYBER KOREA 21 “ŒVŒMA mG ,“_Œ√À ∏ª‚A “_øÃ∏áAÀ ,“Œ¿≥jªA PBJN∏ùA “ªÀfªA h« ü ‘ÃN A jÕÃÒM P‹Bâ .(CHOI : 2003) “Œ√À ∏ª‚A —iBVNªAÀ “_øÃ∏áA O®_m SŒY ,“Œn√j∞ªA “IjVNªA ¬B¥ùA Ah« ü Ω∞¨√ ‹ ∆C œ¨JƒÕÀ ,PB_øú®ùA ©_¿Nâ ΩŒ_uDM ~j_¨I (“_Œ¿≥jªA “_Õiû¿ÜA) ’B_ƒJª “_Òa ©yÀ ïG æeB_JMÀ ,¬›_ß‚A P‹B_â ”_ºß l_Œ∑ ªA À .œn_√j∞ªA œ_¿≥jªA ‘Ã_N A ’Bƒ´GÀ “_øÃ∏áA O_¥º C B¿∑ . œn√j∞ªA TA ªA “ƒ¿≥iÀ ,“Œ√À ∏ª‚A —iBVNªAÀ ,“Øj®ùA îƒ AÃ__ùA P›øB__®ø ΩŒ»n__Nª ADELE “__Œ√À ∏ª‚A —iAe‚A WøB__√jI “Œn__√j∞ªA B_∏ŒªBU “_JN∏ø ΩRø “Œ¿≥jªA PBJN∏ùA ≈ø fÕf®ªA ’BƒJI OøB≥À ,“Œº A PB∑jrªAÀ . (ADELE : 2011) ”_ºß B_»ƒŒI ≈_øÀ ,B»MB¥IB_m ≈_ß “_Œ¿«C Ω¥M ‹ ‘jaC “ŒùBß PAieBJø “ À TA ªB_I ”_ƒ®M _ªA ( œ_¿≥jªA ‘ÃN A “ŒVŒMA mG ) AfƒºÕkÃŒ√ —ieBJø æBRùA ΩŒJm “__Œƒ êA “__JN∏ùA “__ƒ¿≥iÀ ,œ__¿º®ªAÀ üB__¥RªA XB__N√‚AÀ ,–f__ƒªkÃŒƒªA œ__¿≥jªA PBøú®ùBI ®M ªA , ECONTENTPLUS œIÀiÀfiA eBÑ‹A —ieBJøÀ .“ÕfƒªkÃŒƒªA “ŒVŒMA _m‚A ) Af_ƒ∑ —ieB_JøÀ .œ_¿Œº®NªA ‘Ã_N AÀ ,“_Œ¿≥jªA “JN∏ùAÀ ,“ŒØAj¨ÜA٢٩

30. —eB__ÕkÀ ,…__Œºß “__§ØB AÀ ,‘Ã__N A “__Œ¿ƒM ”__ºß l__∑jM _ªA ( “__Œ¿≥jªA “_ŒMBøú®ùADIGITAL CHALLENGE FOR LOCAL —f_ZNùA “_∏º¿ùA —ieB_JøÀ ,…øAfbN_mA‘Ã_Nä jÕÃ_ÒM Ω_UC ≈_ø “Œº A PBøÃ∏Zºª lØAÃY ¬f¥M ªA , AUTHORITIESB_ŒªBø B_¿ße ¬f_¥M ªA , WIRED WITH WIRELESS —iÃØB¨ƒm —ieBJøÀ .œ¿≥iı ı ©n_NÕ ‹ f_≥ _ªA —f÷AjªA ‘jafiA PAieBJùA ≈ø B« ´À ,‘ÃN A jÕÃÒM ©ÕiBrù .ΩŒv∞NªBI B«j∑hª ¬B¥ùAAf_ƒ∏I PUBLIC KNOWLEDGE PROJECT “_øB®ªA “_Øj®ùA ™Àjr_ø f_®ÕÀ‘Ã_N A jÕÃ_ÒM æB_â ü —eûr_ø “Œƒ¥M “IjÉ …ªÀ , —f÷AjªA “ŒùB®ªA ©ÕiBrùA fYCΩ_¿®ÕÀ .œ_¿º®ªA S_ZJªA —eÃ_UÀ —’B∞∑ ©Øi ïG ™ÀjrùA Ah« ”®nÕÀ .œ¿≥jªA “_®øBU “JN∏øÀ ,“Œ√BÒÕ ªA BŒJøêÃ∑ “®øBU ü “ŒI ªA “Œº∑ îI “∑Ajq æ›a ≈ø PB_mAifºª –f_ƒ∏ªA l_∑jùAÀ ,eiÃ∞√BNm “®øBU ü “ŒI ªA “Œº∑À ,ilÕjØ ∆ÃôBmoÕifNªA “◊Œ« ’BzßC PB»ÜA h« îI “∑AjrªA ©¿ÉÀ .ilÕjØ ∆ÿŒm “®øBU ü—eB_Ø‚A “_Œ∞Œ∑À “_Œ√B∏øG ≤Br_∏Nm‹ BŒº®ªA PBmAifªA L› À PBJN∏ùA ’BƒøCÀ .“Œ¿º®ªA TÃZJºª “ØBzùA “øB®ªAÀ “Œƒ»ùA “¿Œ¥ªA înZNª —fÕfÜA PBŒƒ¥NªA ≈ø ≤Br∏NmA ïG ≤f»ŒØ “øB®ªA “Øj®ùA ™Àjrù œRZJªA WøB√ ªBI µº®NÕ B¿ŒØÀ“ŒNZNªA “ŒƒJªA ¬AfbNmA B»Œºß –ÃÒƒÕ ªA “Œƒ¥NªAÀ “ÕeBvN≥‹AÀ “ŒßB¿NU‹A BÕBz¥ªA æÃ_uêA “ªÃ»mÀ “ŒßÃ√ ≈ø Ω∑ înZNª “Øj®ùA —iAeG PBŒVŒMA mGÀ ,O√ √„ª “_ŒƒI ü π_mB¿NªA πªh_∑À .©_¿N A eAjØC ¬Ã¿ßÀ ’B¿º®ªA ≈ø Ω∑ ΩJ≥ ≈ø B»ŒªG “_»U f_®Õ ™Àjr_ùA ∆C B_¿∑ .B_ŒùBß B»ŒªG æÃuêA ≈∏ô ¬AfNnø Ω∏rI “Øj®ùA ı ieBv_ùA PB_ŒâjI ØÃ_M æ›_a ≈_ø “_Øj®¿ºª “_YÃN∞ùA “YBM‚A “∑jY ü “ºßBØ ™Àjr_ø ”ºß ≤j®NªA ≈∏ôÀ . “Œ¿º®ªA PAjó¤ùA jyBäÀ P› A jrƒª “YÃN∞ùA ٣٠

31. : °IAj_____ªA ∆AÃ_____ƒß ”_____ºß ™›_____ ‹A æ›_____a ≈_____ø “_____øB®ªA “_____Øj®ùA . HTTP://PKP.SFU.CA/about BUDAPEST – OPEN SOCIETY On__IAeÃI —ieB__Jø O¿»__mC B__¿∑ ∆Ã__∏M ∆C ïG ”®n_M B_»√G S_ŒY , ‘Ã_N A ’AjQH_I ∫jòAf_ªA ü INSTITUTION “_ØB¥Q jr_√ æ›_a ≈_ø O_√ √‚A ü œ√B_â Ω∏r_I “_YBNø “_ŒôeB∑fiA TÃZJªA Cj__¥Õ ∆C fŒ∞Nn__ø –C ∆B__∏øHI Jv__Õ œªB__NªBIÀ .“__Øj®ùAÀ ¬Ã__º®ªA ü “∑iBr__ùA B_»ƒß ÀC B»ŒØ SZJÕ ÀC B»®JÒÕÀ B»ßkÃÕÀ B»bnƒNnÕÀ B lƒÕÀ “ºøB∏ªA xÃvƒªA µ_Õj ≈_ß B»NÜB®ø ¡NÕ PB√BŒI ïG B Ãê ÀC B»∞Œr∏NI ¬Ã¥Õ ÀC B»I f»rNnÕ ÀC ÀC “_ŒªBø lUAÃ_Y ∆Àe j_aE œßj_q ~j_´ –fi B»øfbNn_Õ ÀC “_ƒŒ®ø PBŒâjI .B»MAg O√ √‚A ¬AfbNmBI “ÒJMjùA πºM ’BƒRNmBI “ŒƒØ ÀC “Œ√Ã√B≥ ©_¿N A f_»®ø …_ŒªG B_ße ™B_¿NUA æ›a ≈ø OnIAeÃI —ieBJø Pifu f≥À . OPEN SOCIETY FOUNDATIONS `Ã_N∞ùA ©¿N A “¿§ƒù ©IBM ëÀ ,`ÃN∞ùA æ›_a ≈_ø œ_¿≥jªA ‘Ã_N A ’Aj_QG ü —kiB_I AıeûU îNnm¤ùA îMB« ≈ø Ω∏ªÀ “_ØB∏ª B_√Bâ PB_øú®ùAÀ PB_mAifªA “_YBMG “_ØB¥Q jr_√À ,j_áA æÃuêA “∑jY ı ≈_ø On_IAeÃI —ieB_Jø ≈_ß PB_øú®ùA ≈_ø f_ÕlùA ”ºß æÃváA ≈∏ôÀ .’Aj¥ªA : °IAjªA ïG ™ÃUjªA æ›a HTTP://WWW.SOROS.ORG/OPENACCESS/INDEX.SHTMI π_ºùA î∞ÕjrªA îøjáA ¬eBa —ieBJø ifvNNØ ,œIj®ªA B®ªA ‘ÃNnø ”ºßÀ ¡_ßeÀ ,œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A ’AjQHI “Œƒ®ùA PAieBJùA “¿÷B≥ lÕl®ªAfJß ≈I AfJß À ,___«1427 ¬B__ß ü —ieB__JùA h__« O__¥º C f__≥À . œ__¿º®ªA S__ZJªA “__∑jY ¬Ã_º®ºª lÕl®ªAf_Jß π_ºùA “_ƒÕfø ïG fƒ_mCÀ , __«1428 ¬B_ß ü B_»ƒß ∆›ß‚A٣١

32. “_Œƒ®ùA PB_»ÜA ©_ø ∆ÀB®NªBI –ÃŒáA ™ÀjrùA Ah« ”ºß ≤Ajq‚A “¿»ø “Œƒ¥NªAÀ . B»UiBaÀ “∏º¿ùA ΩaAe‘Ã_N A ±®_y “_ÜB®ø ë —ieBJùA h« ∂› G ïG oŒ÷jªA ©ØAfªA ∆B∑ f¥ªl__Õl®MÀ ,“__ŒIj®ªA “__¨ºªA “__øfa ü PB__øú®ùA “__Œƒ¥M ±__Œ£ÃM æ›__a ≈__ø œ__Ij®ªA¬›__ß‚AÀ æBv__M‹A Ω÷B__mÀ π__ªg ü B__ñ “__Œ¿º®ªA P‹B__ A ©__Œö ü B«iÃz__YjÕÃ_ÒMÀ , efv_ªA Ah_« ü “_ªÀhJùA eÃ_»ÜA l_Œ∞ÑÀ ,“Œƒ¥NªAÀ ¬Ãº®ªAÀ O√ √‚AÀ,…_MAÀeCÀ œIj®ªA ‘ÃN BI “¥º®NùA ÕB®ùA ©yÀÀ ,‘ÃN A ’AjQG ü “ƒŒ®ùA PAÀefiA “Œƒ¥NªA “Øj®ùA ØÃM ü ¬B»m‚AÀ , jÕÃÒM KŒªBmCÀ ‘ÃN A “Œ¿«DI œßêA jr√À .(_«1431 :œIj®ªA ‘ÃN A) œIj®ªA üj®ùA eBvN≥‹AÀ “Øj®ùA ©¿N‘Ã_N AÀ , “_Œ¿≥jªA “_JN∏ùA Af_Jß πºùA —ieBJù —f÷AjªA ©ÕiBrùA kjIC ≈øÀ,¬B_ß Ω∏r_I œø›_m‚AÀ œ_Ij®ªA B_®ªAÀ “_uBa “_∏º¿¿ºª üAj_¨ÜAÀ œëiBNªA,(PBÕiÀf_ªAÀ “_Œ®øBÜA Ω÷B_mjªA) œ_¿º®ªA ‘Ã_N AÀ , “∏º¿¿ºª üB¥RªA ‘ÃN AÀ“_øfa æ›_a ≈_ø ¡N_Õ ∆C Ωø¤ùAÀ . PB ÃÒbùAÀ ,œ√À ∏ª‚A ¡Œº®NªA ‘ÃNäÀ≈ß WN√ –hªA œIj®ªA ‘ÃN A ±®y “ÜB®øÀ , “Õ躪A —ÃV∞ªA ¬ei P‹B A h«±®yÀ , ‘ÃN A “ßBƒvI “uBa “ŒVŒMA mG eÃUÀ ¬fß B»ƒŒI ≈ø —fÕfß ΩøAÃß . “ŒIÃmBáA B»MAÀeC jÕÃÒMÀ ,“ŒIj®ªA “¨ºªA ¬AfbNmA ü jÕÃÒNªAÀ SZJªA eûU“öjM ™Àjrø ü Ω¿®ªA —ieBJùA h« ü “ºRû lÕl®ªAfJß πºùA “ƒÕfø PCfIÀœ_¿≥jªA ‘Ã_N A ¡ßf_ª BÕf_JŒ∏ÕÀ “ßÃ_mÃø ü “_¿»ùA “_Œƒ¥NªAÀ “_Œ¿º®ªA P‹B¥ùA¡_mA ™Àjr_ùA Ah_« ”_ºß µ_º CÀ .œIj®ªA ŸiB¥ºª “YBNùA “Øj®ùA eiAÃøÀ œIj®ªA°IAj__ªA ”__ºß …__I xB__àA O__√ √‚A ©__≥Ãø î__qfM B__¿∑ (œ__Ijß œ__∏ÕÀ)≈_ø `Ã_N∞ùA ‘Ã_N A ’AjQG —ieBJùA ©ÕiBrø îI ≈ø BzÕCÀ . WIKIARABI.ORG ı ٣٢

33. ©_ø ∆ÀB_®NªAÀ ,æÃ_√À BÕf_ŒJŒ∏ÕÀ ΩRø `ÃN∞ùA ‘ÃN A ©ÕiBrø ©ø ∆ÀB®NªA æ›a “YÃN∞ùA ieBvùA ’AjQGÀ lŒ∞ZNª “ŒªÀC “mAie eAfßHI œ÷Bò‚A —fZNùA ¡øfiA WøB√jI ©ÕiBr_ùA xÃv_Ç P›Œv∞NªA ≈ø fÕlùA ”ºß ™› ›ªÀ .(‘ÃN AÀ PBŒâ ªA) œ√À ∏ª‚A ©≥ÃùA —iBÕk ≈∏ô œ¿≥jªA ‘ÃNZ¿ºª AfJß πºùA —ieBJø B»Mh∞√ ªA :…√AÃßÀ —ieBJ¿ºª http://www.econtent.org.sa/Pages/Default.aspx üÀ ,œ_Ij®ªA œ_¿≥jªA ‘Ã_N A –j_RM _ªA ©ÕiBr_ùA ≈ø fÕf®ªA jvø OƒJMÀ ¡_ße ïG ≤f_»Õ J_∑ ™Àjr_ø ëÀ , (œIj®ªA B®ªA —j∑Ag) ™Àjrø B»Nøf¥ø “Õjv_ùA P‹Bv_M‹A —iAkÀ O_¥º C ¬2005 ¬B_ß ≈ø ÃÕBø üÀ .œIj®ªA ‘ÃN A iÃ_u “ØB∏I œIj®ªA ‘ÃN A ’AjQG ≤f»I πªgÀ , œ¿≥jªA œIj®ªA ‘ÃN A —ieBJø B»Mif_≥ înÑÀ , ‘ÃN BI “ÒJMjùA “Œƒ êA PBßBƒvªA —’B∞∑ înÑÀ ,…ªB∏qCÀ —iAkÀ î__I ∫ r__ø ∆ÀB__®M “__Œ≥B∞MA ©__Œ≥ÃM —ieB__JùA h__« ≈__ß WN__√À .“Œn__ØBƒNªA eB_ÑAÀ ,îÕjv_ùA ≈Õj_qBƒªA eB_ÑAÀ ,“ÕjvùA PBøú®ùA BŒUêÃ∏MÀ P‹BvM‹A ¡ßf_M ‘j_aC “_Œ¿≥i ©ÕiBrø ”ºß —À›ß .“ÕiBVNªAÀ “Œ¿Œº®NªA PBŒâ ªA œVNƒø “_¨ºªBI O_√ √‚A “∏J_q ”_ºß B_Œ¿≥i “_ŒøÃ¥ªA µ÷B_QêA l∑jø ΩRø œIj®ªA ‘ÃN A ı , “_ŒøÃ¥ªA K_N∏ªA iAe ü “ŒIj®ªA PB ÃÒbùAÀ “ŒëiBNªA °÷AjàA “ƒ¿≥iÀ ,“ŒIj®ªA “_Œ√À ∏ª‚A “_IAÃJªAÀ ,“_ÕiB¿®ùA ¬Ã_mjªAÀ —ieBƒªA PB ÃÒb¿ºª œ¿≥jªA µŒQÃNªAÀ .(_«1431 :“∞ŒºàA) ‘jafiA ©ÕiBrùA ≈ø B« ´À , BŒUêÃ∏NªAÀ ¬Ãº®ºª “_JN∏ø —ieB_Jø B«ifv_NM —f_÷Ai PAieB_Jø “_ßÿâ jv_ø O¥º C πªh∑À BÕBz_≥ ≈_ø B_»I µ_º®NÕ B_øÀ ,B»NYBMGÀ B«jr√À “Øj®ùA XBN√HI “Œƒ®ùA “Õifƒ∏mfiA Œ_NM _ªA “_√jùA wŒ_aA ªAÀ `B_NùA jr_ƒªA XgB_ò PAieBJøÀ ,“YÃN∞ùA ieBvùA٣٣

34. œßAfI‚A ™BrùA wŒaAjM ΩRø “m›m jR∑C Ω∏rI ¬fbNnùAÀ ŸiB¥ºª ∆ÿzùA .(¬2009 :–ÀB¿ºnªA) CREATIVE COMMONSü AÃ∏m‚AÀ œ√eifiA ™AfI‚A l∑jø îI ∆ÀB®Nºª WøB√jI JM ∆eifiA ü À œ_¿≥jªA ‘Ã_N A “ßBƒ_u jÕÃ_ÒM l_Õl®M ™Àjr_ø πªg ≈ß WN√À , ¬2007 ¬Bß“¥IBn__ø ¡__§√ f__≥À ,P‹Bv__M‹AÀ PB__øú®ùA B__ŒUêÃ∏M PBƒ__yBY ü œ__Ij®ªA™Àjrø JM j÷AlÜA ü B¿∑ .œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A ©ÕiBrø ΩzØC ∆BzNY‹ .j÷AlÜA ü “ŒIj®ªA “¨ºªA ©¿â …Œºß ≤jrÕ –hªA (“ŒIj®ªA — ahªA) ™Àjr_ø œ_Ij®ªA œ_¿≥jªA ‘Ã_N A ’B_ƒJª BÕiÃm B»NªhI ªA eûÜA îI ≈øÀ“_øfàAÀ “_øú®ùA ¡Õf_¥M æB_â ü “_¿»ùA ©ÕiBrùA ≈ø f®ÕÀ ,œº A ©¿N A “IAÃIü œ_Ij®ªA ‘Ã_N A î∏¿N_ª –f_ƒ∏ªA —l÷BU ∂› GÀ ,“®ÕjnªA “Œº A “Œ√À ∏ª‚A“ßBƒv_ª æÀfiA Ã_ªA jó¤_ùA ¬2009 ¬Bß ≈ø ÃŒªÃÕ j»q ü ¡Œ≥C B¿∑ .KÕêA¬›__ß‚A —iAkÀ î__I ∆ÀB__®NªBI (…__ŒªG —iB__q‚A O¥J__m) œ__Ij®ªA œ__¿≥jªA ‘Ã__N Aî_I ≈_ø ∆B_∑À .“_ŒMBøú®¿ºª “ÕiÃn_ªA “_Œ¿º®ªA “_Œ®¿ÜAÀ ,“√B¥NªAÀ P‹BvM‹AÀ J_MÀ ,æB_ A ü “_ZUBƒªA LiB_VNªA ≈ø —eBØ‚AÀ ,PA àA æeBJM jó¤ùA ≤Af«C .(_«1431 :“∞ŒºàA) œ¿≥jªA ‘ÃN A ’BƒJª “ZyAÀ ÕB®ø “ªÀe œ∞Ø ,∂BŒnªA Ah« ü B»I fŒr√ ∆C µZNnM ‘jaC “ŒIjß PAieBJø “ Àf_¿ä “nm¤ø BßjM –hªA (fßAÃm) WøB√jI ∂› G ,—fZNùA “ŒIj®ªA PAiBø‚A‘Ã_N A ¡_ße æB_â ü —f_÷AjªA PBn_m¤ùA ≈_ø f_®M _ªA ¬Ã_N∏ø æE f_qAi ≈Iπ__ºùA “__ƒÕfø) efv__ªA Ah__« ü —j__∏NJùA ©ÕiBr__ùA jÕÃ__ÒM ”__ºß Ω__¿®MÀ ,œ__Ij®ªA . (49 – 33 , P . e : lÕl®ªAfJß ٣٤

35. O_ÕÃ∏ªA —l÷B_U œ_¿º®ªA ¬f¥Nºª OÕÃ∏ªA “nm¤ø ”ßjM ,OÕÃ∏ªA “ªÀe üÀ ,¬f_¥NªA ©ŒVr_M ≤f_»I πªgÀ , œ√À ∏ª‚A ‘ÃN A ’AjQ‚ “ÕÃnªA “Œ√À ∏ª‚A “Œn_ØBƒM “_◊ŒI µ_ºaÀ ,“_Œ¿ºß o_mC ”_ºß J_ùA ¥N_ªA XB_N√‚AÀ ™AfI‚A ’AjQGÀ “__øÃ∏áA ü Ω__R¿NM iÀB__ä “__Œ√B —l÷B__ÜA h__« Ω¿r__MÀ . ÕÃ__∏ªA LBJr__ºª ,“_Œ√À ∏ª‚A —iB_VNªAÀ ,“_Œ√À ∏ª‚A “Zv_ªAÀ ,œ√À ∏ª‚A …ŒØ ªAÀ ,“Œ√À ∏ª‚A ’AÃ__NY‹AÀ ,“__Œ√À ∏ª‚A ¬Ã__º®ªAÀ ,œ__√À ∏ª‚A ¡Œ__º®NªAÀ ,œ__√À ∏ª‚A TA _ ªAÀ .(_«1431 :“∞ŒºàA) œ√À ∏ª‚A ü “Õjr_JªA “_Œ¿ƒNªA “_◊Œ« ©_ø “_ŒƒÕjZJªA “_Œ√À ∏ª‚A “øÃ∏áA “◊Œ« OƒqeÀ (œ_√À ∏ª‚A ‘Ã_N A “_Œ¿ƒNª œ_Ij®ªA l_∑jùA) _«1430 ¬Bß “ÕB»√ —fZNùA ¡øfiA PB__¨ºªBI “__√iB¥ø O__√ √‚A ü eÃ__UÀ —eB__ÕkÀ ,œ__Ij®ªA ‘Ã__N A jÕÃ__ÒM ~j_¨I ü PAiB_»ùA ’B_ƒIÀ ,“∏Jr_ªA ü “_ŒIj®ªA SZJªA ∫jä PAif≥ înÑÀ ,‘jafiA —eÃ_U “_®UAjøÀ µŒ≥f_M ”ºß BzÕC l∑jùA Ω¿®Õ B¿∑ .“Œ√À ∏ª‚A “øÃ∏áA æBâ ı :“__∞ŒºàA) efv__ªA Ah__« ü —f__¿N®ùA PAeB»r__ªA iAf__uGÀ ,œ__√À ∏ª‚A ‘Ã__N A .(_«1431 |_®I ¡_ßeÀ ,PB¥IBn_ùA ¡Œ_§ƒM ü Ω_R¿NùA B«iÀfI ∆B¿ß “ƒÒºm |»ƒMÀ ≤f_»M _ªA “_Œ¿≥jªA ∆B¿ß —l÷BU æBRùA ΩŒJm ”ºß πªg ≈øÀ ,—fßAêA ©ÕiBrùA eÃ_»ÜA lÕl®MÀ , “Œ√À ∏ª‚A “øÃ∏áA PBøfa ¡Õf¥M ü lŒ¿NùA ’AefiA jÕf¥M ïG ¬2015 ¬Bß æúŠjÒ≥ “ªÀe ¬lN®M πªh∑À .üj®ø ©¿Nâ ïG “ƒÒºnªA ΩÕÃZNª “ØB_yG , B_Œ√À ∏ªG B«jr_√ ≤f»I “¿»ùA “ŒIj®ªA xÃvƒºª œ¿≥i ±ŒqiC jÕÃÒM ı œ_¿≥jªA ‘ÃN A jÕÃÒM ”ºß Ω¿®M ªA PBnm¤ùAÀ eAjØflª ƒø WøB√jI ØÃM ïG .(_«1431 :“∞ŒºàA) “ŒIj®ªA “¨ºªBI٣٥

36. (AÃ∏_m‚A) BŒmE œIj¨ª “ŒßB¿NU‹AÀ “ÕeBvN≥‹A “ƒVºªA ∆C ïG —iBq‚A ifÉ≈_ø œ_Ij®ªA œ_¿≥jªA ‘Ã_N A ’Aj_QG ïG ≤f_»M eÃ»Ä ¬Ã¥M —fZNùA ¡øflª “®IBNªA O_Yj S_ŒY , ¬2003 ¬B_ß œ_Ij®ªA œ_¿≥jªA ‘Ã_N A —ieBJù B»≥› G æ›a .K_ÕêA ”_ºß B»®≥Ãø ü ™ÃyÃùA Ah« ü “¿»ùA PBmAifªAÀ µ÷BQêA ≈ø fÕf®ªA≈_ø œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A lŒ∞Ñ ©ÕiBrø ∆BzNYBI œIj®ªA ≈ êA ü OøB≥ B¿∑Ω∑ ü ¡Œ≥C –hªA êA œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A PB¥IBnø ΩRø PBƒyBáA æ›aPB_®øBÜA œ_èja ≤f»N_mAÀ , îÒn_ºØÀ ∆eifiAÀ ∆B_ƒJªÀ BÕiÃ_mÀ ≈¿ŒªA ≈ø’Aj_QG ü ¡«iB_∏ØC ¡»n_M ≈Õh_ªA —j_∏NJùA iB_∏ØfiAÀ “ÕeBÕjªA ©ÕiBrùA LBZuCÀ .(_«1431 :“∞ŒºàA) œIj®ªA ‘ÃN A _ªA PAieB_JùAÀ ©ÕiBr_ùA ≈_ø “_ßÿâ ≈_ß “¥IBn_ªA iÃÒnªA O∞r∑ f¥ª’Aj¥N__m‹A ≈__ø îJ__M …__√C ‹G ,“__ŒIj®ªA “YBn__ªA ”__ºß eÃ__UêA l__ŒY ïG Pj__»£j_a‡A |®J_ªAÀ ,f_®I Ω®∞Õ ©ÕiBrùA h« |®I ∆C œ¿º®ªA ¡ÕÃ¥NªAÀ wYB∞ªA“__Œº¿ß “ŒVŒMA _ mG ≈__ø µ__ºÒƒÕ ‹À ,“__Œ÷BßfªAÀ “__Œø›ß‚A “¨Jv__ªA …__Œºß K__º¨Õ,PB¥IBn__ùA æÃ__Y l__∑ M “__¿÷B¥ªA “__ŒIj®ªA PAieB__JùA “__ŒJªB´ ∆C B__¿∑ .“Z__yAÀ,O_√ √‚A “∏J_q ü œ_Ij®ªA ‘Ã_N A ’Aj_QG ”_ºß —hMB_mfiAÀ L›_ÒªA ©ŒVrMÀ ,œ_Ij®ªA ‘Ã_N A “ßBƒv_ª “_mÿºøÀ “_ºßBØ ©ÕiBrø ïG B»NöjM B»ƒø ΩŒº¥ªAÀ .efvªA Ah« ü ÃJç æAl√ ‹ SŒYB_ø PAieB_JùA h_« ∂›_ G ”_ºß PAÃ_m œz_ø f_®I æ’BnN√ ∆C Bƒª µêÀ∆Ã_∏M ≈ª “IBU‚A ∆C ÀfJÕÀ ? ©≥AêA ~iC ”ºß B»N¥¥Y ªA “mÿºùA PAkBå‚A, — n_ùA ∂Ã_®M _ªA PBŒªB∏_q‚AÀ PBÕfZNªA ≈ø fÕf®ªA eÃUÀ KJnI “Œyjø .“¥Y›ªA iÃÒnªA ü yÃùA ÃZƒªA ”ºß πªgÀ ٣٦

37. :œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu …UÃM ªA PBŒªB∏q‚A D_Œ»ø œ_Ij®ªA B_®ªA ∆DI œYÃM “JŒ ieAÃI ∫Bƒ« ∆C µIBnªA ~j®ªA ≈ø îJM _ªA “_UifªA ïG f_®I ΩvÕ ≈«AjªA ©yêA ∆C fŒI ,üj®ùA ©¿N A Ãç æÃZNºª ü œ_Ij®ªA B_®ªA …UAÃM ªA PBJ¥®ªA kjIC fujI SYBJªA ¬B≥ f≥À . B»ƒß ”yj√ wYB_∞ªA ’Aj¥N_m‹A æ›_a ≈_ø B_»ŒªG Ω_uÃNªA ªAÀ ,œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu Ã_ZƒªA ”_ºß π_ªgÀ , B_»NŒ¿«CÀ B»N®ŒJÒª B¥ØÀ B»∞ŒƒvM À , ™ÃyÃùA PBŒIefi ı :œªBNªA : “Õ躪A —ÃV∞ªA “ŒªB∏qG ≈_ø —f_Õfß PAiB_JNß‹ π_ªgÀ , ‘Ã_N A “ßBƒu ü B¿»ø B®≥Ãø “¨ºªA ΩNÑ ı ı .xÃv_ƒªA “_ŒƒI ±r_∑À ,LB_ÒàA Ω_ŒºÑÀ ,™Af_I‚A —AeC œ_« “¨ºªA ∆C B«kjIC “_Õà A ”_ºß £B_∞áA fn_É œ»Ø ,— N®ùA B»N√B∏ø B xBa Ω∏rI “ŒIj®ªA “¨ºªAÀ ”__ºß —if__¥ªA B»Õf__ªÀ ,¡Õj__∏ªA ∆Ej__¥ªA “__¨ª œ__«À ,“Œø›__m‚AÀ “__ŒIj®ªA “__ŒØB¥RªA B__»¿V®ø “®__mÀ ,“__Œ¿º®ªA PBZºÒv__ùA ∂B¥N__qA ü B__»N√Àjù ¬Ã_ º®ªA LB®ŒN__mA .…ßÃMÀ ,O_√ √‚A “∏Jq ü “ŒIj®ªA “¨ºªA iÃzY ±®y ü ≈¿∏M “ŒªB∏q‚A ∆C fŒI ”_ºß iÃr_ƒùA œªB_öG ≈_ø %68^4 “Jn_ƒI “¿÷B¥ªA “ÕlŒºå‚A “¨ºªA ifvNM SŒY œùB_ß Ω∏r_I ïÀfiA OnªA PB¨ºªA ≈¿y ©¥M “ŒIj®ªA “¨ºªA ∆C ¡´jIÀ .O√ √‚A ≈_ø %1 kÀB_VNM ‹ œ_Ij®ªA ‘Ã_N A “Jn_√ ∆H_Ø ,B_»I î¥ B_ƒªA ef_ß SŒY ≈ø ∆Ã_ºRô œ_Ij®ªA B_®ªA ∆B∏_m ∆C î_Y ü ,œùB®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A ¡VY ™Ã¿â “Jn_√À ,œ_Ij®ªA ‘Ã_N A “Jn_√ ©_yAÃM o_∏®Õ Bû, B®ªA ∆B∏m ™Ã¿â ≈ø %5 .O√ √‚A ü Lj®ªA îøfbNnùA٣٧

38. ,B_»ŒªG iBr_ùA “_¥Œ¥áA f_Õ¤Õ “_ŒIj®ªA “_ŒôeB∑fiA ©_≥AÃùA |®I ’Aj¥NmA Ω®ªÀ”_ºß (“_Œƒ¥NªAÀ ¬Ã_º®ªA P‹B_â ü “_uBa) Lj_®ªA îRYB_JªA æBJ≥G ‘fø OJRÕÀœ_¿º®ªA æBv_M‹A ¬B_§√ ”_ºß BJº_m jQ¤_Õ B_û , ¬fiA ¡»N_¨ª ≈ß —fŒ®I “¨ºI jrƒªA ıü “ŒIj®ªA “¨ºªA ¬B»mG Ω≥j®ÕÀ , “ŒIj®ªA PBøú®ùA µØfM —iÀe ≈ø fêÀ , œIj®ªA“_¥º®NùA PA’Aj_´‚A “ŒªB∏_q‚A h_« kÀj_I ”_ºß fßB_m BûÀ .“ŒMÃJ∏ƒ®ªA “∏JrªA≈_ß œIj®ªA B®ªA ü jrƒªAÀ “ö ªA PBnm¤ø ±®yÀ , “ÕlŒºå‚A “¨ºªBI jrƒªBI .“ŒIj¨ªA æÀfªA ü PAiÃÒNªA “J∑AÃø∆C B»ƒŒI ≈ø —fÕfß K√AÃU ü “Õ躪A —ÃV∞ªA “ŒªB∏qG j«B§ø kjIC ”ºVNMÀ”_ºß “_ŒIjß PB_ÕiÀe ØÃ_M ≈_ß —lUB_ß æAl_M ‹ “_ŒIj®ªA “ŒôeB∑fiA PBnm¤ùA≈_ø Ã_ºÖ ‹ œ_»Ø B_»ƒø ΩŒ◊_y efß eÃUÀ ¡´jIÀ . “ºøB∏ªA xÃvƒªBI B»®≥AÃøfßB_m B_û Ω_®ªÀ . B»NßBJ À BŒ√À ∏ªG B»Z∞vNI “¥º®NùA “Œƒ∞ªA P›∏rùA |®I ıæÀfªA ≈ø PBøú®ùA “Œƒ¥M eA NmBI ¬Ã¥M “ŒIj®ªA æÀfªA ∆C “ŒªB∏q‚A ΩŒuDM ”ºß∆C B__¿∑ . “__ŒIj®ªA “__¨ºªA “__øfà “__Œƒ¥NªA h__« ©__ÕÃÒM ”__ºß Ω__¿®ªA ∆Àe “__ŒIj¨ªAΩ_ßBØ Ω∏r_I ¡»mC “ŒIj®ªA “¨ºªA ïG “ŒJƒUfiA PB¨ºªA ≈ø “ö ªAÀ Ω¥ƒªA “ÕeÀfä“_uBa ,“_ŒJƒUfiA PB_¨ºªA ¬AfbN_mA PAiB»ø ∫›NøA ïG Lj®ªA îRYBJªA ©Øe ü ~j_¨I œôeB∑fiA jrƒªAÀ “Œ¿º®ªA “IBN∏ªA ü B»øAfbNmA œªBNªBIÀ ,“ÕlŒºå‚A “¨ºªAüÃ___®ªA) ’Aj___¥ªA ≈___ø “z___Õjß —f___ßB≥ ØÃ___MÀ , iBr___N√‹A “®___m µ___Œ¥Ñ .(171 ,¬2010:œuAjáAÀ,“_ŒMÃJ∏ƒ®ªA “∏Jr_ªA kÀj_I ©ø ©UA Õ “ŒIj®ªA “¨ºªBI œ¿º®ªA XBN√‚A CfI f¥ª“ßBƒ_uÀ ,“_Øj®ùA “∑jY ”ºß “ƒ¿Œ»ùA œ« æAlM ‹À “ÕlŒºå‚A “¨ºªA O√B∑ SŒYïG j_¥N∞M “_ŒIj®ªA “_¨ºªA ∆C ”_ºß —À›_ß .œ_¿º®ªA æBv_M‹A “_Œº¿ßÀ ,PBøú®ùA ٣٨

39. ¡Œ¿v_M “ŒªB∏_qGÀ , O_√ √‚A ü œ_Ij®ªA wƒ_ªA ~j_ßÀ ΩŒR¿Nª —fYÃø ÕB®ø B__»NßBJ À B»Z∞v__MÀ B»ßBU _mAÀ “∏Jr__ªA h__« ü “__ŒIj®ªA “__¨ºªBI PBZ∞v__ªA ïG ≤BzÕ ∆C ≈∏ôÀ .(172 ,¬2010:œuAjáAÀ üîªA) “¿Œºm “Œƒ®ø “¥ÕjÒI Ah_«À ,“ŒJƒUfiA PB¨ºªA ∆ÀfŒè ‹ Lj®ªA O√ √‚A œøfbNnø “ŒJªB´ ∆C µJm Bø ∆Ã¥JŒn_Ø “_ŒIj®ªBI f_ŒU ‘Ã_Nä ”ºß æÃváA “Œ√B∏øG ¡ NM AgG …√DI œYÃÕ .(5,¬2011:î«Bq) “ŒºufiA ¡»N¨ºI PBøú®ùA ieBvø ≈ß ’Bv≥„ª “yjß ¬f_ßÀ ,±®z_ªA ≈_ø œ√B_®Õ O_√ √‚A ü œ_Ij®ªA ‘ÃN A ∆HØ ¬Bß Ω∏rIÀ LiB_VNªA ≈_ø fŒ∞Nn_M “_ªeCÀ ,“_Õ躪A OIAÃRªA ≈ø “®IB√ PBŒ®Ujø ïG eBƒNm‹A ü “_¨ºªA “_Œ¿«C ∆BJn_áA ü h_aDM “ŒVŒMA _mG ‘⁄j_I ¡n_NM °ÒaÀ ,“¿∑A ùA ”_ºß “_ŒIj®ªA “_¨ºªBI jr_ƒÕ Bø ¡VY wº¥M πªg ≈ß WN√ f≥À .“øfiA “ØB¥Q —iúI —Ã_V∞ªA ©Œ_mÃM œªB_NªBIÀ ,‘j_afiA PB_¨ºªBI jr_ƒÕ B_ñ “_√iB¥ø O√ √‚A “∏Jq f_®I “_ŒIj®ªA “¨ºªA µ¥Ñ SŒY ,œIj¨ªA B®ªAÀ œIj®ªA B®ªA îI “Õ躪A “Œ¿≥jªA . œ¿º®ªA ΩuAÃNºª “ºßBØ —Bƒ≥ ÀC “ŒôeB∑C “¨ª B»N∞vI B«eÃUÀ : “ŒƒØÀ “Œƒ¥M PBŒªB∏qG ,“__¨ºªA “__mfƒ« B__»ƒŒI ≈__ø —f__Õfß P‹B__â ‘Ã__N A “ßBƒ__u “__Œƒ¥M Ω¿r__M ≈ß SZJªA ¡§√À ,“Œ√À ∏ª‚A “∞qifiAÀ ,“ƒ¿≥jªAÀ ,¡Œº®NªAÀ ,f®I ≈ß ΩuAÃNªAÀ ‹À .— JàA ¡§ƒªAÀ PBøú®ùA fßAÃ≥ ’BƒIÀ ,O√ √‚A ©≥AÃø ¡Œ¿vMÀ ,PBøú®ùA — R_∑ PBÕf_Ñ …_UAÃMÀ ,j_R®NM œ_Ij®ªA B_®ªA ü œ_¿≥jªA ‘ÃN A ©ÕiBrø æAlM LB__Œ´ “ŒªB∏__qG KJn__I π__ªgÀ ,“__Œƒ∞ªAÀ “__Œƒ¥NªA K__√AÃÜBI µ__º®NÕ B__¿ŒØ “__uBa .BÕBz¥ªA h« ΩRø “ÜB®ø ü ¡»nM ªA “Œƒ êA “mBŒnªA٣٩

40. “_uBa PBŒƒ¥NªA |®I jÕÃÒM ”ºß Ω¿®ªA œ¨JƒÕ “Œƒ¥NªA PBŒªB∏q‚A “ÜB®ùÀ≈__ß K__Œ¥ƒNªA PB__Œƒ¥M Ω__Rø œ__¿≥jªA ‘Ã__N A jÕÃ__ÒM ü fßBn__M _ªA PB__Œâ ªA,°÷B_mêA —ef_®NùA PBŒâ ªAÀ ,“Œª‡A “ö ªAÀ ,“Œ®ŒJÒªA “¨ºªA “ÜB®øÀ ,PB√BŒJªA OZJ_uC PBŒƒ¥NªA h« “ŒJªB´À .‘jafiA PBŒƒ¥NªA ≈ø B« ´À ,œª‹fªA KÕêAÀjÕÃ_ÒM ü PB_Œâ ªA h_« ≈_ß ’Bƒ¨Nm‹A ≈∏ô ‹À , “ŒùB®ªA ∂AÃmfiA ü —jØÃNø”_ƒ®M ∆C œ_¨JƒÕÀ ,“_ŒIj®ªA “_¨ºª B_»Nø’›ø ≈ø f∑DNªA f®I œIj®ªA œ¿≥jªA ‘ÃN A f_ƒß “_ŒIj®ªA “_¨ºªA w÷Bv_Ç ¬B_¿N«›ª PBŒƒ¥NªA h “VNƒùA ‘ ∏ªA PB∑jrªAPB∑jr_ªA î_I PB∑Aj_q ’Br_√‚ W_ÕÀ ªA ≈∏ô B¿∑" .—fÕfU PBŒâjI jÕÃÒM ,‘j_aC “»U ≈ø PB®øBUÀ TÃÅ l∑Ajø ÀC “ŒIjß PB∑jqÀ ,“»U ≈ø “ŒùB®ªA.“Œ_mBmfiA PB_Œâ ªA ≈¿_y iB_JNß‹A ü “_ŒIj®ªA “¨ºªA PBŒuÃva haC ≤f»I≤iB_ A “_ßÿâÀ ,iBnŒªA ïG î¿ŒªA ≈ø “IBN∏ªA BÉA : PBŒuÃvàA h« ≈øÀPB_Œº¿ß fŒ¥®M ü fÕlM ‘jaC PBŒuÃva ≈ß ›zØ ,PAej∞ùA —jR∑À ,“ŒIj®ªA ı,“®÷Br_ªA “_Œ÷›ø‚A ’B_ÒafiAÀ ,°Œ_¥ƒNªA : Ω_Rø “mj»∞ªAÀ PBøú®ùA ≈ß SZJªA .(30,¬2005:“ÕeBvN≥‹A “ƒVºªA) "œª‹fªA ΩŒºZNªAÀ ,üjvªA ΩŒºZNªAÀSŒY ≈ø “ŒIj®ªA “Œ√À ∏ª‚A ©≥AÃùBI µº®NM ‘jaC “ŒƒØÀ “Œƒ¥M PBIîu “ À :œªBNªA ÃZƒªA ”ºß πªgÀ , SÕfZNªAÀ —iAe‚AÀ ‘ÃN AÀ ¡Œ¿vNªAB»_mBmC ”_ºß ¬B¥Õ ∆C ≈∏ô “ºøBq “Õ⁄i ïG “ŒIj®ªA ©≥AÃùA ¡§®ø f¥N∞M∆Àe “_ŒUiBa PB_»U ïG ©_≥ÃùA ’B_ƒI “_¿»ø fƒn_M Bø BJªB´ gG ,©≥ÃùA ı .“Œº¿®ªA ü “ZºvùA “JYBu “»ÜA “∑iBrø ٤٠

41. “__Œƒ¥NªA B__ß ü PAfVNn__ùA ©__ø PBn__m¤ùA “__ŒJªB´ LÀB__É ¬f__ß (PBn_m¤ùA h_« “»UAÀ f®M ªA) ©≥AÃùA SÕfÑ ¬fßÀ ,P‹BvM‹AÀ .πªhª B®JM ı îƒ_º®ùA LAh_NUA ”_ºß PB_øú®ùA PBøfa ¡Õf¥M PBIAÃI “ŒJªB´ l∑jM .PBøfàA K√BU s¿»ÕÀ ,‘ÃN A K√BU ”ºß ”¨ÒÕ Ω∏rI ‹ S_ŒY ,“_ŒIj®ªA ©_≥AÃùA “_ŒJªB´ ü PBUBŒNY‹A “mfƒ« ¬Ã»∞ø LBŒ´ .≤f»NnùA iû¿ÜA “®ŒJ À PBJºÒNùA “®ŒJÒª yAÀ iÃvM fUÃÕ S_ŒY ,SÕf_ZNªA ¬f_ßÀ “_Œ÷AfJªBI “_ŒIj®ªA ©_≥AÃùA “ŒJªB´ ¡Œ¿vM ¡nNÕ PB¿Œ¿v_M ≈_ø ∆Ã_¥ºÒƒÕ ≈_û î_Ø A _´ ïG KªB¨ªA ü jøfiA fƒnÕ .lŒ»VNªA “¥IBm ≈_øÀ ,B»√ÿz_ø ©_ø ΩßB∞NªA jvƒß ±®zI “ŒIj®ªA ©≥AÃùA “ŒJªB´ ¡nNM PBß›ÒNmA “º≥À ,tB¥ƒªA PB¥ºYÀ PBÕfNƒùA “º≥ æBRùA ΩŒJm ”ºß πªg f_Õ ªA ”_ºß ’Aj_¥ªA PB_JŒ¥®M œ¥ºM iBvN≥AÀ ,–iÃ∞ªA OÕÃvNªAÀ –CjªA .œ√À ∏ª‚A ,…_ßÃMÀ ’Aj_Q ¬f_ßÀ ,B_«AÃNä j_¥Ø “_ŒIj®ªA ©_≥AÃùA ¡§®ø ”ºß LB®Õ ,“_Œ÷jùAÀ “Œ®¿nªA ‘jafiA K√AÃÜA ”ºß wƒªBI µº®NùA K√BÜA ∆BŒ¨ À ∆Àe B_»M›ß ”_ºß “_ßÃJÒùA B Ã_uC ≈_ø xÃv_ƒªA Ω_¥√ ¡NÕ Bø BJªB´À ı .kBèGÀ ¡Œ§ƒMÀ “´BŒu —eBßG ≈ø œ¿≥jªA ~j®ªA PBJºÒNù ©ÕÃÒM ¡Œ¿v_NªA PAÀeC ±_ºÖ KJn_I “_Œƒ¥M —Ã_VØ ≈ø “ŒIj®ªA ©≥AÃùA “ŒJªB´ œ√B®M “_Œƒ¥Nª eÀf_ A ¬AfbN_m‹A æB_RùA ΩŒJm ”ºß πªg ≈øÀ ,ΩŒ¨rNªAÀ jÕÃÒNªAÀ …_MAÀeCÀ K_ÕêA ≈_ø œ√B_RªA Ω_ŒVºª ©_≥AÃø eÃ_UÀ ¬fßÀ ,—ef®NùA °÷BmêA٤١

42. ïG “ØB_yG .“_ªÃ¿ A ±_MAà AÀ O_√ √‚A î_I XBøf_√‹A ∆Af_¥ØÀ ,“ŒºßB∞NªA¬l_Y ©_≥AÃùA “ŒJªB´ ¬fbNnM SŒY ,“YÃN∞ùA ieBvùA “Œƒ¥NI ¬B¿N«‹A ±®y“_Œ√B A ‘ÃN A eiAÃø f®I j¿RNnM À ,ΩŒ¨rNªAÀ jÕÃÒNªA ü —l«BÜA WøA ªA .(¬2009:πI a ;¬2010:œºß) ifvùA “YÃN∞ùAÀ : “Œ√Ã√B≥ PBŒªB∏qG ∆BJn_áA ü h_aDM “_ºøB∏Nø “_◊ŒI jÕÃ_ÒM œ_¿≥jªA ‘Ã_N A l_Õl®M œßfNnÕ ¬AfbN_m‹AÀ ,O√ √‚A “∏Jq ”ºß …ƒŒøDMÀ ‘ÃN A “ÕBõ ~j¨I “ŒƒøfiA K√AÃÜA , ∞r_NªAÀ ,œ√Ã√B_¥ªA _´ cn_ƒªAÀ ±_ŒÕlNªA ≈_ø µ÷B_QêA “ÕBõÀ ,™ÀjrùA ´ j_øC œ_¿≥i Ω∏r_I PB_øú®ùA æÀAf_M ∆C …_Œºß ≤iB®NùA ≈¿Ø .œ¿≥jªA ©Œ≥ÃNªAÀ ü B_ñ ,“Œ¿≥jªA “◊ŒJªA ©ø ΩøB®NªA “®ŒJ KmBƒM PB®ÕjrMÀ î√AÃ≥ iAfuG KºÒNÕ ,PB_øú®ùA ”_ºß f_¿N®M _ªA PB_VNƒùA ”_ºß “Õj∏∞ªA “Œ∏ºùA “ÕBõ ∆Ã√B≥ πªgB__¿∑ .“__Œº A ∂AÃ__mfiA ü —iÃ__ÒùA ©ÕiBr__ùAÀ PB__¥ŒJÒNªAÀ PB__Œâ ªA πªh__∑À,œ__√À ∏ª‚A ©Øf__ªA î√AÃ__≥ eB__¿NßA “__Œ√À ∏ª‚A µ÷B__QêA æeB__JM “_ Œº¿ß K__ºÒNM .“Œ√À ∏ª‚A —iBVNªAÀ ü ,œ√Ã√B_¥ªA K_√BÜA Ah_« ü AıkB_åG O¥¥Y f≥ “ŒIj®ªA æÀfªA |®I ∆C ©≥AêAÀeÃ_UÀ Ã_« LÃ_ºÒùAÀ .j∑h_ªA µZNnM PAÃÒa f®I hbNÕ ja‡A |®JªA ∆C îYœ_¿≥jªA ‘Ã_N A “ßBƒu jÕÃÒM ë ≤f A" ∆B∑ AgHØ , iB¿zùA Ah« ü œ¿Œº≥G ΩøB∏M ,“_ŒIj®ªA æÀf_ªA ‘ÃNn_ø ”ºß “n√BVNøÀ “¥mBƒNø î√AÃ≥ eB¿NßA œ¥ÒƒùA ≈¿Ø ,ıBŒ¿Œº≥GΩ_øB∏NªA ü fßBn_ÕÀ ,B_»ƒŒI B_¿ŒØ œ_√À ∏ª‚A æeB_JNªAÀ ΩßB∞NªA ΩŒ»nM ïG –e¤Õ Bû©_yÀ ∆C B_¿∑ ,œ_¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu l∞ê “n√BVNø î√AÃ≥ ©yÀ ∆C πªg .œIj®ªA ٤٢

43. Ω»n_Õ PB_Œâ ªAÀ PB_¥ŒJÒNºª “¥ÒƒùA æÀe ‘ÃNnø ”ºß xBa œ∑jö œ√Ã√B≥ iB G .(24 ,¬2005 :“ÕeBvN≥‹A “ƒVºªA) "æÀfªA h« ©Œö ü B»¥ÕÃnM ∂Ã_¥Y “_uBa “_Œ√Ã√B¥ªA BÕBz_¥ªA “ÜB®ø “Œ¿≥jªA PBJN∏ùA ’BƒI KºÒNÕ B¿∑ (MALTZ & CHIAPPETTA : “ƒ_uj¥ªAÀ “≥jnºª “ƒ¿≥jùA eAÃùA ~j®MÀ ,±ŒªDNªA …_®NóÀ , –j∏∞ªA Ω¿®ªA KYBu “ÕBõ ïG ±ŒªDNªA ∂Ã¥Y ≤f»M gG . 2002,80) ∆C •_Y›ùA ≈_øÀ .“_Œº¿®ªA ¡§ƒ_Õ œ®Õjr_M iB_ G ’Ãy ü “ŒªBùAÀ “ŒIefiA …≥åŠf___®I Wz___ƒM “___Œ√À ∏ª‚A “___◊ŒJªA ü jr___ƒªA ∂Ã___¥Å “___¥º®NùA PB®Õjr___NªA .(91,_«1426:—lßÃI) “_ÕeBùA ∂Ã_¥áA ∫B»N√A JuC O√ √‚A “∏Jq ”ºß œMBøú®ùA µØfNªA Ω£ ü PB_øú®ùA ≈_ø Ω_÷B A ¡_∏ªA Ah_« eÃUÀ ∆G SŒY ,ıB®÷Bq AıjøC ±ª¤¿ºª “ŒIefiAÀ eAÃ_ùA ”_ºß ÃÒn_ªAÀ “ƒuj¥ªA PBŒº¿®I ¬BŒ¥ªA Ω»nªA ≈ø Ω®è “∏JrªA h« ”ºß , “≥jn_ºª O_yj®M ( AiÃ_N∑eÀ NnUBø) “Œ¿ºß Ω÷Bmi ∫Bƒ« ∆G ΩI . —iÃrƒùA .O√ √‚A “∏Jq ≈ø B»v√ ΩøB∏I B»NöjM “ŒJƒUC P‹B¥øÀ KN∑ ∫Bƒ«À ≈__ø “__uBa “__Œ¿º®ªA PB≥jn__ªA —j«B__£ — _ afiA “__√À‡A ü Pjr__N√A f__≥À Ω_«BÉ Ah_« üÀ , “_Œº¿®ªA h_« Ω»n_M O√ √‚A “∏Jq ∆fi “ŒJƒUfiA PBmAifªA ”_ºß ¡»MDØB∏ø ∆Ã¥ZNnÕ ≈ÕhªA î∞ª¤ùA ∂Ã¥á ∫B»N√AÀ , “Œ¿º®ªA “√BøfiA ŸeBJù “_Œ¿ƒM “_Œ¿«DI œYÃ_Õ B_û ( PAUWELS : 2006 , 368 ) œ_¿º®ªA ™Af_I‚AÀ Ω_¿®ªA .“Œ¿º®ªA `ÀjªA ”ºß £B∞áAÀ , œ¿º®ªA SZJªA PBŒ≥›aC PB∞ºùA æeBJM ïG ‘eC œ¿≥jªA ‘ÃN A ∫iBrMÀ cn√ “ªÃ»m ∆C ”ºß —À›ß jQ¤Õ (“ƒuj¥ªA) œ√Ã√B¥ªA ´ cnƒªA ∆C πªg . ±ŒªDNªA î√AÃ¥ª B∑B»N√A Ω∏rÕ Bû ı “_¥ÕjÒI “ŒªB∏_q‚A h_« Ω_á KmBƒùA iBŒàA Ω®ªÀ .XBN√‚A PB∑jq ”ºß BJºm ı٤٣

44. ±_Œ£ÃM Ã_« ,î∞ª¤_ùA ∂Ã_¥Y …_MAg O_≥êA ü •∞ÑÀ ,œ¿≥jªA ™AfI‚A ©VrMPB_¿§ƒùA ‘f_YG …NƒJM –hªA CREATIVE COMMONS œßAfI‚A ™BrùA ¬Ã»∞ø“_¿§ƒùA h« ©≥Ãø ŒNÕÀ ,“Œ∏ÕjøfiA —fZNùA PBՋêA ü oNmÃqBmBø “Õ‹À üïG “ØB_yG ,¡»MB_UBŒNY‹ “_ø’›ø wŒ_aA ªA jR∑C iBŒNaA î∞ª¤¿ºª O√ √‚A ü“_◊ŒJªA ü ™Af_I‚A l_Œ∞Ñ ïG ”®n_MÀ ,“_¿§ƒùA ≤Af_«C _ºM _ªA ©ÕiBrùA ¡ße .(¬2009 :“ºÕà ) “Œ¿≥jªAiB_∏NI‹A ©ŒVr_M Ã_« œßAf_I‚A ™BrùA —ieBJø ≈ø ΩufiA ü ~j¨ªA ∆fiÀ æB_¿ßC ”_ºß AıeB_¿NßA üj_®ùA ’B_ƒJªAÀ ™Af_I‚A ≈_ø ©Œ¿ÜA î∏óÀ ,O√ √‚A üB_»¥ŒJÒMÀ B»IB®ŒNmA AgG “ŒøBƒªA æÀfºª “ö f÷AÃØ —ieBJùA h« ü ∆HØ ,≈Õja‡A≈__ø ¡»ƒ__Œ∏ó f__ƒß ∆Àj__∏∞ùAÀ ∆ÃRYB__JªAÀ ’B__¿º®ªA ©ŒÒNn__Õ gG .¡__÷›ø Ω∏r__I O_√ √‚A ü —jØÃNùA “Œ¿º®ªA kÃ∏ªA h« AÀj¿RNnÕ ∆C üj®ùA XBNƒªA ïG æÃuêA,“_Õj∏∞ªA “Œ∏ºùA “ÕB¿á “ÕfŒº¥NªA î√AÃ¥ªA B»yj∞M ªA “º÷B A PB¥∞ƒªA fJ∏M ∆Àe . œ¿º®ªA XBNƒªA ‘ÃNnø ©Øi ïG “ÕB»ƒªA ü –e¤Õ BûŒ_NM PAÀeC “ØB_yHI O_√ √‚A “∏Jq ü SZJªA PB∑jä |®I PCfI f≥Àjv_Å S_ZJªA ∫j_ ¿n_Õ Bû B«fÕjÕ ªA wŒa ªA ¢Àjq fÕfÑ ¬fbNn¿ºªPB_Œ≥B∞MA ∆C ïG —iB_q‚A if_ÉÀ .¬fbNn_ùA B«ef_Y ªA ¢Àjrºª B¥ØÀ W÷BNƒªA ı“_Œ∏ºùA “_ÕB¿á “_ÕfŒº¥NªA î√AÃ_¥ªA —Ã_≥ o∞ƒ_I ©_N¿NM œßAf_I‚A ™BrùA wŒajM .(¬2009 :“ºÕà ) “Õj∏∞ªA :“ŒªBøÀ “ÕeBvN≥A PBŒªB∏qG∆Àf_I “_ŒIj®ªA æÀf_ªA ü œ_¿≥jªA ‘Ã_N A “ßBƒv_ª BYBå ©≥ÃN√ ∆C ≈∏ô ‹ ıPA’Aj_U‚A gB_ÖA ∆Àf_I j_«elMÀ “ßBƒv_ªA h_« Ã_¿ƒM ∆C ≈∏ô ‹À ,œªBø ¡ße iB¿RNm›ª æBùA pCi ©ŒVrM æBRùA ΩŒJm ”ºß πªg ≈øÀ .“ŒªBùA IAfNªBI “ºŒ∞∏ªA ٤٤

45. ¬Ã__mjªA |__∞aÀ ,“__ŒJƒUfiA PAiB¿RN__m‹A ©ŒVr__MÀ ,“◊__qBƒªA PBßBƒv__ªA ü ©ŒVr_MÀ ,œ_¿≥jªA ‘Ã_N A “ßBƒvI “ÒJMjùA PBVNƒùA ”ºß K÷AjzªAÀ “Œ∑j¿ÜA “ßBƒv_ªA h_« ü Ω_¿®M PB∑j_q ’Br_√G ~j_¨I “Ò_mÃNùAÀ — ¨v_ªA ~Àj¥ªA .(¬2005:“ÕeBvN≥‹A “ƒVºªA) B_»ƒŒI ≈_ø —f_Õfß ieBv_ø ≈ø ‘ÃN A “ßBƒvª ΩÕÿNªA ØÃM —eB®ªA ü ¡NÕÀ WøB_√jIÀ ,œªÀf_ªA π_ƒJªA Ω_Rø “_ŒªÀfªA PB_¿§ƒùAÀ ,xBàA ™BÒ¥ªAÀ ,“øÃ∏áA ≈_ø “_ßÿâ ∫B_ƒ»Ø .“_ŒJƒUfiA “√îùA P‹B∑À ïG “ØByG ,“Œ¿ƒNºª —fZNùA ¡øfiA ≈ø ‘ÃN A “ßBƒvª —j¿NnøÀ “ßÃNø ΩÕÃó ieBvø ØÃM ïG ÃßfM ªA LBJmfiA :œMDÕ Bø B«kjIC “Œ__mBmfiA Ω__∑BŒ AÀ “__ŒNZNªA ”__ƒJªA ’Br__√‚ “__IúÒùA PAiB¿RN__m‹A “øBb__y .O√ √‚A ≈ø œ√BRªA ΩŒÜA “uBa ,‘ÃN A “ßBƒvª W«BƒùA PBŒâ I B»ƒø µº®NÕ Bø “uBa ,‘ÃN A “ßBƒu jÕÃÒMÀ TÃÅ “∞º∏M .œø›ß‚A XBN√‚AÀ B_û ,ıBÕeBv_N≥A “_Õf A ´ P‹B A ü “∑iBrùA ≈ß xBàA ™BÒ¥ªA ≤Àlß “ßBƒ__u Ω__ÕÃó ü j__R∑C Ω∏r__I ¬B»__m‚A “__ŒIj®ªA PB__øÃ∏áA ”__ºß ~j__∞Õ .‘ÃN A “ßBƒv_ªA h_« f_¥®Nª Aıj_§√ Ω_ÕÿNªA ieBvø ef®M ïG ‘ÃN A “ßBƒu XBNÑ .B»J®rMÀ œªB_ùA ¡ßf_ªBI “_Œƒ®ùA PB_»ÜA |_®I ∫iBr_M ∆C œ¨JƒŒØ ©yêA Ah« ’AkGÀ B_»øB¿N«‹ Aıj_§√ “Œø›_m‚A ∫Ã_ƒJªA “_uBa O_√ √‚A ü œ_Ij®ªA ‘ÃN A jÕÃÒNª “ŒIj®ªA PB¿§ƒùAÀ eAjØfiA PB¿«Bnø ïG “ØByG ,œø›m‚A TA ªA ”ºß “§ØB BI .(81,¬2005:œºß ) “Œø›m‚AÀ٤٥

46. ±ŒªB_∏M —eBß KºÒNM œ¿≥jªA ‘ÃN A ©ÕiBrø ∆DI µIBnªA ~j®ªA œYÃÕÀ|_®I “ŒY›_u ¬f_ßÀ ,“_ƒ¿≥jªBI µ_º®NÕ Bø xÃvàA …UÀ ”ºßÀ ,“z«BI “ŒªBøB_û ,µŒ≥f_ªA µ_ŒQÃNºª B_«iB¥NØA ÀC B_»MeÃU ±®zª Aıj§√ œ¿≥jªA ΩÕÃZNºª µ÷BQêAµ÷B___QêA π___ºNª ¡___÷›ø ±___uÀ eAf___ß‚ “___ŒªBß “ŒØB___yG ±ŒªB___∏M K___ºÒNÕ PB_Œ√AlŒø “_ÕeÀfä ‘j_afiA “ŒªBùA PB≥îùA îI ≈øÀ .(84,_«1429:º∞øBI)—eB_ß B_»JºÒNM _ªA — J_∏ªA “_∞º∏NªA ü eBv_N≥‹A œßfNn_Õ B_û “Œ¿≥jªA ©ÕiBrùA .“YBM‚A “YBnø wŒº¥M œªBNªBIÀ , “ßÃJÒùA ieBv¿ºª œ¿≥jªA ΩÕÃZNªA PBŒº¿ß : “ÕjrI PBŒªB∏qG ,K_mBƒùA Ω_Œ«DNªBI “Õjr_JªA ieAÃ∏ªA fÕÀlM œ¿≥jªA ‘ÃN A “ßBƒu KºÒNMB_»NâjIÀ PB_¥ŒJÒNªA jÕÃÒNª “ŒMBøú®ùA æBâ ü —ef®Nø “vvbNø PA a jØÃMÀjÕÃ__ÒMÀ B»ºŒ¨r__M ”__ºß ≤Aj__q„ª P‹Bv__M‹A æB__â ü PA _ aÀ ,B__»MiAeGÀ ¡Œ¿v_NªA ”_ºß ≈ÕieB_≥ îŒƒØ î¿¿vø ïG ‘ÃN A “ßBƒu XBNÑ B¿∑ .B»MBøfa .“∞ºNbùA “ŒIÃmBáA PAÀefiBI “√B®Nm‹A æ›a ≈ø fßBnM ªA “ŒMBøú®ùA PA àA w¥√ ≈ø œ√B®Õ œIj®ªA B®ªA ∆C •Y›ùA ≈øÀæB__RùA ΩŒJ__m ”__ºß B__«kjIC ≈__ø —f__Õfß K__√AÃU ü œ__¿≥jªA ‘Ã__N A jÕÃ__ÒM ”__ºßf__ßAÃ¥I ∆ÃŒuBv__NaAÀ ,PB__Œâ ºª ∆ÿ¿v__øÀ ,“__Œ√À ∏ª‚A ©__≥Aÿºª ∆ÿ¿v__ø ,B_»ƒøCÀ PB_øú®ùA “_ÕB¿á ∆Ã_mfƒ»øÀ ,PBŒâ ºª ∆Ãmfƒ»øÀ ,B»MiAeGÀ PB√BŒJªAïG “ØB_yG .O_√ √‚A ©≥AÃù ∆ú¨røÀ ,©≥Aÿºª ∆ÀjÕføÀ ,ΩŒ¨rNªA ¡§ƒª ∆ÀjÕføÀ,µÕÃn__M ’A _ aÀ ,P‹Bv__MA Ã__mfƒ»ø Ω__Rø “ÕiÀjz__ªA ‘j__afiA PA _ àA w__¥√ “ÜB®ø ü ∆ÃŒuBvNaA πªh∑À ,“ŒIj®ªA “¨ºªA ü ∆ÃŒuBvNaAÀ ,∆ÃŒƒØ ∆ÿ¿vøÀ .‘jafiA PA àA ≈ø πªg ´À ,KmBáA ¬AfbNmBI “ŒIj®ªA “¨ºªA ٤٦