Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ 20ου Αι.ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ

1.  
Πρόσφπα και Όυεις της Θεσσαλονίκης στις αρτές τοσ 20οσ αιώνα.

2.  Κεμάλ Ατατοφρκ. Γεννικθκε ςτθν Θεςςαλονίκθ το 1881 και
πζκανε ςτθν Κωνςταντινοφπολθ το 1938. Ο Κεμάλ ιταν ενασ
διακεκριμζνοσ τοφρκοσ ςτρατιωτικόσ και πολιτικόσ. Ηγικθκε
του απελευκερωτικοφ αγϊνα εναντίον των δυνάμεων τθσ
Αντάντ (ςυμμαχία Γαλλίασ, Αγγλίασ και Ρωςίασ) μετά τθν ιττα
τθσ Σουρκίασ κατά τον Α‘ Παγκόςμιο Πόλεμο. Τπιρξε ο
κεμελιωτισ του ςφγχρονου τουρκικοφ κράτουσ και ο πρϊτοσ
πρόεδροσ τθσ Σουρκικισ Δθμοκρατίασ (1923). Ουςιαςτικά
ανζλαβε πραξικοπθματικά μια διαμελιςμζνθ Οκωμανικι
αυτοκρατορία, τθσ οποίασ το εναπομείναν υπόλοιπο των
εδαφϊν ςτθν Ανατολι, κατόρκωςε να το μετατρζψει ςε
κράτοσ δυτικοφ προτφπου ονομάηοντάσ το Σουρκία.

3.  Ιςλαχανέ· το τετράγωνο κοντά ςτα ανατολικά τείχθ
τθσ πόλθσ βόρεια τθσ ςθμερινισ οδοφ Αγίου
Δθμθτρίου και ανατολικά τθσ οδοφ Αποςτόλου
Παφλου. Εκεί υπιρχαν δφο κτιρια που ζφερναν τθν
ονομαςία Ιςλαχανζ (τουρκςωφρονιςτιριο). Σο ζνα
ιταν ορφανοτροφείο και το άλλο Λουτρά.

4.  Ανεγζρκθκε από τον Μουδερρι
Χατηι Μεχμζτ Βακφ. Ο ιδρυτισ
τθσ Σουρκικισ Δθμοκρατίασ
φζρεται να γεννικθκε εδϊ το
1881 και να ζηθςε ωσ το 1888.
 Μετά τθν υπογραφι τθσ
΢υνκικθσ τθσ Λωηάνθσ το κτίριο
περιιλκε ςτο Ελλθνικό Δθμόςιο.
Ζπειτα πζραςε ςτα χζρια του
Διμου Θεςςαλονίκθσ ο οποίοσ το
δϊριςε ςτον Μουςταφά Κεμάλ.
 Από το 1953 λειτουργεί ωσ
μουςείο και αποτελεί πόλο ζλξθσ
για τουσ Σοφρκουσ επιςκζπτεσ
ςτθν πόλθ.

5.  Ζνα ςυγκεκριμζνο ιςτορικό μνθμείο, το ςπίτι του
Κεμάλ Ατατοφρκ ςτθ Θεςςαλονίκθ, και μια
αινιγματικι γυναικεία μορφι που επιςκζπτεται
ςυχνά το γειτονικό ςπίτι του αφθγθτι, γίνονται
αφορμι για ζνα ςχόλιο γφρω από τθν αντοχι των
ςχζςεων των απλϊν ανκρϊπων κατά τθ δοκιμαςία
τουσ με τισ εκνικζσ διαφορζσ, αλλά και για μια
νοςταλγικι αναπόλθςθ τθσ παλιάσ αρχιτεκτονικισ
αιςκθτικισ που γκρζμιςε θ ραγδαία αςτικοποίθςθ.

6.  Αχειροποίητοσ. Η εκκλθςία τθσ Αχειροποιήτου (Ελλθνιςτικι Κοινι
Παναγία) είναι παλαιοχριςτιανικι βαςιλικι τθσ Θεςςαλονίκθσ,
ςωηόμενθ ςιμερα ςτθν ίδια μορφι που καταςκευάςτθκε τον 5ο
αιϊνα - γεγονόσ που τθν κακιςτά μοναδικι ςτθν
ανατολικι Μεςόγειο. Βρίςκεται ςτθν οδό Αγίας Σοφίας, απζναντι
από τθν πλατεία Μακεδονομάχων και θ ίδρυςι τθσ τοποκετείται
ςτθν περίοδο 450-475. Είναι αφιερωμζνθ ςτθ Θεοτόκο και θ
ονομαςία τθσ οφείλεται ςτθν "αχειροποίθτθ" λατρευτικι εικόνα
τθσ Θεοτόκου δεομζνης που βριςκόταν ςτο ναό. τθσ Θεςςαλονίκθσ
αφιερωμζνθ ςτθν Παναγία Θεοτόκο. Η επωνυμία «Αχειροποίθτοσ»
εμφανίηεται για πρϊτθ φορά ςε ζγγραφο του 1320 και ςχετίηεται
με τθν εικόνα τθσ Παναγίασ δεομζνθσ που υπιρχε ςτο ναό.
 Οριςμόσ: Αυτόσ που δεν ζχει καταςκευαςτεί από ανκρϊπινα χζρια.

8.  Ο Ναόσ του Αγίου Γεωργίου κτίςτθκε ςτον τφπο τθσ τρίκλιτθσ
ξυλόςτεγθσ βαςιλικισ με νάρκθκα και υπερϊα, πάνω ςτα
ερείπια ςυγκροτιματοσ ρωμαϊκϊν λουτρϊν.
΢το εςωτερικό ξεχωρίηουν τα αρχιτεκτονικά γλυπτά ςτισ
κιονοςτοιχίεσ που διαχωρίηουν τα τρία κλίτθ. Εξαιρετικισ
τζχνθσ είναι τα ψθφιδωτά που ςϊηονται ςτα εςωράχια των
τόξων των κιονοςτοιχιϊν, των υπερϊων και του τριβιλου
ςτον νάρκθκα.

10.  Σα Καμζνα. θ ςθμερινι «πλατεία των Δικαςτθρίων» ςτθ Θεςςαλονίκθ.
Είχε ονομαςτεί ζτςι λόγω τθσ μεγάλθσ πυρκαγιάσ του 1917.
 Σο 1917, το 32% τθσ Θεςςαλονίκθσ κάθκε. Μεςαιωνικζσ αγορζσ,
νεοκλαςικά, δθμόςια κτίρια, ξενοδοχεία, ναοί, τηαμιά, ςυναγωγζσ,
καφενεία, λζςχεσ, τυπογραφεία, καταςτιματα, ςχολεία, λουτρά, ζγιναν
παρανάλωμα του πυρόσ. Πολυεκνικά και πολυπολιτιςμικά αρχεία και ίχνθ
αιϊνων, ζγιναν ςτάχτεσ. Ενδεικτικά: το Σαχυδρομείο, το Σθλεγραφείο, το
Δθμαρχείο, θ Οκωμανικι Σράπεηα, θ Εκνικι Σράπεηα, οι αποκικεσ τθσ
Σράπεηασ Ακθνϊν, ο ναόσ του Αγίου Δθμθτρίου, το ΢αατλι Σηαμί, θ
Αρχιραββινεία, 4.000 καταςτιματα, κ.α....
 Η ηθμιά υπολογίςτθκε ςε 8 εκατομμφρια χρυςζσ λίρεσ. Η φωτιά που
ξζςπαςε τον Αφγουςτο και κράτθςε τρεισ θμζρεσ, «ςθμάδεψε» για πάντα
τθν ιςτορία τθσ πόλθσ. Ζνα εκατομμφριο ςτρζμματα ζγιναν ςτάχτθ και 9,5
χιλιάδεσ ςπίτια κάθκαν ολοςχερϊσ. Περιςςότεροι από 72 χιλιάδεσ
Εβραίοι, Μουςουλμάνοι και Χριςτιανοί ζμειναν άςτεγοι και επτά ςτουσ
δζκα κατοίκουσ άνεργοι....

12.  Αγία Αικαηερίνη. Κομψόσ ναόσ τθσ εποχισ των Παλαιολόγων
ςτθ Θεςςαλονίκθ. Κακολικό άλλοτε βυηαντινισ μονισ. Η
χρονολόγθςι του τοποκετείται ςτα τζλθ του 13ου ζωσ αρχζσ
του 14ου αιϊνα. Οι κομψζσ του αναλογίεσ και θ διάρκρωςθ
των όψεων με βακμιδωτά αψιδϊματα και τόξα, πλίνκινουσ
θμικίονεσ και κεραμοπλαςτικά κοςμιματα κακιςτοφν το
μνθμείο εξαίρετο δείγμα τθσ Παλαιολόγειασ αρχιτεκτονικισ.
Αγνοείται το βυηαντινό όνομά του. Είναι ςταυροειδισ,
εγγεγραμμζνοσ, με κλειςτι περιμετρικι ςτοά που απολιγει
ςε δφο ςυμμετρικά παρεκκλιςια. ΢τα χρόνια του ΢ουλτάνου
Βαγιαηιτ Β 'μετατράπθκε ςε τηαμί.

15.  Γιώργος Καρηεράκης
 Θάνια Γκρινιάρη
 Λσδία Καηζαγκόλη
 Γιώργος Δαζκαλάκης