Lanceringsevenement expertisecentrum 'Psychisch Welzijn in Patiëntenzorg'
Burnout1
1. Behandeling van burn-out: een
kritische blik op de stand van zaken
Gert-Jan Aelvoet, Ilse Bellon, Liesbeth Buts, Klare Schroé
Promotor: Prof. Dr. Keirse
Co-promotor: Dr. Pint
2. Bijna één ziekenhuisarts
op vijf loopt risico op
burn-out
1 op 4 Belgische
werknemers loopt
risico op burn-out
http://nieuws.vtm.be/binnenland/65070-zo-herken-
je-een-burn-out
3. Wat is burn-out?
• Geen éénduidige definitie
• Langdurig onevenwicht draagkracht – (werk)belasting
BURN-OUT
• Prevalentie (1-48%)
4. Klassieke triade van burn-out
emotionele
uitputting
professioneel
presteren
gevoel van
eigenwaarde
cynisme ten
aanzien van
het werk
BURN-OUT
8. Doel literatuurstudie
• In kaart brengen huidige behandelingen en
effectiviteit
• Kritische blik en discussie
• Toekomstgerichte suggesties formuleren
9.
10.
11. Onderzoek
(land)
Setting/
Patiënten selectie
Interventie Controle Follow-
up
Aantal
deelne
mers
(I/C)
Uitkomst Resultaat
Van der Klink et
al.
2003,
Nederland
RCT
Royal KPN company/ DSM
IV aanpassings- stoornis, 2
weken ziekteverzuim
Leeftijd?
CGT volgens
Time contingent
approach
5-6 sessies
Gebruikelijke
zorg
3, 12 mnd 109/83 RTW na 3mnd
Tijd tot RTW
Duur
Ziekteverzuim
S
S
S
Brattberg
2006, Zweden
RCT
Advertentie in krant/
chronische pijn en ‘burn-
out’
>6mnd ziekteverzuim
18-65 jaar
CGT internet-
gebaseerd
20 sessies
Wachtlijst –
geen interventie
23 wkn 12/13 Werkcapaciteit
Gezondheid
Kwaliteit dagelijks
leven
S
S
S
Blonk et al.
2006,
Nederland
RCT
Verzekering maatschappij
/ aanpassingsstoornis:
‘burnout’ en ‘werkstress’
2-3 wkn ziekteverzuim
Leeftijd?
CGT/CGT +
werk-
interventie
Gebruikelijke
zorg
4, 10 mnd 40/40/
42
RTW
Psychologische
klachten
S
NS
Brattberg
2007, Zweden
RCT
Advertentie in krant/
chronische pijn en ‘burn-
out’
>6mnd ziekteverzuim
18-65 jaar
Follow-up na
CGT internet
gebaseerd
20 sessies
Wachtlijst –
geen interventie
12 mnd 7/9 Werkcapaciteit
Gezondheid
Stress
S
NS
NS
Overzicht studies over behandeling van burn-out:
RCT’s, observationele studie en prospectieve studie
12. Heiden et al.
2007, Zweden
RCT
Huisarts/stress
gerelateerde diagnose
>1mnd, <24mnd
ziekteverzuim
25-60 jaar
CGT/fysieke
activiteit in
groep (8-10)
Gebruikelijke
zorg
10 wkn,
6, 12 mnd
28/23/
24
RTW
Autonome
activiteit
NS
NS
Ruwaard et al.
2007,
Nederland
RCT
Krantenartikel met uitleg
over therapie/
zelfdiagnose a.d.h.v.
vragenlijst
Ziekteverzuim?
22-60 jaar
CGT via email Wachtlijst –
geen therapie
gedurende 7
weken
7 wkn, 3
jaar
177/62 Stressreductie S
De Vente et al.
2008,
Nederland
RCT
Arbeidsgeneeskunde,
huisarts,
advertentie/’neurasthenie’
, werkstressoren,
>2wkn, <6mnd
ziekteverzuim
Leeftijd?
Stress
management
training
individueel /
groep (7)
12 sessies
Gebruikelijke
zorg
4, 7, 10
mnd
28/28/ 26 Ziekteverzuim
Symptoom-
reductie
NS
NS
Stenlund et al.
2009, Zweden
RCT
Huisarts/ medische en
psychologische screening:
‘exhaustion syndrome’
Ziekterverzuim?
Leeftijd?
Qigong
24 sessies in
groep
Gebruikelijke
zorg
4, 8, 12
wkn
33/35 Psychologische
klachten
Kwaliteit dagelijks
leven
NS
NS
13. Stenlund et al.
2009, Zweden
RCT
Huisarts/medische en
psychologische screening
>3mnd, <24mnd
ziekteverzuim
25-55 jaar
CGR: cogni-tieve
gedrags-
rehabilitatie en
qigong in groep
(6-9)
30 sessies
Qigong en
gebruikelijke
zorg
6, 12, 18,
24 mnd
62/64 Symptoom-
reductie
Ziekteverzuim
NS
NS
Karlson et al.
2010, Zweden
RCT
Sociale dienst/ICD-10
aanpassingsstoornis
Leeftijd?
CDM
Interventie op
werkvlak:
overleg met
werkgever
1 sessie
Gebruikelijke
zorg
4, 10 mnd 74/74 RTW
Negatief gevoel
werkplaats
S
S
Brandes et al.
2010,
Internationaal
RCT
?/ diagnose burn-out
Leeftijd?
Muziek-
compositie: 2
groepen/gewon
e muziek
50 sessies
Geen muziek 5 wkn 45/40/
26/39
Burn-out
symtomen
S
Fjellman-
Wiklund et al.
2010, Zweden
Patiënten-
interview
31-55 jaar
CGR in groep (6-
9) 30 sessies
+ qigong +
werkrehabili-
tatie onder-
steuning
Qigong +
werkrehabili-
tatie onder-
steuning
15, 18, 24
mnd
10/8 Patiënten-ervaring
subjectief
Patiënten
vinden dit
nuttig
Sandahl et al.
2011, Zweden
RCT
Alecta pensioenfonds-
bedrijf / DSM IV
dysthymie, maladaptieve
stressreactie, depressie
>90d ziekteverzuim
18-65 jaar
CGT/psycho-
dynamische
therapie in
groep (8)
Gebruikelijke
zorg, op
initiatief van
patiënt andere
therapie
aangesproken
6, 12 mnd 40/40/
40
Symptoom-
reductie
RTW
NS
NS
14. Stenlund et
al. 2012,
Zweden
RCT
Huisarts/medische en
psychologische
screening
>3mnd, <24mnd
ziekteverzuim
25-55 jaar
CGR: cogni-
tieve gedrags-
rehabilitatie
en qigong in
groep (6-9)
30 sessies
Follow-up
Qigong en
gebruikelijke
zorg
6, 12, 15
18, 24,
48 mnd
58/49 Ziekteverzuim
Medicatie-
gebruik
Verbetering
burn-out
Subjectief
gevoel van
herstel
NS
S
S
S
Varney et al.
2013, USA
RCT
Vrienden en collega’s/
zelfdiagnose van burn-
out
Ziekteverzuim?
25-65+ jaar
Aroma-
therapie
3 sessies
rozenwater 3x/d
geduren
de 3wkn
7/7 Symptoom-
reductie
S
Kenter et al.
2013, NL
Observa-
tionele studie
Hulpzoekende
patiënten GGZ/
emotionele uitputting,
depersonalisatie
18-65 jaar
PST online
5 sessies in
afwachting
gespreks-
therapie
Geen
behandeling
in afwachting
gespreks-
therapie
5, 12
wkn
55/49 Depressie
Angst
Burn-out
Kwaliteit
dagelijkse leven
S
S
NS
S
15. Onderzoek/
artikelopzet (land)
Doel Samenvatting Conclusie
Maslach. 2003, USA
overzichtsartikel
Kennis en bedenkingen over
burn-out tot op heden
- Onvoldoende studies door moeilijkheid om interventie te ontwikkelen, te
implementeren en lange termijn follow-up uit te voeren
- Te veel focus op individueel vlak, te weinig aandacht voor werkfactoren
Nieuwenhuijsen et
al. 2003, Nederland
Retrospectieve
cohort studie
Kwaliteit rehabilitatie door
arbeidsgeneesheer beoordelen
en nagaan of kwaliteit van arts-
patiënt relatie invloed heeft op
terugkeer naar het werk
- Het rehabilitatieproces kan verbeterd worden
- Intensievere opvolging door de arbeidsgeneesheer en geschikte interventies bij de
werkorganisatie resulteert in een kortere periode van ziekteverzuim
- Richtlijnen zouden de effectiviteit van rehabilitatie door de arbeidsgeneesheer kunnen
verbeteren
Van der Klink et al.
2003, Nederland
Literatuur-
bespreking
Uitwisseling en discussie over
praktijkvoering van ‘adjustment
disorders’ in eerstelijns- en
bedrijfsgeneeskunde, op
Nederlandse richtlijnen
gebaseerd
- Verdere evaluatie nodig om wetenschappelijke
evidentie aan te tonen en nieuwe aanpak te
testen
- Besproken richtlijnen zijn te weinig ‘evidence
based’ en voornamelijk op consensus gebaseerd
- Onder artsen is er hoge aanvaarding van
richtlijnen, nog niet helemaal ingeburgerd, maar
blijkt effectief wanneer artsen hierin worden
getraind
- Te weinig succes in preventie
van ‘adjustment disorders’
- Uitwisseling van goede
praktijkvoering wordt
aanbevolen als ondersteuning
voor artsen en stimulatie voor
meer evaluerende studies
Panossian et al.
2010, Zweden-
Australië
Review
Samenvatten van gekende
informatie over het gebruik van
Rhodiola rosea, een
plantenwortel, in de
geneeskunde
- Verschillende RCT’s zouden aantonen dat
herhaaldelijke toediening van SHR-5 extracten
van Rhodiola, een vermindering in gevoel van
vermoeidheid teweeg brengt en een verbeterd
effect toont op burn-out bij patiënten met een
stress-geïnduceerde vermoeidheid
- Doet aandacht en
uithoudingsvermogen stijgen in
situaties veroorzaakt door
vermoeidheid en zwaktegevoel
- Reduceert stress-geïnduceerde
aandoeningen
Samenvatting reviews, richtlijnen, overzichtsartikel,
literatuurstudie en advies behandeling van burn-out
16. Aki Rovasalo. 2011
Buitenlandse
Richtlijn
Praktijkrichtlijn m.b.t.
epidemiologie, symptomen,
diagnose, behandeling,
preventie
- Verminder werkbelasting d.m.v. interventies gericht op de werkplek
- Comorbiede depressie of aanpassingsstoornis bepalen behandeling en ziekteverzuim
- Burn-out zonder psychiatrische of somatische ziekte: geen werkverzuim nodig, wel
vermindering werklast of andere regeling werktaken
- Individuele therapie o.v.v. SMT, medicatie of psychotherapie
- Verwijzing psychiatrie indien geen verbetering na 1-2m of bij onzekere diagnose
Verschuren et al. 2011,
Nederland
Richtlijn
Studie naar effectiviteit van
behandeling + aanbevelingen
- Geen plaats voor antidepressiva in de behandeling van overspanning/burn-out. Beperkte
evidentie voor alternatieve geneesmiddelen. Eventueel gebruik van medicatie ter
symptoomcontrole: maximum 2 weken
- Procescontingente, activerende en op CGT gebaseerde begeleiding is effectief op
verzuimreductie, vooral wanneer gegeven door professionals in de arbeidscontext
Arends et al. 2012, Europees
Review
Invloed van interventies op de
tijd tot partiële en volledige
terugkeer naar het werk
Na 1 jaar follow-up:
- CGT heeft geen invloed op de tijd tot partiële en volledige terugkeer naar het werk in
vergelijking met controlegroep
- PST reduceert de tijd tot partiële terugkeer naar het werk, echter niet de tijd tot volledige
werkhervatting
Korczak et al. 2012, Duitsland
literatuurstudie
Studie over verschillende
bruikbare en effectieve
therapieën voor burn-out
- Grote verscheidenheid van studies
- Meerderheid over psychotherapie en psychosociale
interventie
- Inconsistente evidentie voor stressmanagement en
muziektherapie
- Studies over Qigong therapie geven geen duidelijke
resultaten
- Effectiviteit van behandelingen
voor burn-out nog onvoldoende
onderzocht
- Enkel voor CGT zijn er voldoende
studies die de effectiviteit
hiervan bewijzen
Rogiers et al. 2012,
België
Advies aan huisartsen
Advies over structurele
interventies die de huisarts
kan uitvoeren
- Actieve arbeidsongeschiktheid: tijdsgerelateerde opdrachten
- Ontspanning en relaxatie
- Driefasenprogramma
- Psycho-educatie
- Aanpak klachten en coping
- Herstel energiebalans: draagkracht ↑, draaglast ↓
- Persoonlijke factoren (cognities en gedrag) aanpakken (bv. CGT)
- Overleg met arbeidsgeneesheer en adviserend geneesheer
- Hervalpreventie
17. Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
19. Algemene bedenkingen
Rekrutering
• Op diverse manieren: huisarts, advertenties, bedrijf,
verzekeringsmaatschappij, arbeidsgeneesheer, ...
Steekproeven
• Kleine omvang van steekproeven (gemiddelde: 101 deelnemers per
studie over 14 studies)
Geografie
• Studies in Noord-europa
• Auteurs komen vaak terug (Stenlund T, Blonk RW, Van der Klink J)
20. Algemene bedenkingen
Tijdstip van interventie
• Tijdig starten om ziektetermijn te reduceren
• Terugkeer naar werk blijkt moeilijker na langtijdig ziekteverzuim
• Te snel starten: onnodige interventie door deel natuurlijk herstel?
Natuurlijk herstel?
• Verbetering symptomen in alle onderzoeksgroepen
• Onvoldoende kennis natuurlijk proces burn-out
Weinig uniformiteit: vergelijking is moeilijk
kritische blik nodig
21. Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
22. Resultaten cognitieve gedragstherapie
• Bestudeerd door 60% vd publicaties
• Doel: opsporen disfunctioneel denkgedrag en wijzigen
Terugkeer naar het werk (RTW)
• Uiteenlopende resultaten
– 2 RCT’s positief effect bij interventiegroep
– 2 RCT’s + 1 Review geen effect
– 1richtlijn zowel + als - resultaten
Symptoomreductie
• Uiteenlopende resultaten
– 4 RCT’s + 1 Richtlijn + effect in alle groepen, geen verschil interventie vs ctrl
– 3 RCT’s -> geen effect
– 1 review + op korte termijn en – op lange termijn
23. Psychotherapie
• Verschillende invulling van CGT:
Invulling CGT
3 fasenmodel
Internet based: 19 films
5 fasenmodel
E-mail: 7 aandachtspunten
CGT met 2 kernpunten
….
Discussie cognitieve gedragstherapie
24. Discussie cognitieve gedragstherapie
• Controlegroep
• ‘Care as usual’
• diverse invullingen vaak
mogelijkheid tot minimale
therapie
• Bijkomend verschil tov geen
therapie
• Ethische implicatie: controlegroep zonder
therapie haalbaar?
25. Onderzoek Inhoud CAU
Van der Klink et al.
2003, Nederland
Mogelijkheid tot consult bij arbeidsgeneesheer:
empathische counseling
instructies omgaan met stress
levensstijladvies
discussie van werkproblemen met pt en werkgever
Brattberg
2006, Zweden
Patiënten op een wachtlijst voor therapie
(niet nader omschreven)
Blonk et al.
2006, Nederland
2 korte sessies met HA
1 meteen en 1 na 4 mnd
Enkel controle van wettelijke
arbeidsongeschiktheid, geen behandeling
Patiënten moesten therapie stopzetten voor deze studie
Ruwaard et al. 2007,
Nederland
Patiënten staan op een wachtlijst, pas behandeling na 7w
Heiden et al. 2007,
Zweden
Gebruikelijke zorg vastgelegd en voorzien door de Zweedse sociale zekerheid
De Vente et al.
2008, Nederland
regelmatige bezoeken bij HA, arbeidsgeneesheer en een max van 5 sessies bij een psycholoog of sociaal werker
(gemiddelde van consultaties bij psycholoog: 4,64)
Stenlund et al.
2009, Zweden
werkrehabilitatie adviezen en steun
zoals in interventiegroep
(niet nader omschreven)
Sandahl et al. 2011,
Zweden
Doel: controlegroep in wachtlijst vooraleer groepstherapie
Maar: vele patiënten toch al individuele of andere therapie gestart
26. Discussie cognitieve gedragstherapie
• Kritische bedenkingen
– Individuele vs groepssessies: geen significant verschil
• Identificatie met anderen, begrip
• Onvoldoende aandacht persoonlijk probleem
– Invloed aandacht: helend effect?
– Focus werkvloer vs individu: significant effect
• Combinatie individuele- en werkfactoren
• Organisatorisch moeilijk?
27. Discussie cognitieve gedragstherapie
– Opleiding van uitvoerder
• Geen vergelijkend onderzoek naar
effect van uitvoerder
– Beperkte vergelijking met
andere interventie
• Toekomst?
– Online interventie
• Laagdrempelig, goedkoop, hoge
dropout, volledig publiek bereikt?
Interventie uitvoerder
Arbeidsgeneesheer
psychotherapeut
psycholoog
fysiotherapeut
Stress management consultant
29. Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
30. Alternatieve therapieën
• Qigong (beweging / relaxatie?)
– Geen additioneel effect
• Muziektherapie
– Significant effect op symptoomreductie
– CAVE geen info onderzoekspopulatie
en belangenvermenging
• Aromatherapie, Rhodiola rosea, Ginko biloba, Euphytose, Ganoderma
lucidem
– Zeer beperkt onderzoek: conclucies door te trekken?
– Onderzoeksgroep: stressgerelateerde vermoeidheid
Relevantie? Beperkt en weinig kwalitatief onderzoek
31. Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
32. Medicatie
• Weinig evidentie voor
anti-depressiva
– Een advies en een
richtlijn
• Eventueel
symptoombestrijding,
maar dan max 2
weken
33. Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
34. Limitaties van de studie
• Zoektocht: enkel met term ‘burnout’
• Exclusie op basis van lezen titel en abstract
(subjectief!)
• Selectie en bedenkingen niet gecontroleerd
door groep van experten
35. Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
36. Conclusie
• Actueel, veel onduidelijkheid over
behandeling
• Nood aan
- Duidelijke definitie
- Eenduidige diagnostische criteria
- Naast focus op individu, ook werkinterventie
- Voldoende lange opvolging
37. Conclusie: toekomst
Verder onderzoek
- Natuurlijk verloop?
- Interventies op de werkvloer
- Gebruik van medicatie
Welke behandeling is het meest effectief ????
Brainstorm: wat vinden patiënten belangrijk en nuttig?
38. Referenties
1. Kaschka WP, Korczak D, Broich K. Burnout: a Fashionable Diagnosis. Dtsch Arztebl Int 2011,
108(46): 781-7.
2. Maslach C, Schaufeli WB, Leiter MP. Job Burnout. Annu. Rev. Psychol. 2001, 52:397-422.
3. Rogiers R, Declercq T, Anthierens S, Boydens E, Daeseleire T, Pauwels L. Help, ik zit erdoor!
Over stress, surmenage en burn-out – deel1. Huisarts Nu 2012, 41 (2).
4. Aki Rovasalo. Burn-out. EBM Practice Net. 2011.
5. Hansez I, Mairiaux P, Firket P, Braeckman L. Onderzoek naar de prevalentie van burnout in
de belgische actieve bevolking: synthese van het eindrapport. België 2010.
6. Korczak D, Wastian M, Schneider M. Therapy of the burnout syndrome. GMS Health
Technology Assessment 2012, 8: Doc 05.
7. Van der Klink JJL, Blonk RWB, Schene AH. Reducing long term sickness absence by an
activating intervention in adjustment disorders: a cluster randomised controlled design.
Occup Environ Med 2003, 60: 429-437.
8. Blonk RWB, Brenninkmeijer V, Lagerveld SE, Houtman ILD. Return to work a comparison of
two cognitive behavioural interventions in cases of workrelated psychologiscal complaints
among the selfemployed. Work Stress 2006, 20: 129-144.
9. de Vente W, Kamphuis JH, Emmelkamp PMG, Blonk RWB. Individual and group cognitive
behavioral treatment for work related stress complaints and sickness absence: a
randomized controlled trial. Journal of Occupational Health Psychology 2008, 13(3): 214–
231.
39. 10. Heiden M, Lyskov E, Nakata M, Sahlin K, Sahlin T, Barnekow-Bergkvist M. Evaluation of
cognitive behavioural training and physical activity for patients with stress-related illnesses:
a randomized controlled study. J Rehabil Med 2007, 39: 366–373.
11. Arends I, Bruinvels DJ, Rebergen DS et al. Interventions to facilitate return to work in adults
with adjustment disorders (review). The Cochrane Collaboration 2012; 12.
12. Verschuren CM, Nauta AP, Bastiaanssen MH et al. Richtlijn: Eén lijn in de eerste lijn.
Multidisciplinaire richtlijn overspanning en burnout voor eerstelijns professionals.
Nederland; LVE, NHG, NVAB: 2011.
13. Stenlund T, Nordin M, Järvholm JS. Effects of rehabilitation programmes for patients on
long-term sick leave for burnout: a 3-year follow-up of the rest study. J Rehabil Med 2012,
44: 684–690.
14. Sandahl C, Lundberg UE, Lindgren A et al. Two Forms of Group Therapy and Individual
Treatment of Work-Related Depression A One-Year Follow-Up Study. International journal
of group psychotherapy 2011, 61(4): 539-555.
15. Ruwaard J, Lange A, Bouwman M, Broeksteeg J, Schrieken B. E-mailed standardized
cognitive behavioural treatment of work-related stress: A randomized controlled trial.
Cognitive Behaviour Therapy 2007, 36(3): 179–192.
16. Stenlund T, Ahlgren C, Lindahl B et al. Cognitively oriented behavioral rehabilitation in
combination with qigong for patients on long-term sick leave because of burnout: REST—a
randomized clinical trial. Int J Behav Med 2009, 16:294–303.
17. Brattberg G. Internet-based rehabilitation for individuals with chronic pain and burnout: a
randomized trial. International Journal of Rehabilitation Research 2006, 29(3): 221-227.
18. Brattberg G. Internet-based rehabilitation for individuals with chronic pain and burnout II, a
long-term follow-up. International Journal of Rehabilitation Research 2007, 30(3): 231-234.
19. Kenter R, Warmerdam L, Brouwer-Dudokdewit C, Cuijpers P, van Straten A. Guided online
treatment in routine mental health care: an observational study on uptake, drop-out and
effects. BMC Psychiatry 2013, 13:43.
40. 20. Stenlund T, Birgander LS, Lindahl B, Nilsson L, Ahlgren C. Effects of Qigong in patients with
burnout: a randomized controlled trial. J Rehabil Med 2009, 41: 761–767.
21. Brandes V, Terris DD, Fischer C et al. Music programs designed to remedy burnout
symptoms show significant effects after five weeks. The Neurosciences and Music III:
Disorders and Plasticity: Ann NY Acad Sci 2009, 1169: 422–425.
22. Karlson B, Jönsson P, Pålsson et al. Return to work after a workplace oriented intervention
for patients on sickleave for burnout- a prospective controlled study. BMC Public Health
2010, 10: 301-310.
23. Varney E, Buckle J. Effect of Inhaled essential oils n mental exhaustion and moderate
burnout: a small pilot study. The journal of alternative and complementary medicine 2013,
19(1): 69–71.
24. Panossian A, Wikman G, Sarris J. Rosenroot (Rhodiola rosea): Traditional use, chemical
composition, pharmacology and clinical efficacy. Phytomedicine 2010, 17(7): 481–493.
25. Maslach C. Job burnout: new directions in research and intervention. Current Directions in
Psychological Science 2003, 12(5): 189-192.
26. Van der Klink JJ, van Dijk FJ. Dutch practice guidelines for managing adjustment disorders in
occupational and primary health care. Scand J Work Environ Health 2003, 29(6):478-479.
27. Fjellman-Wiklund A, Stenlund T, Steinholtz K, Ahlgren C. Take charge: patients’ experiences
during participation in a rehabilitation programme for burnout. J Rehabil Med 2010, 42:
475–481.
28. Rogiers R, Declercq T, Anthierens S, Boydens E, Daeseleire T, Pauwels L. Help, ik zit erdoor!
De behandeling van surmenage en burn-out door de huisarts – deel2. Huisarts Nu 2012, 41
(3).
29. Nieuwenhuijsen K, Verbeek JH, Siemerink JC, Tummers-Nijsen D. Quality of rehabilitation
among workers with adjustment disorders according to practice guidelines; a retrospective
cohort study. Occup Environ Med 2003, 60(I):i21–i25.
Notas do Editor
Overnemen
er zijn een aantal klachten en gedragingen van de patiënten die de arts op het spoor kunnen zetten van stressreacties. Meestal zijn deze klachten echter niet syndroomspecifiek. Herhaaldelijk consulteren, wisselende klachten, aspecifieke klachten, grillig patroon in het verloop van de klachten vor- men daarbij zeer herkenbare indicatoren voor stressgere- lateerde problematiek. eens de connotatie gemaakt van stressgerelateerde problematiek, kan de arts zich oriënteren binnen het diagnostisch landschap. We gaan ervan uit dat de arts inmiddels een zorgvuldige screening naar somatische aandoeningen heeft gedaan.
er zijn een aantal klachten en gedragingen van de patiënten die de arts op het spoor kunnen zetten van stressreacties. Meestal zijn deze klachten echter niet syndroomspecifiek. Herhaaldelijk consulteren, wisselende klachten, aspecifieke klachten, grillig patroon in het verloop van de klachten vor- men daarbij zeer herkenbare indicatoren voor stressgere- lateerde problematiek. eens de connotatie gemaakt van stressgerelateerde problematiek, kan de arts zich oriënteren binnen het diagnostisch landschap. We gaan ervan uit dat de arts inmiddels een zorgvuldige screening naar somatische aandoeningen heeft gedaan.
Emotional eshaustion: vooral in zweden en officieel aanvaarde term
Aanpassingsstoornis: DSM IV criterium waar burn-out onder past.
CGT (bestudeerd door 60% vd publicaties)
Terugkeer naar het werk (RTW)
2 positief effect
3 geen effect
1richtlijn zowel + als - resultaten
Symptoomreductie
4+1RL + effect (z verschil met controle groep)
3 -> geen effect
1 review + op korte termijn en – op lange termijn
PST weglaten?
PST (beperkte bestudeerd)
1 online PST gn significant in burnout???
1review -> + op partiele werkhervatting, maar nt op volledige werkhervatting
Uitleg: patienten op de wachtlijst kregen géén therapie. Doch wisten ze dat ze wel therapie gingen krijgen nà de studie.
Er is een onderzoek waarin de interventies wel door een andere uitvoerder gebeuren, maar ook met verschillende interventie: de interventies zijn dus ook moeilijk vergelijkbaar aangezien de uitvoerders verschillen...
CGT: ( geen eenduidige conclusie)
Individu + verbetering werksituatie verloop burn-out gunstig beïnvloeden
Interventies op de werkvloer (want die blijken positief te zijn …en ook hoe kan het geintegreerd worden….individu en werkinterventie?
In groep gebrainstormd? Behandeling interessant luik, voor ons als huisarts…. Wat vinden patiënten eigelijk belangrijk, hoe zijn zij behandeld en wat vonden zij nuttig/ niet nuttig