DA123.doc

Download đề án, luận văn, báo cáo tốt nghiệp tại http://luanvan84.com 1

LỜI MỞ ĐẦU
Trong thời gian vừa qua Việt Nam đã có những bước phát triển khá thuyết
phục. Tốc độ tăng trưởng GDP hàng năm đạt 7-8%/năm, tình hình chính trị ổn
định và trong con mắt của các nhà đầu tư quốc tế, Việt Nam là một trong những
môi trường đầu tư hấp dẫn, ẩn chứa nhiều tiềm năng. Tuy nhiên, tiếp tục duy trì và
hơn thế nữa là đẩy mạnh sự tăng trưởng này đang được xem là nhiệm vụ cấp bách,
hàng đầu trong công cuộc Công nghiệp hoá- Hiện đại hoá, đưa Việt Nam tiến lên
Chủ nghĩa xã hội.
Vấn đề mấu chốt, quyết định của mọi sự tăng trưởng và phát triển kinh tế –
xã hội của mỗi quốc gia là vấn đề đầu tư phát triển. Giải quyết các bài toán tăng
trưởng và phát triển kinh tế – xã hội suy cho cùng là giải quyết các vấn đề đầu tư
như như : Lấy cái gì để đầu tư ? Lấy ở đâu ? Đầu tư ở đâu ? Đầu tư như thế nào ?
Và quản lý đầu tư ra sao ? Giải quyết tốt những vấn đề trên cũng chính là lời giải
của những bài toán đầu tư đặt ra cho nền kinh tế nói chung và nền kinh tế nước ta
hiện nay nói riêng.
Nhận thức được vai trò quan trọng của đầu tư phát triển, cộng với những
diễn biến phức tạp của quá trình đầu tư hiện nay. Hội nghị BCH TƯ Đảng lần thứ
4 đã đánh giá một cách kịp thời và chính xác những định hướng và nhiệm vụ của
chính sách đầu tư hiện nay trên tinh thần khơi dậy và phát huy tối đa nội lực, tích
cực tranh thủ ngoại lực. Vấn đề huy động hiệu quả nguồn vốn cho đầu tư phát
triển luôn mang theo nó tính chất thời sự, chính vì vậy, đề tài : “ Tình hình huy
động vốn đầu tư phát triển ở Việt Nam ” mong muốn đem lại một cái nhìn tổng
thể về nền kinh tế Việt Nam trên góc độ đầu tư trong giai đoạn vừa qua cũng như
một số giải pháp tăng cường trong vài năm tới. Chắc chắn đề tài còn chứa đựng
nhiều sai sót, rất mong được sự góp ý từ phía các thầy cô và bạn đọc.
Em xin chân thành cảm ơn sự hướng dẫn tận tình của cô giáo TS. Nguyễn
Bạch Nguyệt đã giúp em hoàn thành đề án này.

Hà Nội 11 /2003

http://luanvan.forumvi.com email: luanvan84@gmail.com


PHẦN I
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG

I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN
1. Khái niệm đầu tư và đầu tư phát triển
Cùng với xu hướng phát triển chung của xã hội, hoạt động đầu tư trở thành
một nhân tố không thể thiếu cho sản xuất, cho việc gia tăng nguồn lực cho nền
kinh tế. Nhiều nhà kinh tế học đã dưa ra những quan niệm khác nhau khi nhìn
nhận vấn đề đầu tư; nhưng trước hết đầu tư được hiểu là sự hy sinh các nguồn lực
ở hiện tại để tiếm hành các hoạt động nào đó nhằm thu về các kết quả nhất định
trong tương lai lớn hơn các nguồn lực đã bỏ ra để đạt được kết quả đó.
Nguồn lực đó có thể là tiền, tài nguyên thiên nhiên, sức lao động, trí tuệ.
Những kết quả đó có thể là sự tăng thêm các tài sản tài chính (tiền vốn), tài sản vật
chất, tài sản trí tuệ…
Hoạt động đầu tư trực tiếp tái sản xuất các cơ sở vật chất kỹ thuật gọi là đầu
tư phát triển. Đó là một quá trình có thời gian kéo dài trong nhiều năm với số
lượng các nguồn lực được huy động cho từng công cuộc đầu tư khá lớn. Đối với
từng cá nhân, đơn vị đầu tư là điều kiện tiên quyết cho sự ra đời, tồn tại và tiếp tục
phát triển mọi hoật động sản xuất kinh doanh dịch vụ. Đối với nền kinh tế, đầu tư
là yếu tố quyết định sự phát triển nền sản xuất xã hội, là chìa khoá của sự tăng
trưởng.
2. Vai trò của đầu tư phát triển
Cùng với quá trình phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế, hoạt động đầu tư
không ngừng được mở rộng và chiếm vị trí ngày càng quan trọng trong các quan
hệ kinh tế. Vai trò của đầu tư phát triển được thể hiện ở một số mặt chủ yếu sau
đây:
2.1 Đầu tư tác động đến tổng cung, tổng cầu của nền kinh tế, từ đó tác
động đến các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô của nền kinh tế
Về mặt cầu: đầu tư là yếu tố chiếm tỷ trọng lớn trong tổng cầu của toàn bộ
nền kinh tế. Theo số liệu của Ngân hàng thế giới, đầu tư chiếm từ 24% đến 28%
trong cơ cấu tổng cầu của tất cả các nước trên thế giới. Đối với tổng cầu tác động
của đầu tư là ngắn hạn. Khi tổng cung chưa kịp thay đổi, sự tăng lên của đầu tư
làm cho tổng cầu tăng.



Về mặt cung: khi thành quả phát huy tác dụng, các năng lực mới đi vào hoạt
động thì tổng cung, đặc biệt là tổng cung dài hạn tăng lên, kéo theo sản lượng tiềm
năng tăng, giá cả sản phẩm giảm, giá cả giảm cho phép tăng tiêu dùng. Tăng tiêu
dùng đến lượt mình lại kích thích sản xuất hơn nữa. Sản xuất phát triển là nguồn
gốc cơ bản của tăng tích luỹ, phát triển kinh tế xã hội, tăng thu nhập cho người lao
động, nâng cao đời sống của mọi thành viên trong xã hội.
Mối quan hệ của đầu tư đối với tổng cầu được thể hiện qua đồ thị sau :

P S
P1
Po D S’
P2
D’

O Q0 Q1 Q2 Q

Cho đến những năm đầu của thập kỷ 50 thế kỷ XX, Nurkse đã nhấn mạnh
hơn đến vai trò của đầu tư và vốn đầu tư đến sự phát triển cảu nền kinh tế. Nurkse
cho rằng việc thiếu vốn đầu tư là một nguyên nhân gây ra tình trang nghèo đói.
Ông đã chỉ ra cái vòng luẩn quẩn của sự nghèo đói (vicious circle of poverty):
Về phía cung: Một quốc gia có thu nhập thấp sẽ có khả năng tích tuỹ thấp,
tích luỹ thấp dẫn đến thiếu vốn đầu tư, thiếu vốn đầu tư dẫn đến năng lực sản xuất
bị hạn chế và năng suất lao động cũng không thể tăng cao, năng lực sản xuất thấp
sẽ dẫn đến thu nhập thấp.
Về phía cầu : Thu nhập thấp làm cho sức mua thấp, sức mua thấp làm cho
động lực tăng đầu tư bị hạn chế, đầu tư bị hạn chế dẫn đến năng lực sản xuất thấp
và từ đó cũng sẽ lại dẫn đến thu nhập thấp.
Thực tế cho thấy, các nước nghèo hiện nay trên thế giới hầu hết chịu cảnh
nghèo đói một phần do những nguyên nhân trên. Tức là sự nghèo đói tại các quốc
gia này một phần là do thiếu vốn đầu tư và sự đầu tư thích đáng, có hiệu quả.
Nguyên nhân của tình trạng đầu tư hạn chế tại các nước này là do hoặc vì thiếu
động lực thúc đẩy đầu tư hoặc là khả năng tích luỹ của nền kinh tế quá nhỏ.
Điều này cho thấy rằng, để phát triển và thực hiện xoá đói giảm nghèo thành
công thì phải làm sao phá vỡ được cái vòng luẩn quẩn trên. Một trong những biện



pháp để phá vỡ cái vòng luẩn quẩn đó là xuất phát từ khía cạnh đầu tư. Nền kinh tế
phải tạo được sự chuyển biến, tăng mức tích luỹ từ mức thấp lên mức trung bình
và mức cao để tăng quy mô đầu tư từ đó tăng năng lực sản xuất và cuối cùng là gia
tăng thu nhập.
2.2 Đầu tư tác động đến tốc tăng trưởng và phát triển kinh tế
Thứ nhất: đầu tư tác động đến tốc độ phát triển của nền kinh tế. Thực tiễn và
kinh nghiệm của nhiều nước cho thấy, quốc gia nào thực hiện chiến lược kinh tế
mở cửa với bên ngoài, biết tranh thủ và phát huy tác dụng của cá nhân tố bên
ngoài, tận dụng lợi thế so sánh bên trong thì quốc gia đó tạo ra tốc độ tăng trưởng
cao.
Kết quả nghiên cứu của các nhà kinh tế cho thấy ; muốn giữ tốc độ tăng
trưởng ở mức trung bình thì tỷ lệ đầu tư phải đạt từ 15% đến 25% so với thu nhập
quốc dân, tuỳ thuộc vào hệ số ICOR của mỗi nước:
ICOR = Vốn đầu tư /Mức tăng GDP
Nếu ICOR không đổi, mức tăng GDP hoàn toàn phụ thuộc vào vốn đầu tư.
Kinh nghiệm của các nước cho thấy, chỉ tiêu ICOR phụ thuộc mạnh vào cơ cấu
kinh tế và hiệu quả trong các ngành, các vùng lãnh thổ cũng như phụ thuộc vào
hiệu quả của chính sách kinh tế nói chung. Thông thường, ICOR trong công
nghiệp cao hơn trong nông nghiệp, ICOR trong giai đoạn chuyển đổi cơ chế chủ
yếu do tận dụng năng lực sản xuất. Do đó, ở các nước phát triển tỷ lệ đầu tư thấp
thường dẫn đến tốc độ tăng trưởng thấp.
Thứ hai : đầu tư tác động tới sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Thực tế cho
thấy, con đường tất yếu có thể tăng trưởng nhanh với tốc độ mong muốn (9-10%)
là tăng cường đầu tư nhằm tạo ra sự phát triển nhanh ở khu vực công nghiệp và
dịch vụ. Đối với các ngành nông, lâm, ngư nghiệp do những hạn chế về đất đai và
các khả năng sinh học nên để đạt được tốc độ tăng trưởng từ 5-6% là rất khó. Như
vậy chính sách đầu tư quyết định quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở các quốc
gia nhằm đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh của toàn bộ nền kinh tế.
Về cơ cấu lãnh thổ, đầu tư có tác dụng giải quyết những mất cân đối về phát
triển giữa các vùng lãnh thổ, đưa những vùng kém phát triển thoát ra khỏi tình
trang đói nghèo, phát huy tối đa những lợi thế so sánh vế tài nguên, địa thế, kinh tế
của những vùng có khả năng phát triển nhanh hơn, làm bàn đạp thúc đẩy ngững
vùng khác cùng phát triển.
2.3 Đầu tư tác động tới việc tăng cường khả năng khoa học và công
nghệ của đất nước



Xuất phát từ nền công nghiệp lạc hậu, nền kinh tế kém phát triển, công nghệ
là trung tâm của công nghiệp hoá. Đầu tư là điều kiện tiên quyết của sự phát triển
và tăng cường khả năng công nghệ của nước ta. Theo UNIDO, nếu chia quá trình
phát triển công nghệ của thế giới làm 7 giai đoạn thì Việt Nam năm 1990 ở giai
đoạn 1 và 2. Với trình độ công nghệ hiện nay, quá trình Công nghiệp hoá- Hiện
đại hoá cảu Việt Nam sẽ gặp rất nhiều khó khăn nếu không đề ra một chiến lược
đầu tư phát triển công nghệ nhanh và vững chắc.
Có hai con đường cơ bản để có công nghệ là tự nghiên cứu phát minh ra công
nghệ và nhập công nghệ từ nước ngoài. Dù là tự nghiên cứu hay nhập từ nước
ngoài cũng cần phải có tiền, cần phải có vốn đầu tư. Một phương án đổi mới công
nghệ không gắn với nguồn vốn đầu tư sẽ là phương án không khả thi.
2.4 Đầu tư tác động tới quá trình hội nhập kinh tế quốc tế
Đầu tư mà cụ thể là đầu tư nước ngoài sẽ tạo ra những ảnh hưởng tích cực
đối với quá trình hội nhập kinh tế thế giới. Thông qua các hình thức đầu tư gián
tiếp ODA, NGO, Việt Nam tạo ra mối quan hệ mật thiết với các nước và các tổ
chức đầu tư. Đầu tư nước ngoài cũng là tiền đề cho nền kinh tế mở đưa Việt Nam
tham gia vào các khu vực kinh tế như APEC hay gia nhập Tổ chức thương mại thế
giới WTO.

II. NGUỒN HUY ĐỘNG VỐN ĐẦU TƯ VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA
CHÚNG
1. Khái niệm và phân loại nguồn vốn đầu tư
Đứng trên góc độ nguồn hình thành và mục tiêu sử dụng, ta có thể đưa ra
định nghĩa về vốn đầu tư như sau: Vốn đầu tư là tiền tích luỹ của xã hội, của các
cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch vụ, là tiết kiệm của dân và vốn huy động từ các
nguồn khác được đưa vào sử dụng trong quá trình tái sản xuất xã hội nhằm duy trì
tiềm lực sẵn có và tạo tiềm lực mới cho nền sản xuất xã hội.
Từ đây, người ta phân loại vốn đầu tư ra thành 2 nguồn :
- Vốn trong nước
- Vốn nước ngoài
2. Mối quan hệ giữa nguồn vốn trong nước và nguồn vốn nước
ngoài
Với cách chia như trên, ta cần xem xét mối quan hệ giữa 2 nguồn vốn này đối
với sự tăng trưởng và phát triển kinh tế. Với các nước nghèo, để phát triển kinh tế,
và từ đó để thoát ra khỏi khó khăn thì một vấn đề nan giải ngay từ đầu là thiếu vốn
gay gắt và từ đó dẫn tới thiếu nhiều thứ khác cần thiết cho sự phát triển như công



nghệ, cơ sở hạ tầng… Do đó, trong những bước đi ban đầu, để tạo được cú “hích”
đầu tiên cho sự phát triển, để có được tích luỹ ban đầu từ trong nước cho đầu tư
phát triển kinh tế, không thể không huy động vốn từ nước ngoài. Không có một
nước chậm phát triển nào trên con đường phát triển lại không tranh thủ nguồn vốn
đầu tư nước ngoài, nhất là trong diều kiện nền kinh tế mở.
Tuy nhiên, cở sở vật chất kỹ thuật để có thể tiếp thu và phát huy tác dụng của
vốn đầu tư nước ngoài đối với sự phát triển kinh tế của đất nước lại chính là khối
lượng vốn đầu tư trong nước. Tỷ lệ giữa vốn huy động được ở trong nước để tiếp
nhận và sử dụng có hiệu quả vốn nước ngoài tuỳ thuộc vào đặc điểm và điều kiện
phát triển kinh tế xã hội của mỗi nước. Ở Trung Quốc, tỷ lệ này là 5:1, một số
nước khác là 3:1, Việt Nam, theo các nhà kinh tế, tỷ lệ này phải là 2:1.
Nói như vậy để thấy một điều là : Nguồn vốn huy động trong nước và nguồn
vốn huy động từ nước ngoài có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Thông qua nhiều
cơ chế tác động, cả trực tiếp và gián tiếp, nguồn vốn nước ngoài có tác dụng rất
lớn làm cho nguồn vốn trong nước tăng lên cả về quy mô và hiệu quả sử dụng.
Đồng thời, các nguồn vốn trong nước cũng tác động tích cực trở lại đối với nguồn
vốn nước ngoài. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, hai nguồn vốn này cũng gây
ra những tác động tiêu cực cho nhau và ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển
kinh tế của nước nhận đầu tư.
Trước hết, ta hãy cùng xem xét tác dộng của nguồn vốn trong nước đối với
vốn nước ngoài. Có thể nói, nguồn vốn trong nước giữ vai trò quyết định trong
chiến lược phát triển kinh tế của mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam. Xét về lâu
dài thì nguồn vốn đảm bảo cho sự tăng trưởng kinh tế một cách liên tục, đưa đất
nước đến sự phần vinh một cách chắc chắn và không phụ thuộc phải là nguồn vốn
đầu tư huy động được ở trong nước. Quy mô của nguồn vốn trong nước là nhân tố
cơ bản cho phát triển kinh tế. Thực tế là trong một khoảng thời gian tương đối dài,
nền kinh tế nước ta lâm vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng, sản xuất không
phát triển. Nguyên nhân sâu xa và khách quan là nền kinh tế xuất phát ở trình độ
thấp kém, xản xuất nhỏ là phổ biến lại bị chiến tranh tàn phá nặng nề và hậu quả
chiến tranh để lại khá nghiêm trọng. Nhưng nguyên nhân quyết định là do chúng
ta đã duy trì quá lâu mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp,
đóng cửa nền kinh tế cả bên trong và bên ngoài. Hệ quả là chúng ta đã kìm hãm
các nguồn lực (bao gồm cả nguồn vốn) trong nước, mặt khác, những nguồn vốn đã
được sử dụng lại không đem lại hiệu quả cao. Từ năm 1986, Đảng đã chủ trương
chuyển đổi nền kinh tế sang vận hành theo cơ chế thị trường, thực hiện nhất quán
nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, phát huy tiềm năng của toàn xã hội. Kể từ



mốc thời gian này, với sự năng động của các thành phần kinh tế, một khối lượng
vốn lớn đã được huy động. Tuy chưa ở mực triệt để nhưng lượng vốn này đã tạo ra
một bước chuyển biến quan trọng, góp phần quyết định trong việc cải thiện đời
sống kinh tế ở nước ta. Đạt được những thành quả như vậy, một phần quyết định
là do nguồn vốn trong nước đã tăng đáng kể. Như vậy, quy mô và hiệu quả sử
dụng vốn trong nước là động lực cho tăng trưởng kinh tế và qua đó thể hiện tiềm
năng phát triển kinh tế của một quốc gia. Đối với các định chế tài chính và các nhà
đầu tư nước ngoài, đây là tiêu chí hàng đầu để cho vay vốn hoặc đầu tư trực tiếp.
Ở nước ta, cùng với việc khai thông nguồn vốn trong nước, từ năm 1998, nguồn
vốn nước ngoài cho đầu tư phát triển kinh tế đã không ngừng gia tăng. Vào những
năm 1997-1998, khi cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực nổ ra làm cho tốc
độ nền tăng trưởng kinh tế bị sụt giảm mạnh, kéo theo sự suy giảm của khối lượng
vốn nước ngoài đầu tư vào Việt Nam, vốn trong nước vẫn tiếp tục gia tăng. Nhờ
những nỗ lực trên, trong năm 2000 chúng ta đã ngăn chặn được sự giảm sút về tốc
độ tăng trưởng và làm cho nguồn vốn nước ngoài gia tăng trở lại với sức hút của
một thị trường ổn định và an toàn cho hoạt động đầu tư.
Như vậy, sự tăng trưởng kinh tế Việt Nam với nguồn gốc là sự gia tăng
lượng vốn trong nước đã tạo uy tín cho thị trường Việt Nam đối với các nhà đầu tư
quốc tế và qua đó nguồn vốn nước ngoài vào Việt Nam đã tăng đáng kể. Sự tác
động của vốn đầu tư trong nước đối với sự tăng hay giảm của đầu tư nước ngoài
còn thể hiện ở chỗ : Các nguồn vốn trong nước, đăc biệt là nguồn vốn của ngân
sách nhà nước được sử dụng để xây cơ sở hạ tầng. Cơ sở hạ tầng càng hiện đại,
càng đồng bộ thì hoạt động đầu tư càng thuận lợi và khi đó dòng vốn chảy vào
càng nhiều.
Theo những phân tích trên, nguồn vốn trong nước có ảnh hưởng rất lớn đến
các nguồn vốn nước ngoài. Đến lượt mình, nguồn vốn huy động từ nước ngoài đã
tạc dộng trở lại đối với nền kinh tế Việt Nam một cách tích cực và tác động không
nhỏ tới nguồn vốn trong nước. Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, tốc độ
tăng GDP của nước ta năm 1995 là 9,5% nhưng nếu không có đầu tư trực tiếp
nước ngoài thì mức tăng trưởng chỉ đạt được 5,2%, tức là đầu tư trực tiếp nước
ngoài đã tạo ra tốc độ tăng trưởng GDP là 4,3%. Cùng với sự tăng trưởng kinh tế,
khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài còn tạo ra một khối lượng lớn việc làm,
tăng thu nhập cho người lao động. Đây chính là nguồn gốc của tích luỹ để tăng
vốn cho đầu tư. Mặt khác, đời sống của người lao động được cải thiện, những nhu
cầu thiết yếu được đáp ứng tốt hơn, các nhu cầu cao hơn nảy sinh, mở ra những cơ
hội lớn đối với các nhà sản xuất. Nói một cách khác, nó góp phần kích thích các



nhà cung ứng tăng tích luỹ để mở rộng quy mô sản xuất nhằm mục tiêu lợi nhuận.
Thực tế là cùng với chính sách mở cửa, kêu gọi đầu tư nước ngoài, tiết kiệm trong
nước đã tăng liên tục cả về quy mô tuyệt đối và tỷ lệ so với GDP.
Khi nền kinh tế của đất nước có sự tham gia của khu vực có vốn đầu tư nước
ngoài với ưu điểm về công nghệ, kinh nghiệm quản lý… sẽ làm tăng tính cạnh
tranh của các doanh nghiệp trong nước do yêu cầu phải sản xuất có hiệu quả. Ở
khía cạnh khác, thông qua các nguồn vốn nước ngoài, thông qua hợp tác đầu tư
với nước ngoài, những nguồn lực của nền kinh tế mà trước đây chưa được sử dụng
hết (do không đủ vốn, do thiếu công nghệ kỹ thuật, do không có thị trường) nay
được đưa vào sản xuất bằng cách hợp tác kinh doanh với nước ngoài. Cùng với
quá trình hoạt động có hiệu quả của các doanh nghiệp liên doanh, phần vốn góp
của phía Việt Nam trong các doanh nghiệp đó cũng tăng lên, có nghĩa là quy mô
vốn trong nước tăng lên. Như vậy, vai trò của vốn đầu tư nước ngoài thể hiện ở
chỗ: với sự có mặt của nguồn vốn nước ngoài, tính hiệu quả trong hoạt động thị
trường Việt Nam được cải thiện và qua đó tác động tích cực đến nguồn vốn trong
nước.
Vốn huy động trong nước và vốn huy động từ nước ngoài có mối quan hệ
khăng khít với nhau, hỗ trợ nhau cùng gia tăng về số lượng và hiệu quả sử dụng.
Kinh nghiệm thực tế của các nước trong khu vực đã cho thấy, những năm khởi đầu
của quá trình phát triển kinh tế đều phải dựa vào vốn nước ngoài. Nguồn vốn này
đã đóng góp một phần đáng kể (đối với một số nước góp phần quyết định như Hàn
Quốc, Philipin…) tạo nên sự phát triển nhanh của các nước này đồng thời đưa đến
sự lệ thuộc nhiều mặt của nước đó vào nước ngoài. Mặt khác, do mục tiêu của các
nhà đầu tư nước ngoài là lợ nhuận nên việc họ đầu tư vào các lõnh vực có tỷ suất
lợi nhuận cao là điều tất yếu. Tuy nhiên, một khối lượng vốn lớn từ nước ngoài
đầu tư vào, trong nhiều trường hợp, cũng khiến các nguồn vốn trong nước phải
chuyển sang những hướng đầu tư khác không thuận lợi. Ở nước ta, tuy sự tiêu cực
này chưa được thể hiện rõ nét nhưng đó là bài học để chúng ta có những biện pháp
nhằm hạn chế những tác động không tốt của vốn nước ngoài. Vấn đề đặt ra là
chúng ta phải nhận thức được vốn đầu tư chủ yếu phải dựa vào tích luỹ trong nước
và do đó phải thực hiện các chính sách và giải pháp để phát triển kinh tế nhằm
tăng nhanh tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân, khuyến khích tiết kiệm.

III. NỘI DUNG CỦA VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN
1. Nguồn vốn trong nước



Đứng trên góc độ vi mô của nền kinh tế, chúng ta phân chia nguồn vốn trong
nước theo các nguồn hình thành sau:

Vốn của Doanh nghiệp quốc doanh

Nguồn vốn trong nước Vốn của Doanh nghiệp ngoài quốc doanh

Vốn của các tổ chức phi lợi nhuận
Đứng trên góc độ vĩ mô, chúng ta lại chia nguồn vốn trong nước theo các
nguồn sau:

Tiết kiệm của Chính phủ

Nguồn vốn trong nước Tiết kiệm của doanh nghiệp

Tiết kiệm của dân cư
Trong bài này chúng ta sẽ nhất quán phân tích nguồn vốn trong nước trên
quan điểm kinh tế vĩ mô.
1.1 Tiết kiệm của Chính phủ (nguồn vốn Nhà nước)
Nguồn vốn đầu tư nhà nước bao gồm nguồn vốn của Ngân sách nhà nước,
nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước và nguồn vốn đầu tư phát triển
của doanh nghiệp nhà nước.
• Đối với nguồn vốn ngân sách nhà nước: Đây chính là nguồn chi của
ngân sách nhà nước cho đầu tư. Đó là một nguồn vốn đầu tư quan trọng
trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia. Nguồn vốn
này thường được sử dụng cho các dự án kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội,
quốc phòng, an ninh, hỗ trợ cho các dự án của doanh nghiệp đầu tư vào
lĩnh vực cần sự tham gia của nhà nước, chi cho công tác lập và thực hiện
các dự án quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội vùng, lãnh thổ, quy
hoạch xây dựng đô thị và nông thôn.
Trong những năm gần đây, quy mô tổng thu của ngân sách nhà nước không
ngừng gia tăng nhờ mở rộng nhiều nguồn thu khác nhau (huy động qua thuế, phí,
bán tài nguyên, bán hay cho thuê tài sản thuộc nhà nước quản lý…). Đi cùng với
sự mở rộng quy mô ngân sách, mức chi cho đầu tư phát triển từ ngân sách nhà



nước cũng gia tăng đáng kể, tăng từ mức 2,3% GDP năm 1991 lên 6,1% GDP năm
1996.
• Vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước: Cùng với quá trình đổi
mới và mở cửa, tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước ngày càng đóng
vai trò đáng kể trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội. Nếu như trước
năm 1990, vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước chưa được sử
dụng như một công cụ quản lý và điều tiết nền kinh tế thì trong giai đoạn
1991-2000, nguồn vốn này đã có mức tăng trưởng đáng kể và bắt đầu có
vị trí quan trọng trong chính sách đầu tư của chính phủ.
Nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước có tác dụng tích cực trong
việc giảm đáng kể sự bao cấp vốn trực tiếp của nhà nước. Với cơ chế tín dụng, các
đơn vị sử dụng nguồn vốn này phải đảm bảo nguyên tắc hoàn trả vốn vay. Chủ đầu
tư là người vay vốn phải tính kỹ hiệu quả đầu tư, sử dụng vốn tiết kiệm hơn. Vốn
tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước là một hình thức quá độ chuyển từ phương
thức cấp phát ngân sách sang phương thức tín dụng đối với các dự án có khả năng
thu hồi vốn trực tiếp.
Bên cạnh đó, vốn tín dụng đầu tư của nhà nước còn phục vụ công tác quản lý
và điều tiết kinh tế vĩ mô. Thông qua nguồn tín dụng đầu tư, nhà nước thực hiện
việc khuyến khích phát triển kinh tế xã hội của ngành, vùng, lĩnh vực theo định
hướng chiến lược của mình. Đứng ở khía cạnh là công cụ điều tiết vĩ mô, nguồn
vốn này không chỉ thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế mà còn thực hiện cả
mục tiêu phát triển xã hội. Việc phân bổ và sử dụng vốn tín dụng đầu tư còn
khuyến khích phát triển những vùng kinh tế khó khăn, giải quyết các vấn đề xã hội
như xoá đói giảm nghèo. Và trên hết, nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà
nước có tác dụng tích cực trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng Công
nghiệp hoá - Hiện đại hoá.
• Nguồn vốn đầu tư từ doanh nghiệp nhà nước: Được xác định là thành
phần giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế, các doanh nghiệp nhà nước
vẫn nắm giữ một khối lượng vốn nhà nước khá lớn. Theo báo cáo tổng
kết công tác tổng kiểm kê tài sản và xác định lại giá trị tài sản doanh
nghiệp nhà nước tại thời điểm 1/1/2000, tổng nguồn vốn chủ sở hữu tại
các doanh nghiệp nhà nước là 173.857 tỷ đồng. Mặc dù vẫn còn một số
hạn chế nhưng đánh giá một cách công bằng thì khu vực kinh tế nhà nước
với sự tham gia của các doang nghiệp nhà nước vẫn đóng vai trò chủ đạo
trong nền kinh tế nhiều thành phần.



DNNN vẫn đóng góp một lượng lớn vào GDP của nền kinh tế, nộp ngân sách
chiếm 40% tổng thu của ngân sách nhà nước, tạo việc làm cho trên 1,9 triệu
người. Một số sản phẩm của doanh nghiệp nhà nước có đóng góp chủ yếu vào cân
bằng hàng hoá của nền kinh tế như: xi măng, dầu khí, bưu chính viễn thông…
Với chủ trương tiếp tục đổi mới doanh nghiệp nhà nước, hiệu quả hoạt động
của khu vực kinh tế này ngày càng được khẳng định, tích luỹ của các doanh
nghiệp nhà nước ngày càng gia tăng và đóng góp đáng kể vào tổng quy mô vốn
đầu tư của toàn xã hội.

1.2 Tiết kiệm của doanh nghiệp
Với khoảng vài vạn doanh nghiệp ngoài nhà nước (doanh nghiệp tư nhân,
công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, các HTX) đang và sẽ đi vào hoạt
động, phần tích luỹ của các doanh nghiệp này cũng sẽ đóng góp đáng kể vào tổng
quy mô vốn của toàn xã hội.
Thực hiện chính sách đổi mới, cơ chế mở cửa nhằm huy động mọi nguồn lực
cho đầu tư được thực hiện, trong những năm gần đây các loại hình doanh nghiệp
dân doanh có những bước phát triển mạnh mẽ. Hoạt động đầu tư từ khu vực này
gia tăng mạnh mẽ. Hàng chục ngàn doanh nghiệp được thành lập mới với số vốn
hàng chục tỉ đồng (chỉ riêng 8 tháng đầu năm 2001, có khoảng 11 ngàn doanh
nghiệp mới được thành lập với số vốn 13.000 tỉ đồng). Nhà nước cũng có những
hỗ trợ thiết thực nhằm tăng cường thêm sức mạnh cho các doanh nghiệp tư nhân.
Các cuộc hội thảo liên tiếp được mở ra, mục đích là lắng nghe, tiếp nhận ý kiến
của các doanh nghiệp, từ đó tiến hành điều chỉnh luật cũng như ban hành các
chính sách mới tạo diều kiện hơn đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh, tăng khả
năng cạnh tranh khi hội nhập quốc tế và khu vực. Đặc biệt là với các doanh nghiệp
có quy mô vừa và nhỏ, các dự án hỗ trợ về luật, nghiệp vụ, việc thành lập các tổ
chức, hiệp hội theo ngành nghề, lĩnh vực đang là những hoạt động có ý nghĩa được
Đảng và Nhà nước quan tâm kịp thời, đúng mức. Thực tế cho thấy, các doanh
nghiệp tư nhân đã có thêm những sức mạnh mới, Việt Nam đã được bạn bè trên
thế giới biết đến qua nhiều thương hiệu nổi tiếng, điều này càng khẳng định vai trò
không nhỏ của doanh nghiệp tư nhân cũng như số lượng vốn huy động được từ
khu vực này. Dự báo trong thời gian tới, các doanh nghiệp sẽ còn tăng thêm cả về
số lượng, quy mô vốn cũng như chất lượng hoạt động. Đây sẽ là câu hỏi đặt ra cho
các nhà kinh tế trong việc quản lý hoạt động và cũng sẽ là bài toán có nhiều lời
giải cho việc huy động vốn đầu tư từ khu vực được đánh giá là còn chứa ẩn nhiều
tiềm năng này.



1.3 Tiết kiệm của khu vực dân cư
Cùng với sự phát triển kinh tế của đất nước, một bộ phận không nhỏ trong
dân cư có tiềm năng về vốn do có nguồn thu nhập gia tăng hoặc do tích luỹ truyền
thống, nhìn tổng quan, nguồn vốn tiềm năng trong dân cư không phải là nhỏ, tồn
tại dưới dạng vàng, ngoại tệ, tiền mặt… Nguồn vốn này xấp xỉ bằng 80% tổng
nguồn vốn huy động của toàn bộ hệ thống ngân hàng. Thực tế phát hành trái phiếu
chính phủ và trái phiếu của một số ngân hàng thương mại quốc doanh cho thấy,
chỉ trong thời gian ngắn đã huy động được hàng ngàn tỉ đồng và hàng chục triệu
USD từ khu vực dân cư.
Với khoảng 15 triệu hộ gia đình đóng góp khoảng 1/3 GDP, trong giai đoạn
1996-2000 tiết kiệm của khu vực dân cư chiếm khoảng 15% GDP. Nhiều hộ gia
đình đã thực sự trở thành các đơn vị kinh tế năng động trong các lĩnh vực kinh
doanh thương mại, dịch vụ, sản xuất nông nghiệp và tiểu thủ công nghiệp. Ở mức
độ nhất định, các hộ gia đình cũng sẽ là một trong số các nguồn tập trung và phân
phối vốn quan trọng trong nền kinh tế.
Vốn của dân cư phụ thuộc vào thu nhập và chi tiêu của các hộ gia đình. Quy
mô của nguồn tiết kiệm này phụ thuộc vào:
• Trình độ phát triển của đất nước (ở những nước có trình độ phát triển
thấp thường có quy mô và tỷ lệ tiết kiệm thấp).
• Tập quán tiêu dùng của dân cư.
• Chính sách động viên của nhà nước thông qua chính sách thuế thu
nhập và các khoản đóng góp đối với xã hội.

2. VỐN NƯỚC NGOÀI
2.1 Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI)
Đây là vốn của các doanh nghiệp và các nhân nước ngoài đầu tư sang các
nước khác và trực tiếp hoặc tham gia quản lý quá trình sử dụng và thu hồi số vốn
bỏ ra. Vốn nay thường không đủ lớn để giải quyết dứt điểm từng vấn đề kinh tế-xã
hội của nước nhận đầu tư. Tuy nhiên, với vốn đầu tư trực tiếp, nước nhận đầu tư
không phải lo trả nợ, lại có thể dễ dàng có được công nghệ (do nguời đầu tư đem
vào góp vốn và sử dụng), trong đó có cả công nghệ bị cấm xuất theo con đường
ngoại thương, vì lý do cạnh tranh hay cấm vận nước nhận đầu tư; học tập được
kinh nghiệm quản lý, tác phong làm việc theo lối công nghiệp của nước ngoài,
gián tiếp có chỗ đứng trên thị trường thế giới, nhanh chóng được thế giới biết đến
thông qua quan hệ làm ăn với nhà đầu tư. Nước nhận đầu tư trực tiếp phải chia sẻ
lợi ích kinh tế do đầu tư đem lại với người đầu tư theo mức độ góp vốn của họ. Vì



vậy có quan điểm cho rằng đầu tư trực tiêp sẽ làm cạn kiệt tài nguyên của nước
nhận đầu tư.
Tùy theo điều kiện cụ thể của mình các nước ASEAN và NICs Đông Á, có
nước dựa chủ yếu vào vốn đầu tư gián tiếp (Hàn Quốc, Philipin, Thái Lan,
Inđônêsia, Malaixia), có nhiều nước lại chủ trọng vốn đầu tư trực tiếp (Singapo,
Hông Kông).
Để thu hút nhanh các nguồn vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài, các nước
ASEAN và NICs Đông Á đã tạo môi trường thuận lợi cho nàh đầu tư như cung
cấp cơ sở hạ tầng, dịch vụ, có luật đầu tư ưu đãi, luật các khu chế xuất. Hướng thu
hút vốn đầu tư nước ngoài ở các nước ASEAN là kỹ thuật cao, ở các nước NICs là
phục vụ xuất khẩu.
2.2 Vốn đầu tư gián tiếp
Đây là nguồn vốn của chính phủ, các tổ chức quốc tế, các tổ chức phi chính
phủ được thực hiện dưới các hình thức khác nhau là viện trợ hoàn lại, viện trợ
không hoàn lại, cho vay ưu đãi với thời hạn dài và lãi suất thấp, kể cả vay theo
hình thức thông thường. Một hình thức phổ biến của đầu tư gián tiếp tồn tại dưới
loại hình ODA-Viện trợ phát triển chính thức của các nước công nghiệp phát triển.
Vốn đầu tư gián tiếp thường lớn, cho nên có tác dụng mạnh và nhanh đối với việc
giải quyết dứt điểm các nhu cầu phát triển kinh tế, xã hội của nước nhận đầu tư.
Vai trò đầu tư gián tiếp được thể hiện ở những thành tựu phát triển kinh tế xã hội
của Hàn Quốc, Philipin những năm sau giải phóng và đối với Việt Nam những
năm chống Mỹ cứu nước. Tuy nhiên, tiếp nhận vốn đầu tư gián tiếp thường gắn
với sự trả giá về chính trị và tình trạng nợ chồng chất nếu không sử dụng hiệu quả
vốn vay và thực hiện nghiêm ngặt chế độ trả nợ vay. Các nước Đông Nam Á và
NICs Đông Á đã thực hiện giải pháp vay dài hạn, vay ngán hạn rất hạn chế và đặc
biệt không vay thương mại. Vay dài hạn lãi suất thấp, việc trả nợ không khó khăn
vì có thời gian hoạt động đủ để thu hồi vốn.
Thực chất nguồn vốn ODA đã được phân bổ theo các nguồn khác như vốn
ngân sách nhà nước, vốn tín dụng đầu tư phát triển… Tuy nhiên, ở đề án này đề
cập đến với vai trò như là một nguồn vốn nước ngoài, không nằm trong cơ cấu
của tổng vốn đầu tư toàn xã hội, chỉ đưa ra để so sánh và đánh giá nhằm tăng
cường khả năng thu hút nguồn vốn này ngày càng lớn hơn.
2.3 Nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại
Điều kiện ưu đãi dành cho loại vốn này không dễ dàng như đối với nguồn
vốn ODA. Tuy nhiên, bù lại nó có ưu điểm rõ ràng là không gắn với các ràng
buộc về chính trị, xã hội. Mặc dù vậy, thủ tục vay đối với nguồn vốn này thường là



tương đối khắt khe, thời gian trả nợ nghiêm ngặt, mức lãi suất cao là trở ngại
không nhỏ đối với các nước nghèo.
Do được đánh giá là mức lãi suất tương đối cao cũng như sự thận trọng trong
kinh doanh ngân hàng (tính rủi ro ở nước đi vay, của thụ trường thế giới và xu
hướng lãi suất quốc tế), nguồn vốn tín dụng của các ngân hàng thương mại thường
được sử dụng chủ yếu để đáp ứng nhu cầu xuất nhập khẩu và thường là ngắn hạn.
Một bộ phận của nguồn vốn này có thể được dùng để đầu tư phát triển. Tỷ trọng
của nó có thể gia tăng nếu triển vọng tăng trưởng của nền kinh tế là lâu dài, đặc
biệt là tăng trưởng xuất khẩu của nước đi vay là sáng sủa. Đối với Việt Nam, việc
tiếp cận đối với nguồn vốn này vẫn còn khá hạn chế.
2.4 Vốn đầu tư gián tiếp của tư nhân nước ngoài thông qua thị
trường vốn quốc tế
Với xu hướng toàn cầu hoá, mối liên kết ngày càng tăng của các thị trường
vốn quốc gia vào hệ thống tài chính quốc tế đã tạo nên vẻ đa dạng về các nguồn
vốn cho mỗi quốc gia và làm tăng khối lượng vốn lưu chuyển trên phạm vi toàn
cầu. Thực tế cho thấy, mặc dù trong vòng 30 năm qua tất cả các nguồn vốn đều có
sự gia tăng về khối lượng nhưng luồng vốn đầu tư qua thị trường chứng khoán có
mức tăng nhanh hơn các luồng vốn khác. Tính từ đầu những năm 70 đến cuối
những năm 90 của thế kỷ XX, vốn đầu tư trực tiếp cảu các nước thuộc nhóm G7
chỉ tăng 30 lần, trong khi đầu tư chứng khoán tăng khoảng 200 lần. Riêng trong
thập kỷ 90, khối lượng cổ phiếu mà các nước công nghiệp phát triển đã phát hành
trên thị trường vốn quốc tế đã tăng 6 lần, đạt khoảng 4 tỷ USD.
Ngay tại nhiều nước đang phát triển, dòng vốn đầu tư qua thị trường chứng
khoán cũng gia tăng mạnh mẽ. Mặc dù vào nửa cuối những năm 90, có sự xuất
hiện của một số cuộc khủng hoảng tài chính nhưng đến cuối năm 1999 khối lượng
giao dịch chứng khoán tại các thị trường mới nổi vẫn rất đáng kể. Riêng năm
1999, dòng vốn đầu tư dưới dạng cổ phiếu của Châu Á đã tăng gấp 3 lần năm
1998, đạt 15 tỷ USD.
Đối với Việt Nam, để thúc đẩy phát triển kinh tế nhanh và bền vững, nhằm
muc tiêu Công nghiệp hoá và Hiện đại hoá. Nhà nước rất coi trọng việc huy động
mọi nguồn vốn trong và ngoài nước để đầu tư phát triển sản xuất, tạo thêm công
ăn việc làm, cải thiện đời sống nhân dân. Trong đó, nguồn vốn huy dộng thông
qua thị trường vốn cũng được Chính phủ quan tâm. Các dề án phát hành trái phiếu
chính phủ và trái phiếu công ty ra nước ngoài cũng đã được xây dựng và xem xét.
Tuy nhiên, đây là một hình thức huy động vốn rất mới mẻ và còn phức tạp đối với
Việt Nam.



Trong điều kiện Việt Nam hiện nay, hình thức huy động vốn này có những
ưu điểm và nhược điểm sau:
Về ưu điểm:
• Có thể huy động vốn với số lượng lớn trong thời gian dài đáp ứng nhu
cầu về vốn cho nền kinh tế mà không bị ràng buộc bởi các điều kiện
về tín dụng. Bên cho vay khó sử dụng quan hệ cho vay để gây sức ép
với nước sử dụng trong các quan hệ khác.
• Tạo điều kiện cho Việt Nam tiếp cận với thị trường vốn quốc tế. Với
việc trực tiếp tham gia thị trường vốn quốc tế, đây sẽ là cơ hội tôt để
thúc đẩy thị trường chứng khoán Việt Nam phát triển trong tương lai.
• Khả năng thanh toán cao do có thể mua bán, trao đổi trên thị trường
thứ cấp, chính vì vậy hình thức này tương đối hấp dẫn đối với các nhà
đầu tư nước ngoài. Lý do này cho phép người phát hành có thể có
được mức lãi suất ưu đãi hơn so với các hình thức vay nợ khác.
• Đối với hình thức huy dộng này, người đi vay có thể tăng thêm tính
hấp dẫn bằng cách đưa ra một số yếu tố kích thích như: cho phép
chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu hoặc nếu mua đợt này sẽ được ưu
tiên mua trong những đợt phát hành sau. Với những yếu tố kích thích
như trên thì có thể khuyến khích nhiều người mua trái phiếu hơn.
Tuy nhiên, bên cạnh đó thì hình thức phát hành trái phiếu ra thị trường vốn
quốc tế vẫn còn một số trở ngại đối với Việt Nam. Đó cũng là nhược điểm hay hạn
chế của biện pháp huy động vốn này.
• Hệ số tín nhiệm của Việt Nam rất thấp, thậm chí Việt Nam chưa được
các tổ chức quốc tế xếp hạng độ tín nhiệm. Chính vì vậy, nếu phát
hành thì trái phiếu của Việt Nam sẽ phải chịu lãi suất ở mức cao.
• Việt Nam vẫn còn quá ít kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Bên cạnh
đó, so với một số hình thức huy động vốn khác thì thời gian chuẩn bị
vẫn còn tương đối dài.
Bởi vậy để phát hành trái phiếu ra thị trường vốn quốc tế, Việt Nam phải
nghiên cứu, xem xét kỹ lưỡng, lựa chọn cẩn thận hình thức trái phiếu phát hành,
thời gian đáo hạn, thị trường phát hành và nhà bao tiêu phù hợp với điều kiện của
bên Việt Nam. Hơn nữa, cũng cần cân nhắc thận trọng giữa việc huy động vốn qua
phát hành trái phiếu với các hình thức huy động vốn khác, như đầu tư trực tiếp và
vay nợ qua hệ thống ngân hàng. Ngoài ra, bên cạnh việc xây dựng dự án cho việc
phát hành trái phiếu, Việt Nam cũng cần xây dựng một kế hoạch chi tiết cho việc
sử dụng vốn có hiệu quả.



PHẦN II
THỰC TRẠNG HUY ĐỘNG VỐN ĐẦU TƯ
PHÁT TRIỂN Ở VIỆT NAM TRONG GIAI
ĐOẠN VỪA QUA

I. TÌNH HÌNH HUY ĐỘNG NGUỒN VỐN TRONG NƯỚC
1. Tiết kiệm của Chính phủ
• Vốn đầu tư từ Ngân sách nhà nước (NSNN): Hiện nay chủ yếu tập trung
đầu tư cho các dự án xây dung cơ sở hạ tầng kinh tế, văn hoá, xã hội, an
ning quốc phòng, đầu tư hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp Nhà nước, hỗ
trợ cho nguồn vốn tín dụng Nhà nước và Quỹ hỗ trợ đầu tư Quốc gia…
Các dự án đầu tư bằng nguồn vốn NSNN chủ yếu là các dự án giao thông,
thuỷ lợi, trồng rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ, bảo tồn thiên nhiên, các
công trình văn hoá, xã hội, giáo dục y tế, phúc lợi công cộng, nghiên cứu
khoa học, quốc phòng an ninh.
Nguồn vốn đầu tư từ NSNN nhìn chung là tăng dần trong các năm tiếp theo
nhưng so với tổng vốn đầu tư toàn xã hội thì tỷ trọng này lại giảm. Nếu như giai
đoạn 1991-1995 nguồn vốn này trong GDP chiếm khoảng 6% thì giai đoạn
1996-1997 đạt 6,6%. Nếu so sánh nguồn vốn đầu tư phát triển từ NSNN trong
tổng số vốn đầu tư toàn xã hội thì tỷ trọng này đạt 23,6% trong thời kỳ 1991-1995
(vốn NSNN là 54.830 tỷ đồng) và đạt 21,9% trong thời kỳ 1996-2000 (87.360 tỷ
đồng), giảm so với thời kỳ 1986-1990, do trong cơ cấu tổng nguồn vốn đầu tư toàn
xã hội xuất hiện lượng vốn đầu tư nước ngoài tương đối lớn. Như vậy, tỷ trọng
bình quân của nguồn vốn NSNN so với tổng vốn đầu tư toàn xã hội trong thời kỳ
1991-2000 đạt 22,5% (vốn NSNN trong thời kỳ này đạt 142.194 tỷ đồng). Trong 2



năm 1996-1997 tỷ trọng nguồn vốn này có xu hướng tăng nhưng đến năm 1998,
do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính-tiền tệ, khả năng thực hiện tương
đối thấp. Để tăng cường khả năng huy động vốn từ NSNN Cính phủ đã phát hành
trái phiếu đầu tư phát triển. Trái phiếu đầu tư phát triển của Chính phủ góp phần
huy động các nguồn lực nhàn rỗi trong xã hội cho đầu tư. Mặt khác, nguồn vốn
đầu tư phát triển này sẽ góp phần làm sôi động lại quá trình đầu tư, tăng “cầu”, tạo
cơ hội đầu tư mới cho các thành phần kinh tế khác, khắc phục tình trạng suy thoái
của nền kinh tế. Hơn nữa, nguồn vốn này góp phần giải quyết, khắc phục phần nào
hậu quả chính sách đầu tư trong những năm qua (đầu tư dàn trải, tràn lan, hiệu quả
thấp, các công trình dở dang nhiều…).
Tỷ lệ động viên GDP vào ngân sách nhà nước tăng trung bình 13,1% GDP
trong thời kỳ 1986-1990 lên 20,5% GDP thời kỳ 1991-1995 và hiện nay khoảng
22% GDP. Thu ngân sách nhà nước có sự chuyển biến tích cực, nguồn thu trong
nước tăng nhanh và chiếm phần chính trong tổng thu ngân sách nhà nước. Cụ thể
là năm 1991 thu trong nước chiếm 76,7% thu ngân sách nhà nước đế 1998 chiếm
97,2%. Như vậy năm 1991 thu ngân sách nhà nước 13,5% GDP thì năm 1998
bằng 20% GDP. Chi ngân sách cả năm 1998 giảm còn 21,5% thấp hơn năm 1997.
Do đó, việc điều hành ngân sách của nhà nước ta chủ động hơn không những đủ
đáp ứng nhu cầu chi thường xuyên, mà còn để dành một tỷ lệ đáng kể cho chi đầu
tư ohát triển. Tỷ lệ chi cho đầu tư phát triển tăng lên từ mức 2,3% GDP năm 1991
lên mức 6,1% GDP năm 1996 (nếu kể cả mức khấu hao cơ bản là 7,9% GDP).
Trong điều kiện nguồn vốn từ ngân sách nhà nước dành cho đầu tư xây dựng cơ
bản còn hạn chế và phải tập trung cho các công trình trọng điểm phục vụ CNH-
HĐH đất nước, song đầu tư cho nông nghiệp nông thôn vẫn ngày càng tăng. Số
vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước dành cho nông nghiệp (mở rộng) năm 1996 đạt
3.043 tỷ đồng chiếm 10% tổng vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước. Năm 1997 đạt
11,3% và năm 1998 khoảng 18.000 tỷ đồng, bằng 15,3%.
Vốn đầu tư phát triển từ NSNN tham gia trực tiếp đồng thời hỗ trợ vốn, làm
“mồi” để thu hút các nguồn vốn khác đầu tư vào phát triển sản xuất kinh doanh.
Việc gia tăng nguồn vốn đầu tư phát triển từ NSNN, thực hiện thâm hụt ngân sách
không vượt chi cho đầu tư phát triển khẳng định xu hướng tiết kiệm trong các chi
tiêu từ NSNN. Đây sẽ vẫn là nguồn vốn đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc
giải quyết các vấn đề tăng trưởng kinh tế – xã hội cảu đất nước. Do vậy, mở rộng
thái quá nguồn vốn đầu tư này sẽ hạn chế và làm thui chột các khả năng của các
thành phần kinh tế khác. Mặt khác, nguồn vốn đầu tư phát triển từ NSNN thường
có hiệu quả kinh tế trực tiếp tương đối thấp, thường ít năng động nênviệc sử dung



nguồn vốn này cần phải được cân nhắc kỹ lưỡng, theo quan điểm chỉ đầu tư vào
những công trình, dự án, lĩnh vực quan trọng có ý nghĩa quốc gia, quốc tế, mang
tính địnhhướng cho toàn bộ nền kinh tế, mà các thành phần kinh tế không đủ năng
lực đầu tư, hoặc đầu tư không mang lại hiệu quả kinh tế trực tiếp cao.
• Vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước: Giai đoạn 1991-1995,
nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước là 14.279 tỷ đồng mới
chiếm 6,13% tổng vốn đầu tư toàn xã hội thì giai đoạn 1996-2000 đã là
62.210 tỷ đồng chiếm 15,57% và riêng năm 2000, nguồn vốn này đã đạt
đến 19,92% tổng vốn đầu tư toàn xã hội.
Trong 5 năm 1991-1995 vốn tín dụng đầu tư phát triển không tăng đáng kể,
dao động trong giá trị trung bình 2.854 tỷ đồng. Tuy nhiên, chuyển sang giai đoạn
1996-2000 vốn tín dụng đầu tư phát triển nhà nước đã có bước tăng trưởng đáng
kể, năm 1996 là 7.640 tỷ đồng và đến năm 2000 con số này đã là 17.620 tỷ đồng.
Vốn trung bình giai đoạn 1996-2000 là 12.442 tỷ đồng, tăng đến 4,4 lần so với
thời kỳ 1991-1996.
Cho đến nay, nguồn vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước đầu tư vào
ngành công nghiệp trên 60% tổng vốn đầu tư (gần 55% số dự án) đã góp phần
quan trọng vào việc chuyển dịch cơ cấu đầu tư và cơ cấu kinh tế.
• Vốn đầu tư từ Doanh nghiệp nhà nước (DNNN): Hiện nay ở nước ta có
khoảng 35.000 doanh nghiệp hoạt động, trong đó có khoảng 5.740
DNNN, xét về mặt số lượng chỉ chiếm khoảng 17%, nhưng hàng năm
đóng góp từ 40-46% GDP. Các DNNN nắm giữ hầu hết các nguồn lực cơ
bản trong xã hội: 86,6% tổng vốn, 85% tài sản cố định, 100% mỏ, 80%
rừng, 90% lao động được đào tạo có hệ thống và được nhận hầu hết các
ưu đãi cảu nhà nước so với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh
tế khác. Song hiệu quả kinh doanh đạt thấp, nên mức tiết kiệm của DNNN
còn hạn chế. Thể hiện: các chỉ số hiệu quả của khu vực DNNN có chiều
hướng ngày càng giảm. tỷ suất lợi nhuận/vốn giảm từ 14,5% năm 1996
xuống 10,8% năm 1997; tỷ suất lợi nhuận/doanh thu giảm từ 6,9% xuống
4,8% năm 1997. Đặc biệt năm 1998, khu vực công nghiệp nhà nước
chiếm 47,4% vốn, 28,5% lao động và sản xuất ra 48% tổng giá trị sản
xuất toàn ngành, nhưng chỉ góp 40,7% thu ngân sách trong lĩnh vực công
nghiệp.
Vốn đầu tư từ DNNN có xu hướng tăng dần cả về tỷ trọng so với tổng vốn
đầu tư toàn xã hội cũng như quy mô. Lượng vốn bình quân thời kỳ 1991-1995 là
5.064 tỷ đồng chiếm 10,89% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, giá trị này thời kỳ



1996-2000 là 12.906 tỷ đồng chiếm 16,15% tổng vốn toàn xã hội. Trong giai đoạn
1991-1995, tốc độ tăng trưởng bình quân của doanh nghiệp nhà nước là 11,7% gấp
1,5 lần tốc độ tăng trưởng bình quân của nền kinh tế. Từ năm 1998 trở lại đây
(2001), tốc độ tăng trưởng của doanh nghiệp nhà nước chậm lại nhưng vẫn chiếm
tỷ trọng lớn trong GDP của toàn bộ nền kinh tế. Tuy nhiên, đến năm 2003 nguồn
vốn này đang có xu hướng gia tăng lại. Nguồn vốn này bao gồm khấu hao cơ bản
để lại, một phần lợi nhuận sau thuế để tích luỹ. Việc quản lý nguồn vốn này sẽ dần
được mở rộng và ít nhất là trong việc khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư đổi
mới các thiết bị, công nghệ, đầu tư chiều sâu. Việc đánh giá lại tài sản trong các
doanh nghiệp để trích khấu hao cơ bản phải đảm bảo nguyên tắc tài sản khấu hao
đúng, trong khuôn khổ “khung” đã được Bộ Tài chính quy định. Nguồn vốn khấu
hao cơ bản phải được quản lý thống nhất theo hướng đảm bảo khấu hao nhanh,
đảm bảo khấu hao đủ nguồn vốn để tái đầu tư khi tài sản đã được khấu hao hết.
Việc phân phối lợi nhuận của doanh nghiệp phải trên cơ sở nguyên tắc bảo toàn
vốn, tránh hiện tượng “lãi giả khấu lỗ thật”, ăn vào vốn và cuối cùng, nguồn vốn
khấu hao cơ bản không đủ để tái đầu tư giản đơn, phục chế tài sản ban đầu. Cần có
chính sách khuyến khích quá trình tái đầu tư từ lợi nhuận của doanh nghiệp.
Đẩy mạnh cổ phần hoá, cơ cấu lại DNNN sẽ giúp các doanh nghiệp huy động
được nguồn vốn nhàn rỗi, hoặc đang sử dụng kém hiệu quả trong xã hội. Nhà nước
chỉ nên giữ lại những doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả và những doanh nghiệp
hoạt động trong lĩnh vực quan trọng, then chốt, quyết định, có vai trò quan trọng
trong nền kinh tế quốc dân.
2. Tiết kiệm của doanh nghiệp
Trong những năm gần đây, các doanh nghiệp tư nhân, các công ty trách
nhiệm hữu hạn và các công ty cổ phần trong cả nước có bước phát triển khá. Nhờ
có quy mô lớn, sản xuất ổn định nên vẫn đạt tốc độ tăng trưởng 9-10%/năm. Do
đó, đã có những đóng góp không nhỏ trong việc huy động các khoản tiết kiệm từ
hoạt động sản xuất kinh doanh cho phát triển kinh tế. Khối tiểu thủ công nghiệp,
hợp tác xã tăng từ 5-6%; các tiểu chủ, hộ cá thể chiếm tỷ trọng hơn 70%, tăng
4-5%/năm trong 2 năm 1997 và 1998.
Chúng ta có trên 3 vạn doanh nghiệp ngoài Nhà nước (bao gồm doanh nghiệp
tư nhân, doanh nghiệp cổ phần, HTX, công ty TNHH, doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài) và khoảng 1,5 triệu hộ kinh doanh cá thể phi nông nghiệp. Vốn của
doanh nghiệp ngoài quốc doanh thường nhỏ, từ 10.000 USD đến 100.000 USD, số
doanh nghiệp có vốn trên 1 triệu USD rất ít. Vốn của hộ kinh doanh cá thể từ vài
ngàn USD đến trên dưới 50.000 USD. Số doanh nghiệp ngoài quốc doanh và hộ



kinh doanh cá thể có vốn lớn chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn nhu Tp. Hồ
Chí Minh và Hà Nội. Các doanh nghiệp ngoài quốc doanh chủ yếu hoạt động ở
trình độ cơ khí và bán cơ khí với phần lớn máy móc có thời gian sử dụng từ 10 đến
20 năm. Như vậy, nhu cầu đổi mới trang thiết bị tiến lên bán tự động và tự động
hoá của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh là rất lớn, trong 3 đến 5 năm tới đòi
hỏi một lượng vốn đầu tư đáng kể, đặc biệt khi chúng ta phải nhanh chóng cải
thiện và tăng sức cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước để có thể đứng vững
và phát triển trước những thách thức của hội nhập kinh tế quốc tế. Luật doanh
nghiệp có hiệu lực từ 1/1/2000 đã tiếp thêm động lực cho khu vực tư nhân phát
triển, tuy nhiên, muốn phát triển mạnh hơn cả về số lượng và nhất là chất lượng thì
môi trường kinh doanh cần phải được nâng lên một trình độ cao hơn nữa, tạo được
niềm tin vững chắc và tinh thần phấn khởi của các nhà kinh doanh thông qua sự
đánh giá đúng vai trò của khu vực tư nhân trong nền kinh tế quốc dân và tạo điều
kiện thuận lợi hơn nữa cho khu vực này phát triển.
Theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, vốn dư thừa của doanh nghiệp
ngoài quốc doanh có tới 1-2 tỷ USD dưới dạng tiền mặt (nội và ngoại tệ ngoài hệ
thống ngân hàng), nhưng, chủ yếu là dưới dạng bất động sản không hoặc ít có khả
năng sử dụng vào kinh doanh (do giá bất động sản sụt giảm từ 1996-1997, sau giai
đoạn “sốt đất” 1991-1995)
Thực trạng trên cho chúng ta thấy được sự nỗ lực chung của khu vực tư nhân
nhưng để huy động được nguồn tiết kiệm của khu vực tư nhân có hiệu quả thì
ngoài hệ thống ngân hàng chính quy, cần phải tổ chức thực hiện các hiệp hội hoặc
các tổ chức huy động tiết kiệm phi chính thức như: hiệp hội tín dụng, tiết kiệm
quay vòng… ở các vùng, đặc biệt là ở nông thôn bằng hệ thống các quỹ.
Theo kết quả điều tra vốn đầu tư phát triển toàn xã hội năm 2000 của Tổng
cục Thống kê, cho thấy, Luật Doanh nghiệp tuy mới ban hành đầu năm 2000
nhưng bước đầu đã phát huy được tác dụng tích cực. Ước tính năm 2000, các
doanh nghiệp ngoài quốc doanh đã đầu tư XDCB và sửa chữa lớn tài sản cố định
với số vốn 6,5 nghìn tỷ đồng, tăng 17,8% so với năm 1999 và là một trong những
thành phần kinh tế có tốc độ tăng vốn đầu tư phát triển vào loại cao trong năm
2000. Tuy nhiên, số vốn đầu tư như vậy vẫn chưa tương xứng với tiềm năng hiện
có của thành phần kinh tế này.

3. Tiết kiệm của khu vực dân cư
Nguồn tiết kiệm của dân cư phụ thuộc rất lớn vào thu nhập và chi tiêu của
các hộ gia đình. Hiện nay Việt Nam có khoảng 15 triệu hộ gia đình với thu nhập



bình quân 1.500-2000 USD/hộ/năm. Nhiều hộ gia đình là những đơn vị kinh tế
năng động trong các lĩnh vực kinh doanh thương mại, dịch vụ, sản xuất nông
nghiệp và tiểu thủ công nghiệp với những nguồn thu nhập mà Nhà nước khó có
thể kiểm soát được, kể cả đối với hộ gia đình có đăng ký kinh doanh cũng như
không có đăng ký kinh doanh. Vì vậy, cần căn cứ vào cơ cấu lứa tuổi của dân cư
và tỷ lệ tăng trưởng của thu nhập để có chính sách ưu tiên thích hợp. Việc gia tăng
thu nhập và gia tăng tỷ lệ lực lượng lao động (có việc làm)/tổng số dân cư có thể
thúc đẩy gia tăng tiết kiệm.
Theo điều tra và ước tính của Bộ Kế hoạch - Đầu tư và Tổng cục Thống kê,
nguồn vốn trong dân hiện có từ 6-8 tỷ USD, trong đó:
• 44% để dành của dân là mua vàng, ngoại tệ
• 20% để dành của dân là để mua nhà đất, cải thiện điều kiện sinh hoạt
• 17% để dành của dân là gửi tiền tiết kiệm, chủ yếu là loại ngắn hạn
• 19% để dành của dân là dùng trực tiếp cho các dự án đầu tư, chủ yếu là
ngắn hạn
Như vậy, chỉ có khoảng 36% vốn hiện có trong dân được huy động cho đầu
tư phát triển. Nếu tính theo hàng năm, mức huy động vốn trong dân năm sau luôn
cao hơn năm trước, cụ thể :

Năm Mức huy động (tỷ đồng) Mức tăng so với năm
trước %
1991 6430 181,4
1992 10.864 170
1993 13000 120
1994 17000 130
1995 20000 117,7
1996 24000 120,6
1997 28000 116,7
Nguồn: Tạp chí Nghiên cứu Kinh tế, Số 4/1999 trang 4.

Tỷ lệ tiết kiệm trong dân cư là tương đối cao. Theo các nhà hoạch định chính
sách thì giai đoạn 1996-2000, tỷ lệ tiết kiệm của dân cư đạt khoảng 15% GDP,
song chỉ được 1/2 số đó được huy động cho đầu tư, trong khi đó, thời kỳ
1996-1997, chúng ta mới chỉ huy động được xấp xỉ 7,8% GDP cho đầu tư trực tiếp
và gián tiếp, đạt 52% tổng số nguồn tiết kiệm.



Tuy nhiên, giá trị huy động vốn thực tế so với lượng vốn nhàn rỗi trong dân
cư là rất thấp. Một cuộc điều tra cách đây chưa lâu cho thấy, đồng tiền tích luỹ của
tư nhân nước ta được huy động thông qua các tổ chức tài chính chỉ chiếm 11,8%,
còn lại là tích luỹ dưới dạng các loại tài sản khác. Đi sâu vào thì thấy, trong khi
tầng lớp có thu nhập cao nhất của xã hội chỉ đưa được 12,3% khoản tích luỹ của
mình vào các tổ chức tài chính thì lại giữ dưới dạng tiền mặt, vàng và mua sắm
nhà cửa tới 82,1%. Với tầng lớp có thu nhập thấp nhất xã hội, khoản tiết kiệm của
họ chủ yếu nằm dưới dạng thóc, gạo, hoa màu và các hình thức khác, còn gửi vào
tiết kiệm chỉ được 9,3% khoản tích luỹ.
Thực tế trên cho chúng ta thấy rõ được sự đóng góp của dân cư trong thời
gian qua. Nhưng để huy động được nguồn vốn của dân cư có kết quả tốt thì nhà
nước cần có chủ trương, chính sách, cơ chế đúng đắn, tổ chức thực hiện nghiêm
túc, củng cố lòng tin của dân để nhân dân tin tưởng bỏ vốn đầu tư kinh doanh có
hiệu quả. Việc huy động và sử dụng có hiệu quả nguồn tiết kiệm của dân cư bằng
cách khuyến khích tạo môi trường đầu tư thuận lợi cho các thành phần kinh tế,
nhằm tăng tỷ lệ đầu tư trực tiếp và gián tiếp của dân cư sẽ góp phần nâng cao hiệu
quả của việc sử dụng đồng vốn nói chung (người có vốn đầu tư có điều kiện thuận
lợi và hiệu quả nhất “gặp gỡ” trực tiếp với người có nhu cầu đầu tư hoặc là một).
Nếu chúng ta không có những chính sách đầu tư thoả đáng thì chỉ một phần tiết
kiệm của dân cư sẽ được huy động vào tín dụng, còn một phần sẽ bị “đông cứng”
dưới dạng “tiền trong hầu bao”, “tiền gối đầu giường” hoặc chủ yếu dùng để mua
sắm những tài sản không có khả năng sinh lời hoặc sinh lời không đáng kể. Do đó,
ngoài việc tạo điều kiện, hành lang pháp lý thuận lợi, Nhà nước cần tập trung đầu
tư vào những dự án, công trình mang tính hướng dẫn, phụ trợ và hỗ trợ nguồn vốn
trong trường hợp cần thiết, nhằm nâng dần tỷ lệ đầu tư trực tiếp và gián tiếp trong
tổng nguồn tiết kiệm dân cư.

II. TÌNH HÌNH HUY ĐỘNG NGUỒN VỐN NƯỚC NGOÀI
1. Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI)
Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đóng vai trò quan trọng đối với tăng trưởng
và phát triển kinh tế của Việt Nam. Đầu tư trực tiếp nước ngoài đi liền với chuyển
giao vốn, công nghệ, thị trường và các kinh nghiệm quản lý. Đồng thời tạo công
ăn việc làm cho người lao động; chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Với chính sách
khuyến khích đầu tư nước ngoài, trong thời gian từ 1991-2000, vốn FDI đã chiếm
hkoảng 24,11% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, trong đó thời kỳ 1991-1995 chiếm
24,44% và thời kỳ 1996-2000 chiếm khoảng 23,92%. Nguồn vốn FDI chủ yếu bao



gồm tièn mặt (76,7%), phần còn lại bao gồm thiết bị (15,4%) và các dịch vụ
khác.Nguồn vốn đã được thực hiện chiếm khoảng 39% tổng số vốn đăng ký. Khu
vực có vốn đầu tư trực tiếp ngày càng phát triển, trở thành bộ phận hữu cơ của nền
kinh tế, đóng góp tích cực vào CNN-HĐH đất nước. Đặc biệt công nghiệp có vốn
đầu tư nước ngoài tăng trưởng nhanh, năm 1996 : 21,7%, 1997: 23,2%, 1998:
13,3%, 6 tháng đầu năm 1999: 22,6% và chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong giá
trị sản xuất toàn ngành tương ứng là: 24,1%, 28,7%, 31,8% và 35,2%. Năm 1998:
công nghiệp có vốn FDI với 46,7% vốn, 8,2% lao động đã sản xuất ra 31,8% tổng
giá trị sản xuất và đóng góp 56,8% tổng số nộp ngân sách của toàn ngành, góp
phần giữ vững nhịp độ tăng trưởng trong ngành công nghiệp khá cao và ổn định.
Cụ thể số lượng việc làm trong khu vực FDI ngày một tăng. Cuối năm 1993 số lao
động trong khu vực này chỉ có 49.892 người, đến năm 1994 là 80.059 người tăng
1,76 lần, năm 1996: 172.928 người, 1997: 250.000 người và đến 1998 là 269.500
người. Doanh thu ở khu vực FDI trong toàn xã hội đã tăng từ 150 triệu USD năm
1991 lên 1558 triệu USD năm 1995 và 3271 triệu USD năm 1998. Do tăng trưởng
nhanh, tỷ trọng doanh thu của khu vực này trong GDP đã tăng từ 6,3% năm 1995
lên 9,8% năm 1998. Đóng góp của khu vực này vào ngân sách nhà nước đã tăng từ
128 triệu USD năm 1994 lên 316 triệu USD năm 1998.
Nguồn vốn FDI thật sự là cánh cửa cho nền kinh tế nước ta trong giai đoạn
vừa qua. Những dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài đã đóng góp 43% GDP, tạo ra
25% giá trị sản lượng ngành công nghiệp, thu hút hơn 25 vạn lao động trực tiếp và
hoạt động trên nhiều lĩnh vực kinh tế khác nhau như khai thác dầu khí, ô tô xe
máy, viễn thông, khách sạn, công nghiệp… Nguồn vốn FDI là rất quan rọng nhất
là trong điều kiện ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tiền tệ của cả nước trong khu
vực vừa qua. Vốn đầu tư nước ngoài giảm mạnh trong các năm xảy ra khủng
hoảng, năm 1998, đạt khoảng 19.280 nghìn tỷ đồng so với 26.150 nghìn tỷ năm
1997, năm 1999 và 200 con số này chỉ còn lần lượt là 14.170 và 15.100, kéo theo
nó tỷ trọng so với tổng vốn đầu tư toàn xã hội cũng giảm mạnh từ 31,27% năm
1997 còn 25,21% năm 1998, 18,19% năm 1999 và 17,07% năm 2000. Tính đến
tháng 12/2000 Việt Nam đã thu hút được khoảng 37 tỷ USD vốn đăng ký, trong đó
vốn thực hiện là 17,6 tỷ USD, chiếm 47,6% vốn đăng ký. Đầu tư nước ngoài vào
Việt Nam năm 2002 tính cho cả đăng ký cấp mới và bổ sung đạt gần 2,3 tỷ USD,
so với năm 2001 giảm 23%, mặc dù số dự án tăng. Điều này phản ánh thực tế là
nhiều dự án cần có quy mô vốn đầu tư lớn trong một số lĩnh vực của nền kinh tế
Việt Nam như : sắt thép, xi măng, điện… hoặc nhu cầu tạm bão hoà, hoặc trong
nước đầu tư nên khả năng cấp phép đầu tư nước ngoài bị hạn chế. Mặt khác, tuy



môi trường đầu tư được cải thiện, kinh tế-xã hội được giữ vững (đứng đầu thế
giới) nhưng chi phí đầu vào còn cao, luật pháp chưa hoàn thiện và đôi khi chưa
Năm FDI ODA Cộng
1991 432 - 432
1992 478 - 478
1993 871 413 1.284
1994 1.936 752 2.661
1995 2.363 737 3.100
1996 2.447 900 3.347
1997 2.768 1.000 3.768
1998 2.062 1.242 3.304
1999 1.758 1.350 3.108
2000 1.900 1.650 3.550
Sơ bộ 2001 2.100 1.711 3.811
Uớc 8 tháng 2002 1.450 836 2.286
Tổng cộng 20.717 10.564 31.281

nhất quán, thủ tục còn phiền hà, hoạt động hành chính công chưa hiệu quả. Ngoài
ra, đây là hệ quả của tình hình cạnh tranh mạnh mẽ nhằm thu hút ĐTNN của các
nước trong khu vực, nhất là Trung Quốc sau khi ra nhập WTO.

Bảng 3 : Nguồn vốn nước ngoài ODA & FDI



Nguồn : Tạp chí Kinh Tế và Dự báo 2/2003

2. Vốn đầu tư gián tiếp
Trước thập kỷ 90, Việt Nam tiếp nhận ODA còn rất hạn chế, tổng số khoảng
12,6 tỷ Rúp chuyển nhượng và 1,6 tỷ USD (1976-1990). Sang thập kỷ 90, các
nước lớn và các tổ chức quốc tế bình thường hoá quan hệ với Việt Nam , ODA
tăng lên nhanh chóng. Qua 6 Hội nghị tài trợ bắt đầu từ năm 1994, ODA vào Việt
Nam đã tăng nhanh qua các năm và đến hết năm 2000 tổng ODA đã đạt được
khoảng 17,5 tỉ USD vốn cam kết, trong đó đã giải ngân được gần 8 tỉ USD, chiếm
45,7% vốn cam kết. Tỉ lệ ODA viện trợ không hoàn lại chiếm khoảng 15% tổng
vốn cam kết. Tỉ trọng này tương đối thấp so với nhiều nước tiếp nhận ODA trong
vùng. Số còn lại (khoảng 85%) là vốn vay ưu đãi.
Sắp xếp theo giá trị ODA cam kết tại Hội nghị Nhóm tư vấn các nhà tài trợ
năm 1999, hiện có 11 nhà tài trợ lớn, trong tổng số 45 nhà tài trợ song phương và
350 tổ chức phi chính phủ (NGO), xếp theo thứ tự: Nhật Bản, Ngân hàng Thế giới
(WB), Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), các tổ chức Liên Hợp quốc, Pháp,
Tây Ban Nha, Cộng hoà Liên bang Đức, Thụy Điển, Úc, Đan Mạch và EC. Nhật
Bản, WB, và ADB chiếm 76% tổng vốn ODA đã kí kết, trong đó Nhật Bản gần
bằng WB và ADB cộng lại.
Năm 2002, nguồn vốn ODA được hợp thức hoá bằng việc ký kết các hiệp
định với nhà tài trợ đạt trị giá 1,574 tỷ USD, bằng 74% tổng giá trị hiệp định ký
kết của cả năm 2001; Trong đó, bao gồm vốn vay là 1,33469 tỷ USD và viện trợ
không hoàn lại là 239,41 triệu USD. Năm 2002, giá trị ODA đã ký kết tập trung
chủ yếu vào 3 nhà tài trợ là Nhật bản (536,18 triệu USD), Ngân hàng thế giới WB
(499,53 triệu USD) và Ngân hàng Phát triển Châu á- ADB (264,15 triệu USD), với
tổng số vốn là 1.299,86 triệu USD, chiếm 83% tổng giá trị hiệp định. Về cơ cấu
ngành, các chương trình, dự án ODA tập trung chủ yếu vào phát triển cơ sở hạ
tầng kinh tế-xã hội, tăng trưởng xoá đói giảm nghèo.
Về tình hình giả ngân năm 2002 đạt khoảng 1.527 triệu USD, trong đó vốn
vay khoảng 1.207 triệu USD (riêng vón vay của 3 nhà tài trợ – JBIC, WB, ADB
khoảng 843 triệu USD, chiếm 85% tổng số giải ngân vốn vay ODA), viện trợ
không hoàn lại khoảng 320 triệu USD. Mức giả ngân của cả năm 2002 đạt khoảng
85% so với kế hoạch cả năm. Việc thực hiện và giải ngân nguồn vốn ODA chưa
đạt mục tiêu đề ra do những vướng mắc đã tồn tại trong thời gian dài chưa giải
quyết dứt điểm, đó là : quy trình duyệt, thẩm định dự án, kế hoạch và kết quả đấu
thầu còn chậm và qua nhiều cấp; Công tác giải phóng mặt bằng kéo dài do chính



sách đền bù chưa phù hợp; Vốn đối ứng cho các dự án chưa đảm bảo cân đối và
kịp thời; Năng lực thực hiện của các ban quản lý còn yếu.

3. Nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại
Cùng với các chính sách, đinh chế đối với các nguồn vốn nước ngoài trên,
trong thời gian gần đây có khá nhiều các quy định liên quan đến quản lý vay và trả
nợ nước ngoài, trong đó có một số văn bản đáng chú ý là : Quy chế Quản lý và trả
nợ nước ngoài (ban hành kèm theo Nghị định 90/1998/NĐ-CP); Quyết định của
Bộ trưởng Bộ Tài chính số 72/1999/QĐ-BTC, ngày 9/7/1999 về việc ban hành
Quy chế lập, sử dụng và quản lý quỹ tích luỹ trả nợ nước ngoài; Quyết định của
Thủ tướng Chính phủ số 233/1999/QĐ-TTg, ngày 20/12/1999 ban hành Quy chế
bảo lãnh của Chính phủ đối với các khoản vay nước ngoài của doanh nghiệp và tổ
chức tín dụng; Thông tư số 3/1999/TT-NHNN, ngày 12/8/1999 về Hướng dẫn việc
vay và trả nợ nước ngoài của các doanh nhgiệp.
Theo các chính sách, định chế trên, vay nước ngoài là các khoản vay ngắn
hạn (thời hạn vay đến 1 năm) hoặc trung và dài hạn (có và không phải trả lãi) do
Nhà Nước Việt Nam hoặc là doanh nghiệp là pháp nhân Việt Nam (kể cả doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài) vay của tổ chức tài chính quốc tế, của chính
phủ, của ngân hàng nước ngoài hoặc của tổ chức, cá nhân nước ngoài khác. vay
nước ngoài của chính phủ là các khoản vay do cơ quan được uỷ quyền của nhà
nước hoặc Chính phủ Việt Nam ký vay với bên cho vay nước ngoài dưới danh
nghĩa Nhà nước hoặc Chính phủ Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, bao gồm
các khoản vay: ODA, tín dụng thương mại, phát hành trái phiếu chính phủ. Vay
nước ngoài của các doanh nghiệp là các khoản vay do doanh nghiệp được thành
lập và hoạt động theo luật pháp hiệnhành của Việt Nam (kể cả các doanh nghiệp
có vốn đầu tư nước ngoài) trực tiếp với bên cho vay nước ngoài theo phương thức
tự vay, tự chịu trách nhiệm trả nợ hoặc vay thông qua phát hành trái phiếu ra nước
ngoài.
Các văn bản trên có những điểm tích cực là : hình thành được khung pháp lý
cần thiết cho các hoạt động vay và trả nợ nước ngoài; đã có các quy định hướng
dẫn chi tiết, khá rõ ràng của các bộ ngành hữu quan về thực hiện các quy chế vay,
trả nợ nước ngoài của Chính phủ. Tuy nhiên, qua quá trình triển khai thực hiện các
văn bản cũng bộc lộ một số khó khăn hạn chế như kiểm soát quá chặt chẽ đối với
các khoản vay nước ngoài của các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp tư
nhân; thiếu các văn bản cần thiết để tăng cường tính trách nhiệm của các chủ nợ



(nhất là các tổ chức, doanh nghiệp Nhà nước); một số quy định giữa các văn bản
còn chưa thống nhất với nhau.
Đến cuối năm 2000, tổng nợ nước ngoài thực tế xử lý tại Câu lạc bộ Pari,
Luân Đôn, và Nga ở mức 12,8 tỷ USD, trong đó nợ doanh nghiệp là hơn 4 tỷ
USD (doanh nghiệp FDI gần 3 tỷ, doanh nghiệp quốc doanh và các thành phần
khác hơn 1 tỷ), số còn lại là nợ Nhà nước. Mức nợ này chiếm 39% GDP, 105% giá
trị xuất khẩu năm 2000.
4. Vốn đầu tư gián tiếp của tư nhân nước ngoài thông qua thị trường
vốn quốc tế
Trong điều kiện toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới hiện nay, việc tham gia
hoạt động trên thị trường vốn quốc tế thông qua phát hành trái phiếu ra thị trường
vốn quốc tế được nhiều nước thực hiện có hiệu quả. Đối với Việt Nam, do nguồn
vốn trong nước còn hạn hẹp, việc huy động vốn từ nước ngoài dưới hình thức
ODA, FDI gặp nhiều khó khăn nên chúng ta đã sớm nghĩ đến việc huy động vốn
thông qua phát hành trái phiếu quốc tế và coi đó là nguồn vốn có tầm quan trọng
và lâu dài. Nghị định 23/CP của Chính phủ ngày 23/03/1995 về việc phát hành trái
phiếu quốc tế đã quy định trái phiếu quốc tế bao gồm 3 loại: trái phiếu chính phủ,
trái phiếu ngân hàng thương mại quốc doanh và trái phiếu doanh nghiệp nhà nước.
Điều kiện để doanh nghiệp, ngân hàng thương mại quốc doanh phát hành trái
phiếu quốc tế theo Nghị định này gồm:
• Đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh theo các quy định
của pháp luật về thành lập doanh nghiệp Nhà nước.
• Hoạt động sản xuất kinh doanh có lãi liên tiếp trong 3 năm trước khi
phát hành trái phiếu, tình hình tài chính lành mạnh, và có triển vọng
phát triển, không vi phạm pháp luật và kỷ luật tài chính, có chứng nhận
của Công ty kiểm toán độc lập.
• Dự án đầu tư có hiệu quả được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
• Phương án phát hành trái phiếu quốc tế được Chính phủ cho phép.
Tuy nhiên, trên trực tế chưa có doanh nghiệp Việt Nam nào phát hành trái
phiếu quốc tế. Điều này là do bên Việt Nam có định mức tín nhiệm rất thấp trên
thị trường vốn quốc tế (Nhà nước Việt Nam được đánh giá định mức tín nhiệm ở
mức B1 theo Moddy’s và mức CCC theo Standart & Poor). Do đó, các doanh
nghiệp nhà nước Việt Nam muốn phát hành trái phiếu ra thị trường Eurobond hoặc
thị trường Yankee bond thì sẽ phải chịu mức lãi suất cao, cộng thêm các chi phí
phát hành khác thì tổng mức chi phí sẽ là rất cao (theo tính toán của các chuyên
gia, nếu doanh nghiệp Việt Nam phát hành trái phiếu quốc tế thì lãi suất thấp nhất



cũng khoảng 10%/năm. Trong khi đó, lãi suất huy động USD trong nước cùng thời
điểm cũng chỉ khoảng 6,5%/năm. Điều này đã hạn chế các doanh nghiệp Việt
Nam phát hành trái phiếu ra thị trường vốn quốc tế.
Đối với việc phát hành trái phiếu chính phủ ra thị trường quốc tế, Việt Nam
có các điều kiện thuận lợi như : ổn định về chính trị, tỷ lệ tăng trưởng kinh tế khá
cao, lạm phát đã được kiềm chế. Ngay từ đầu những năm 1990 Bộ Tài chính đã
xúc tiến việc nghiên cứu xây dựng đề án phát hành trái phiếu Chính phủ Việt Nam
ra thị trường vốn quốc tế (đã có đề án phát hành trái phiếu Chính phủ ra nước
ngoài vào năm 1995 với khối lượng từ 100 đến 150 triệu USD). Tuy nhiên, do
những trở ngại về vấn đề nợ Chính phủ (việc đàm phán nợ tại Câu lạc bộ LonDon
chưa dứt điểm), và do thời điểm chưa thuận lợi (theo các chuyên gia quốc tế, hiện
tại Việt Nam không nên phát hành trái phiếu quốc tế mà nên triệt để sử dụng vốn
vay ưu đãi ODA, hạn chế vay thương mại, giảm bớt gánh nặng trả nợ nước ngoài),
việc phát hành trái phiếu quốc tế tạm thời chưa thực hiện được. Về lâu dài, khi
điều kiện thuận lợi, chắc chắn Chính phủ và các doanh nghiệp Việt Nam sẽ tham
gia vào thị trường vốn quốc tế, vì đây là nguồn vốn dồi dào và ít bị ràng buộc hơn
rất nhiều so với các khoản vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài và các khoản vay
ODA.

III. NHẬN XÉT CHUNG VỀ TÌNH HÌNH HUY ĐỘNG VỐN ĐẦU
TƯ PHÁT TRIỂN TOÀN XÃ HỘI
• Xét về mặt định lượng : Tổng hợp tình hình qua bảng sau:

1990 1991 1992 1993 1994 1995 5 năm
91-95
TỔNG SỐ 18.090 22.720 34.030 51.470 56.130 68.100 232.450

Tỷ lệ (%) (100) (100) (100) (100) (100) (100) (100)

1 Vốn ngân sách nhà 4.700 4.220 10.850 16.860 9.300 13.600 54.830
nước
(25,98) (18,57) (31,88) (32,76) (16,57) (19,97) (23,59)
2 Vốn tín dụng nhà - 2.320 1.160 3.480 4.210 3.100 14.270
nước
(-) (10,21) (3,41) (6,76) (7,50) 4,55) (6,14)
3 Vốn các DNNN 2.055 3.300 1.760 3.860 7.000 9.400 25.320
(11,36) (14,52) (5,17) (7,50) (12,47) (13,80) (10,89)
4 Vốn của tư nhân và 8.86 10.68 15.17 16.25 19.12 20 81.22
dân cư
(48,98) (47,01) (44,58) (31,57) (34,06) (29,37) (34,94)



5 Vốn đầu t trực tiêp 2.475 2.200 5.090 11.020 16.500 22.000 56.810
nước ngoài
(13,68) (9,68) (14,96) (21,41) (29,40) (32,31) (24,44)
VỐN ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN 1991-2000 PHÂN THEO NGUỒN VỐN
(mặt bằng giá năm 1995)
1996 1997 1998 1999 2000 5 năm 10 năm
TỔNG SỐ 73.05 83.63 76.48 77.92 88.45 399.53 631.98
Tỷ lệ (%) (100) (100) (100) (100) (100) (100) (100)
1 Vốn ngân sách nhà 15.18 17.78 16.42 19.5 18.48 87.36 142.19
nước
(20,78) (21,26) (21,47) (25,03) (20,89) (21,87) (22,50)
2 Vốn tín dụng nhà 7.64 10.96 11.74 14.25 17.62 62.21 76.48
nước
(10,46) (13,11) (15,35) (18,29) (19,92) (15,57) (12,10)
3 Vốn các DNNN 10.21 11.48 12.77 14.25 15.82 64.53 89.85

(13,98) (13,73) (16,71) (18,29) (17,89) (16,15) (14,22)
4 Vốn của tư nhân và 19.14 17.26 16.27 15.75 21.43 89.85 171.07
dân cư
(26,20) (20,64) (21,27) (20,21) (24,23) (22,49) (27,07)
5 Vốn đầu tư trực tiêp 20.880 26.150 19.280 14.170 15.100 95.580 152.390
nước ngoài
(28,58) (31,27) (25,21) (18,19) (17,07) (23,92) (24,11)

• Xét về mặt định tính : với tất cả những hạn chế của công tác thống kê, khảo
sát, phân tích và dự báo kinh tế - tài chính ở nước ta, vẫn có thể đưa ra một
số nhận xét về thực tế và tiềm năng huy động các nguồn vốn cho tăng
truởng kinh tế và công bằng xã hội như sau:
Thứ nhất, về đặc điểm, tính chất : các nguồn vốn có thể huy động cho đầu tư
phát triển kinh tế đất nước mới chỉ được khai thác không đáng kể, mà chủ yếu còn
ở dạng tiềm năng và chưa được đánh giá đầy đủ và chính xác. Hơn nữa, chúng tồn
tại và được huy động với quy mô nhỏ bé, trong tình trạng chia cắt, manh mún, rời
rạc và nặng tính tự phát, thiếu sự hợp tác và gắn bó hỗ trợ nhau trong một kế
hoạch có mục tiêu nhất quán và đồng bộ như một chỉnh thể, nếu không muốn nói
là đôi khi còn chèn ép và làm giảm tác động tích cực của nhau đến mục tiêu thúc
đẩy tăng trưởng, tiến bộ và công bằng xã hội.
Thứ hai, đến nay vẫn còn khá đậm nét sự lúng túng, phân biệt đối xử và “sự
nghi kỵ” lẫn nhau giữa các nguồn vốn khác nhau, mà sự tồn tại của quá nhiều các
đạo luật khác nhau điều chỉnh các nguồn vốn khác nhau cho thấy điều đó (hiện có



tới hơn 5 đạo luật điều chỉnh vốn đầu tư xã hội: Luật Doanh nghiêp tư nhân, Luật
Công ty, Luật DNNN, Luật Đầu tư nước ngoài, Luật Khuyến khích đầu tư trong
nước, Luật Phá sản…). Vẫn còn sự thiếu công bằng trong quyền lợi và nghĩa vụ
mà các chủ sở hữu các nguồn vốn này nhận được, rõ nét nhất là giữa DNNN –
Doanh nghiệp tư nhân, giữa doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp có vốn
đầu tư nước ngoài; giữa nông thôn và thành thị. Thậm chí sự thiếu công bằng còn
tồn tại cả trong cơ cấu chi NSNN cho đầu tư phát triển, cho tiến bộ và công bằng
xã hội. Nhìn chung, hệ thống pháp lý và cơ sở hạ tầng cùng dịch vụ nhằm khuyến
khích, hỗ trợ và định hướng đầu tư phát triển vẫn còn chưa phát triển, thậm chí
nhiều bất cập.
Thứ ba, hậu quả chung là vốn xã hội bị chi tiêu dùng nhiều hơn chi đầu tư
phát triển. Hơn nữa đang có xu hướng sụt giảm dần chỉ số hiệu quả đầu tư xã hội
K= ∆GDP (năm sau)/tổng đầu tư xã hội (năm trước). Cụ thể: trong khi các hình
thức huy động vốn đầu tư phát triển ngày càng đa dạng và hiệu quả hơn, khiến
tổng đầu tư và chỉ số đầu tư/GDP tăng liên tục từ năm 1991-1997 thì K vận động
theo hướng ngược lại. Nghĩa là, nếu như 1 USD đầu tư năm 1992 làm tăng 1,47
USD GDP năm 1993 thì 1 USD đầu tư năm 1996 sẽ chỉ còn làm tăng 0,29 USD
GDP năm 1997. Ngoài ra, còn phải kể đến sự gia tăng tình trạng vốn đầu tư xã hội
“bị đóng băng” trong bất động sản và nằm ứ đọng trong ngân hàng vì không cho
vay được, hoặc hao hụt dưới nhiều dạng thất thu, thất thoát chi NSNN, nợ đọng
khó đòi (lên tới từ 9-10% tổng dư nợ ngân hàng)… Tình trạng nhập hàng xa xỉ (xe
máy, ôtô du lịch, rượu, bia…) và tiêu dùng vượt quá khả năng cho phép ở bộ phận
dân thành thị vẫn không giảm. tình trạng nằm im hoặc rút vốn đầu tư, kể cả
chuyển đổi sở hữu từ dạng doanh nghiệp liên doanh thành doanh nghiệp 100% vốn
nước ngoài, tình trạng nhập khẩu công nghệ và thiết bị lạc hậu hoặc bị đội giá
đang ngày càng phổ biến cũng là những tín hiệu thiếu lành mạnh trong hoạt động
của ĐTNN những năm gần đay nói riêng, trong bức tranh toàn cảnh về huy động
vốn đầu tư nói chung ở Việt Nam.
Thứ tư, về triển vọng vận động, trong số các nguồn vốn nêu trên thì lượng
ODA và kiều hối có xu hướng giảm dần do xu hướng giảm ODA trên thế giới, đi
đôi với sự phát triển của đất nước sẽ giảm bớt “tính ưu tiên” của Việt Nam trong
danh sách các nước nhận ODA thế giới. Còn sự giảm sút kiều hối là do sự “nhạt
dần” các quan hệ thân hữu giữa lượng người Việt ở nước ngoài với người thân
trong nước. Chỉ có kênh kiều hối của việc xuất khẩu lao động của Việt Nam đi các
nước và kênh FDI có nguồn gốc từ người Việt Nam sống ở nước ngoài có thể tăng
lên. Lượng vốn đầu tư cho phát triển từ NSNN và vốn vay thương mại cũng có


DA123.doc

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais de Luanvan84

Mais de Luanvan84 (20)

DA123.doc