Η μετανάστευση ως κοινωνικό και ιστορικό γεγονός στην ελληνική ποίηση και πεζογραφία

1. 11/6/2017
Στην ελληνική Ποίηση και πεζογραφία
Iliana Kouvatsou
HEWLETT-PACKARD

2. -«Τον ξένο και τον εχθρό τον είδαμε στον καθρέφτη.»
(Γ. Σεφέρης, “ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΔ΄ ΑΡΓΟΝΑΥΤΕΣ”)
Ο Μετανάστης
Ηλίας Βενέζης, «Ο Μετανάστης», εφημ. Το Βήμα, 2 Μαΐου 1950.

«Πέρα απ' τη δική μας τη θάλασσα, πολύ πέρα, ήταν ο Ωκεανός. Και πέρα απ' τον Ωκεανό,
βδομάδες ταξίδι, ήταν αυτή η άγνωστη χώρα, η Αμερική. Εκεί, λέει, ήταν η γη της Επαγγελίας.
Εκεί, στη γη την παχιά και την γόνιμη, φύτευες ξερό κλαδί κι αμέσως έβγαζε φύλλα. Εκεί, στο
νερό των ποταμιών και στις φλέβες των βράχων, λαμποκοπούσε το χρυσάφι - δεν είχες παρά
ν' απλώσης τα χέρι σου και να το μαζέψης. Απ' όλη την Ευρώπη, απ' την Ασία, απ' όλα τα
μέρη της πικραμένης γης, έτρεχαν τα πλήθη οι άνθρωποι να βρούνε καταφύγιο, ψωμί και
πλούτο στη χώρα του χρυσαφιού. Έφτασε το μήνυμα και στην Ελλάδα. Κι' άρχισαν τότε να
ροβολάνε απ' τα ψηλά βουνά της, απ' τα χαμένα μες στ' άγρια φαράγγια χωριά της, απ' τις
στάνες και τα πλίθινα καλύβια, παλικάρια γυρεύοντας να κάνουν το μεγάλο ταξίδι του
μακρινού κόσμου. Ενώνονταν στα παράλια μ' άλλα παλικάρια, βάζαν, βουνίσιοι και
θαλασσινοί μαζί τα όνειρα που κάνανε, και ξεκινούσαν. Ήταν, αληθινά, ένα ταξίδι του
αγνώστου. Τίποτα σχεδόν δεν ξέραν για το μακρινό κόσμο- δεν ξέραν την ξένη γλώσσα, δεν
ξέραν τους ανθρώπους, δεν ξέραν που θα καταλήξουνε.»
Ως ουδέν γλύκιον ης πατρίδος ουδέ τοκήων γίνεται.
Όμηρος, περ. 800-750 π.Χ., Ποιητής ‐ Οδύσσεια ι’ 34
μτφρ: Τίποτε γλυκύτερο δεν υπάρχει από την πατρίδα κι απ’ τους γονείς

3. «Κυρήνεια» το ιστορικό πλοίο της μετανάστευσης που έγινε ποίημα από
τον Καββαδία και τραγούδι από τον Μικρούτσικο. Έμπνευση ήταν το μεγάλο
ταξίδι της ξενιτιάς στην Αυστραλία και οι 7 νάνοι της ανιψιάς του!
Το 1986 ερμήνευσε η Χαρούλα Αλεξίου για πρώτη φορά το τραγούδι «Εφτά νάνοι στο
s/s Cyrenia», αλλά το τραγούδι έγινε γνωστό από τον Θάνο Μικρούτσικο που είχε
αναλάβει τη μελοποίηση του. Ο Μικρούτσικος μελοποίησε το ποίημα του Νίκου
Καββαδία και το αποτέλεσμα ήταν μαγευτικό. Το ποίημα γράφτηκε το 1951 στην
πρωτεύουσα της Σρι Λάνκα, Κολόμπο, και είναι αφιερωμένο στην ανιψιά του, Έλγκα.
Η Έλγκα ήταν η ανιψιά του ποιητή η οποία του έδωσε το έναυσμα για να γράψει το
συγκεκριμένο ποίημα. Μία μέρα η Έλγκα του ζήτησε να δώσει ονόματα στους νάνους
που είχε κρεμασμένους πάνω από το κρεβάτι της. Ο Καββαδίας που της είχε ιδιαίτερη
αδυναμία δεν της χάλασε το χατήρι, όπως αναφέρει και στο ποίημα. «Μπορώ ποτέ να
σου χαλάσω το χατίρι; Κόρη ξανθή και γαλανή που όλο εμελέτα ποιός ρήγα γιός θε να
την πιει σ’ ένα ποτήρι;» Ο Σημ, ο Ρεκ, ο Γκόμπυ, ο Χαράμ, ο Ραμάν, ο Τοτ, ο Σάλαχ
είναι τα ονόματα που έδωσε ο Καββαδίας στους νάνους. Η μια εκδοχή είναι ότι
πρωταγωνιστές του ποιήματος δεν είναι οι εφτά νάνοι αλλά εφτά άνθρωποι που
επέβαιναν στο επιβατηγό πλοίο «Κυρήνεια». Η άλλη εκδοχή και μάλλον η
επικρατέστερη είναι ότι ο Καββαδίας, διάλεξε τα ονόματα στην τύχη και παιδεύτηκε
μέχρι να βγει το μέτρο. Το ποίημα όπως τα περισσότερα του Καββαδία είναι
εμπνευσμένα από τα ταξίδια που έκανε ως ναυτικός. «Μα είν’ ένα κάτι πιο βαθύ που με
λερώνει. -Γιε μου, πού πας;- Μάνα, θα πάω με τα καράβια.» To ιστορικό πλοίο
«Κυρήνεια» Το «Κυρήνεια» ήταν από τα πρώτα επιβατηγά πλοία με το οποίο ταξίδεψαν
οι μετανάστες στην στην Αυστραλία. Το ιστορικό πλοίο είχε συμμετάσχει και στους δύο
παγκόσμιους πολέμους και τα επόμενα χρόνια είχε αναλάβει το ταξίδι της ξενιτιάς για
χιλιάδες Έλληνες μετανάστες. Ο Καββαδίας έκανε μερικά ταξίδια με το «Κυρήνεια» και
στο ποίημα εξιστορεί τις εμπειρίες του. Το ταξίδι διαρκούσε ένα μήνα και στο διάστημα
αυτό ο ποιητής είχε την ευκαιρία να γνωρίσει πολλούς ανθρώπους οι οποίοι
αναφέρονται στους στίχους των ποιημάτων του. Αντλήθηκαν πληροφορίες από το
βιβλίο «Μια ιστορία..ένα τραγούδι» του Ηρακλή Ευστρατιάδη. Εκδόσεις Μ.Τούμπης...
Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/kirinia-to-istoriko-plio-tis-metanastefsis-pou-egine-piima-
apo-ton-kavvadia-ke-tragoudi-apo-ton-mikroutsiko-empnefsi-itan-to-megalo-taxidi-tis-xenitias-stin-afstralia-ke-i-7-
nani-tis-anipsias-to/
ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ
Πιτσιμπούργκο
Το αφήγημα της Σώτης Τριανταφύλλου (γεν. 1957) έχειτη μορφήεπιστολών
που ανταλλάσσει ένας Χιώτης, ο Δημοστένης, ξενιτεμένος στο Πίτσμπουργκ της
Πενσυλβάνια, με τη γυναίκα του, Ελέγκω, στο νησί. Εκείνος μοιράζεται μαζί της
τις εντυπώσεις του από τον θαυμαστό «Νέο Κόσμο», ενώ εκείνη παραμένειστη
Χίο, περιμένοντας με αγωνία το εισιτήριο, «κείνο το ρημάδι το εισιτήριο» που
θα τους σμίξει και πάλι. Συγκίνηση προκαλεί κι εδώ ο πηγαίος λόγος των δύο
επιστολογράφων.

4. Πιτσιμπούργκο, 26 Νοέμβρη 1913
Ελέγκω μου, γυναικούλα μου, λίγη απαντοχή ακόμα, καρδούλα μου. Ευχαριστώ για το χαλβά,
έφτασε τριμμένος αλλά ήτονε μπουκιά και συχώριο. Ο Σπύρος ελωλάθηκε, εγώ, σκε-
φτόμουνα ήμπα τού κάμει καλό στο ροχαλητό. Αλλά, μπα, τίποτις. Εψές είχαμε συφορά εδώ
στο Πιτσιμπούργκο, κόσμος επνίγηκε μέσα στον υπόνομο! Στους βόθρους! Είναι σκληρή η
ζωή στην Αμερική, Ελέγκω μου, το μόνο καλό είναι ότι γνωρίζεις πού και πού κανέναν
άθρωπο της προκοπής, κι ότι όλοι οι αθρώποι είναι διαφορετικοί, εχτός απ’ τους Σλάβους,
πού ’ναι σαν κι εμάς, πάνω κάτω δηλαδής. Οι γυναίκες είν’ αλλιώτικες, όχι ότι ξενοκοιτάω,
Ελέγκω μου, αλλά, είν’ αλλιώτικες και, ντρέπουμαι που θα το ειπώ, είναι τσαούσες, κάμνουνε
ό,τι κάμνουνε κι οι άντρες. Δουλεύγουνε, μπαίνουνε στ’ αυτοκίνητα, οδηγούνε, ζητούνε
μιστά, και τώρα θένε, λένε και τον ψήφο. Πριν από χρόνια, μού το ’πε ο Παντελής ο Τιχάκης,
είχανε γίνει επεισόδια στα εργοστάσια, οι γυναίκες την επληρώσανε τη νύφη. Ξύλο, με
παλούκια, Ελέγκω μου. Εδώ οι εργοστασιάρχες είναι ένα με τους Τούρ- κους.
Βουρδουλιάζουνε. Αλλά μοναχά άμα ζητήσεις αύξηση. Λένε: έτσι και απεργήσετε, το ποτάμι
θα βαφτεί κόκκινο. Σκιάζομαι, Ελέγκω μου και λουφάζω. Άχνα δε βγάζω ο έρμος. Αυτές τις
μέρες εγνώρισα έναν Ιταλό, η μάνα του είν’ αφ’ τη Γένοβα (ιδέα εν είχε πως η Γένοβα είχε
κατακτήσει τη Χιό, α μπα, είπε, κοίτα να ιδεις!) ο πατέρας του Σικελός, και κά- μνει κάτι
σωστές δουλειές εδώ στο Πιτσιμπούργκο και στο Τσικάγο, πού ’ναι μεγαλύτερη πόλις, προς
τα πάνω, θαρρώ. Στο Τσικάγο πήγε κι ο Μπιλιράκης με την Αμερικάνα. Αυτός ο Ιταλός,
πολλούς παράδες, Ελέγκω μου. Τζάκομο τον λένε, Τζακ στ’ αμερικάνικα, και φοράει χρυσό
σταυρό με τον Άγιο Γιάκωβο, αλλά, σ’ το λέω μυστικό, οι πολλοί παράδες δε βγαίνουνε με το
σταυρό στο χέρι και τούτος δω, πού ’ναι χαρά Θεού παλικάρι, φανούζος, 1 αν και κομμάτι
σέρτικος, 2 έχει το παρατσούκλι «Ντον», «Δον», κι όλοι οι συμπατριώτες του τόνε σέβονται
και τόνε προσκυνάνε. Τόνε φιλούνε σταυρωτά. Λέει πως άμα του κάμνω κάνα-δυο θελήματα
θα ιδώ χαΐρι. Συμφωνεί κι ο Παπαζήτος, συμπατριώτης αφ’ την Πελο- πόνησσο, αν και,
Ελέγκω μου, μακριά από Πελοποννήσιους. Α, πα, πα, Έλληνες είναι, και τους συμπατριώτες
μας τους έχουμε κορώνα, αλλά, πω, πω, φάρα! Πολύ μπαγαμπόντηδες! Τούτος έχει ανοίξει
εστιατόριο εδώ στο Πιτσιμπούργκο και παίρνει αράπηδες να του δου- λεύγουνε για ένα
ξεροκόμματο. Και τους δίνει και κατραπακιές από πάνω. Ντροπής πράμα- τα δηλαδής.
Πάντως, ο Παπαζήτος είχε έρθει στην Αμερική αξυπόλητος και τώρα εν ηξέρει ήντα έχει. Όχι
μονάχα παράδες. Έχει και λιβόρβορο, 3 πήρε το μάτι μου την κάννα μες αφ’ την τσέπη, αλλά,
γιατί, εμείς, στη Χιό εν είχαμε κατσούνια, 4 εν είχαμε κουμπούρια; Αφού οι Τουρκαλάδες μάς
βγάλανε την ψυχή! Αν και μπροστά στον Παπαζήτο, οι Τουρκαλάδες ήτονε τζέτλεμεν που
λέμε κι εδώ στ’ αμερικάνικα. Σ’ τα λέω όλ’ αυτά Ελέγκω μου, γιατί θα δουλέψω στα θελήματα
να βγάλω παράδες για νά ’ρθεις γλήγορις να κάμουμε μάνι μάνι κι ένα γιούκα5 να τόνε
χαρούμε.
Ο Πίττας βρήκε δουλειά σε μια βιομηχανία ντοματοπολτού, κέτσαπ τον λένε εδώ τον ντο-
ματοπολτό, που βγάζει και μουστάρδες, ένα πράμα κίτρινο, με το συμπάθειο σαν κωλοπε-
τούρα. Μη δίνεις σημασία στα πετούμενα και σ’ όλα τα παραμύθια του χωριού. Το κυδώνι
πού ’πεσε πάνω στο χωροφύλακα ήξερε που πήαινε. Μακάρι να τον άφηνε στον τόπο. Και μη
φουρκίζεσαι, καρδούλα μου. Μου λες πως ο Σφήκας παίζει μπάλα. Ε, και ήντα κακό μ’ αυτό;
Κι εμείς εδώ στα Στήλια λέμε να σιάξομε ομάδα, θα έμπω κι εγώ, να παίξομε με τη
Φιλαδέλφια, μια άλλη πόλη εδώ κοντά, στην Πενσυλβανία. Η Πενσυλβανία δεν είναι πόλις,
είναι πολιτεία, στέιτ το λένε εδώ. Μη σκοτίζεσαι με τέτοια, Ελέγκω μου, μπάλα ξεμπάλα,
μέχρι τα Χριστούγεννα, θά ’χω πάρει σειρά δίπλα στον Τζακ και στον Παπαζήτο, θα βγάλω

5. παράδες με ουρά. Θά ’ρθεις και θα με καμαρώνεις. Βασίλισσα θα σ’ έχω. Οι άλλοι Χιώτες,
που δουλεύγουνε στα κάρβουνα και στις προβλήτες, θα μας ζηλεύγουνε. Στα κάρβουνα πα-
θαίνουν τα πλεμόνια σου και στις προβλήτες σου σπάει η ραχοκοκαλιά. Σλάβοι, Αράπηδες κι
Έλληνες είμαστε, Ελέγκω μου, για να λέμε τη σκάφη σκάφη, ένα και το αυτό. Εδώ λένε
(μπορεί νά ’ναι και φούμαρα) πως στη Νέα Ορλεάνη, άλλη πόλη ετούτη, νότια, οι Έλληνες
είναι πασάδες κι οι Χιώτες έχουνε χτίσει εκκλησιά καταδική τους, ορθόδοξη. Ήμπα βάλανε
κάνα τηλέφωνο της προκοπής στη Χώρα; Να ημπορέσω να σε ακούσω;
Ο Δημοστένης σου
1 φανούζος:όμορφος˙2 σέρτικος:πικρός,βαρύς˙3 λιβόρβορο:ρεβόλβερ,πιστόλι˙4 κατσούνια:
μαχαίρια˙5 γιούκας:ο γιος
Χίος, 27 Δεκέμβρη 1913
Δημοστένη μου, ελπίζω η επιστολή μου να σε βρίσκει καλά. Τηλέφωνα εβάλανε αλλά είν’
δύσκολο να πιάσεις. Την Αιγνούσσα πιάνεις μονάχα. Γιατί, Δημοστένη μου, δε γυρίζεις να
δουλέψεις στα μαντερίνια; Οι Τούρκοι φύγανε, οι περισσότεροι άντρες είναι κι αυτοί
φευγάτοι στα παπόρια, χρειάζονται χέρια στα μαντερίνια και στη μαστίχα. Πέρασα μαύρα
Χριστούγεννα, μοναχή μου, κλεισμένη στο σπίτι, κι όξω λύσσιαξε το ξεροβόρι και το σιτζί- μι,
6 σ’ το λέω Δημοστένη, το νερό έχει ποτίσει πια το σοβά, θα γείρει το ντουβάρι και θα με
πλακώσει. Τη νύχτα των Χριστουγέννων έπεσε κεραυνός στον ανεμόμυλο του Μερούση και
σκότωσε μια γελάδα και μια προβατίνα. Η Ειρήνη, ο θειός, η θειά, η Μαριόγκα πήγαν στο
γλέντι στο Βουνάκι, αλλ’ εγώ εν ήθελα να παιζογλαντίσω. 7 Η ψυχή μου είναι μαύρη και
μαργώνω8 εδώ μέσα, εψές εσκεπάστηκα με τρεις μπατανίες, τη μιαν πάνω στην άλληνε και
ετουρτούριζα. Δεν ημπορώ άλλο να κοιμούμαι μοναχή μου, ξέρω ήντα λες, πως έγινα κιόλας
πίζουλη9 σαν τη μακαρίτισσα τη μάνα μου. Ήντα χαμπάρια να σου ειπώ; Ότι θέλουνε να
κάμουνε τις 11 Νοέμβρη εθνική γιορτή; Ότι στο καφενείο στο Βουνάκι έγινε σκυλοκαβγάς;
Βγήκανε, λέει, μαχαίρια, εν ηξεύρω γιατί. Ο μπάρμπας, που μεγαλοπιάνεται, μου είπε ότι στο
Βροντάδο φκιάξανε προσκόπους, αλλά ήντα με μέλλει εμένα για δαύτα; Ήντα είν’ οι
προσκόποι; Σήμερα ήβγα αφ’ το σπίτι για να γράψω αυτό το γράμμα και να το ποστάρω10
και για ν’ αγοράσω σαπούνι αφ’ του Μαρτάκη. Ο Μαρτάκης τα διαφημίζει σ’ όλο το νησί, τα
λέει «σαπούνια αποκλειστικώς μόνον δι’ οικογενειάρχας». Δημοστένη, ήντα σημαίνει αυτό;
Εγώ δηλαδής που είμαι γυναίκα μοναχή εν ημπορώ ν’ αγοράσω σαπούνι του Μαρτάκη; Λένε
πως λευκαίνει τ’ ασπρόρουχα και ε φέρνει φαγούρα, αλλά είναι, λένε, μόνο για οικογενει-
άρχες. Ήντα να κάμω; Περιμένω γράμμα σου με το εισιτήριο του καραβιού. Ελέγκω ΥΓ.
Επειδής είπες ότι οι Αμερικάνες είναι τσαούσες, σου λέω κι εγώ ότι πολλές από την
«Αδελφότητα των κυριών» της κυρίας Λαδοπούλου είναι και παραείναι τσαούσες. Εγώ εν
είμαι τσαούσα που κάθομαι και περιμένω ένα εισιτήριο για παπόρι.
Πιτσιμπούργκο, Αιγέας, Χίος 2006
6 σιτζίμι: εδώ η δυνατήβροχή˙7 να παιζογλαντίσω:να διασκεδάσω˙8μαργώνω:παγώνω,μουδιάζωαπό
το κρύο˙9 πίζουλη: παράξενη,ιδιότροπη˙10να τοποστάρω:να το στείλω με τοταχυδρομείο

6. Θανάσης Βαλτινός
Το Συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη
Μέχρι το 1907 το ελληνικό μεταναστευτικό κύμα προς την Αμερική το διακινούσαν
άλλωστε ξένες ατμοπλοϊκές εταιρίες ενώ στη συνέχεια “στο παιχνίδι” μπήκαν και
ελληνικές. Οι συνθήκες διαβίωσης κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ήταν φριχτές για
τους μετανάστες. Πλοία 5-6 χιλιάδων τόνων, μετέφεραν έως 1.200-1.300 επιβάτες,
σε ταξίδια που συχνά ξεπερνούσαν τις 20-22 ημέρες, ενώ οι επίδοξοι μετανάστες
έπεφταν πολλές φορές θύματα οικονομικής εκμετάλλευσης από τις εταιρείες που
αναλάμβαναν το ταξίδι.
Η λειτουργία των πρακτόρων των γραφείων μετανάστευσης αλλά και τα ταξίδια
της εποχής περιγράφονται με τον πιο γλαφυρό τρόπο στο βιβλίο του Θανάση
Βαλτινού, “Το Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη”.
Στο βιβλίο, ένας απλοϊκός και αγράμματος χωρικός από την Πελοπόννησο
εξιστορούσε τις αγωνιώδεις προσπάθειες του να μεταναστεύσει στην Αμερική, και
μετά, τις περιπέτειες του εκεί σαν παράνομος μετανάστης.
“Το 1903 αποφάσισα κ’ εγώ να ξενιτευτώ. Σηκώθηκα μιαν αυγή, στις δεκαπέντε
Μαρτίου, ημέρα Παρασκευή, πήρα οχτακόσιες δραχμές και αξημέρωτα πέρναγα το
Νούδιμο του Ορχομενού”. Έπειτα από ανθρωποκυνηγητό σε πολλές αμερικανικές
Πολιτείες, ο Αντρέας Κορδοπάτης από το χωριό Δάρα Μαντινείας απελάθηκε,
αλλά δεν το έβαλε κάτω.
Απόσπασμα από τον “Κορδοπάτη”:
“Πλεύρισε το καράβι στο λιμάνι, το λιμάνι πατωμένο, το τελωνείο απάνω στα
νερά. Φαίνεται πως η Αυστροαμερικάνα έβγαλε πολλούς λαθραίους ελεύθερους να
φεύγει ο καθένας για το δικό του μέρος κι οι άλλες εταιρείες παραπονέθηκαν…
Ήρθε ο γιατρός κι άρχισε να εξετάζει έναν, έναν. Όποιος ήταν καλός του ‘δινε μια
κάρτα με μπλε μολύβι και έγραφε επάνω οράϊτ, αμερικάνικα. Όποιος δεν ήταν
καλός του΄δινε κάρτα με κόκκινο.
Μου ‘δωσε κόκκινο ο γιατρός, των άλλων μπλε. Την επαύριο ήρθε πάλι η
επιτροπή, μας ξανακοίταξαν, μας έκριναν δεύτερη φορά σκάρτους. Σε τρεις μέρες
καινούργια επιτροπή ανώτερη. Μας όρκισαν ότι ποτέ η κυβέρνηση δεν επιτρέπει
σε άρρωστους, κλέφτες και εγκληματίες να πατήσουν αμερικανικό έδαφος. Τότε
πήραμε απόφαση ότι μας γύριζαν πίσω. Μ΄ έκλεισαν στο μπουντρούμι με τους
εξήντα άλλους από διάφορες φυλές. Στις 30 Νοεμβρίου (1907) έρχεται ο διερμηνέας
του πλοίου, ένας Κώστας Πυλίας… Μόλις μας έβγαλαν απάνω άρχισε ο νους μου
να γυρίζει. Σκεπτόμουν να το σκάσω. Με τη σκούφια, τα παπούτσια λυτά, το
πανωφόρι στον ώμο, είπα να μπω σε μια βάρκα να κρυφτώ τη νύχτα, στη σκιά
του πλοίου να πέσω στο νερό. Φοβήθηκα μην πνιγώ δεν το ‘βρισκα καλό.
Αποφάσισα να κάνω τον κόπο να κατέβω απ΄ τη σκάλα. Βάζω τα χέρια πίσω.
Κατεβαίνω μπροστά στους κλητήρες. Μπαίνω τάχα για το νερό μου, βρίσκω μια
πόρτα, άλλοι κλητήρες μέσα δεν δώσαν σημασία. Στρίβω δεξιά, τραβάω κάτι
διαδρόμους, βλέπω γυαλί και απόξω κόσμο να περνάει. Βγαίνω και δεν το
πίστευα”.
Αργύρης Εφταλιώτης
Αληθινό παραμύθι
http://www.ekebi.gr/magazines/showimage.asp?file=78192&code=3832&zoom=800
Εφταλιώτης Η ξένη
http://www.ekebi.gr/magazines/ShowImage.asp?file=78191&code=5683

7. Γιάννης Βαρβέρης,«Στα ξένα»
«Πού τήνε βρήκε αυτός την αγαλλίαση
πώς τάχα δεν τον κυνηγάνε τα σκυλιά
πώς το ποδάρι του δεν είναι πια στο δόκανο
πώς έχει πια, ελεύθερος ερήμου
μπουχτίσει το νερό
πώς έγινε
-δήθεν για ν’ αναθρέψει πάλι-
και τα νοστάλγησε όλ’ αυτά
σκυλιά και δόκανα και δίψες-
υπαρκτά
μεγάλη ελπίδα να το νοσταλγείς
ένα μαρτύριο ενώ δεν έχει λήξει.»
(Από τη συλλογή «Στα ξένα», εκδ. Κέδρος, 2001)
Περιπέτεια εν Αμερική
(Εκ της συλλογής ποιημάτων Γ. Ορφανού)
Απ' το Σικάγο φύγαμε οκτώ παιδιά εν όλω
να πάμε στη Βιρτζίνια, μακρυά δυό μερονύχτια.
Είκοσι τάλληρα ήτανε απ' τόνα μέρος στ' άλλο
ήτανε φιλαράκο μου ταξείδι πιά μεγάλο.
Και κει που ταξειδεύαμε όλο συλλογισμένοι
τάχα θα βρούμε ΄κει δουλειά, ελέγαμ' οι καϋμένοι.
Φθάσαμε τέλος αβλαβείς στου Χόπγουελ τα μέρη,
που την καρδιά μας θέρισε σαν δίστομο μαχαίρι.
Διότι μόλις βγήκαμε μέσα από το τραίνο
μία πλατεία είδαμε με κόσμο γεμισμένη.
Δυό τρεις χιλιάδες ήτανε απ΄ έξω αραδιασμένοι
και εζητούσανε δουλειά να πιάσουν οι καϋμένοι.
Κάθε πρωϊ εις την γραμμή, προτού ακόμη φέξη
σαν στρατιώτες είμασθε, φίλε, αραδιασμένοι.
Φωνές, καυγάδες, πατιρντί, φωνάζαν σαν Εβραίοι
ένας τον άλλον έσπρωχνε σαν παραλογισμένοι.
Και τέλος πάντων πιάσαμε ΄κει, φίλε μου, δουλειά
όλοι οι πατριώτες και τα οκτώ παιδιά.
Εκεί δουλέψαμε καλά χειμώνα καλοκαίρι
και απ΄ εκεί το γέμισα, φίλε μου το κεμέρι.

8. Η φλαμουριά
Στίχοι: Wilhelm Muller Μουσική: Franz Schubert
Στη βρύση τη βουνίσια
σιμά είν’ η φλαμουριά,
στον ίσκιο της καθόμουν
να ονειρευτώ συχνά.
Εχάραζα στη φλούδα
ονόματα ιερά
και πάντα εκεί γυρνούσα
σε λύπη ή σε χαρά.
Μια μέρα ταξιδεύω
σε μέρη μακρινά,
περνώ να χαιρετήσω
στερνά τη φλαμουριά.
Βουΐζαν τα κλαδιά της
σαν να μου κράζαν:
"Ω, κοντά μου πάντα μείνε,
θα βρεις γαλήνη εδώ".
Μακριά τώρα στα ξένα
δεν έχω την χαρά
που ένοιωθα εκεί πάνω,
κοντά στη φλαμουριά. (Με συγκινεί γιατί το τραγουδούσε με πάθος η θεία μου.)
https://www.youtube.com/watch?v=nHC0AT84q64&feature=youtu.be

9. Μετανάστες, καραβάνια ελπίδας
Ταξίδι πανάρχαιο καβάλα στον άνεμο
Σμήνη πουλιών, ουράνια μπαλέτα
Κερδίζουν την αυγή σε κάθε φτερούγισμα
Σμήνη πουλιών, μυστήριο δυσεξήγητο
Χαράζουν πορεία στον ουράνιο χάρτη
Για τις παλιές φωλιές που περιμένουν
Για των παλιών φίλων την καλημέρα
Βασιλοπούλου Ουρανία
Λαθεμένομού φαινόταν πάντα τ' όνομαπου μας δίναν: «Μετανάστες».Θαπει,
κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους.
Εμείς, ωστόσο,δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μιαν άλλη γη.
Ούτε και σε μιαν άλλη χώραμπήκαμεναμείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.
ΜπέρτολτΜπρεχτ
Ξενιτιά ανυπόφορη
Γιατί μας βασανίζει τόσο
η αργοπορία λίγης βροχής;
Δυο χελιδόνια πετούν
ψηλά μέσα στο δυνατόν αγέρα
μια αμαζόνα καλπάζειχωρίς ασπίδα
ο κεραυνός τής έκαψε τη μήτρα.
Γιώργος Σεφέρης

10. Ιωάννης Βηλαράς
Πουλάκι
Πουλάκι ξένο,
ξενιτεμένο,
πουλί χαμένο,
πού να σταθώ;
Πού να καθίσω
να ξενυχτήσω,
να μη χαθώ;
Βραδιάζ’ η μέρα,
σκοτάδι παίρει,
και δίχως ταίρι
πού να σταθώ;
Πού να φωλιάσω,
σε ξένο δάσο
να μη χαθώ;
Η μέραφεύγει.
Η νύχτα βιάζει
να ησυχάζει
κάθε πουλί.
Εγώ στενάζω,
το ταίρι κράζω,
ξένο πουλί.
Κοιτάζω τ’ άλλα
πουλιά ζευγάρι
αυτήν τη χάρη
δεν έχω πλια.
Νύχτα με δέρει
με δίχως ταίρι,
χωρίς φωλιά.
Γυρίζω να ’βρω
πού να καθίσω
να ξενυχτήσω
καν μοναχό.
Κάθε κλαράκι
βαστάει πουλάκι
ζευγαρωτό.
Δεν με γρωνίζουν,
κι εδώ με διώχνουν
κι εκείμ’ αμπώχνουν.
Πού να σταθώ;
Αχ, πώς να γένω,
πού να πηγαίνω,
να μη χαθώ;
Λυγάν οι κλάδοι,
τα φύλλα σειούνται,
γλυκοτσιμπιούνται
τ’ άλλα πουλιά.
Κι εγώ το ξένο
το πικραμένο,
χωρίς φωλιά.
Από’να σ’ άλλο
πετάω δενδράκι,
να βρω κλαράκι
για να σταθώ,
για ν’ ακουμπήσω,
να ξενυχτήσω,
να μη χαθώ.
Απορριμμένο
σε άγρι’ αγκάθια
πικρά μου πάθια
και ξενιτιές,
θρηνώντας μένω,
κι εκείδιαβαίνω
κακές νυχτιές.

11. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΤΖΗΣ
Ο Κάσπαρ Χάουζερ στην έρημη χώρα
Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από το τρίτο κεφάλαιο του
μυθιστορήματος Το διπλό βιβλίο (1976) τουΔημήτρη Χατζή. Το πρόσωπο που
αφηγείται είναι ο Κώστας, ένας φτωχός Έλληνας μετανάστης που ζει και
εργάζεταιως βιομηχανικός εργάτης στη Γερμανία, στη δεκαετία του 1960. Στο
απόσπασμα διηγείται τι κάνει τα βράδια, όταν έχειτελειώσει τη δουλειά του στο
εργοστάσιο (το ΑΟΥΤΕΛ, ένα εργοστάσιο που κατασκευάζει λάμπες
αυτοκινήτων) και επιστρέφει στο φτωχικό δωμάτιό του, στο σπίτι της Φράου
Μπάουμ. Σε κάποια σημεία του αποσπάσματος ο Κώστας απευθύνεται σ' ένα
άλλο πρόσωπο•το πρόσωπο αυτό είναι ένας συγγραφέας που θέλεινα γράψει
την ιστορία της ζωής του Κώστα.
Για να πάω το πρωί στο εργοστάσιο παίρνω το μετρό, παίρνω και λεωφορείο,
αλλιώς δεν προφταίνω. Το βράδυ όμως άμα σκολάσω, πάω με τα πόδια,
χειμώνακαι καλοκαίρι. Για να φτάσω στο σπίτι πρέπεινα περάσω από το
κέντρο της πόλης, τη μεγάλητη λεωφόρο, με τις ρεκλάμες,*τα καταστήματα, τα
μπαρ, τις βιτρίνες. Τα φώτα της έχουν ανάψει. Κι αν θέλεις να ξέρεις, εγώ πολύ
τ' αγαπάω τα φώτα της πόλης. Περισσότερο από τον ήλιο της μέρας. Είναι, λέω
κάποτε με το μικρό το μυαλό μου, τα νέα μας μάτια, του δικού μας του κόσμου
του σημερινού. Τα ηλεκτρικά τα φώτα τα βλέπουν καλύτερα.
Η λεωφόρος έρχεταικάθετα στη Μύλλερ-στράσσε που βρίσκεται το
κατάστημα το δικό μας. Περνώντας αποκεί στέκομαι μια στιγμή και κοιτάζω
πάλι τη βιτρίνα του - κάθε βράδυ την κοιτάζω. ΑΟΥΤΕΛ απάνω με νέον* και
μέσαστη βιτρίνα του όλες οι λάμπες που φκιάχνουμε, μικρές και μεγάλες,
αναμμένες γύρω γύρω σαν να 'ναι κανέναχριστουγεννιάτικο δέντρο. Στέκομαι
και τις κοιτάζω. Σκέφτομαι πως όλες οι λάμπες αυτές, όλες όσες έρχονταισ'
αυτό το κατάστημα, μικρές και μεγάλες, κόκκινες, άσπρες ή πράσινες, έχουν
όλες περάσει από τις δικές μου τις πλάτες. Κοιτάζω, λοιπόν, σαν να κοιτάζω, να
ψάχνω μέσατον εαυτό μου. Κάπου, λέω, πρέπει να βρίσκεται μέσακι αυτός.
Κάνω πάλι λογαριασμούς. Δέκα δεκαπέντε εργοστάσια μας δίνουν τα προϊόντα
τους έτοιμα για να γίνει έναλαμπάκι των δύο κηρίων.* Είμαστε δηλαδή
διακόσιες χιλιάδες άνθρωποι. Βάλε και τις πρώτες ύλες - είμαστε όλος ο κόσμος
μέσασ' αυτό το λαμπιόνι των δύο κηρίων. Και μας χωράει. Το 'δα σ' έναφιλμ
την περασμένηβδομάδα, που πήγαμε σινεμά με κάτι Ρωμιούς. Μας έδειχναν
μια στάλα νερό κι εκατομμύρια μικρόβια μέσα. Στέκομαι, λοιπόν, και γω κάθε
βράδυ μπροστά σ' αυτή τη βιτρίνα. Από μέσατο δικό μου το μικροβιάκι πρέπει
να με βλέπει κολοσσό σε τεράστια μεγέθυνση. Απέξω βλέπω τον εαυτό μου
στην πραγματική του διάσταση μέσασ' αυτό το μίνι λαμπιόνι.

12. Αφήνω το κατάστημα, μπαίνω στη λεωφόρο.
Στην αρχή που πρωτόρθα -τα ίδια με το ΑΟΥΤΕΛ- νόμιζα τότε πως έχει
πολλά να χαζέψεικανένας στη λεωφόρο. Περίμεναδηλαδή κάθε βράδυ πως
κάτι θα γίνει. Τώρα το ξέρω βέβαια το λάθος μου. Εδώ ποτέ δε γίνεται τίποτα.
Δεν έχειποτέ φασαρία, καβγάδες, να γίνει αναστάτωση, ταραχή. Σπάνια,
σπανιότατα κανένα δυστύχημα μόνο. Όλα πάνε με την ίδια τάξη που πήγαν και
χτες - σαν να 'ναι κάπου μια αόρατη τροχαία που τα 'χει βάλει στη ρέγουλα*:
Τάκα-τάκα στο εργοστάσιο. Τίκι-τίκι, τίκι-τίκι το ρολογάκι στη λεωφόρο.
Βάζω τα χέριαμου και τα δυο στις τσέπες του παντελονιού μου, με το
σακάκι πίσω ανασηκωμένο -κακήσυνήθεια μου λένε και δεν την κόβω- παίρνω
τη λεωφόρο, την περπατάω, με το κεφάλι σκυμμένο, σαν κάτι να ψάχνω να
βρω.
Άνθρωποι, κόσμος πολύς, περνάνε δίπλα μου, πάνε μαζίμου. Και πάω και
γω - ο δρόμος μάς πάει, η λεωφόρος, κάτω απ' τα φώτα της. Τους κοιτάζω. Όλοι
τους, λέω, πηγαίνουνε κάπου, έχουνε κάπου να πάνε. Εγώ είμαι εδώ, στη
λεωφόρο, στην άσφαλτο, περισσότερο απ' όλους. Δε με περιμένεικανένας
εμένα, δεν έχω πουθενάπου να θέλω να πάω, να γυρίσω κάπου. Σαν να 'ναι το
σπίτι μου εδώ, εδώ κι η πατρίδα μου, το κανένα σπίτι μου, η καμιά μου
πατρίδα. Λένε στο καφενείοκαι για τους άλλους - πως ξένοι γινήκαμε όλοι στις
μεγάλες αυτές πολιτείες. Αν είναι έτσι, λέω τότες εγώ - εγώ, λοιπόν, πρέπεινα
'μαι ο πιο γνήσιος πολίτης της πολιτείας των ξένων, ο ιθαγενής. Και να
φροντίσεις εσύ, κύριε συγγραφέα, να μου βάλουνε κάποτε και μια πλάκα* στο
σπίτι της Φράου Μπάουμ, από την πίσω μεριά, της αυλής, πως εδώ κατοίκησε
κάποτε ο ξενότερος απ' όλους τους ξένους της πολιτείας των ξένων.
Δ. Χατζής, Το διπλό βιβλίο, Το Ροδακιό

13. ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ
Γλυκό του κουταλιού
Να ιδώ ποιος είμαι
ζύγωσα και πούθε
το χώμα μου κρατά. Μπήκα και
στάθηκα
στο σπίτι τ' αλμυρό, σιμά σε λάκκο.
Μια μαντιλοδεμένη μου 'φερε νερό,
μου πρόσφερε γλυκό· ευχαριστώ
την.
Έκοψε και καρπούς από τον Κήπο
του ποθητού σπιτιού μου, φρούτα
λαμπερά
ό,τι λογής, διάχυτα με χείλη
πραγματικά και μέλη εμποτισμένα
στην καλοσύνη της χαράς
αντιδωρήματα.
Της είπα ευχαριστώ, αναθάρρησα
και ζήτησα
το σπίτι μου να ιδώ, αν επιτρέπεται.
«Και βέβαια επιτρέπεται», μου λέει·
«μπορείς να 'ρθεις και στην
κρεβατοκάμαρα».
Μπαίνω, θωρώ τη μάνα μου στον
τοίχο
να με κοιτάει από 'να κάδρο. Αφήνω
την εντροπή και γύρεψα να πάρω
τη μάνα μου ο δόλιος απ' την
Τροία.*
«Πάρτηνε», λέει αυτή σαν
καλογέλαστη,
«τι να την κάνω τώρα πια που ξέρω;
Να πούμε την αλήθεια, τη νομίσαμε
ηθοποιό με κείνη την κοτσίδα
και τα λουλούδια γύρω της και με τη
χάρη
που την ομπρέλα της κρατεί».
Άξιζε βέβαια να προσθέσει και το
χέρι
που γαντοφορεμένο, ραδινό*
σε καναπέ ακουμπούσε· αλλά τι
περιμένεις;
Σάμπως γνωρίζει πόσοι αιώνες
κύλησαν
ίσαμε που να φτάσουμε στη
σύνταξη
γλυκό του κουταλιού; μεγάλο θέμα.
Πάλι καλά που μ' άφησε και μπήκα
στο σπίτι μου το πατρικό η γυναίκα.
Μη συνεχίσουμε άλλο και αγριέψει.
Το μόνο που εύχομαι: από καιρού
εις καιρό
να 'χω την άδειά της να ξανάβλεπα
την όψη τη γλυκιά του ποθητού μου.

14. Δημώδες
«Σαν πας στα ξένα, αγάπη μου,
μην κάνεις ένα χρόνο,
γιατί δεν τονε νταγιαντώ του
χωρισμούτον πόνο.
Σαν πας στα ξένα, πάρε και μένα
για συντροφιά.
Μέραδεν κάνω δίχως σου, και
χρόνοπώς θα κάνω;
Χωρίς εσέναμάτια μου,
γρήγορα θα πεθάνω.
Μακριά κι αν θα ’σαι, να με θυμάσαι παντοτινά».
Δημοτικά
Τι να σου στείλω, ξένε μου
Ξενητεμένο μου πουλί κι αλαργινό μου αηδόνι,
Η ξενητειά σε χαίρεται κι εγώ έχω τον καημό σου.
Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου πρωτοδώσω;
Σου στέλνω μήλο σέπεται, κυδώνι μαραγκιάζει,
Να στείλω μοσκοστάφυλο κι εκείκο σταφιδιάζει.
Να στείλω και το δάκρυ μου σ’ ένα χρυσό μαντήλι.
Το δάκρυ μου ‘ ναι καφτερό και καίει το μαντήλι. (Συλλογή Χασιώτη)
Παρακαλώ σε ξενητειά
Έχω πουλί στην ξενητειά, δεν ξέρω που κουρνιάζει.
Πολλά παγαίνουν κι έρχονται, κανένα δεν του μοιάζει.
Παρακαλώ σε ξενητειά, ω πολυαγαπημένη,
αυτό το νιο που σόστειλα, αυτό το παληκάρι
να μην του δώσει αρρωστιά, να μην του δώσεις χάλι.
Ο ξένος όταν αρρωστά, όλοι τόνε μισούνε,
Ο ξένος όταν χαίρεται, όλοι τον αγαπούνε. (Συλλογή Χασιώτη)

15. Τριών μερών νεόνυμφηκι ο άντρας μου πάει στα ξένα,
Δώδεκαχρόνους έκανε στης ξενιτιάς τα μέρη.
Και η δόλια μοιρολόγαγε κι έχυνε μαύραδάκρυα:
Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδίσω;
Να στείλω μήλο σέπεται, κυδώνιμαραγκιάζει,
Να στείλω μοσχοστάφυλο κι εκείνοσταφιδιάζει.
Σηκώνομαιτη χαραυγή από τον μαύρο ύπνο
Και βγαίνω στην αυλόπορτα και βλέπω ολόγυρά μου
Χαρούμενες γειτόνισσες με τα παιδιά στα χέρια,
Με παίρνει το παράπονοκαι κάθομαι και κλαίω,
Γυρίζω πίσω, θλιβερά σφουγγίζοντας τα δάκρυα.
Βαρέθηκε η καρδούλα μου, βαρέθηκε η ψυχή μου,
Χωρίς άντρα στην αγκαλιά, χωρίς παιδί στα χέρια.
Κ.Παλαμά [Πατρίδες! αέρας, γη...]
Πατρίδες! Αέρας, γη, νερό, φωτιά! Στοιχεία
αχάλαστα, και αρχή και τέλος των πλασμάτων,
σα θα περάσω στη γαλήνη των μνημάτων,
θα σας ξαναβρώ, πρώτη και στερνή ευτυχία!
Αέρας μέσα μου ο λαός των ονειράτων
στον αέρα θα πάει· θα πάει στην αιωνία
φωτιά, φωτιά κι ο λογισμός μου, τη μανία
των παθών μου θα πάρ' η λύσσα των κυμάτων.
Το χωματόπλαστο κορμί χώμα και κείνο
αέρας, γη, νερό, φωτιά θα ξαναγίνω,
κι απ' των ονείρων τον αέρα, κι απ' την πύρα
του λογισμού, κι από τη σάρκα τη λιωμένη,
κι απ' των παθών τη θάλασσα πάντα θα βγαίνει
ήχου πνοή, παράπονο, σαν από λύρα.

16. [Σαν των Φαιάκων το καράβι...]
Σαν των Φαιάκων το καράβ' η Φαντασία
χωρίς να τη βοηθάν πανιά και λαμνοκόποι
κυλάει· και είναι στα βάθη της ψυχής μου τόποι
πανάρχαιοι κι ασάλευτοι σαν την Ασία,
πεντάγνωμοι κι απόκοτοι σαν την Ευρώπη
σα μαύρη γη Αφρική με σφίγγ' η απελπισία,
κρατώ μιαν άγρια μέσα μου Πολυνησία,
και πάντα ένα Κολόμβο παίρνω το κατόπι.
Και τα τεράστια της ζωής και τα λιοπύρια
των τροπικών τα γνώρισα, και με των πόλων
τυλίχτηκα τα σάβανα, και χίλια μύρια
Ταξίδια εμπρός μου ξάνοιξαν τον κόσμον όλο.
Και τι 'μαι; Χόρτο ριζωμένο σ' ένα σβώλο
απάνω, που ξεφεύγει κι απ' τα κλαδευτήρια.
Τάσος Κόρφης
Μέρες στην ξενητειά
Εκείνες οι μέρες στην ξενητειά… Οι τουφεκιές
Στο συρματόπλεγμα, η πλήξη στα πρόσωπα
Των φίλων, χωρίς γυναίκα, τα γράμματα λίγα…
Πολλοί προσπάθησαν να δραπετεύσουν κι άλλοι
Αρρώστησαν από μοναξιά ή από νοσταλγία.
Όμως, εγώ, κατάξερος, χωρίς καπνό, κοιτούσα το μικρό δέντρο
Που μέρα με τη μέρα μεγάλωνε. Ίσως του χρόνου ανθίσει…

17. Βιζυηνός Γεώργιος Αποχωρισμός
Α΄. Η Μάνα
Φουρτούνιασεν η θάλασσα και βουρκωθήκαν τα
βουνά!
είναι βουβά τ' αηδόνια μας και τα ουράνια σκοτεινά.
Κι η δόλια μου η ματιά θολή.
Παιδί μου, ώρα σου καλή!
Είν' η καρδιά μου κρύσταλλο και το κορμί μου
παγωνιά!
σαλεύ' ο νους μου, σαν δενδρί, που στέκ' αντίκρυ στο
χιονιά,
και είναι ξέβαθο πολύ,
παιδί μου, ώρα σου καλή!
Βοΐζει το κεφάλι μου σαν του χειμάρρου τη βοή!
ξηράθηκαν τα χείλη μου, και μου εκόπη κι η πνοή,
σ' αυτό το ύστερο φιλί,
παιδί μου, ώρα σου καλή!
Να σε παιδέψ' ο Πλάστης μου, κατηραμένη ξενητειά!
Μας παίρνεις τα παιδάκια μας και μας αφίνεις στη
φωτιά,
και πίνουμε τόση χολή,
όταν τα λέμ' «ώρα καλή!»
Β΄. Το παιδί
Φυσά βοριάς, φυσά θρακιάς, γεννιέται μπόρα φοβερή!
με παίρνουν, μάνα, σαν φτερό, σαν πεταλούδα
τρυφερή,
και δεν μπορώ να κρατηθώ·
μάνα μην κλαις, θα ξαναρθώ.
Βογγούν του κόσμου τα στοιχειά, σηκώνουν κύμα
βροντερό!
θαρρείς ανάλυωσεν η γη, και τρέχ' η στράτα, σαν νερό,
και γω το κύμα τ' ακλουθώ
μάνα μην κλαις, θα ξαναρθώ.
Όσες γλυκάδες και χαρές μας περεχύν' ο ερχομός,

18. τόσες πικράδες και χολές μας δίν' ο μαύρος χωρισμός!
Ωχ! Ας ημπόργα να σταθώ…
μάνα μην κλαις, θα ξαναρθώ.
Πλάκωσε γύρω καταχνιά, κι ήρθε στα χείλη μ' η ψυχή!
Δος με την άγια σου δεξιά, δος με συντρόφισσαν ευχή,
να με φυλάγη μη χαθώ,
μάνα μην κλαις, θα ξαναρθώ.
Ιωάννης Πολέμης
Ο μισεμός
Μισεύεις για την ξενητειά και μένω μοναχήμου’
σύρε παιδί μου στο καλό και σύρε στην ευχή μου!
Τριανταφυλλένια η στράτα σου, κρινοσπαρμέν’ οι δρόμοι,
για χάρη σου ν’ ανθοβολούν και τα λιθάρια ακόμη.
τα δάκρυά μου να γενούν διαμάντια σ’ ότι αγγίσης
και το ποτήρι της χαράς ποτέ να μη στραγγίσης,
να πίνης και να ξεδιψάς και να ‘ναι αυτό γεμάτο
σαν νάν’ η βρύση από ψηλά κι αυτό νάν’ αποκάτω.
Εκεί παιδί μου που θα πας, σα μακρινάστα ξένα
δίχτυα πολλά και ξόβεργες θα στήσουνε για σένα’
η ελπίδα με τους πόθους της, το βιός με τα παλάτια.
κι η ξεγελάστρα η ομορφιά με τα γλυκά τα μάτια.
Η ελπίδα η αχαλίνωτηξεχνά τα περασμένα
και θα ξεχάσης κάποτε μαζί μ’ αυτά και μένα’
το βιός μες στα παλάτια του την περηφάνια κρύβει
και θα ντραπής για το φτωχό, το πατρικό καλύβι’
κ’ η ξεγελάστρα η ομορφιά μ’ ένα φιλί στο στόμα
κάνει το νιό ν’ απαρνηθή και την πατρίδα ακόμα.
Παιδί μου αν τη μητέρα σου πάψης να τη θυμάσαι,
με δίχως βαρυγκόμηση συγχωρεμένος νάσαι’
κι αν το φτωχό καλύβι μας ντροπή σου φέρνειως τόσο
και πάλι θα ‘μαι πρόθυμη συγχώρεσηνα δώσω’
μ’ αν την πατρίδα απαρνηθής που τη λατρεύουμε όλοι,
ναν η ζωή σου όπου κι αν πας αγκάθια και τριβόλοι

19. Μυρτιώτισσα
Χρυσό μου αγόρι, θέριεψε ο πόνος
Μες στη δοκιμασμένη μου καρδιά.
Για συλλογίσου! Πέρασε ένας χρόνο
Που μ’ άφησες να πας στην ξενιτιά.
Η ορφανή αγκαλιά μου σε γυρεύει
-φωλιά δίχως τη ζέστα του πουλιού-
Το στόμα μου για σε κρυφοσαλεύει
Κι ακούω τον κούφιο ήχο του φιλιού.
Μέρα τη μέρα σώνονται τα χάδια
Που γιόμιζαν για σε τα δυο μου χέρια,
Κι έτσι σφιχτοδεμένα τώρα κι άδεια
Μοιάζουν σαν να τα λάβωσαν μαχαίρια…
Αλέξανδρος Πάλλης Χωρισμός
Στην πόρτα στέκει η μάνα μου και το άσπρο της το χείλι
Σαν φύλλο τρεμοσείνεται, σαν ψάρι που σπαράζει.
Η αδερφούλα μου, έχε γεια, μου λέει με το μαντίλι.
Μια το σαλεύει κι έπειτα στα μάτια της το βάζει.
Κι ο αδερφός μου ως τη γωνιά του δρόμου με πηγαίνει
Με πρόσωπο σαν χαρωπό, μ’ αθόλωτα τα μάτια.
Μα νιώθω, όταν μ’ αγκάλιασε, πως βράζει κι ανασαίνει,
Πως μέσα σπουν τα σπλάχνα του και γίνονται κομμάτια.

20. Γιώργου Δροσίνη
Τώρα που θα φύγω και θα πάω στα ξένα
Και θα ζούμε μήνες, χρόνους χωρισμένοι,
Άφησε να πάρω κάτι από σένα
Γαλανή πατρίδα, πολυαγαπημένη.
Άφησε μαζί μου φυλαχτό να πάρω
Για την κάθε λύπη, κάθε τι κακό,
Φυλαχτό απ’ αρρώστια, φυλαχτόαπό χάρο,
Μόνο λίγο χώμα, χώμα ελληνικό…
Χώμα που ‘χει θάψει λείψανα αγιασμένα
Απ’ το Μεσολόγγι κι από τα Ψαρά,
Χώμα που θα φέρνει στον μικρόνεμένα
Θάρρος, περηφάνια, δόξα και χαρά…
Η δική σου χάρη θα με δυναμώνει
Κι όπου κι αν γυρίσω κι όπου κι αν σταθώ
Συ θε να μου δίνεις μια λαχτάρα μόνη,
Πότε στην Ελλάδα πίσω θε να ‘ρθω.
Έτσι, κι αν σε ξένα χώματα πεθάνω
Και το ξένο μνήμα θα ‘ναι πιο γλυκό
Σαν θαφτείς μαζί μου, στην καρδιά μου επάνω
Χώμα αγαπημένο, χώμα ελληνικό!