SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 41
Behandeling van burn-out: een
kritische blik op de stand van zaken
Gert-Jan Aelvoet, Ilse Bellon, Liesbeth Buts, Klare Schroé
Promotor: Prof. Dr. Keirse
Co-promotor: Dr. Pint
Bijna één ziekenhuisarts
op vijf loopt risico op
burn-out
1 op 4 Belgische
werknemers loopt
risico op burn-out
http://nieuws.vtm.be/binnenland/65070-zo-herken-
je-een-burn-out
Wat is burn-out?
• Geen éénduidige definitie
• Langdurig onevenwicht draagkracht – (werk)belasting
BURN-OUT
• Prevalentie (1-48%)
Klassieke triade van burn-out
emotionele
uitputting
professioneel
presteren
gevoel van
eigenwaarde
cynisme ten
aanzien van
het werk
BURN-OUT
WERK
werksfeer
werkdruk
soort job
waardering
INDIVIDU
persoonlijkheid
Coping mechanismen
stressbestendigheid
BURN-
OUT
SOCIAAL
partner
familie
vrienden
hobby’s
Symptomen burn-out
concentratieverlies
energieverlies palpitaties
vergeetachtig
hoofdpijn
moe
prikkelbaar gespannen
buikkrampen
gestoorde slaap piekeren
BURN
OUT
Differentiële diagnose burn-out
angststoornissen
somatisatiestoornissen
depressie
alcohol- en middelenmisbruik
persoonlijkheidsstoornissen
BURN
OUT
Doel literatuurstudie
• In kaart brengen huidige behandelingen en
effectiviteit
• Kritische blik en discussie
• Toekomstgerichte suggesties formuleren
Onderzoek
(land)
Setting/
Patiënten selectie
Interventie Controle Follow-
up
Aantal
deelne
mers
(I/C)
Uitkomst Resultaat
Van der Klink et
al.
2003,
Nederland
RCT
Royal KPN company/ DSM
IV aanpassings- stoornis, 2
weken ziekteverzuim
Leeftijd?
CGT volgens
Time contingent
approach
5-6 sessies
Gebruikelijke
zorg
3, 12 mnd 109/83 RTW na 3mnd
Tijd tot RTW
Duur
Ziekteverzuim
S
S
S
Brattberg
2006, Zweden
RCT
Advertentie in krant/
chronische pijn en ‘burn-
out’
>6mnd ziekteverzuim
18-65 jaar
CGT internet-
gebaseerd
20 sessies
Wachtlijst –
geen interventie
23 wkn 12/13 Werkcapaciteit
Gezondheid
Kwaliteit dagelijks
leven
S
S
S
Blonk et al.
2006,
Nederland
RCT
Verzekering maatschappij
/ aanpassingsstoornis:
‘burnout’ en ‘werkstress’
2-3 wkn ziekteverzuim
Leeftijd?
CGT/CGT +
werk-
interventie
Gebruikelijke
zorg
4, 10 mnd 40/40/
42
RTW
Psychologische
klachten
S
NS
Brattberg
2007, Zweden
RCT
Advertentie in krant/
chronische pijn en ‘burn-
out’
>6mnd ziekteverzuim
18-65 jaar
Follow-up na
CGT internet
gebaseerd
20 sessies
Wachtlijst –
geen interventie
12 mnd 7/9 Werkcapaciteit
Gezondheid
Stress
S
NS
NS
Overzicht studies over behandeling van burn-out:
RCT’s, observationele studie en prospectieve studie
Heiden et al.
2007, Zweden
RCT
Huisarts/stress
gerelateerde diagnose
>1mnd, <24mnd
ziekteverzuim
25-60 jaar
CGT/fysieke
activiteit in
groep (8-10)
Gebruikelijke
zorg
10 wkn,
6, 12 mnd
28/23/
24
RTW
Autonome
activiteit
NS
NS
Ruwaard et al.
2007,
Nederland
RCT
Krantenartikel met uitleg
over therapie/
zelfdiagnose a.d.h.v.
vragenlijst
Ziekteverzuim?
22-60 jaar
CGT via email Wachtlijst –
geen therapie
gedurende 7
weken
7 wkn, 3
jaar
177/62 Stressreductie S
De Vente et al.
2008,
Nederland
RCT
Arbeidsgeneeskunde,
huisarts,
advertentie/’neurasthenie’
, werkstressoren,
>2wkn, <6mnd
ziekteverzuim
Leeftijd?
Stress
management
training
individueel /
groep (7)
12 sessies
Gebruikelijke
zorg
4, 7, 10
mnd
28/28/ 26 Ziekteverzuim
Symptoom-
reductie
NS
NS
Stenlund et al.
2009, Zweden
RCT
Huisarts/ medische en
psychologische screening:
‘exhaustion syndrome’
Ziekterverzuim?
Leeftijd?
Qigong
24 sessies in
groep
Gebruikelijke
zorg
4, 8, 12
wkn
33/35 Psychologische
klachten
Kwaliteit dagelijks
leven
NS
NS
Stenlund et al.
2009, Zweden
RCT
Huisarts/medische en
psychologische screening
>3mnd, <24mnd
ziekteverzuim
25-55 jaar
CGR: cogni-tieve
gedrags-
rehabilitatie en
qigong in groep
(6-9)
30 sessies
Qigong en
gebruikelijke
zorg
6, 12, 18,
24 mnd
62/64 Symptoom-
reductie
Ziekteverzuim
NS
NS
Karlson et al.
2010, Zweden
RCT
Sociale dienst/ICD-10
aanpassingsstoornis
Leeftijd?
CDM
Interventie op
werkvlak:
overleg met
werkgever
1 sessie
Gebruikelijke
zorg
4, 10 mnd 74/74 RTW
Negatief gevoel
werkplaats
S
S
Brandes et al.
2010,
Internationaal
RCT
?/ diagnose burn-out
Leeftijd?
Muziek-
compositie: 2
groepen/gewon
e muziek
50 sessies
Geen muziek 5 wkn 45/40/
26/39
Burn-out
symtomen
S
Fjellman-
Wiklund et al.
2010, Zweden
Patiënten-
interview
31-55 jaar
CGR in groep (6-
9) 30 sessies
+ qigong +
werkrehabili-
tatie onder-
steuning
Qigong +
werkrehabili-
tatie onder-
steuning
15, 18, 24
mnd
10/8 Patiënten-ervaring
subjectief
Patiënten
vinden dit
nuttig
Sandahl et al.
2011, Zweden
RCT
Alecta pensioenfonds-
bedrijf / DSM IV
dysthymie, maladaptieve
stressreactie, depressie
>90d ziekteverzuim
18-65 jaar
CGT/psycho-
dynamische
therapie in
groep (8)
Gebruikelijke
zorg, op
initiatief van
patiënt andere
therapie
aangesproken
6, 12 mnd 40/40/
40
Symptoom-
reductie
RTW
NS
NS
Stenlund et
al. 2012,
Zweden
RCT
Huisarts/medische en
psychologische
screening
>3mnd, <24mnd
ziekteverzuim
25-55 jaar
CGR: cogni-
tieve gedrags-
rehabilitatie
en qigong in
groep (6-9)
30 sessies
Follow-up
Qigong en
gebruikelijke
zorg
6, 12, 15
18, 24,
48 mnd
58/49 Ziekteverzuim
Medicatie-
gebruik
Verbetering
burn-out
Subjectief
gevoel van
herstel
NS
S
S
S
Varney et al.
2013, USA
RCT
Vrienden en collega’s/
zelfdiagnose van burn-
out
Ziekteverzuim?
25-65+ jaar
Aroma-
therapie
3 sessies
rozenwater 3x/d
geduren
de 3wkn
7/7 Symptoom-
reductie
S
Kenter et al.
2013, NL
Observa-
tionele studie
Hulpzoekende
patiënten GGZ/
emotionele uitputting,
depersonalisatie
18-65 jaar
PST online
5 sessies in
afwachting
gespreks-
therapie
Geen
behandeling
in afwachting
gespreks-
therapie
5, 12
wkn
55/49 Depressie
Angst
Burn-out
Kwaliteit
dagelijkse leven
S
S
NS
S
Onderzoek/
artikelopzet (land)
Doel Samenvatting Conclusie
Maslach. 2003, USA
overzichtsartikel
Kennis en bedenkingen over
burn-out tot op heden
- Onvoldoende studies door moeilijkheid om interventie te ontwikkelen, te
implementeren en lange termijn follow-up uit te voeren
- Te veel focus op individueel vlak, te weinig aandacht voor werkfactoren
Nieuwenhuijsen et
al. 2003, Nederland
Retrospectieve
cohort studie
Kwaliteit rehabilitatie door
arbeidsgeneesheer beoordelen
en nagaan of kwaliteit van arts-
patiënt relatie invloed heeft op
terugkeer naar het werk
- Het rehabilitatieproces kan verbeterd worden
- Intensievere opvolging door de arbeidsgeneesheer en geschikte interventies bij de
werkorganisatie resulteert in een kortere periode van ziekteverzuim
- Richtlijnen zouden de effectiviteit van rehabilitatie door de arbeidsgeneesheer kunnen
verbeteren
Van der Klink et al.
2003, Nederland
Literatuur-
bespreking
Uitwisseling en discussie over
praktijkvoering van ‘adjustment
disorders’ in eerstelijns- en
bedrijfsgeneeskunde, op
Nederlandse richtlijnen
gebaseerd
- Verdere evaluatie nodig om wetenschappelijke
evidentie aan te tonen en nieuwe aanpak te
testen
- Besproken richtlijnen zijn te weinig ‘evidence
based’ en voornamelijk op consensus gebaseerd
- Onder artsen is er hoge aanvaarding van
richtlijnen, nog niet helemaal ingeburgerd, maar
blijkt effectief wanneer artsen hierin worden
getraind
- Te weinig succes in preventie
van ‘adjustment disorders’
- Uitwisseling van goede
praktijkvoering wordt
aanbevolen als ondersteuning
voor artsen en stimulatie voor
meer evaluerende studies
Panossian et al.
2010, Zweden-
Australië
Review
Samenvatten van gekende
informatie over het gebruik van
Rhodiola rosea, een
plantenwortel, in de
geneeskunde
- Verschillende RCT’s zouden aantonen dat
herhaaldelijke toediening van SHR-5 extracten
van Rhodiola, een vermindering in gevoel van
vermoeidheid teweeg brengt en een verbeterd
effect toont op burn-out bij patiënten met een
stress-geïnduceerde vermoeidheid
- Doet aandacht en
uithoudingsvermogen stijgen in
situaties veroorzaakt door
vermoeidheid en zwaktegevoel
- Reduceert stress-geïnduceerde
aandoeningen
Samenvatting reviews, richtlijnen, overzichtsartikel,
literatuurstudie en advies behandeling van burn-out
Aki Rovasalo. 2011
Buitenlandse
Richtlijn
Praktijkrichtlijn m.b.t.
epidemiologie, symptomen,
diagnose, behandeling,
preventie
- Verminder werkbelasting d.m.v. interventies gericht op de werkplek
- Comorbiede depressie of aanpassingsstoornis bepalen behandeling en ziekteverzuim
- Burn-out zonder psychiatrische of somatische ziekte: geen werkverzuim nodig, wel
vermindering werklast of andere regeling werktaken
- Individuele therapie o.v.v. SMT, medicatie of psychotherapie
- Verwijzing psychiatrie indien geen verbetering na 1-2m of bij onzekere diagnose
Verschuren et al. 2011,
Nederland
Richtlijn
Studie naar effectiviteit van
behandeling + aanbevelingen
- Geen plaats voor antidepressiva in de behandeling van overspanning/burn-out. Beperkte
evidentie voor alternatieve geneesmiddelen. Eventueel gebruik van medicatie ter
symptoomcontrole: maximum 2 weken
- Procescontingente, activerende en op CGT gebaseerde begeleiding is effectief op
verzuimreductie, vooral wanneer gegeven door professionals in de arbeidscontext
Arends et al. 2012, Europees
Review
Invloed van interventies op de
tijd tot partiële en volledige
terugkeer naar het werk
Na 1 jaar follow-up:
- CGT heeft geen invloed op de tijd tot partiële en volledige terugkeer naar het werk in
vergelijking met controlegroep
- PST reduceert de tijd tot partiële terugkeer naar het werk, echter niet de tijd tot volledige
werkhervatting
Korczak et al. 2012, Duitsland
literatuurstudie
Studie over verschillende
bruikbare en effectieve
therapieën voor burn-out
- Grote verscheidenheid van studies
- Meerderheid over psychotherapie en psychosociale
interventie
- Inconsistente evidentie voor stressmanagement en
muziektherapie
- Studies over Qigong therapie geven geen duidelijke
resultaten
- Effectiviteit van behandelingen
voor burn-out nog onvoldoende
onderzocht
- Enkel voor CGT zijn er voldoende
studies die de effectiviteit
hiervan bewijzen
Rogiers et al. 2012,
België
Advies aan huisartsen
Advies over structurele
interventies die de huisarts
kan uitvoeren
- Actieve arbeidsongeschiktheid: tijdsgerelateerde opdrachten
- Ontspanning en relaxatie
- Driefasenprogramma
- Psycho-educatie
- Aanpak klachten en coping
- Herstel energiebalans: draagkracht ↑, draaglast ↓
- Persoonlijke factoren (cognities en gedrag) aanpakken (bv. CGT)
- Overleg met arbeidsgeneesheer en adviserend geneesheer
- Hervalpreventie
Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
Algemene bedenkingen
Terminologie
• ‘Emotional exhaustion’
• Aanpassingsstoornis
• Werkgerelateerde stressstoornis
Diagnostische criteria
• Maslach Burnout Inventory – General survey
• Shirom- melamed Burnout questionnaire
• Cut-off waarde?
Algemene bedenkingen
Rekrutering
• Op diverse manieren: huisarts, advertenties, bedrijf,
verzekeringsmaatschappij, arbeidsgeneesheer, ...
Steekproeven
• Kleine omvang van steekproeven (gemiddelde: 101 deelnemers per
studie over 14 studies)
Geografie
• Studies in Noord-europa
• Auteurs komen vaak terug (Stenlund T, Blonk RW, Van der Klink J)
Algemene bedenkingen
Tijdstip van interventie
• Tijdig starten om ziektetermijn te reduceren
• Terugkeer naar werk blijkt moeilijker na langtijdig ziekteverzuim
• Te snel starten: onnodige interventie door deel natuurlijk herstel?
Natuurlijk herstel?
• Verbetering symptomen in alle onderzoeksgroepen
• Onvoldoende kennis natuurlijk proces burn-out
Weinig uniformiteit: vergelijking is moeilijk
kritische blik nodig
Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
Resultaten cognitieve gedragstherapie
• Bestudeerd door 60% vd publicaties
• Doel: opsporen disfunctioneel denkgedrag en wijzigen
Terugkeer naar het werk (RTW)
• Uiteenlopende resultaten
– 2 RCT’s  positief effect bij interventiegroep
– 2 RCT’s + 1 Review  geen effect
– 1richtlijn  zowel + als - resultaten
Symptoomreductie
• Uiteenlopende resultaten
– 4 RCT’s + 1 Richtlijn  + effect in alle groepen, geen verschil interventie vs ctrl
– 3 RCT’s -> geen effect
– 1 review  + op korte termijn en – op lange termijn
Psychotherapie
• Verschillende invulling van CGT:
Invulling CGT
3 fasenmodel
Internet based: 19 films
5 fasenmodel
E-mail: 7 aandachtspunten
CGT met 2 kernpunten
….
Discussie cognitieve gedragstherapie
Discussie cognitieve gedragstherapie
• Controlegroep
• ‘Care as usual’
• diverse invullingen vaak
mogelijkheid tot minimale
therapie
• Bijkomend verschil tov geen
therapie
• Ethische implicatie: controlegroep zonder
therapie haalbaar?
Onderzoek Inhoud CAU
Van der Klink et al.
2003, Nederland
Mogelijkheid tot consult bij arbeidsgeneesheer:
empathische counseling
instructies omgaan met stress
levensstijladvies
discussie van werkproblemen met pt en werkgever
Brattberg
2006, Zweden
Patiënten op een wachtlijst voor therapie
(niet nader omschreven)
Blonk et al.
2006, Nederland
2 korte sessies met HA
1 meteen en 1 na 4 mnd
Enkel controle van wettelijke
arbeidsongeschiktheid, geen behandeling
Patiënten moesten therapie stopzetten voor deze studie
Ruwaard et al. 2007,
Nederland
Patiënten staan op een wachtlijst, pas behandeling na 7w
Heiden et al. 2007,
Zweden
Gebruikelijke zorg vastgelegd en voorzien door de Zweedse sociale zekerheid
De Vente et al.
2008, Nederland
regelmatige bezoeken bij HA, arbeidsgeneesheer en een max van 5 sessies bij een psycholoog of sociaal werker
(gemiddelde van consultaties bij psycholoog: 4,64)
Stenlund et al.
2009, Zweden
werkrehabilitatie adviezen en steun
zoals in interventiegroep
(niet nader omschreven)
Sandahl et al. 2011,
Zweden
Doel: controlegroep in wachtlijst vooraleer groepstherapie
Maar: vele patiënten toch al individuele of andere therapie gestart
Discussie cognitieve gedragstherapie
• Kritische bedenkingen
– Individuele vs groepssessies: geen significant verschil
• Identificatie met anderen, begrip
• Onvoldoende aandacht persoonlijk probleem
– Invloed aandacht: helend effect?
– Focus werkvloer vs individu: significant effect
• Combinatie individuele- en werkfactoren
• Organisatorisch moeilijk?
Discussie cognitieve gedragstherapie
– Opleiding van uitvoerder
• Geen vergelijkend onderzoek naar
effect van uitvoerder
– Beperkte vergelijking met
andere interventie
• Toekomst?
– Online interventie
• Laagdrempelig, goedkoop, hoge
dropout, volledig publiek bereikt?
Interventie uitvoerder
Arbeidsgeneesheer
psychotherapeut
psycholoog
fysiotherapeut
Stress management consultant
Discussie cognitieve gedragstherapie
•
Vergelijking onmogelijk:
onvoldoende
overeenkomstige factoren
Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
Alternatieve therapieën
• Qigong (beweging / relaxatie?)
– Geen additioneel effect
• Muziektherapie
– Significant effect op symptoomreductie
– CAVE geen info onderzoekspopulatie
en belangenvermenging
• Aromatherapie, Rhodiola rosea, Ginko biloba, Euphytose, Ganoderma
lucidem
– Zeer beperkt onderzoek: conclucies door te trekken?
– Onderzoeksgroep: stressgerelateerde vermoeidheid
Relevantie? Beperkt en weinig kwalitatief onderzoek
Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
Medicatie
• Weinig evidentie voor
anti-depressiva
– Een advies en een
richtlijn
• Eventueel
symptoombestrijding,
maar dan max 2
weken
Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
Limitaties van de studie
• Zoektocht: enkel met term ‘burnout’
• Exclusie op basis van lezen titel en abstract
(subjectief!)
• Selectie en bedenkingen niet gecontroleerd
door groep van experten
Resultaten en discussie
• Algemene bedenkingen
• Interventie
– Cognitieve gedragstherapie
– Alternatieve therapie
– Medicatie
• Limitaties van het onderzoek
• Conclusie en toekomst
Conclusie
• Actueel, veel onduidelijkheid over
behandeling
• Nood aan
- Duidelijke definitie
- Eenduidige diagnostische criteria
- Naast focus op individu, ook werkinterventie
- Voldoende lange opvolging
Conclusie: toekomst
Verder onderzoek
- Natuurlijk verloop?
- Interventies op de werkvloer
- Gebruik van medicatie
Welke behandeling is het meest effectief ????
Brainstorm: wat vinden patiënten belangrijk en nuttig?
Referenties
1. Kaschka WP, Korczak D, Broich K. Burnout: a Fashionable Diagnosis. Dtsch Arztebl Int 2011,
108(46): 781-7.
2. Maslach C, Schaufeli WB, Leiter MP. Job Burnout. Annu. Rev. Psychol. 2001, 52:397-422.
3. Rogiers R, Declercq T, Anthierens S, Boydens E, Daeseleire T, Pauwels L. Help, ik zit erdoor!
Over stress, surmenage en burn-out – deel1. Huisarts Nu 2012, 41 (2).
4. Aki Rovasalo. Burn-out. EBM Practice Net. 2011.
5. Hansez I, Mairiaux P, Firket P, Braeckman L. Onderzoek naar de prevalentie van burnout in
de belgische actieve bevolking: synthese van het eindrapport. België 2010.
6. Korczak D, Wastian M, Schneider M. Therapy of the burnout syndrome. GMS Health
Technology Assessment 2012, 8: Doc 05.
7. Van der Klink JJL, Blonk RWB, Schene AH. Reducing long term sickness absence by an
activating intervention in adjustment disorders: a cluster randomised controlled design.
Occup Environ Med 2003, 60: 429-437.
8. Blonk RWB, Brenninkmeijer V, Lagerveld SE, Houtman ILD. Return to work a comparison of
two cognitive behavioural interventions in cases of workrelated psychologiscal complaints
among the selfemployed. Work Stress 2006, 20: 129-144.
9. de Vente W, Kamphuis JH, Emmelkamp PMG, Blonk RWB. Individual and group cognitive
behavioral treatment for work related stress complaints and sickness absence: a
randomized controlled trial. Journal of Occupational Health Psychology 2008, 13(3): 214–
231.
10. Heiden M, Lyskov E, Nakata M, Sahlin K, Sahlin T, Barnekow-Bergkvist M. Evaluation of
cognitive behavioural training and physical activity for patients with stress-related illnesses:
a randomized controlled study. J Rehabil Med 2007, 39: 366–373.
11. Arends I, Bruinvels DJ, Rebergen DS et al. Interventions to facilitate return to work in adults
with adjustment disorders (review). The Cochrane Collaboration 2012; 12.
12. Verschuren CM, Nauta AP, Bastiaanssen MH et al. Richtlijn: Eén lijn in de eerste lijn.
Multidisciplinaire richtlijn overspanning en burnout voor eerstelijns professionals.
Nederland; LVE, NHG, NVAB: 2011.
13. Stenlund T, Nordin M, Järvholm JS. Effects of rehabilitation programmes for patients on
long-term sick leave for burnout: a 3-year follow-up of the rest study. J Rehabil Med 2012,
44: 684–690.
14. Sandahl C, Lundberg UE, Lindgren A et al. Two Forms of Group Therapy and Individual
Treatment of Work-Related Depression A One-Year Follow-Up Study. International journal
of group psychotherapy 2011, 61(4): 539-555.
15. Ruwaard J, Lange A, Bouwman M, Broeksteeg J, Schrieken B. E-mailed standardized
cognitive behavioural treatment of work-related stress: A randomized controlled trial.
Cognitive Behaviour Therapy 2007, 36(3): 179–192.
16. Stenlund T, Ahlgren C, Lindahl B et al. Cognitively oriented behavioral rehabilitation in
combination with qigong for patients on long-term sick leave because of burnout: REST—a
randomized clinical trial. Int J Behav Med 2009, 16:294–303.
17. Brattberg G. Internet-based rehabilitation for individuals with chronic pain and burnout: a
randomized trial. International Journal of Rehabilitation Research 2006, 29(3): 221-227.
18. Brattberg G. Internet-based rehabilitation for individuals with chronic pain and burnout II, a
long-term follow-up. International Journal of Rehabilitation Research 2007, 30(3): 231-234.
19. Kenter R, Warmerdam L, Brouwer-Dudokdewit C, Cuijpers P, van Straten A. Guided online
treatment in routine mental health care: an observational study on uptake, drop-out and
effects. BMC Psychiatry 2013, 13:43.
20. Stenlund T, Birgander LS, Lindahl B, Nilsson L, Ahlgren C. Effects of Qigong in patients with
burnout: a randomized controlled trial. J Rehabil Med 2009, 41: 761–767.
21. Brandes V, Terris DD, Fischer C et al. Music programs designed to remedy burnout
symptoms show significant effects after five weeks. The Neurosciences and Music III:
Disorders and Plasticity: Ann NY Acad Sci 2009, 1169: 422–425.
22. Karlson B, Jönsson P, Pålsson et al. Return to work after a workplace oriented intervention
for patients on sickleave for burnout- a prospective controlled study. BMC Public Health
2010, 10: 301-310.
23. Varney E, Buckle J. Effect of Inhaled essential oils n mental exhaustion and moderate
burnout: a small pilot study. The journal of alternative and complementary medicine 2013,
19(1): 69–71.
24. Panossian A, Wikman G, Sarris J. Rosenroot (Rhodiola rosea): Traditional use, chemical
composition, pharmacology and clinical efficacy. Phytomedicine 2010, 17(7): 481–493.
25. Maslach C. Job burnout: new directions in research and intervention. Current Directions in
Psychological Science 2003, 12(5): 189-192.
26. Van der Klink JJ, van Dijk FJ. Dutch practice guidelines for managing adjustment disorders in
occupational and primary health care. Scand J Work Environ Health 2003, 29(6):478-479.
27. Fjellman-Wiklund A, Stenlund T, Steinholtz K, Ahlgren C. Take charge: patients’ experiences
during participation in a rehabilitation programme for burnout. J Rehabil Med 2010, 42:
475–481.
28. Rogiers R, Declercq T, Anthierens S, Boydens E, Daeseleire T, Pauwels L. Help, ik zit erdoor!
De behandeling van surmenage en burn-out door de huisarts – deel2. Huisarts Nu 2012, 41
(3).
29. Nieuwenhuijsen K, Verbeek JH, Siemerink JC, Tummers-Nijsen D. Quality of rehabilitation
among workers with adjustment disorders according to practice guidelines; a retrospective
cohort study. Occup Environ Med 2003, 60(I):i21–i25.
Burnout1

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

‘Indicatiestelling, zorgtoewijzing en AA’: Vincent Hendriks, donderdag 24 nov...
‘Indicatiestelling, zorgtoewijzing en AA’: Vincent Hendriks, donderdag 24 nov...‘Indicatiestelling, zorgtoewijzing en AA’: Vincent Hendriks, donderdag 24 nov...
‘Indicatiestelling, zorgtoewijzing en AA’: Vincent Hendriks, donderdag 24 nov...Triora
 
Probleemgedrag bij dementie (Waalbed-II): voorschrijfpatronen van psychofarmaca
Probleemgedrag bij dementie (Waalbed-II): voorschrijfpatronen van psychofarmacaProbleemgedrag bij dementie (Waalbed-II): voorschrijfpatronen van psychofarmaca
Probleemgedrag bij dementie (Waalbed-II): voorschrijfpatronen van psychofarmacaRadboud universitair medisch centrum
 
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.Triora
 
Crps 1 2008 Npi
Crps 1 2008 NpiCrps 1 2008 Npi
Crps 1 2008 Npitamarlea
 
dertig jaar psychosociale interventies bij schizofrenie
dertig jaar psychosociale interventies bij schizofreniedertig jaar psychosociale interventies bij schizofrenie
dertig jaar psychosociale interventies bij schizofreniesabinebeke
 
Utrecht/Kenniscongres2016/20./ K. Hauber/Veranderingen in persoonlijkheidssto...
Utrecht/Kenniscongres2016/20./ K. Hauber/Veranderingen in persoonlijkheidssto...Utrecht/Kenniscongres2016/20./ K. Hauber/Veranderingen in persoonlijkheidssto...
Utrecht/Kenniscongres2016/20./ K. Hauber/Veranderingen in persoonlijkheidssto...Utrecht
 
Praktisch Gebruik van Antipsychotica - het belang van de behandelfase
Praktisch Gebruik van Antipsychotica - het belang van de behandelfasePraktisch Gebruik van Antipsychotica - het belang van de behandelfase
Praktisch Gebruik van Antipsychotica - het belang van de behandelfaseJeroen Terpstra
 
Scriptie Mens in Evenwicht
Scriptie Mens in EvenwichtScriptie Mens in Evenwicht
Scriptie Mens in EvenwichtElise Bakker
 
Praktijk ondersteuner huisartsenzorg geestelijke gezondheids zorg
Praktijk ondersteuner huisartsenzorg geestelijke gezondheids zorgPraktijk ondersteuner huisartsenzorg geestelijke gezondheids zorg
Praktijk ondersteuner huisartsenzorg geestelijke gezondheids zorgtomjutten
 
Mindfulness voor verpleegkundigen: Soft of Zinvol II
Mindfulness voor verpleegkundigen: Soft of Zinvol IIMindfulness voor verpleegkundigen: Soft of Zinvol II
Mindfulness voor verpleegkundigen: Soft of Zinvol IIMartine Steen
 
1 batpb4 rebecca_dehaene
1 batpb4 rebecca_dehaene1 batpb4 rebecca_dehaene
1 batpb4 rebecca_dehaeneRebecca Dehaene
 
20181006 psy in de huisartsenpraktijk voor domus medica
20181006 psy in de huisartsenpraktijk voor domus medica20181006 psy in de huisartsenpraktijk voor domus medica
20181006 psy in de huisartsenpraktijk voor domus medicaKris Van den Broeck
 
‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november ...
‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november ...‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november ...
‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november ...Triora
 
1 baswao vandenberghe_tom
1 baswao vandenberghe_tom1 baswao vandenberghe_tom
1 baswao vandenberghe_tomtomwiki
 
‘NHG-Standaard problematisch alcoholgebruik’: Martijn Sijbom, donderdag 24 no...
‘NHG-Standaard problematisch alcoholgebruik’: Martijn Sijbom, donderdag 24 no...‘NHG-Standaard problematisch alcoholgebruik’: Martijn Sijbom, donderdag 24 no...
‘NHG-Standaard problematisch alcoholgebruik’: Martijn Sijbom, donderdag 24 no...Triora
 
Frequent verzuim voorafgaand aan langdurig verzuim door psychische klachten
Frequent verzuim voorafgaand aan langdurig verzuim door psychische klachtenFrequent verzuim voorafgaand aan langdurig verzuim door psychische klachten
Frequent verzuim voorafgaand aan langdurig verzuim door psychische klachtenrobertvanbaarle
 
‘Hoe gaat een verslavingsarts te werk?’ Han Luijkx, donderdag 24 november 2016
‘Hoe gaat een verslavingsarts te werk?’ Han Luijkx, donderdag 24 november 2016‘Hoe gaat een verslavingsarts te werk?’ Han Luijkx, donderdag 24 november 2016
‘Hoe gaat een verslavingsarts te werk?’ Han Luijkx, donderdag 24 november 2016Triora
 

Mais procurados (20)

‘Indicatiestelling, zorgtoewijzing en AA’: Vincent Hendriks, donderdag 24 nov...
‘Indicatiestelling, zorgtoewijzing en AA’: Vincent Hendriks, donderdag 24 nov...‘Indicatiestelling, zorgtoewijzing en AA’: Vincent Hendriks, donderdag 24 nov...
‘Indicatiestelling, zorgtoewijzing en AA’: Vincent Hendriks, donderdag 24 nov...
 
Probleemgedrag bij dementie (Waalbed-II): voorschrijfpatronen van psychofarmaca
Probleemgedrag bij dementie (Waalbed-II): voorschrijfpatronen van psychofarmacaProbleemgedrag bij dementie (Waalbed-II): voorschrijfpatronen van psychofarmaca
Probleemgedrag bij dementie (Waalbed-II): voorschrijfpatronen van psychofarmaca
 
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.
Verslaving onder én door artsen: Marcel Marijnissen, donderdag 24 november 2016.
 
Werkdocument
WerkdocumentWerkdocument
Werkdocument
 
Crps 1 2008 Npi
Crps 1 2008 NpiCrps 1 2008 Npi
Crps 1 2008 Npi
 
dertig jaar psychosociale interventies bij schizofrenie
dertig jaar psychosociale interventies bij schizofreniedertig jaar psychosociale interventies bij schizofrenie
dertig jaar psychosociale interventies bij schizofrenie
 
Utrecht/Kenniscongres2016/20./ K. Hauber/Veranderingen in persoonlijkheidssto...
Utrecht/Kenniscongres2016/20./ K. Hauber/Veranderingen in persoonlijkheidssto...Utrecht/Kenniscongres2016/20./ K. Hauber/Veranderingen in persoonlijkheidssto...
Utrecht/Kenniscongres2016/20./ K. Hauber/Veranderingen in persoonlijkheidssto...
 
Praktisch Gebruik van Antipsychotica - het belang van de behandelfase
Praktisch Gebruik van Antipsychotica - het belang van de behandelfasePraktisch Gebruik van Antipsychotica - het belang van de behandelfase
Praktisch Gebruik van Antipsychotica - het belang van de behandelfase
 
e-book-defcompleet
e-book-defcompleete-book-defcompleet
e-book-defcompleet
 
DENTISTA6 - Amber
DENTISTA6 - AmberDENTISTA6 - Amber
DENTISTA6 - Amber
 
Scriptie Mens in Evenwicht
Scriptie Mens in EvenwichtScriptie Mens in Evenwicht
Scriptie Mens in Evenwicht
 
Praktijk ondersteuner huisartsenzorg geestelijke gezondheids zorg
Praktijk ondersteuner huisartsenzorg geestelijke gezondheids zorgPraktijk ondersteuner huisartsenzorg geestelijke gezondheids zorg
Praktijk ondersteuner huisartsenzorg geestelijke gezondheids zorg
 
Mindfulness voor verpleegkundigen: Soft of Zinvol II
Mindfulness voor verpleegkundigen: Soft of Zinvol IIMindfulness voor verpleegkundigen: Soft of Zinvol II
Mindfulness voor verpleegkundigen: Soft of Zinvol II
 
1 batpb4 rebecca_dehaene
1 batpb4 rebecca_dehaene1 batpb4 rebecca_dehaene
1 batpb4 rebecca_dehaene
 
20181006 psy in de huisartsenpraktijk voor domus medica
20181006 psy in de huisartsenpraktijk voor domus medica20181006 psy in de huisartsenpraktijk voor domus medica
20181006 psy in de huisartsenpraktijk voor domus medica
 
‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november ...
‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november ...‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november ...
‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november ...
 
1 baswao vandenberghe_tom
1 baswao vandenberghe_tom1 baswao vandenberghe_tom
1 baswao vandenberghe_tom
 
‘NHG-Standaard problematisch alcoholgebruik’: Martijn Sijbom, donderdag 24 no...
‘NHG-Standaard problematisch alcoholgebruik’: Martijn Sijbom, donderdag 24 no...‘NHG-Standaard problematisch alcoholgebruik’: Martijn Sijbom, donderdag 24 no...
‘NHG-Standaard problematisch alcoholgebruik’: Martijn Sijbom, donderdag 24 no...
 
Frequent verzuim voorafgaand aan langdurig verzuim door psychische klachten
Frequent verzuim voorafgaand aan langdurig verzuim door psychische klachtenFrequent verzuim voorafgaand aan langdurig verzuim door psychische klachten
Frequent verzuim voorafgaand aan langdurig verzuim door psychische klachten
 
‘Hoe gaat een verslavingsarts te werk?’ Han Luijkx, donderdag 24 november 2016
‘Hoe gaat een verslavingsarts te werk?’ Han Luijkx, donderdag 24 november 2016‘Hoe gaat een verslavingsarts te werk?’ Han Luijkx, donderdag 24 november 2016
‘Hoe gaat een verslavingsarts te werk?’ Han Luijkx, donderdag 24 november 2016
 

Destaque

How To Avoid The Wasp
How To Avoid The WaspHow To Avoid The Wasp
How To Avoid The Wasprepcaptest
 
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [BridgeU], ([Lucy Stonehill], [Co-Founder])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [BridgeU], ([Lucy Stonehill], [Co-Founder])EdTech Europe 2015 [Track 3]: [BridgeU], ([Lucy Stonehill], [Co-Founder])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [BridgeU], ([Lucy Stonehill], [Co-Founder])EdTech Europe
 
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [Platmat], [Andrzej Salamonczyk]
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [Platmat], [Andrzej Salamonczyk]EdTech Europe 2015 [Track 3]: [Platmat], [Andrzej Salamonczyk]
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [Platmat], [Andrzej Salamonczyk]EdTech Europe
 
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [MyBlee], ([Jean-Sebastien Grail], [COO])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [MyBlee], ([Jean-Sebastien Grail], [COO])EdTech Europe 2015 [Track 3]: [MyBlee], ([Jean-Sebastien Grail], [COO])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [MyBlee], ([Jean-Sebastien Grail], [COO])EdTech Europe
 
Ekologija
EkologijaEkologija
Ekologijaeva32i
 
Kulturinis sokas sveicarijoje
Kulturinis sokas sveicarijojeKulturinis sokas sveicarijoje
Kulturinis sokas sveicarijojeeva32i
 
Kanada
KanadaKanada
Kanadaeva32i
 
Viesbutis stikliai
Viesbutis stikliaiViesbutis stikliai
Viesbutis stikliaieva32i
 
Esprit du japon day 12 miyajima & hiro
Esprit du japon day 12 miyajima & hiroEsprit du japon day 12 miyajima & hiro
Esprit du japon day 12 miyajima & hiroThierry Piel
 
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [SXSedu], ([Ron Reed], [Executive Producer])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [SXSedu], ([Ron Reed], [Executive Producer])EdTech Europe 2015 [Track 3]: [SXSedu], ([Ron Reed], [Executive Producer])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [SXSedu], ([Ron Reed], [Executive Producer])EdTech Europe
 
B the Hope for Haiti May 2014 Mission
B the Hope for Haiti May 2014 MissionB the Hope for Haiti May 2014 Mission
B the Hope for Haiti May 2014 MissionCFUWBurlington
 
Esprit du japon day 2 tokyo
Esprit du japon day  2 tokyoEsprit du japon day  2 tokyo
Esprit du japon day 2 tokyoThierry Piel
 
Vals. kalbos inspekcija
Vals. kalbos inspekcijaVals. kalbos inspekcija
Vals. kalbos inspekcijaeva32i
 
StartUp Health Insights Digital Health Funding for the 50+ Market 2014 Q3 YTD
StartUp Health Insights Digital Health Funding for the 50+ Market 2014 Q3 YTDStartUp Health Insights Digital Health Funding for the 50+ Market 2014 Q3 YTD
StartUp Health Insights Digital Health Funding for the 50+ Market 2014 Q3 YTDBrian T. Edwards
 
Veeloomad
VeeloomadVeeloomad
Veeloomadliinu55
 
EdTech Europe 2015 [Track 3]: EduLab, (Blair Stevenson & Pedro Coutinho)
EdTech Europe 2015 [Track 3]: EduLab, (Blair Stevenson & Pedro Coutinho)EdTech Europe 2015 [Track 3]: EduLab, (Blair Stevenson & Pedro Coutinho)
EdTech Europe 2015 [Track 3]: EduLab, (Blair Stevenson & Pedro Coutinho)EdTech Europe
 
Startup Health Insights Midyear Venture Funding Report
Startup Health Insights Midyear Venture Funding ReportStartup Health Insights Midyear Venture Funding Report
Startup Health Insights Midyear Venture Funding ReportBrian T. Edwards
 

Destaque (20)

How To Avoid The Wasp
How To Avoid The WaspHow To Avoid The Wasp
How To Avoid The Wasp
 
Cyber grafs
Cyber grafs Cyber grafs
Cyber grafs
 
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [BridgeU], ([Lucy Stonehill], [Co-Founder])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [BridgeU], ([Lucy Stonehill], [Co-Founder])EdTech Europe 2015 [Track 3]: [BridgeU], ([Lucy Stonehill], [Co-Founder])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [BridgeU], ([Lucy Stonehill], [Co-Founder])
 
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [Platmat], [Andrzej Salamonczyk]
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [Platmat], [Andrzej Salamonczyk]EdTech Europe 2015 [Track 3]: [Platmat], [Andrzej Salamonczyk]
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [Platmat], [Andrzej Salamonczyk]
 
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [MyBlee], ([Jean-Sebastien Grail], [COO])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [MyBlee], ([Jean-Sebastien Grail], [COO])EdTech Europe 2015 [Track 3]: [MyBlee], ([Jean-Sebastien Grail], [COO])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [MyBlee], ([Jean-Sebastien Grail], [COO])
 
Ekologija
EkologijaEkologija
Ekologija
 
Kulturinis sokas sveicarijoje
Kulturinis sokas sveicarijojeKulturinis sokas sveicarijoje
Kulturinis sokas sveicarijoje
 
Kanada
KanadaKanada
Kanada
 
Viesbutis stikliai
Viesbutis stikliaiViesbutis stikliai
Viesbutis stikliai
 
Esprit du japon day 12 miyajima & hiro
Esprit du japon day 12 miyajima & hiroEsprit du japon day 12 miyajima & hiro
Esprit du japon day 12 miyajima & hiro
 
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [SXSedu], ([Ron Reed], [Executive Producer])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [SXSedu], ([Ron Reed], [Executive Producer])EdTech Europe 2015 [Track 3]: [SXSedu], ([Ron Reed], [Executive Producer])
EdTech Europe 2015 [Track 3]: [SXSedu], ([Ron Reed], [Executive Producer])
 
B the Hope for Haiti May 2014 Mission
B the Hope for Haiti May 2014 MissionB the Hope for Haiti May 2014 Mission
B the Hope for Haiti May 2014 Mission
 
Tailieu.vncty.com 5315 9188
Tailieu.vncty.com   5315 9188Tailieu.vncty.com   5315 9188
Tailieu.vncty.com 5315 9188
 
Esprit du japon day 2 tokyo
Esprit du japon day  2 tokyoEsprit du japon day  2 tokyo
Esprit du japon day 2 tokyo
 
Vals. kalbos inspekcija
Vals. kalbos inspekcijaVals. kalbos inspekcija
Vals. kalbos inspekcija
 
StartUp Health Insights Digital Health Funding for the 50+ Market 2014 Q3 YTD
StartUp Health Insights Digital Health Funding for the 50+ Market 2014 Q3 YTDStartUp Health Insights Digital Health Funding for the 50+ Market 2014 Q3 YTD
StartUp Health Insights Digital Health Funding for the 50+ Market 2014 Q3 YTD
 
Veeloomad
VeeloomadVeeloomad
Veeloomad
 
Tailieu.vncty.com 5303 2025
Tailieu.vncty.com   5303 2025Tailieu.vncty.com   5303 2025
Tailieu.vncty.com 5303 2025
 
EdTech Europe 2015 [Track 3]: EduLab, (Blair Stevenson & Pedro Coutinho)
EdTech Europe 2015 [Track 3]: EduLab, (Blair Stevenson & Pedro Coutinho)EdTech Europe 2015 [Track 3]: EduLab, (Blair Stevenson & Pedro Coutinho)
EdTech Europe 2015 [Track 3]: EduLab, (Blair Stevenson & Pedro Coutinho)
 
Startup Health Insights Midyear Venture Funding Report
Startup Health Insights Midyear Venture Funding ReportStartup Health Insights Midyear Venture Funding Report
Startup Health Insights Midyear Venture Funding Report
 

Semelhante a Burnout1

Psa analyseren en voorkomen Juriaan Blekemolen
Psa analyseren en voorkomen   Juriaan BlekemolenPsa analyseren en voorkomen   Juriaan Blekemolen
Psa analyseren en voorkomen Juriaan Blekemolenanderswerken
 
Angst en depressie in oncologie - Borstkliniek az Sint-Blasius
Angst en depressie in oncologie - Borstkliniek az Sint-BlasiusAngst en depressie in oncologie - Borstkliniek az Sint-Blasius
Angst en depressie in oncologie - Borstkliniek az Sint-Blasiusaz Sint-Blasius Dendermonde-zele
 
Hartcoherentie en Stressreductie In
Hartcoherentie en Stressreductie InHartcoherentie en Stressreductie In
Hartcoherentie en Stressreductie InUbuntUadvies
 
Presentatie arbocuratieve zorg POZOB
Presentatie arbocuratieve zorg POZOBPresentatie arbocuratieve zorg POZOB
Presentatie arbocuratieve zorg POZOBLiesbeth Smits
 
Verzuimbeleid: hoe het verzuim in je organisatie aanpakken?
Verzuimbeleid: hoe het verzuim in je organisatie aanpakken?Verzuimbeleid: hoe het verzuim in je organisatie aanpakken?
Verzuimbeleid: hoe het verzuim in je organisatie aanpakken?HRwijs
 
Keynote: mindfulnes en dementie - project TANDEM
Keynote: mindfulnes en dementie - project TANDEMKeynote: mindfulnes en dementie - project TANDEM
Keynote: mindfulnes en dementie - project TANDEMStijn Huijsmans
 
Van reactivering naar geriatrische revalidatie en herstelzorg
Van reactivering naar geriatrische revalidatie  en herstelzorgVan reactivering naar geriatrische revalidatie  en herstelzorg
Van reactivering naar geriatrische revalidatie en herstelzorgAukje van Kalsbeek
 
KKP TA Kortdurende Klinische Psychotherapie volgens de Transactionele Analyse
KKP TA Kortdurende Klinische Psychotherapie volgens de Transactionele AnalyseKKP TA Kortdurende Klinische Psychotherapie volgens de Transactionele Analyse
KKP TA Kortdurende Klinische Psychotherapie volgens de Transactionele AnalyseGGZ de Viersprong
 
Hm Broch Hartvoordezorg 1
Hm Broch Hartvoordezorg 1Hm Broch Hartvoordezorg 1
Hm Broch Hartvoordezorg 1Wim Gijzen
 
Kkp ta power point 2 juli 2020 v1
Kkp ta power point 2 juli 2020 v1Kkp ta power point 2 juli 2020 v1
Kkp ta power point 2 juli 2020 v1GGZ de Viersprong
 
Opgebrand-iedereenbibliothecaris burn-out
Opgebrand-iedereenbibliothecaris burn-outOpgebrand-iedereenbibliothecaris burn-out
Opgebrand-iedereenbibliothecaris burn-outMaarten Devos
 
Presentatie Psychoeducatie Maart 2007
Presentatie Psychoeducatie Maart 2007Presentatie Psychoeducatie Maart 2007
Presentatie Psychoeducatie Maart 2007chrisvanoeveren
 
Poli (Metabole) Stoornissen In De Psychiatrie
Poli (Metabole) Stoornissen  In De PsychiatriePoli (Metabole) Stoornissen  In De Psychiatrie
Poli (Metabole) Stoornissen In De PsychiatrieJulian Hulst
 
Lanceringsevenement expertisecentrum 'Psychisch Welzijn in Patiëntenzorg'
Lanceringsevenement expertisecentrum 'Psychisch Welzijn in Patiëntenzorg'Lanceringsevenement expertisecentrum 'Psychisch Welzijn in Patiëntenzorg'
Lanceringsevenement expertisecentrum 'Psychisch Welzijn in Patiëntenzorg'Karel de Grote Hogeschool
 

Semelhante a Burnout1 (20)

Psa analyseren en voorkomen Juriaan Blekemolen
Psa analyseren en voorkomen   Juriaan BlekemolenPsa analyseren en voorkomen   Juriaan Blekemolen
Psa analyseren en voorkomen Juriaan Blekemolen
 
Psa analyseren en voorkomen
Psa analyseren en voorkomenPsa analyseren en voorkomen
Psa analyseren en voorkomen
 
Ebp en irb
Ebp en irbEbp en irb
Ebp en irb
 
Angst en depressie in oncologie - Borstkliniek az Sint-Blasius
Angst en depressie in oncologie - Borstkliniek az Sint-BlasiusAngst en depressie in oncologie - Borstkliniek az Sint-Blasius
Angst en depressie in oncologie - Borstkliniek az Sint-Blasius
 
Hartcoherentie en Stressreductie In
Hartcoherentie en Stressreductie InHartcoherentie en Stressreductie In
Hartcoherentie en Stressreductie In
 
Presentatie arbocuratieve zorg POZOB
Presentatie arbocuratieve zorg POZOBPresentatie arbocuratieve zorg POZOB
Presentatie arbocuratieve zorg POZOB
 
Verzuimbeleid: hoe het verzuim in je organisatie aanpakken?
Verzuimbeleid: hoe het verzuim in je organisatie aanpakken?Verzuimbeleid: hoe het verzuim in je organisatie aanpakken?
Verzuimbeleid: hoe het verzuim in je organisatie aanpakken?
 
burnout-presentatie-pp
burnout-presentatie-ppburnout-presentatie-pp
burnout-presentatie-pp
 
Keynote: mindfulnes en dementie - project TANDEM
Keynote: mindfulnes en dementie - project TANDEMKeynote: mindfulnes en dementie - project TANDEM
Keynote: mindfulnes en dementie - project TANDEM
 
Van reactivering naar geriatrische revalidatie en herstelzorg
Van reactivering naar geriatrische revalidatie  en herstelzorgVan reactivering naar geriatrische revalidatie  en herstelzorg
Van reactivering naar geriatrische revalidatie en herstelzorg
 
KKP TA Kortdurende Klinische Psychotherapie volgens de Transactionele Analyse
KKP TA Kortdurende Klinische Psychotherapie volgens de Transactionele AnalyseKKP TA Kortdurende Klinische Psychotherapie volgens de Transactionele Analyse
KKP TA Kortdurende Klinische Psychotherapie volgens de Transactionele Analyse
 
Hm Broch Hartvoordezorg 1
Hm Broch Hartvoordezorg 1Hm Broch Hartvoordezorg 1
Hm Broch Hartvoordezorg 1
 
Mijn astma en ik
Mijn astma en ikMijn astma en ik
Mijn astma en ik
 
Kkp ta power point 2 juli 2020 v1
Kkp ta power point 2 juli 2020 v1Kkp ta power point 2 juli 2020 v1
Kkp ta power point 2 juli 2020 v1
 
Opgebrand-iedereenbibliothecaris burn-out
Opgebrand-iedereenbibliothecaris burn-outOpgebrand-iedereenbibliothecaris burn-out
Opgebrand-iedereenbibliothecaris burn-out
 
Cat nurse pdefinitief_2013
Cat nurse pdefinitief_2013Cat nurse pdefinitief_2013
Cat nurse pdefinitief_2013
 
Psychiatrie&runningtherapievoorfb
Psychiatrie&runningtherapievoorfbPsychiatrie&runningtherapievoorfb
Psychiatrie&runningtherapievoorfb
 
Presentatie Psychoeducatie Maart 2007
Presentatie Psychoeducatie Maart 2007Presentatie Psychoeducatie Maart 2007
Presentatie Psychoeducatie Maart 2007
 
Poli (Metabole) Stoornissen In De Psychiatrie
Poli (Metabole) Stoornissen  In De PsychiatriePoli (Metabole) Stoornissen  In De Psychiatrie
Poli (Metabole) Stoornissen In De Psychiatrie
 
Lanceringsevenement expertisecentrum 'Psychisch Welzijn in Patiëntenzorg'
Lanceringsevenement expertisecentrum 'Psychisch Welzijn in Patiëntenzorg'Lanceringsevenement expertisecentrum 'Psychisch Welzijn in Patiëntenzorg'
Lanceringsevenement expertisecentrum 'Psychisch Welzijn in Patiëntenzorg'
 

Burnout1

  • 1. Behandeling van burn-out: een kritische blik op de stand van zaken Gert-Jan Aelvoet, Ilse Bellon, Liesbeth Buts, Klare Schroé Promotor: Prof. Dr. Keirse Co-promotor: Dr. Pint
  • 2. Bijna één ziekenhuisarts op vijf loopt risico op burn-out 1 op 4 Belgische werknemers loopt risico op burn-out http://nieuws.vtm.be/binnenland/65070-zo-herken- je-een-burn-out
  • 3. Wat is burn-out? • Geen éénduidige definitie • Langdurig onevenwicht draagkracht – (werk)belasting BURN-OUT • Prevalentie (1-48%)
  • 4. Klassieke triade van burn-out emotionele uitputting professioneel presteren gevoel van eigenwaarde cynisme ten aanzien van het werk BURN-OUT
  • 8. Doel literatuurstudie • In kaart brengen huidige behandelingen en effectiviteit • Kritische blik en discussie • Toekomstgerichte suggesties formuleren
  • 9.
  • 10.
  • 11. Onderzoek (land) Setting/ Patiënten selectie Interventie Controle Follow- up Aantal deelne mers (I/C) Uitkomst Resultaat Van der Klink et al. 2003, Nederland RCT Royal KPN company/ DSM IV aanpassings- stoornis, 2 weken ziekteverzuim Leeftijd? CGT volgens Time contingent approach 5-6 sessies Gebruikelijke zorg 3, 12 mnd 109/83 RTW na 3mnd Tijd tot RTW Duur Ziekteverzuim S S S Brattberg 2006, Zweden RCT Advertentie in krant/ chronische pijn en ‘burn- out’ >6mnd ziekteverzuim 18-65 jaar CGT internet- gebaseerd 20 sessies Wachtlijst – geen interventie 23 wkn 12/13 Werkcapaciteit Gezondheid Kwaliteit dagelijks leven S S S Blonk et al. 2006, Nederland RCT Verzekering maatschappij / aanpassingsstoornis: ‘burnout’ en ‘werkstress’ 2-3 wkn ziekteverzuim Leeftijd? CGT/CGT + werk- interventie Gebruikelijke zorg 4, 10 mnd 40/40/ 42 RTW Psychologische klachten S NS Brattberg 2007, Zweden RCT Advertentie in krant/ chronische pijn en ‘burn- out’ >6mnd ziekteverzuim 18-65 jaar Follow-up na CGT internet gebaseerd 20 sessies Wachtlijst – geen interventie 12 mnd 7/9 Werkcapaciteit Gezondheid Stress S NS NS Overzicht studies over behandeling van burn-out: RCT’s, observationele studie en prospectieve studie
  • 12. Heiden et al. 2007, Zweden RCT Huisarts/stress gerelateerde diagnose >1mnd, <24mnd ziekteverzuim 25-60 jaar CGT/fysieke activiteit in groep (8-10) Gebruikelijke zorg 10 wkn, 6, 12 mnd 28/23/ 24 RTW Autonome activiteit NS NS Ruwaard et al. 2007, Nederland RCT Krantenartikel met uitleg over therapie/ zelfdiagnose a.d.h.v. vragenlijst Ziekteverzuim? 22-60 jaar CGT via email Wachtlijst – geen therapie gedurende 7 weken 7 wkn, 3 jaar 177/62 Stressreductie S De Vente et al. 2008, Nederland RCT Arbeidsgeneeskunde, huisarts, advertentie/’neurasthenie’ , werkstressoren, >2wkn, <6mnd ziekteverzuim Leeftijd? Stress management training individueel / groep (7) 12 sessies Gebruikelijke zorg 4, 7, 10 mnd 28/28/ 26 Ziekteverzuim Symptoom- reductie NS NS Stenlund et al. 2009, Zweden RCT Huisarts/ medische en psychologische screening: ‘exhaustion syndrome’ Ziekterverzuim? Leeftijd? Qigong 24 sessies in groep Gebruikelijke zorg 4, 8, 12 wkn 33/35 Psychologische klachten Kwaliteit dagelijks leven NS NS
  • 13. Stenlund et al. 2009, Zweden RCT Huisarts/medische en psychologische screening >3mnd, <24mnd ziekteverzuim 25-55 jaar CGR: cogni-tieve gedrags- rehabilitatie en qigong in groep (6-9) 30 sessies Qigong en gebruikelijke zorg 6, 12, 18, 24 mnd 62/64 Symptoom- reductie Ziekteverzuim NS NS Karlson et al. 2010, Zweden RCT Sociale dienst/ICD-10 aanpassingsstoornis Leeftijd? CDM Interventie op werkvlak: overleg met werkgever 1 sessie Gebruikelijke zorg 4, 10 mnd 74/74 RTW Negatief gevoel werkplaats S S Brandes et al. 2010, Internationaal RCT ?/ diagnose burn-out Leeftijd? Muziek- compositie: 2 groepen/gewon e muziek 50 sessies Geen muziek 5 wkn 45/40/ 26/39 Burn-out symtomen S Fjellman- Wiklund et al. 2010, Zweden Patiënten- interview 31-55 jaar CGR in groep (6- 9) 30 sessies + qigong + werkrehabili- tatie onder- steuning Qigong + werkrehabili- tatie onder- steuning 15, 18, 24 mnd 10/8 Patiënten-ervaring subjectief Patiënten vinden dit nuttig Sandahl et al. 2011, Zweden RCT Alecta pensioenfonds- bedrijf / DSM IV dysthymie, maladaptieve stressreactie, depressie >90d ziekteverzuim 18-65 jaar CGT/psycho- dynamische therapie in groep (8) Gebruikelijke zorg, op initiatief van patiënt andere therapie aangesproken 6, 12 mnd 40/40/ 40 Symptoom- reductie RTW NS NS
  • 14. Stenlund et al. 2012, Zweden RCT Huisarts/medische en psychologische screening >3mnd, <24mnd ziekteverzuim 25-55 jaar CGR: cogni- tieve gedrags- rehabilitatie en qigong in groep (6-9) 30 sessies Follow-up Qigong en gebruikelijke zorg 6, 12, 15 18, 24, 48 mnd 58/49 Ziekteverzuim Medicatie- gebruik Verbetering burn-out Subjectief gevoel van herstel NS S S S Varney et al. 2013, USA RCT Vrienden en collega’s/ zelfdiagnose van burn- out Ziekteverzuim? 25-65+ jaar Aroma- therapie 3 sessies rozenwater 3x/d geduren de 3wkn 7/7 Symptoom- reductie S Kenter et al. 2013, NL Observa- tionele studie Hulpzoekende patiënten GGZ/ emotionele uitputting, depersonalisatie 18-65 jaar PST online 5 sessies in afwachting gespreks- therapie Geen behandeling in afwachting gespreks- therapie 5, 12 wkn 55/49 Depressie Angst Burn-out Kwaliteit dagelijkse leven S S NS S
  • 15. Onderzoek/ artikelopzet (land) Doel Samenvatting Conclusie Maslach. 2003, USA overzichtsartikel Kennis en bedenkingen over burn-out tot op heden - Onvoldoende studies door moeilijkheid om interventie te ontwikkelen, te implementeren en lange termijn follow-up uit te voeren - Te veel focus op individueel vlak, te weinig aandacht voor werkfactoren Nieuwenhuijsen et al. 2003, Nederland Retrospectieve cohort studie Kwaliteit rehabilitatie door arbeidsgeneesheer beoordelen en nagaan of kwaliteit van arts- patiënt relatie invloed heeft op terugkeer naar het werk - Het rehabilitatieproces kan verbeterd worden - Intensievere opvolging door de arbeidsgeneesheer en geschikte interventies bij de werkorganisatie resulteert in een kortere periode van ziekteverzuim - Richtlijnen zouden de effectiviteit van rehabilitatie door de arbeidsgeneesheer kunnen verbeteren Van der Klink et al. 2003, Nederland Literatuur- bespreking Uitwisseling en discussie over praktijkvoering van ‘adjustment disorders’ in eerstelijns- en bedrijfsgeneeskunde, op Nederlandse richtlijnen gebaseerd - Verdere evaluatie nodig om wetenschappelijke evidentie aan te tonen en nieuwe aanpak te testen - Besproken richtlijnen zijn te weinig ‘evidence based’ en voornamelijk op consensus gebaseerd - Onder artsen is er hoge aanvaarding van richtlijnen, nog niet helemaal ingeburgerd, maar blijkt effectief wanneer artsen hierin worden getraind - Te weinig succes in preventie van ‘adjustment disorders’ - Uitwisseling van goede praktijkvoering wordt aanbevolen als ondersteuning voor artsen en stimulatie voor meer evaluerende studies Panossian et al. 2010, Zweden- Australië Review Samenvatten van gekende informatie over het gebruik van Rhodiola rosea, een plantenwortel, in de geneeskunde - Verschillende RCT’s zouden aantonen dat herhaaldelijke toediening van SHR-5 extracten van Rhodiola, een vermindering in gevoel van vermoeidheid teweeg brengt en een verbeterd effect toont op burn-out bij patiënten met een stress-geïnduceerde vermoeidheid - Doet aandacht en uithoudingsvermogen stijgen in situaties veroorzaakt door vermoeidheid en zwaktegevoel - Reduceert stress-geïnduceerde aandoeningen Samenvatting reviews, richtlijnen, overzichtsartikel, literatuurstudie en advies behandeling van burn-out
  • 16. Aki Rovasalo. 2011 Buitenlandse Richtlijn Praktijkrichtlijn m.b.t. epidemiologie, symptomen, diagnose, behandeling, preventie - Verminder werkbelasting d.m.v. interventies gericht op de werkplek - Comorbiede depressie of aanpassingsstoornis bepalen behandeling en ziekteverzuim - Burn-out zonder psychiatrische of somatische ziekte: geen werkverzuim nodig, wel vermindering werklast of andere regeling werktaken - Individuele therapie o.v.v. SMT, medicatie of psychotherapie - Verwijzing psychiatrie indien geen verbetering na 1-2m of bij onzekere diagnose Verschuren et al. 2011, Nederland Richtlijn Studie naar effectiviteit van behandeling + aanbevelingen - Geen plaats voor antidepressiva in de behandeling van overspanning/burn-out. Beperkte evidentie voor alternatieve geneesmiddelen. Eventueel gebruik van medicatie ter symptoomcontrole: maximum 2 weken - Procescontingente, activerende en op CGT gebaseerde begeleiding is effectief op verzuimreductie, vooral wanneer gegeven door professionals in de arbeidscontext Arends et al. 2012, Europees Review Invloed van interventies op de tijd tot partiële en volledige terugkeer naar het werk Na 1 jaar follow-up: - CGT heeft geen invloed op de tijd tot partiële en volledige terugkeer naar het werk in vergelijking met controlegroep - PST reduceert de tijd tot partiële terugkeer naar het werk, echter niet de tijd tot volledige werkhervatting Korczak et al. 2012, Duitsland literatuurstudie Studie over verschillende bruikbare en effectieve therapieën voor burn-out - Grote verscheidenheid van studies - Meerderheid over psychotherapie en psychosociale interventie - Inconsistente evidentie voor stressmanagement en muziektherapie - Studies over Qigong therapie geven geen duidelijke resultaten - Effectiviteit van behandelingen voor burn-out nog onvoldoende onderzocht - Enkel voor CGT zijn er voldoende studies die de effectiviteit hiervan bewijzen Rogiers et al. 2012, België Advies aan huisartsen Advies over structurele interventies die de huisarts kan uitvoeren - Actieve arbeidsongeschiktheid: tijdsgerelateerde opdrachten - Ontspanning en relaxatie - Driefasenprogramma - Psycho-educatie - Aanpak klachten en coping - Herstel energiebalans: draagkracht ↑, draaglast ↓ - Persoonlijke factoren (cognities en gedrag) aanpakken (bv. CGT) - Overleg met arbeidsgeneesheer en adviserend geneesheer - Hervalpreventie
  • 17. Resultaten en discussie • Algemene bedenkingen • Interventie – Cognitieve gedragstherapie – Alternatieve therapie – Medicatie • Limitaties van het onderzoek • Conclusie en toekomst
  • 18. Algemene bedenkingen Terminologie • ‘Emotional exhaustion’ • Aanpassingsstoornis • Werkgerelateerde stressstoornis Diagnostische criteria • Maslach Burnout Inventory – General survey • Shirom- melamed Burnout questionnaire • Cut-off waarde?
  • 19. Algemene bedenkingen Rekrutering • Op diverse manieren: huisarts, advertenties, bedrijf, verzekeringsmaatschappij, arbeidsgeneesheer, ... Steekproeven • Kleine omvang van steekproeven (gemiddelde: 101 deelnemers per studie over 14 studies) Geografie • Studies in Noord-europa • Auteurs komen vaak terug (Stenlund T, Blonk RW, Van der Klink J)
  • 20. Algemene bedenkingen Tijdstip van interventie • Tijdig starten om ziektetermijn te reduceren • Terugkeer naar werk blijkt moeilijker na langtijdig ziekteverzuim • Te snel starten: onnodige interventie door deel natuurlijk herstel? Natuurlijk herstel? • Verbetering symptomen in alle onderzoeksgroepen • Onvoldoende kennis natuurlijk proces burn-out Weinig uniformiteit: vergelijking is moeilijk kritische blik nodig
  • 21. Resultaten en discussie • Algemene bedenkingen • Interventie – Cognitieve gedragstherapie – Alternatieve therapie – Medicatie • Limitaties van het onderzoek • Conclusie en toekomst
  • 22. Resultaten cognitieve gedragstherapie • Bestudeerd door 60% vd publicaties • Doel: opsporen disfunctioneel denkgedrag en wijzigen Terugkeer naar het werk (RTW) • Uiteenlopende resultaten – 2 RCT’s  positief effect bij interventiegroep – 2 RCT’s + 1 Review  geen effect – 1richtlijn  zowel + als - resultaten Symptoomreductie • Uiteenlopende resultaten – 4 RCT’s + 1 Richtlijn  + effect in alle groepen, geen verschil interventie vs ctrl – 3 RCT’s -> geen effect – 1 review  + op korte termijn en – op lange termijn
  • 23. Psychotherapie • Verschillende invulling van CGT: Invulling CGT 3 fasenmodel Internet based: 19 films 5 fasenmodel E-mail: 7 aandachtspunten CGT met 2 kernpunten …. Discussie cognitieve gedragstherapie
  • 24. Discussie cognitieve gedragstherapie • Controlegroep • ‘Care as usual’ • diverse invullingen vaak mogelijkheid tot minimale therapie • Bijkomend verschil tov geen therapie • Ethische implicatie: controlegroep zonder therapie haalbaar?
  • 25. Onderzoek Inhoud CAU Van der Klink et al. 2003, Nederland Mogelijkheid tot consult bij arbeidsgeneesheer: empathische counseling instructies omgaan met stress levensstijladvies discussie van werkproblemen met pt en werkgever Brattberg 2006, Zweden Patiënten op een wachtlijst voor therapie (niet nader omschreven) Blonk et al. 2006, Nederland 2 korte sessies met HA 1 meteen en 1 na 4 mnd Enkel controle van wettelijke arbeidsongeschiktheid, geen behandeling Patiënten moesten therapie stopzetten voor deze studie Ruwaard et al. 2007, Nederland Patiënten staan op een wachtlijst, pas behandeling na 7w Heiden et al. 2007, Zweden Gebruikelijke zorg vastgelegd en voorzien door de Zweedse sociale zekerheid De Vente et al. 2008, Nederland regelmatige bezoeken bij HA, arbeidsgeneesheer en een max van 5 sessies bij een psycholoog of sociaal werker (gemiddelde van consultaties bij psycholoog: 4,64) Stenlund et al. 2009, Zweden werkrehabilitatie adviezen en steun zoals in interventiegroep (niet nader omschreven) Sandahl et al. 2011, Zweden Doel: controlegroep in wachtlijst vooraleer groepstherapie Maar: vele patiënten toch al individuele of andere therapie gestart
  • 26. Discussie cognitieve gedragstherapie • Kritische bedenkingen – Individuele vs groepssessies: geen significant verschil • Identificatie met anderen, begrip • Onvoldoende aandacht persoonlijk probleem – Invloed aandacht: helend effect? – Focus werkvloer vs individu: significant effect • Combinatie individuele- en werkfactoren • Organisatorisch moeilijk?
  • 27. Discussie cognitieve gedragstherapie – Opleiding van uitvoerder • Geen vergelijkend onderzoek naar effect van uitvoerder – Beperkte vergelijking met andere interventie • Toekomst? – Online interventie • Laagdrempelig, goedkoop, hoge dropout, volledig publiek bereikt? Interventie uitvoerder Arbeidsgeneesheer psychotherapeut psycholoog fysiotherapeut Stress management consultant
  • 28. Discussie cognitieve gedragstherapie • Vergelijking onmogelijk: onvoldoende overeenkomstige factoren
  • 29. Resultaten en discussie • Algemene bedenkingen • Interventie – Cognitieve gedragstherapie – Alternatieve therapie – Medicatie • Limitaties van het onderzoek • Conclusie en toekomst
  • 30. Alternatieve therapieën • Qigong (beweging / relaxatie?) – Geen additioneel effect • Muziektherapie – Significant effect op symptoomreductie – CAVE geen info onderzoekspopulatie en belangenvermenging • Aromatherapie, Rhodiola rosea, Ginko biloba, Euphytose, Ganoderma lucidem – Zeer beperkt onderzoek: conclucies door te trekken? – Onderzoeksgroep: stressgerelateerde vermoeidheid Relevantie? Beperkt en weinig kwalitatief onderzoek
  • 31. Resultaten en discussie • Algemene bedenkingen • Interventie – Cognitieve gedragstherapie – Alternatieve therapie – Medicatie • Limitaties van het onderzoek • Conclusie en toekomst
  • 32. Medicatie • Weinig evidentie voor anti-depressiva – Een advies en een richtlijn • Eventueel symptoombestrijding, maar dan max 2 weken
  • 33. Resultaten en discussie • Algemene bedenkingen • Interventie – Cognitieve gedragstherapie – Alternatieve therapie – Medicatie • Limitaties van het onderzoek • Conclusie en toekomst
  • 34. Limitaties van de studie • Zoektocht: enkel met term ‘burnout’ • Exclusie op basis van lezen titel en abstract (subjectief!) • Selectie en bedenkingen niet gecontroleerd door groep van experten
  • 35. Resultaten en discussie • Algemene bedenkingen • Interventie – Cognitieve gedragstherapie – Alternatieve therapie – Medicatie • Limitaties van het onderzoek • Conclusie en toekomst
  • 36. Conclusie • Actueel, veel onduidelijkheid over behandeling • Nood aan - Duidelijke definitie - Eenduidige diagnostische criteria - Naast focus op individu, ook werkinterventie - Voldoende lange opvolging
  • 37. Conclusie: toekomst Verder onderzoek - Natuurlijk verloop? - Interventies op de werkvloer - Gebruik van medicatie Welke behandeling is het meest effectief ???? Brainstorm: wat vinden patiënten belangrijk en nuttig?
  • 38. Referenties 1. Kaschka WP, Korczak D, Broich K. Burnout: a Fashionable Diagnosis. Dtsch Arztebl Int 2011, 108(46): 781-7. 2. Maslach C, Schaufeli WB, Leiter MP. Job Burnout. Annu. Rev. Psychol. 2001, 52:397-422. 3. Rogiers R, Declercq T, Anthierens S, Boydens E, Daeseleire T, Pauwels L. Help, ik zit erdoor! Over stress, surmenage en burn-out – deel1. Huisarts Nu 2012, 41 (2). 4. Aki Rovasalo. Burn-out. EBM Practice Net. 2011. 5. Hansez I, Mairiaux P, Firket P, Braeckman L. Onderzoek naar de prevalentie van burnout in de belgische actieve bevolking: synthese van het eindrapport. België 2010. 6. Korczak D, Wastian M, Schneider M. Therapy of the burnout syndrome. GMS Health Technology Assessment 2012, 8: Doc 05. 7. Van der Klink JJL, Blonk RWB, Schene AH. Reducing long term sickness absence by an activating intervention in adjustment disorders: a cluster randomised controlled design. Occup Environ Med 2003, 60: 429-437. 8. Blonk RWB, Brenninkmeijer V, Lagerveld SE, Houtman ILD. Return to work a comparison of two cognitive behavioural interventions in cases of workrelated psychologiscal complaints among the selfemployed. Work Stress 2006, 20: 129-144. 9. de Vente W, Kamphuis JH, Emmelkamp PMG, Blonk RWB. Individual and group cognitive behavioral treatment for work related stress complaints and sickness absence: a randomized controlled trial. Journal of Occupational Health Psychology 2008, 13(3): 214– 231.
  • 39. 10. Heiden M, Lyskov E, Nakata M, Sahlin K, Sahlin T, Barnekow-Bergkvist M. Evaluation of cognitive behavioural training and physical activity for patients with stress-related illnesses: a randomized controlled study. J Rehabil Med 2007, 39: 366–373. 11. Arends I, Bruinvels DJ, Rebergen DS et al. Interventions to facilitate return to work in adults with adjustment disorders (review). The Cochrane Collaboration 2012; 12. 12. Verschuren CM, Nauta AP, Bastiaanssen MH et al. Richtlijn: Eén lijn in de eerste lijn. Multidisciplinaire richtlijn overspanning en burnout voor eerstelijns professionals. Nederland; LVE, NHG, NVAB: 2011. 13. Stenlund T, Nordin M, Järvholm JS. Effects of rehabilitation programmes for patients on long-term sick leave for burnout: a 3-year follow-up of the rest study. J Rehabil Med 2012, 44: 684–690. 14. Sandahl C, Lundberg UE, Lindgren A et al. Two Forms of Group Therapy and Individual Treatment of Work-Related Depression A One-Year Follow-Up Study. International journal of group psychotherapy 2011, 61(4): 539-555. 15. Ruwaard J, Lange A, Bouwman M, Broeksteeg J, Schrieken B. E-mailed standardized cognitive behavioural treatment of work-related stress: A randomized controlled trial. Cognitive Behaviour Therapy 2007, 36(3): 179–192. 16. Stenlund T, Ahlgren C, Lindahl B et al. Cognitively oriented behavioral rehabilitation in combination with qigong for patients on long-term sick leave because of burnout: REST—a randomized clinical trial. Int J Behav Med 2009, 16:294–303. 17. Brattberg G. Internet-based rehabilitation for individuals with chronic pain and burnout: a randomized trial. International Journal of Rehabilitation Research 2006, 29(3): 221-227. 18. Brattberg G. Internet-based rehabilitation for individuals with chronic pain and burnout II, a long-term follow-up. International Journal of Rehabilitation Research 2007, 30(3): 231-234. 19. Kenter R, Warmerdam L, Brouwer-Dudokdewit C, Cuijpers P, van Straten A. Guided online treatment in routine mental health care: an observational study on uptake, drop-out and effects. BMC Psychiatry 2013, 13:43.
  • 40. 20. Stenlund T, Birgander LS, Lindahl B, Nilsson L, Ahlgren C. Effects of Qigong in patients with burnout: a randomized controlled trial. J Rehabil Med 2009, 41: 761–767. 21. Brandes V, Terris DD, Fischer C et al. Music programs designed to remedy burnout symptoms show significant effects after five weeks. The Neurosciences and Music III: Disorders and Plasticity: Ann NY Acad Sci 2009, 1169: 422–425. 22. Karlson B, Jönsson P, Pålsson et al. Return to work after a workplace oriented intervention for patients on sickleave for burnout- a prospective controlled study. BMC Public Health 2010, 10: 301-310. 23. Varney E, Buckle J. Effect of Inhaled essential oils n mental exhaustion and moderate burnout: a small pilot study. The journal of alternative and complementary medicine 2013, 19(1): 69–71. 24. Panossian A, Wikman G, Sarris J. Rosenroot (Rhodiola rosea): Traditional use, chemical composition, pharmacology and clinical efficacy. Phytomedicine 2010, 17(7): 481–493. 25. Maslach C. Job burnout: new directions in research and intervention. Current Directions in Psychological Science 2003, 12(5): 189-192. 26. Van der Klink JJ, van Dijk FJ. Dutch practice guidelines for managing adjustment disorders in occupational and primary health care. Scand J Work Environ Health 2003, 29(6):478-479. 27. Fjellman-Wiklund A, Stenlund T, Steinholtz K, Ahlgren C. Take charge: patients’ experiences during participation in a rehabilitation programme for burnout. J Rehabil Med 2010, 42: 475–481. 28. Rogiers R, Declercq T, Anthierens S, Boydens E, Daeseleire T, Pauwels L. Help, ik zit erdoor! De behandeling van surmenage en burn-out door de huisarts – deel2. Huisarts Nu 2012, 41 (3). 29. Nieuwenhuijsen K, Verbeek JH, Siemerink JC, Tummers-Nijsen D. Quality of rehabilitation among workers with adjustment disorders according to practice guidelines; a retrospective cohort study. Occup Environ Med 2003, 60(I):i21–i25.

Notas do Editor

  1. Overnemen
  2. er zijn een aantal klachten en gedragingen van de patiënten die de arts op het spoor kunnen zetten van stressreacties. Meestal zijn deze klachten echter niet syndroomspecifiek. Herhaaldelijk consulteren, wisselende klachten, aspecifieke klachten, grillig patroon in het verloop van de klachten vor- men daarbij zeer herkenbare indicatoren voor stressgere- lateerde problematiek. eens de connotatie gemaakt van stressgerelateerde problematiek, kan de arts zich oriënteren binnen het diagnostisch landschap. We gaan ervan uit dat de arts inmiddels een zorgvuldige screening naar somatische aandoeningen heeft gedaan.
  3. er zijn een aantal klachten en gedragingen van de patiënten die de arts op het spoor kunnen zetten van stressreacties. Meestal zijn deze klachten echter niet syndroomspecifiek. Herhaaldelijk consulteren, wisselende klachten, aspecifieke klachten, grillig patroon in het verloop van de klachten vor- men daarbij zeer herkenbare indicatoren voor stressgere- lateerde problematiek. eens de connotatie gemaakt van stressgerelateerde problematiek, kan de arts zich oriënteren binnen het diagnostisch landschap. We gaan ervan uit dat de arts inmiddels een zorgvuldige screening naar somatische aandoeningen heeft gedaan.
  4. Emotional eshaustion: vooral in zweden en officieel aanvaarde term Aanpassingsstoornis: DSM IV criterium waar burn-out onder past.
  5. CGT (bestudeerd door 60% vd publicaties) Terugkeer naar het werk (RTW) 2  positief effect 3  geen effect 1richtlijn  zowel + als - resultaten Symptoomreductie 4+1RL  + effect (z verschil met controle groep) 3 -> geen effect 1 review  + op korte termijn en – op lange termijn PST weglaten? PST (beperkte bestudeerd) 1  online PST gn significant in burnout??? 1review -> + op partiele werkhervatting, maar nt op volledige werkhervatting
  6. Uitleg: patienten op de wachtlijst kregen géén therapie. Doch wisten ze dat ze wel therapie gingen krijgen nà de studie.
  7. Er is een onderzoek waarin de interventies wel door een andere uitvoerder gebeuren, maar ook met verschillende interventie: de interventies zijn dus ook moeilijk vergelijkbaar aangezien de uitvoerders verschillen...
  8. CGT: ( geen eenduidige conclusie) Individu + verbetering werksituatie verloop burn-out gunstig beïnvloeden
  9. Interventies op de werkvloer (want die blijken positief te zijn …en ook hoe kan het geintegreerd worden….individu en werkinterventie? In groep gebrainstormd? Behandeling interessant luik, voor ons als huisarts…. Wat vinden patiënten eigelijk belangrijk, hoe zijn zij behandeld en wat vonden zij nuttig/ niet nuttig